نقش جهش تولید در کاهش آمار مشاغل کاذب در کشور

عملکرد اقتصادی، بحران های مالی، بهره ی بالای سودهای بانکی، محدودیت در مبادلات ارزی همگی عواملی هستند که کشور را با چالش های مهم اشتغال در بازار کار رو به رو کرده اند. بالابودن نرخ بیکاری در بین جوانان در چند سال اخیر به نسبت کشور های پیشرفته ی جهانی، اشتغال افراد به شغل های کاذب، شرایط نا مناسب کار، شکاف جنسیتی و فرصت های محدود برای اشتغال مولد و وجود بحران های جهانی مالی منجر به رکود اقتصادی درکشور شده است.

جهش تولید به عنوان راهی برای ایجاد اشتغال و جذب نیروی کار متخصص یکی از راهکارهایی است که می تواند در کاهش اشتغال افراد در مشاغل کاذب موثر باشد. در این نوشتار به نقش جهش تولید در کاهش آمار مشاغل کاذب در کشور خواهیم پرداخت.

مشاغل کاذب کدامند؟

شغل کاذب در واقع نوع دیگری از بیکاری بوده که در آن افراد به دلیل بالا بودن نرخ بیکاری در جامعه، امکان اشتغال در موقعیت متناسب با حرفه یا تحصیلات خود را ندارند، و یا علی رغم دارا بودن مدارک تحصیلی و آکادمیک،  از مهارت لازم برای جذب به عنوان نیروی متخصص در پست های کلیدی سازمان ها برخوردار نیستند. مشکلات مالی و اعتیاد، طلاق و ناگزیری به انجام فعالیتی به دلیل الزام به امرار معاش، در شغلی که منتج به ارائه ی خدمت خاص و یا عرضه ی کالای خاصی نمی شود از علل مهم روی آوردن افراد به این نوع مشاغل است.

در واقع عدم تناسب بین ویژگی های مهارتی و تحصیلی افراد و فعالیتی که به عنوان شغل کاذب انجام می دهند، زمینه ساز مشکل اجتماعی- اقتصادی نگران کننده ای در جامعه است. از این جمله می توان به کاهش تمایل افراد جامعه به ارتقا سطح تحصیلی و مهارتی به دلیل احتمال ضعیف اشتغال در جایگاه مناسب اشاره کرد. مشاغلی مانند: فال گیری، تراکت پخش کن، تابلو دار، خط نگه دار تاکسی، دستفروش، همراه بیمار و... که اغلب شغل های خدماتی هستند نمونه هایی از لیست مشاغل کاذب محسوب می شوند.

معایب فعالیت در مشاغل کاذب

افزایش مشاغل کاذب به دلیل کاهش میزان تولید داخلی و افزایش میزان واردات، کاهش رونق اقتصادی را در جامعه در پی دارد. مشاغل کاذب تحت نظارت هیچ نهادی نیستند، از این رو دولت به دلیل عدم دسترسی به اطلاعات این نوع مشاغل امکان برنامه ریزی،و ارائه ی اطلاعات صحیح از نرخ بیکاری و رونق اقتصادی و آمارهایی از این قبیل را نخواهد داشت.

تاثیر روانی فعالیت برخی از مشاغل کاذب مانند فالگیری، واسطه گری، دستفروشی و... و نیز عدم رضایت و بی انگیزگی افراد در انجام این نوع مشاغل، می تواند سلامت روان افراد جامعه را تحت تاثیر قرار دهد. (1)

در ادامه به خلاصه ای از معایب اشتغال در شغل های کاذب در جامعه اشاره می شود:
 
  • مشاغل کاذب از دیدگاه قانون در دسته مشاغل غیررسمی قرار می گیرند و قابل ردیابی نیستند و این مشاغل از سوی دولت و هیچ سازمانی مورد حمایت قرار نمی گیرد.
 
  • عدم برخورداری از بیمه های موجود؛ در صورت بروز حادثه هیچ حمایتی از این افراد صورت نمی گیرد.
 
  • عدم برخورداری از مستمری بازنشستگی و یا از کار افتاردگی.
 
  • به دلیل غیررسمی بودن، این مشاغل مالیات نمی پردازند و از طرفی از امکانات عمومی دولتی استفاده می کنند که این امر به کاهش بودجه ی دولت برای انجام توسعه و سطح رفاه جامعه منجر می شود. (2)
 

میزان اشتغال کاذب در کشور

هرساله در کشور آمارهایی مبنی بر میزان اشتغال افراد توسط سازمان آمار ارائه می شود و بر اساس آن، نرخ بیکاری در هرسال اعلام شده و با دوره ی مشابه قبل مقایسه می شود. با توجه به غیر رسمی بودن مشاغل کاذب امکان ارائه ی آمار دقیق از افرادی که در این کسب و کارها فعالیت می کنند وجود ندارد.

