سهام چیست؟ سهامدار کیست؟ آموزش مفاهیم به زبان ساده

سهم و یا سهام چیست؟

ارزش هر شرکت و دارایی آن به بخش های مساوی و برابری تقسیم می شود که می توان هر کدام از آنها را یک سهم آن شرکت نامید. هر سهم یک برگه اوراق بهادار است که نشان دهنده مالکیت یک شخص بر آن میزان سهم از آن شرکت است. اینکه شخصی سهمی از یک شرکت داشته باشد دلیل بر مالکیت تمام عیار آن شخص بر شرکت نبوده ولی در مقابل به معنی این است که به میزانی که شخص سهام یک شرکت را داشته باشد می تواند در دارایی های آن شرکت و سود و ضرر حاصل از دارایی آن سهیم و شریک باشد. از همین رو می توان گفت که سرمایه گذاران سهم هایی را خریداری می کنند که احتمال می دهند طی گذر زمان رشد داشته باشند و سرمایه آن ها افزایش یابد (1) .


 
سهم یک نوع سرمایه گذاری است. وقتی که شما سهام یک شرکت را خریداری می کنید، در واقع بخش کوچکی از آن شرکت را خریده اید که به آن سهم می گویند. سهم خریداری شده در صورت ضرر یا زیان قابلیت خرید و فروش را خواهد داشت و بهتر است به نحوی سرمایه گذاری صورت گیرد که سهم شرکت هایی که احتمال سوددهی بیشتری را دارند را خریداری نماییم. در این صورت می توانیم سهم ها را فروخته و در مقابل سهم های دیگری از شرکت دیگری را خریداری نماییم (1).

برای شرکت ها فروش سهم هایشان روشی است تا از طریق آن کسب سرمایه کنند و در واقع سرمایه خود را که برای امور مختلف به آن نیاز دارند تامین کنند. عمده شرکت ها در ابتدا توسط شخص یا اشخاصی که با یکدیگر شریک هستند شروع به فعالیت می کنند و تمامی سرمایه آن ها از طریق همان افراد تامین می شود.

این افراد در سود و زیان شرکتشان سهیم هستند اما پس از مدتی و هنگامی که شرکت نیاز به افزایش سرمایه داشته باشد شرکت از طریق عمومی شدن می تواند بخش مورد نظر خود از سهام شرکت را وارد بازار سهام کرده و از طریق فروش آن به خریداران و سرمایه گذاران میزان کسری سرمایه خود را جبران نماید (2) .
 

حقوق صاحبان سهام در بازار سرمایه

همانند هر موضوع دیگری که خریدار و فروشنده دارای حق و حقوق متقابل و مشخصی هستند در مورد سرمایه گذاری در بازار سهام نیز حقوق مشخصی برای فروشنده سهم که شرکت هست وجود داشته و برای خریدار سهم که صاحب سهام تلقی می شود هم حقوقی مشخص شده است. به طور مثال اطلاعات مربوط به تغییرات ساختاری شرکت، مدیریت و دیگر مسائل باید به اطلاع سهام داران برسد (3) .


 
حقوق دارندگان سهام یک شرکت نشان دهنده میزان مالکیت این سهام داران در کسب و کار آن شرکت بوده و به نوعی می توان گفت که نوعی از مالکیت در دارایی های این شرکت محسوب می شود. این حقوق میزانی از ارزش یک شرکت بوده که به شخصی حقوقی یا حقیقی تعلق دارد. این حقوق هنگام افزایش سود یک شرکت که ممکن است به دنبال سیاست گذاری های صحیح و افزایش تولید و یا دلایل دیگری باشد، برای صاحب سهم افزایش یافته و در مقابل نیز به هنگام شرایطی که ممکن است باعث سقوط ارزش سهام یک شرکت و سود دهی آن باشد نیز کاهش پیدا می کند.

همچنین اگر سود سالیانه یک شرکت که از فروش محصولات آن و یا خدماتی که ارائه می دهد بین صاحبان سهام پخش نشود، باعث افزایش حق و حقوق صاحبان این سهام در شرکت می شود (3) .

