شاخص هم وزن در بورس به چه معناست و چه تفاوتی با شاخص وزنی دارد؟

شاخص هم وزن در بورس

شاخص های ارزیابی سهام یکی از مهمترین مواردی هستند که جهت ورود به بازار بورس باید از آن ها اطلاع داشته باشید. انسان هر فعالیتی که انجام می دهد درصورتی که از فعالیت هایی که در قبل انجام شده است الگو بگیرد، می تواند آن فعالیت را به نحو بهتری انجام دهد.

بازار سرمایه و بورس نیز از این قائده تبعیت می کند. شما هرچقدر در ورود به این بازار اطلاعات بیشتری از پارامتر ها و شاخص های آن داشته باشید، سرمایه گذاری مطمئن تر و پر سود تری را تجربه می کنید. در این مقاله به معرفی شاخص هم وزن در بورس می پردازیم و سپس تفاوت آن را با شاخص وزنی بیان می کنیم.

شاخص بورس چیست؟

در صورتی که بخواهیم تعریفی کلی از شاخص ارائه دهیم باید بگوییم که شاخص یک معیار آماری محسوب می شود که تغیرات در یک اقتصاد را نشان می دهد. عددی که میانگین ارزش اقلام مربوط با یکدیگر را بر حسب درصدی از همان میانگین در فاصله زمانی دو تاریخ بیان کند شاخص بورس نامی‌ده می شود. شاخص بورس نماینده مجموعه ای از متغیر های همگن است. (1)

در بازار های مالی شاخص عبارت است از یک سبد فرضی از کلیه سهامی که در آن بازار خرید و فروش میشوند و میانگین تغیرات قیمت همه سهام را نشان می دهد. مثلا در بورس معاملات اوراق بهادار به این دلیل که متغیر اصلی قیمت سهام می باشد و دارایی اصلی که وجود دارد سهام است، انواع شاخص های بورس بر این اساس تعریف می گردند. (1)



بورس تهران دارای 8 شاخص است که سرمایه گذاران با تحلیل این شاخص ها به سرمایه گذاری می پردازند. این 8 شاخص عبارت اند از:
 

• شاخص کل قیمت

 

• شاخص قیمت و بازده نقدی

 

• شاخص بازده نقدی

 

• شاخص صنعت و شاخص مالی

 

• شاخص سهام آزاد شناور

 

• شاخص بازار اول و بازار دوم

 

• شاخص ۵۰ شرکت برتر

 

• شاخص ۳۰ شرکت بزرگ

شاخص هم وزن زیر مجموعه ای از شاخص کل است؛ به این معنی که شاخص کل هم وزن از طریق شاخص کل قیمت به دست آمده است. در ادامه به معرفی شاخص هم وزن می پردازیم. (1)
 

شاخص هم وزن چیست؟

هنگامی که سرمایه گذاران با استفاده از تحلیل تکنیکال و تحلیل کاربردی قصد ارزیابی شاخص کل را داشتند، مشکلاتی برای آن ها پیش می آمد. بنابراین نیاز به فاکتور دقیق تر و منعطف تری که بتوان بر اساس آن سرمایه گذاری را انجام داد بیشتر حس می شد.  یکی دیگر از مواردی که نیاز به شاخص هم وزن را افزایش می داد، معاملات کد به کد و هدفدار روی سهم های بزرگ در جهت مثبت کردن مصنوعی بازار بود. سر انجام شاخص هم وزن از تاریخ 5 اسفند ماه 1393 توسط سایت مدیریت فناوری بورس در دسترس کاربران قرار گرفت. (1)

در این شاخص کلیه شرکت های بورسی با وزنی برابر در محاسبات لحاظ می شوند بنابر این تاثیر معاملات کد به کد و هدفدار که در جهت مثبت کردن مصنوعی بازار به کار می رفت روی این شاخص تاثیری نداشت و خنثی شد. در این شاخص هر سهمی به یک میزان افزایش درامد دارد. شاخص های هم وزن با افزایش سرمایه تعدیل نمی شوند و تنها در صورتی تعدیل می شوند که سود نقدی یک شرکت اضافه، حذف یا تقسیم شود. (1)

شاخص کل و شاخص وزنی چیست؟

بر خلاف شاخص هم وزن که شرکت ها با وزنی برابر برای محاسبه آن در نظر گرفته می شوند، در شاخص های وزنی مثل شاخص کل، وزن سهام هر شرکت نیز در محاسبه شاخص آن سهام دخیل است. به عنوان مثال شاخص کل قیمت (Tehran exchange price index) که یک شاخص وزنی محسوب می‌شود و به اختصار آن را شاخص کل می نامند، نشان دهنده تغیرات قیمتی است که به صورت عمومی در بازار اتفاق می افتد.

