راهکارهای موثر در کاهش سفته بازی و تحقق رونق تولید

راهکارهای موثر در کاهش سفته بازی و تحقق رونق تولید

در دنیای مالی، سفته بازی یا معاملات سوداگرانه به عمل انجام معامله مالی گفته می شود که ریسک قابل توجهی در از دست دادن ارزش و سرمایه دارد اما کسب سود قابل توجه یا به دست آوردن ارزش مهم دیگر را نیز از آن انتظار می رود.

با سفته بازی، احتمال ضرر بیشتر از احتمال کسب سود قابل توجه از آن فعالیت است و فرد سفته باز، پاداش کمی برای ریسک بالای خود در نظر گرفته است. سرمایه گذار که یک سرمایه گذاری سفته بازانه را خریداری می کند، احتمالاً بر نوسانات قیمت متمرکز است. در حالیکه ریسک مرتبط با سرمایه گذاری زیاد است، سرمایه گذار معمولاً بیشتر از سرمایه گذاری بلند مدت، نگران ایجاد سود بر اساس تغییرات ارزش بازار برای آن سرمایه گذاری است.

سفته بازی و مضرات آن برای بازار تولید

وقتی سرمایه گذاری سفته بازانه شامل خرید ارز خارجی باشد، به عنوان سفته بازی ارزی شناخته می شود. در این سناریو، سرمایه گذار، ارزی را جهت فروش آن در آینده با نرخ افزایش یافته خریداری می‌کند.

فرد سفته باز به گروهی از تحلیل گران و معامله گران گفته می‌شود که بر روی یک سهم متمرکز شده و یا با استفاده از پول تحلیلگران، در سهمی خاص فعالیت می‌کنند تا زیرکانه سودی کسب کنند و به امید کسب سودهای بالا به ریسک‌های بالایی دست می زنند. سفته بازی می تواند بر کل اقتصاد تاثیر بگذارد چون سفته بازان می‌توانند به ایجاد نقدینگی کمک کنند؛ زیرا آن ها به طور مستقیم سهام را خرید و فروش می‌کنند. همچنین سفته بازی می تواند بر اقتصاد و بازار تولید اثرات منفی داشته باشد. عملکرد سفته بازان باعث می شود که قیمت یک دارایی صرفاً، در نتیجه فعالیت های سفته بازان و نه به دلیل بازار افزایش پیدا کند. (1)  

تصور کنید گروهی از سفته بازان از سقوط قیمت سهامی خاص بترسند، بنابراین سهام خود را می فروشند. اگر تعداد کافی از مردم سهام خود را به یکباره بفروشند، ممکن است باعث سقوط قیمت سهام شود. همین اتفاق می‎تواند در هنگام خرید سفته ‎بازان رخ دهد که حبابی ایجاد کرده و منجر به افزایش قیمت مصنوعی می شود. (2)
 

نقش مهم امنیت بازار سرمایه در تحقق رونق تولید 

تضمین رشد و توسعه اقتصادی، هدف اولیه همه کشورها است. براساس گزارش بانک جهانی، تا سال ۲۰۳۰، حدود ۴.۰ تریلیون دلار سرمایه گذاری سالانه برای کشورهای در حال توسعه جهت دستیابی به اهداف توسعه پایدار مورد نیاز است. با توجه به نیاز سرمایه گذاری، جهت تجهیز بودجه مالی، نیاز بیشتری به توسعه و تقویت بازارهای سرمایه وجود دارد. نقش بازارهای سرمایه در تامین مالی توسعه زیرساخت ها، شرکت های بزرگ و شرکت های کوچک و متوسط (SME ها)  و ارتباط با رشد اقتصادی، به طور فزاینده ای برجسته شده است.

اقتصاددانان به طور سنتی به عواملی مانند سرمایه، کار و فن آوری به عنوان عوامل اصلی موثر بر رشد اقتصادی نگاه کرده اند. یک سیستم مالی با عملکرد مطلوب، این امکان را برای اقتصاد فراهم می کند تا از پتانسیل رشد خود به طور کامل استفاده کند چرا که تضمین می کند بهترین فرصت های سرمایه گذاری، سرمایه لازم را دریافت می کنند، در حالی که فرصت های پایین تر، از سرمایه محروم هستند. (3)

بنابراین بازار سرمایه، بعد از سیستم بانکی، نقش برجسته ای در روند بهسازی بخش تولید و صنعت کشور دارد و رونق آن عاملی تأثیرگذار بر تولید و صنعت داخلی است؛ چراکه جذب سرمایه ها در این بازار، امکان استفاده در چرخه تولید را به همراه دارد.



سهام هایی که در بازار سهام بسیار خطرناک محسوب می شوند، به عنوان سهام سفته بازی شناخته می شوند. سهام سفته بازی، سود بالقوه بالایی را برای جبران ریسک بالای مرتبط با آن ها ارائه می دهند. برخی از سفته بازان بازار سهام، معامله گران روز هستند که می‎خواهند از نوسانات روزانه قیمت سهام که در طی زمان معاملات اتفاق می افتد سود ببرند.