حقوق صاحبان سهام در بازار سرمایه از اجزای مختلفی تشکیل شده است که شامل موارد زیر هستند:

سرمایه قانونی، افزایش سرمایه، صرف سهام، سود و زیان انباشته، سهام خزانه، اندوخته قانونی و مازاد تجدید ارزیابی موجودی ها (4) .

سرمایه قانونی بخشی از حقوق صاحبان سهام بوده که برای ایجاد شرکت و به واسطه خرید سهم و ملک و سایر موارد به سرمایه یک شرکت مبدل می شود (4) .

افزایش سرمایه در واقع یکی از روش های تامین سرمایه برای شرکت ها می باشد که از طریق روش های مختلف انجام می شود. افزایش سرمایه یک شرکت یکی از حقوق صاحبان سهام بوده و از طریق صاحبان قدیمی و یا جدید یک شرکت انجام می شود (4).

یکی دیگر از حقوق صاحبان سهم در شرکت ها میزان اندوخته است. اندوخته در واقع میزان سودی است که برای هر سهم در بازار در پایان دوره مالی بین داردگان سهام توزیع نمی گردد (4).

اندوخته قانونی اما از اندوخته متفاوت بوده و در واقع میزان 20/1 از سود خالص هر سال یک شرکت است که به صورت پیش فرض با این عنوان تلقی می شود.

البته این یکی از روش های ساده بیان این حق بوده و در واقعیت محاسبه آن کمی سخت تر و متفاوت تر بوده و جزئیات بیشتری را شامل می شود (4) .
 

تفاوت سهم های ممتاز و عادی

به طور کلی سهم های موجود در بازار به دو نوع عادی و ممتاز تقسیم بندی می شوند.

سهم های عادی به اسنادی اطلاق می شود که نشان دهنده واگذاری مقدار مشخصی به شخص معین شده جهت شراکت در سود و زیان شرکت است. سهام عادی مختص موسسان و مالکان اصلی شرکت بوده و برای آن ها مزیت هایی به دنبال دارد که به شرح زیر هستند:

سهامدار ضمن اطلاع از فعالیت های ریز و درشت شرکت، حق دریافت سود سهام خود را خواهد داشت و همچنین از حق رای دادن در مجمع عمومی عادی و همینطور مجمع فوق العاده شرکت برخوردار است. وی در هنگام عرضه سهام جدید توسط شرکت حق تقدم داشته و در مقایسه با افراد دیگر در اولویت خرید قرار دارد. در صورتی که شرکت به هر دلیلی در هر زمانی منحل شود میزان باقی مانده دارایی شرکت پس از کسر بدهی ها بین دارندگان این نوع سهام تقسیم خواهد شد (5).

نوع دیگر سهام بعد از سهام عادی، سهام ممتاز است. این نوع از سهام در مقایسه با سهام عادی که در مورد آن صحبت شد از مزایای ویژه ای برخوردار است که این امتیازات باید به صورت مشخص تعیین شده باشد و در ضمن هرگونه تغییر و کم و زیاد در نوع و نحوه استفاده از این مزایا باید توسط مجمع عمومی فوق العاده شرکت مورد تصویب قرار گیرد.

سهام ممتاز نوعی گواهی قابل انتقال بوده و به خریدار، حقوقی محدود و قابت از دارایی های شرکت مورد نظر را می دهد. امتیازاتی که توسط سهام ممتاز برای خریدار لحاظ می شود به دو نوع مالی و غیر مالی تقسیم می شوند (5).

مهم ترین ویژگی که برای سهم های ممتاز می توان در نظر گرفت، خاصیت "جمع شوندگی" آن است. به این صورت که اگر شرکتی دچار شرایط خاصی شد که توانایی پرداخت سود سالیانه را طبق روال به سهامداران نداشت و این مدت به دو سال نیز فزونی یافت و همچنان سودی به سهام داران پرداخت نشد، در پایان سال سوم و زمانی که قرار است سود به سهام داران عرضه شود، ابتدا سود 2 سال عقب افتاده سهام داران ممتاز شرکت پرداخت شده و پس از آن سود سهامداران عادی پرداخت می شود که این امر در هنگام منحل شدن شرکت نیز باعث ایجاد حق تقدم برای سهام داران ممتاز در مقابل سهام داران عادی شرکت می شود.(5)
 