به این دلیل که این شاخص در سال 1369 مطرح شد، این تغیرات نسبت به تاریخ مبدا که این سال است بیان می شود. این همان شاخصی است که در اخبار یا خبر ها گزارش می شود و به عنوان معیاری برای رشد یا سقوط بازار مورد ارزیابی قرار می گیرد. اما اگر بخواهیم به عنوان یک متخصص بورس این مورد را در نظر بگیریم، این نوع تحلیل درست نیست و باید فاکتور دیگری را مانند شاخص هم وزن برای تحلیل بهتر بازار در نظر بگیریم. (1)

مقدار شاخص کل چقدر است؟

در پاسخ به این سوال که چگونه در بورس می توان ارزش یک شرکت را برآورد کرد، باید گفت که در صورتی که تعداد سهام آن شرکت را در قیمت هر سهم آن ضرب نماییم، ارزش جاری هر شرکت به دست می آید. لازم به ذکر است که این شاخص فقط تغیرات قیمت سهام در بازار را نشان می دهد و معیار های دیگری مانند سود نقدی در آن نشام داده نمی شوند.

به عنوان مثال هنگامی که در اخبار بیان می شود که شاخص کل بورس رشدی 10 درصدی را تجربه کرده است این بدان معناست که میانگین قیمت سهام شرکت های بورسی، به میزان 10 درصد نسبت به سال پایه بورسی که 1369 است، رشد داشته است. (1)

یکی از دیگر نکاتی که باید در نظر گرفت این است که این شاخص کل شرکت ها را در نظر می گیرد. در صورتی که شما سهامی تمامی شرکت ها را در پرتفوی خود داشته باشید، این شاخص دقیقا می تواند سود و زیان شما را نشان دهد. مثلا اگر شاخص کل نسبت به اول سال از 5000 واحد به 1000 واحد رسیده باشد، رشدی 50 درصدی را تجربه کرده است. به این معنا که میانگین بازدهی سود و قیمت سهام ها 50 درصد رشد داشته است. (1)

البته این به این معنا نیست که همه ی شرکت ها رشدی 50 درصدی را تجربه کرده اند بلکه ممکن است شرکتی 500 درصد سود داشته و شرکتی 1000 درصد ضرر را تجربه کرده باشد. این شاخص، میانگین سود و زیان کل شرکت هایی که در بورس هستند را نشان می دهد. همچنین گاهی اوقات شاخص کل تعدیل می شود تا تغیرات حاصل از برخی رخداد ها مانند افزایش سرمایه از طریق آورده یا مطالبات سهامداران، یا افزایش و کاهش شرکت ها در مقدار شاخص تاثیری نداشته باشند؛ ارزش جاری سهام که شامل قیمت سهام و تعداد آن است در شاخص کل دخیل است.

بنابراین نتیجه می گیریم که هرچه شرکت ها سهام بیشتری داشته باشند، تغیرات قیمت آن ها بر اساس شاخص کل بیشتر است. شاخص بورس شاخصی کلی است که به ما در دریافت اطلاعات کلی از بورس یاری می رساند. (1)

تفاوت بین شاخص های وزنی و شاخص هم وزن چیست؟

همانطور که پیشتر ذکر شد، تفاوت عمده این دو شاخص در وزن شرکت های محاسبه شده در شاخص است. به این صورت که در شاخص کل بین سهام های کوچک و بزرگ تمایز قائل می شوند اما در شاخص هم وزن، تمایزی بین سهم های کوچک و بزرگ نیست و وزن یکسانی برای تمامی شرکت ها در نظر گرفته می شود. اکثر فعالین بازار سرمایه اظهار دارند که شاخص هم وزن دید شفاف تری از بازار سرمایه به آن ها می دهد و تاثیر بیشتری در سرمایه گذاری های مطمئن نسبت به شاخص های وزنی مثل شاخص کل دارد. (1)

به این ترتیب هنگامی که شاخص هم وزنی منفی می شود، این بدان معناست که بازدهی بیش از نیمی از شرکت های بازار کاهش یافته است و هنگامی که این شاخص مثبت باشد، یعنی سهام بیش از نیمی از شرکت های بازار بورس رشد داشته است. (1)

بنابراین هنگامی که در اخبار می شنویم که شاخص کل صعودی است یا مثبت بوده است، به این معنی نیست که تمامی شرکت های بورسی شاخص سهامشان مثبت شده است. بنابراین صحیح این است که برای سرمایه گذاری مطمئن تر، روند بازار را با شاخص هم وزن بورس بسنجیم. متاسفانه به دلیل اینکه افراد زیادی که در بورس وجود دارند آگاهی کافی در این زمینه ندارند، باعث می شود که سرمایه گذاری های اشتباهی را نیز انجام دهند. (1)