همانطور که گفته شد، سفته بازان برای شرکت های تجاری عمومی دارای اهمیت هستند زیرا آن ها مایل به سرمایه گذاری در شرکت‎های اثبات نشده هستند و بودجه سهام خود را برای این شرکت ها فراهم می کنند تا آن ها را قادر سازد بازار خود را گسترش دهند و به آن دسترسی داشته باشند. (4)
 

حمایت از صنایع و تولید داخلی

یکی از مسئولیت های اصلی دولت حمایت از کالاهای داخلی و تولیدکنندگان داخلی، به جای برندها و محصولات خارجی است. برای حل مشکلات اقتصادی، توجه باید به تولیدات و صنایع داخلی معطوف شود که این امر خود باعث رونق بازار، رقابت سازنده بین فعالان اقتصادی، خودکفایی بیشتر کشور، ایجاد انگیزش در تولیدکنندگان کالاها و خدمات جهت ارائه محصولات با کیفیت، ارتقاء و بهبود وضعیت اشتغال، ایجاد شرایط کاری برای نیروهای بیکار و تحصیل کرده و در نتیجه حمایت از نیروی کار ایرانی و بهینه سازی شرایط معیشتی مردم می شود.

در این زمینه ورود بی رویه و کنترل نشده محصولات مشابه خارجی که اغلب به صورت قاچاق وارد می شود، اجحاف و بی انصافی در حق تولیدکنندگانی است که با تلاش و خردورزی، سعی می کنند چرخ های تولید داخلی را به گردش درآورند. جلوگیری و مبارزه با ورود کالاهای قاچاق و همچنین حمایت از ایده های نو، خلاقیت ها و اصلاح زیرساخت ها، سبب می شود نه تنها از مصرف کالاهای خارجی بی نیاز شویم بلکه در بسیاری موارد به جایگاه های ارزشمندی در بازارهای جهانی نیز دست یابیم.

رسیدن به چنین جایگاهی، به رونق صادرات غیرنفتی و توسعه اقتصاد بر پایه تولید داخلی منجر می شود. اما در این راستا لازم است نظارت جدی‎تری بر قوانینی که جهت حمایت از کسب و کارهای داخلی و ممنوعیت واردات کالاهای مشابه وضع شده است، صورت گیرد. (5) و (6)
 

کاهش نرخ بهره بعد از بحران ارزی

نرخ بهره، یکی از مهمترین متغیرهای سیاست گذاری است که نقش به سزایی در بهبود رشد اقتصادی جوامع دارد. اگر نرخ بهره مثبت باشد، باعث افزایش نرخ پس انداز و در نهایت افزایش سرمایه گذاری و رونق تولید می‎ شود. موقعیت نرخ بهره در کشورهای مختلف، مانع اختصاص بهینه منابع و رسیدن نظام اقتصادی به وضعیت تعادل پایدار می شود.

از این رو در دهه های اخیر، تلاش های بسیاری برای تنظیم درست نرخ بهره و کاهش آن به سطحی مطلوب به عنوان یک اولویت مورد توجه قرار گرفته است. برای ایمن بودن در برابر آسیب های احتمالی نرخ بهره به سیستم اقتصادی کشورها، یکی از راهکارها، کاهش نرخ بهره یا سیاست های نرخ بهره صفر است که تنها در وضعیت مطلوب و بهینه اتفاق می افتد. (7)

با توجه به اینکه بحران ارزی، باعث می شود سطح تولید ناخالص داخلی زیر مسیر رشد اصلی خود قبل از بحران ارزی قرار گیرد، بنابراین حمایت از صنایع داخلی که در این شرایط در حالت رکود قرار دارند، بسیار اهمیت دارد. محدودیت ورود کالاهای خارجی، جهت جلوگیری از خروج ارز و کاهش تورم از طریق افزایش ظرفیت تولید داخلی و کاهش شدت تقاضا، می تواند در میان مدت و بلند مدت آثار منفی تحریم های اقتصادی را کاهش دهد.

کاهش نرخ بهره بعد از اتمام بحران ارزی و مطمئن شدن از اینکه حمله های سفته بازی رخ نخواهد داد، می تواند در کم کردن هزینه های تأمین مالی تولیدکنندگان، متناسب با کاهش تورم انتظاری، تأثیر مطلوب داشته و از تورم ناشی از بالا بردن نرخ بهره جلوگیری کند. (8)

حمایت از بازار سرمایه

کسب و کارها امروز با چالش های زیادی رو به رو هستند اما باید به رشد خود ادامه دهند. آن ها نیاز به افزایش بهره وری دارند و تقاضا برای عملکرد پایدار و فشار فوق العاده برای ارائه راه حل های مورد نیاز بر اساس فناوری اطلاعات.