اما بر اساس داده های ارائه شده از مرکز پژوهش های مجلس حدود 60 درصد از کل اشتغال کشور را مشاغل غیررسمی تشکیل می دهند که در برخی از استان ها اشتغال به این نوع فعالیت ها بیشتر از 70 درصد اعلام شده است. یکی از چالش های بزرگی که بازار کار ایران با آن مواجه است، عدم توازن میزان اشتغال در استان های مختلف است و تفاوت در نرخ بیکاری بین استان ها به دلیل تفاوت در بیکاری جوانان و زنان است. (3)

راهکارهای مقابله با مشاغل  کاذب

متخصصین حوزه ی اقتصاد، همواره به دنبال راهکارهایی برای کاهش اشتغال افراد در مشاغل کاذب بوده اند و پیشنهادهایی به شرح زیر ارائه کرده اند:
  • برنامه ریزی در جهت اشتغال زایی همسو با نیاز، در این شرایط با انجام نیاز سنجی هایی در جامعه و تحلیل آن ها، بایستی برای انجام آموزش های مناسب در مراکز آموزشی اقدام شود.
 
  • اضافه کردن رشته های تحصیلی جدید در دانشگاه و یا تاسیس دانشگاه های کارآفرینی می تواند اقدامات موثری در این زمینه باشد. در غیر این صورت صرف هزینه برای آموزش افرادی که تخصص آن ها مورد نیاز جامعه نیست موجب هدر رفت منابع مالی و اشتغال افراد در مشاغل غیر تخصصی آن ها می شود.

کنترل تورم و در پی آن کنترل فقر و جلوگیری از مهاجرت افراد از روستا به شهر ویا از شهر های کوچکتر به کلان شهر ها، به امید کسب فرصت های شغلی و نیز فراهم آوردن امکانات رفاهی در شهر های کوچکتر از دیگر پارامترهای جلوگیری از اشتغال اشخاص به مشاغل کاذب جهت رفع نیازهای معیشتی آن ها می شود.

تعیین بودجه ها و تسهیلات و فراهم آوردن شرایط برای سرمایه گذاران بخش خصوصی، علاوه بر قدرت دادن به کسب و کارهای نوپا، تشویق سرمایه گذاران دیگر برای فراهم آوردن زمینه های تولیدی در بخش های گوناگون را در پی خواهد داشت. تسهیل فرآیند ها و صدور مجوز ها و موافقت نامه ها و از میان برداشتن موانع برای کارآفرینان نیز از اقدامات شایسته جهت کمک به ایجاد فرصت های شغلی مناسب و کاهش روی آوردن افراد به مشاغل کاذب خواهد بود.

جهش تولید به چه معناست؟

ایجاد فرایند جهش در تولید و اقتصاد، سوابق و تجربیات موفق و گاهاً ناموفقی در کشورهای تازه صنعتی شده در دنیا دارد. کشورهایی همچون آلمان، ژاپن، کره جنوبی و چین، موفقیت چشمگیری را در اجرای طرح جهش در تولید کسب کرده و در بسیاری از حوزه ‏های صنعتی، فاصله خود را با کشورهای پیشرو کاهش داده و در برخی موارد نیز، به سرآمد تکنولوژی و صادر کننده ی علم و صنعت مبدل شده اند.

اگرچه تعریف واحدی نمی‏توان برای مفهوم «جهش تولید» ارائه نمود، اما عباراتی همچون 1) تلاش برای دستیابی به پیشرفت ها و تکنولوژی های کشور های پیشرفته در جهان 2) نوآوری در صنعت و یافتن مسیر های برای دستیابی به تولیدات با کیفیت با بازدهی بالاتر با هزینه ی کمتر 3) تلاش برای دستیابی به جایگاه های مرتفع علمی، فناوری و صنعت در بین کشورهای جهان، را می‏توان تعاریف قابل قبول از این مفهوم معرفی کرد.
 