سهام در مقابل اوراق قرضه

همانطور که از نام این دو اصطلاح پیداست، اوراق قرضه به نوعی بدهی های شرکت هستند و این در حالی است که سهام یک شرکت سرمایه آن است. بر خلاف سهام داران شرکت که طبق صحبت های پیشین دارای حق رای و اداره شرکت را در نوع خاصی از سهام داری دارا هستند، دارندگان اوراق قرضه از چنین حقوقی برخوردار نبوده و به نوعی می توان گفت که بستانکار شرکت اند. از طرفی خرید اوراق قرضه شرایط خاصی را می طلبد که در قانون مصوبه هایی برای آن وجود دارد ولی خرید سهام چنین قوانینی تعریف نشده است (6).

در خرید اوراق قرضه سرمایه گذار به شرکت پول قرض داده و شرکت متعهد می شود تا در این قرض را طبق قرارداد مشخص شده، در بازه زمانی تعیین شده و سود ذکر شده در قرارداد بازپرداخت کند. اغلب استفاده اوراق قرضه توسط ارگان های دولتی مانند شهرداری ها است (6) .
 

 

مزایای خرید سهام برای سهام دار و مسئولیت های سرمایه گذار

سرمایه گذار با خرید سهام یک شرکت، متناسب به میزان سهمی که خریداری کرده است در تصمیم های مجمع های عمومی و فوق العاده شرکت حق رای خواهد داشت که در این مجامع تصمیم گیری در مورد مسائل مهمی چون انتخاب هیئت مدیره، صورت حساب های مالی، افزایش سرمایه و دیگر موارد مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

از طرفی سرمایه گذار از سود سالیانه شرکت و همینطور رشد سود سهم خود بهره مند شده و می تواند از آن استفاده کند. اما مزیت بزرگ خرید سهام و سرمایه گذاری در این زمینه این است که شما می توانید به راحتی سهام خود را در بازار بورس خرید و فروش کرده و در صورت نیاز به پول خود دست پیدا کنید. این در حالی است که خرید و فروش سهام برای شرکت های غیر بورسی و سهام داران این شرکت ها امری زمان بر و در نوع خود سخت است.

همچنین در سرمایه گذاری در بازار سهام شما محدودیتی برای خرید ندارید و سقفی برای ورود سرمایه تان به این بازار برای شما وجود ندارد. نکته ای که در این بین اهمیت زیادی دارد این است که صاحب سهام باید سود و زیان سهام داری را پذیرا باشد. ممکن است شرکتی که سرمایه گذاری روی آن صورت گرفته در شرایط خوبی بوده و سودرسانی مناسبی را برای سهامدار داشته باشد ولی در عین حال ممکن است به هردلیلی اعم از شرایط داخلی شرکت، شرایط اجتماعی، جغرافیایی و... شرکت با بحران روبرو شده و با کاهش ارزش سهام مواجه شود که در این صورت باید سهام دار تصمیم به ادامه فعالیت در سهم مورد نظر و یا خروج از آن را داشته باشد (7) .
 
به طور کلی و همانطور که گفته شد سرمایه گذاری در بازار سهام یکی از روش های سرمایه گذاری در دنیا بوده که مانند هر کدام از روش های دیگر مزایا و معایب مختص خود را دارد. بهتر است که پیش از شروع سرمایه گذاری و خرید و فروش سهام با افزایش دانش خود در این زمینه و استفاده از نظرات صاحب نظران و متخصصان در مورد بازار سرمایه و سهام سعی در افزایش درصد موفقیت و کاهش ضرردهی احتمالی را داشته باشیم.

قطع به یقین این روش سرمایه گذاری از ریسک های مختص خود برخوردار بوده ولی در نقطه مقابل نیز نمی توان از میزان سوددهی ممکن سهام داری به روش صحیح غافل شد.

پی نوشتها

1. www.nerdwallet.com
2. www.nvestinganswers.com
3. www.upcounsel.com
4. www.sepidarsystem.com
5. www.vindad.com
6. www.bourseiness.com
7. www.nerdwallet.com