بازارهای سرمایه یکی از واقعیت های امروز اقتصاد مدرن است که ضرورت آن غیر قابل انکار است. این بازار، ساختاری فوق العاده پویا و مبتکرانه است که به طور دائم با محیط اقتصادی سازگار است و در عین حال عامل تأثیرگذار بر این محیط نیز هست. به گونه ای که فرصت هایی ایجاد می کند و به همین ترتیب، ریسک هایی نیز برای همه شرکت کنندگان در فعالیت اقتصادی به همراه دارد. (9)

در اقتصاد بازاری، نقش بازار سرمایه در درجه اول اهمیت قرار دارد چراکه عملکرد خوب بازار سرمایه در اقتصاد معاصر بسیار حیاتی است تا بتواند منابع مالی را از کسانی که پس انداز می کنند به سمت کسانی که به سرمایه نیاز دارند و یا کسانی که موفق به ارائه سرمایه گذاری بیشتر می شوند، به شکلی کارآمد انتقال دهد. بنابراین بازار سرمایه می تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت تصمیمات تأثیر بگذارد.

بر اساس این موارد، نقش اصلی بازارهای بورس، تأمین مالی اقتصاد به ویژه از طریق تحریک سرمایه ها در بلند مدت و میان مدت است. همچنین نقش دیگر بورس و سهام، تسهیل گردش سرمایه ها و یا تبدیل اوراق بهادار به نقدینگی و یا اوراق دیگر است که همین موارد و موارد دیگر لزوم حمایت گسترده و جدی دولت ها از بازار سرمایه به عنوان منبع تأمین مالی را طلب می کند.
 

وضع مالیات بر تراکنش های سفته بازانه

بنابر ماهیت فعالیت سفته بازانه، روش هایی که برای محدود کردن این فعالیت مورد بررسی قرار می گیرد، بیشتر بر تغییر در رفتار سفته باز متمرکز است. یکی دیگر از مهمترین راهکارها جهت حذف سفته بازی در اقتصاد را می توان ابزار مالیاتی دانست که البته زمانی می تواند به عنوان عامل کنترل کننده قلمداد شود که هدف آن تغییر رفتار سرمایه گذاری سفته بازان باشد؛ مثلا مالیات های سالانه، نمی تواند در دسته ابزار مالیاتی قرار گیرد.

اختصاص مالیات بر تراکنش های بانکی نوعی از ابزار مالیاتی برای محدود کردن سفته بازی است که که طبق مطالعات انجام شدت، وضع مالیات بر تراکنش های مالی، اثری به مراتب بیشتر جهت مهار این فعالیت ها در مقایسه با مالیات بر سود دارد. (10) و (11)

این روش به عنوان یک راهکار بعد از بحران مالی سال 2008، در گستره وسیعی از جمله در کشورهایی مانند آمریکا، آلمان، چین و اعضای اتحادیه اروپا مورد استفاده قرار گفت. به این معنی که کسب سودهای نامتعارف و غیرمعمول در مدت زمان کوتاه در نتیجه اقدامات سفته بازانه، مشمول مالیات هایی قرار می گرفت که متناسب با حجم تراکنش، این مالیات ها به شکل صعودی افزایش می یافت و بنابراین، همزمان با افزایش سود سفته بازی، بخش بیشتری از این سود، به عنوان مالیات پرداخت می شد.


 

نتیجه گیری و جمع بندی

سفته بازی یک رفتار پرخطر اقتصادی است که طی آن افراد سعی می کنند با انجام معامله های پرریسک اقتصادی، از نوسانات کوتاه مدتی که در قیمت کالاها ایجاد می شود، سود کسب کنند. اگرچه افراد سفته باز، در ذهن مردم به عنوان بازیگری مخرب شناخته می شوند؛ اما سفته بازی یک رفتار معمول در اقتصاد است که همزمان با بالا رفتن نوسانات رخ می دهد.

با این نگاه، دلیل اصلی رخداد سفته بازی، در واقعیت سیاست ها و اتفاقاتی مانند هزینه فرصت بالای نگهداری پول و نااطمینانی بسیار زیاد در اقتصاد کشور طی زمان بحران ارزی است که باعث پدیدار شدن شرایط نوسانی در جامعه و در نتیجه آن انگیزه نوسان گیری می شود.

واکنش های مقامات پولی و مالی در چنین شرایطی، از جمله اقداماتی است که می تواند جلوی رفتارهای سفته بازانه را بگیرد که آنچه مسلم است عدم آمادگی این مقامات، در بسیاری موارد منجر به وقفه های تصمیم گیری در به کارگیری سیاست های پولی مناسب شده است. سفته بازی همچنان یک نیروی اصلی در بازارهای مالی است و تا زمانی که معاملات دارایی ها و ابزارهای مالی با پتانسیل کسب سود وجود داشته باشد، سفته بازان به دنبال کسب درآمد هم وجود دارند.

پی نوشتها
 

1. www.investopedia.com
2. www.learn.robinhood.com
3. www.cytonnreport.com
4. www.corporatefinanceinstitute.com
5. www.iranthinktanks.com
6. www.b2n.ir
7. www.jemr.khu.ac.ir
8. www.boursepress.ir
9. www.tcmsucchi.it
10. www.b2n.ir
11. www.b2n.ir