جهش تولید در کشور آلمان
رشد سریع اقتصاد در آلمان غربی پس از جنگ جهانی دوم، جایگاه ویژه ی در حافظه ی عمومی مردم این کشور دارد که باعث شد این کشور هویت سیاسی و فرهنگی چشم گیری را به دست آورد. بورسیه های تحصیلی از ریشه های این رونق اقتصادی بود و در پی آن تجارت بین الملل و معرفی اقتصاد و تولیدات آلمان به کشور های دیگر جهان باعث کنترل دولت آلمان بر اقتصاد این کشور شد. (4)
 
جهش تولید در کشور چین
کشور چین پیشرو و رکورد دار میزان تولید محصولات در جهان است و فصل جدیدی از جهش تولید را در تاریخ اقتصاد بشر رقم زده است. اصلاحات اقتصادی و بنیانگذری تجارت جدید چین از سال 1957 آغاز شده است و این کشور با اجرای سیاست های خاص و تدابیر ویژه ای سیاست های اقتصادی پیشین را که منجر به اقتصاد ضعیف و ناکارامد برای این کشور شده بود را متحول کرد.

این کشور با ورود به بازارهای بین المللی و جذب سرمایه گذار های خارجی، در زمینه های صنعتی و کشاورزی با رشد فزاینده ی اقتصادی به سرعت به بازار رقابت بین الملل وارد شده و به یکی از قدرتمند ترین اقتصادهای جهان مبدل شده است. (5)
 

راهکارهایی در حمایت از جهش تولید در ایران

اجرای سیاست های وابسته به جهش تولید باعث افزایش رونق تولیدات داخل و در پی آن امکان انجام صادرات و کاهش وابستگی کشور به فروش نفت خواهد شد که در نهایت باعث افزایش قدرت اقتصاد ملی می شود. از سوی دیگر با وارد شدن شرکت های خصوصی در بخش تولید و درآمدزایی، اقتصاد کشور از حالت دولتی به خصوصی سوق یافته و همه در افزایش و رونق اقتصاد سهم خواهند داشت.

در این حالت و با اصلاح زیر ساخت های اولیه نیاز به اصلاح نظام مالیاتی و صدور قوانین مالیاتی جدید در حمایت از تولید در دستورکار قرار خواهد گرفت. با حذف معافیت های مالیاتی غیر ضروری، در حمایت از تولیدات ملی، کاهش نرخ مالیات بر درآمد شرکت های تولید کننده ی داخلی وضع خواهد شد.

اصلاح سیستم های بانکی از موارد دیگری است که می تواند راه کشور را در قدم گذاشتن در مسیر جهش تولید هموار کند. این کار با تغییر در نرخ سود های بانکی و منطقی کردن سود بانکی متناسب با وضعیت داخل کشور انجام خواهد شد.

در نهایت با تسهیل انجام فعالیت های تولیدی، کسب و کار و تولید داخل افزایش یافته که این امر در کاهش نرخ بیکاری و اشتغال افراد به شغل های رسمی به جای پرداختن به مشاغل کاذب موثر خواهد بود. و درنهایت حمایت از تولیدات داخلی و اشتغال افراد، به کاهش میزان قاچاق و کاهش فساد اقتصادی منجر خواهد شد. (6) و (7)
 
جمع بندی و نتیجه گیری
 اشتغال و افزایش فرصت های شغلی، هدف اصلی جهش تولید در کشور ماست .طرح ریزی استراتژی جهش تولید با حمایت های دولتی و زمینه سازی های سازمانی در کنار برنامه ریزی های دقیق به منظور افزایش مهارت و دانش موثر افراد جامعه، از الزامات اولیه در جهت افزایش فرصت های شغلی برای افراد متخصص و یا دارای مهارت بوده که این امر به حداقل رساندن اشتغال افراد در شغل های کاذب را نیز به دنبال خواهد داشت.

برنامه ریزی احداث پروژه های سودآور و جذب سرمایه گذارن در حوزه های کشاورزی و صنعتی و گردشگری در سراسر کشور با توجه به پراکندگی جمعیت که منجر به افزایش درآمدی ملی می شود؛ سرلوحه قرار دادن کشور هایی که پیش از کشور ما قدم در این مسیر گذاشته اند می تواند این فرایند را تسهیل کند.

از نظر فرهنگی نیز، ترغیب افراد به شرکت در آموزش های کاربردی و فرهنگسازی جهت احساس مسئولیت افراد در قبال جامعه با پرداخت مالیات، تشریح معایب کار در مشاغل کاذب بر ترغیب افراد به انجام شغل های رسمی تاثیر مثبت خواهد داشت.

پی نوشتها
  1. www.dana.ir
  2. www.teenfinancetips.com
  3. www.asriran.com
  4. The Economic Consequences of the War: West Germany’s Growth Miracle after 1945
  5. www.wachouston.org
  6. www.bloomberg.com
  7. www.mgt.ihu.ac.ir