در شاخص کل ممکن است بیشتر شرکت ها روندی منفی داشته باشند اما چون چند شرکت شاخص ساز و بزرگ روند صعودی را دارند، شاخص کل نیز صعودی خواهد بود. در شاخص هم وزن، شاخص بر اساس میزان بازدهی اکثر شرکت ها نشان داده می شود نه بر اساس سرمایه بیشتری که دارند. با توجه به اینکه تعداد شرکت های بورس به اندازه ای هستند که به راحتی تحت تاثیر نوسانات قرار می گیرند، استفاده از شاخص های وزنی مثل شاخص کل برای تحلیل، کار چندان مناسبی به نظر نمی رسد و صرفا به کمک آن می توان هیجاناتی که بازار دچار آن می شود را حس کرد.

درباره شاخص هم وزن نیز این نکته مد نظر است که در هر صنعت، تعداد شرکت ها اثر گذار است نه بزرگ بودن شرکت ها و تعداد سهامشان. به واسطه فاکتور هایی که گفته شد، نوساناتی که در شاخص هم وزن وجود دارد کمتر است؛ بنابراین ریسک در این شاخص نسبت به شاخص کل کمتر است.

کاربرد دیگری که شاخص های هم وزن دارند این است که علاوه بر اینکه قدرت تحلیل و تصمیم گیری سرمایه گذاران را افزایش می دهند، در صندوق های شاخصی که باعث کاهش ریسک می شوند نیز موثر هستند. (1)

چگونه می توان هم زمان با استفاده از شاخص کل و شاخص هم وزن، تحلیل انجام داد؟

یکی از کارهای رایجی که در بازار بورس ایران انجام می شود، تحلیل هم زمان شاخص کل و شاخص هم وزن است. چند تحلیل که در این رابطه وجود دارند شامل موارد زیر هستند:

هنگامی که شاخص کل صعودی باشد و شاخص هم وزن نزولی باشد به این معناست که بیشتر سهم های بازار نزولی هستند و تنها چند سهم بزرگ و مهم بازار روند صعودی دارند.

هنگامی که شاخص کل بازار روندی نزولی را طی کند و شاخص هم وزن روندی صعودی را در پی داشته باشد، به این معناست که سهام های شاخص ساز و بزرگ بازار به دلایلی مختلف روندی نزولی داشته اند که باعث کاهش شاخص کل شده اند. در صورتی که به دلیل اینکه شاخص هم وزن صعودی بوده است، عموم سهام بازار افزایش قیمت داشته اند. در صورتی که طی 2 تا 4 روز این اتفاق رخ دهد، به این معناست که سرمایه گذاران برای کسب سود بیشتر بایستی به سهام های کوچک و متوسط متمایل شوند.

در صورتی که هر دو شاخص باهم روندی صعودی داشته باشند به این معناست که عموم سهام بازار بورس روندی صعودی داشته اند و در صورتی که این روند تا چند روز ادامه پیدا کند، به این معناست که این بازار طی روزها یا ماه های اخیر صعودی است.

در صورتی که هردوشاخص باهمدیگر نزول داشته باشند به این معناست که عموم بازار با کاهش قیمت روبرو است و اگر این موضوع چند روز متوالی ادامه داشته باشد، ممکن است این طور تحلیل شود که بازار به سمت رکود پیش می رود. (2) و (3)
 

جمع بندی و نتیجه گیری

به طور کلی می توان نتیجه گرفت که شاخص کل یا شاخص های وزنی، معیاری برای رشد بازار محسوب نمی شوند. بارها شاهد بوده ایم که بسیاری از سهم ها کاهش داشته اند اما شاخص کل همچنان روند صعودی خود را طی می کرده است. این بدان معناست که سرمایه سهامداران از بین رفته اما شاخص به سقف می رسد.

اما شاخص هم وزن، وزن برابری را در هر سهام نشان می دهد. به این ترتیب هنگامی که کلیت بازار مثبت باشد، شاخص هم وزن مثبت است و هنگامی که کلیت بازار منفی باشد، شاخص هم وزن نیز منفی است. بنابراین در صورتی که شما قصد سرمایه گذاری در بازار بورس را دارید حتما باید تفاوت این دو شاخص را بدانید و در سرمایه گذاری هایتان بیشتر از شاخص هم وزن که مطمئن تر است، استفاده کنید.

پی نوشتها

1. www.khanesarmaye.com
2. www.khanesarmaye.com
3. www.bourseiness.com