نوسازی تکنولوژیک واحدهای صنعتی، یکی از ضرورت های جهش تولید

نوسازی تکنولوژیک واحدهای صنعتی، یکی از ضرورت های جهش تولید

امروزه تکنولوژی شامل دامنه وسیعی از فعالیت ها و اقداماتی می شود که برای تولید مواد اولیه، فرآیندها و فراورده های نوین مورد استفاده قرار می گیرد. به همین خاطر تکنولوژی به عنوان عامل اصلی و موتور توسعه اقتصادی بیش از پیش اهمیت دارد. کشورهای گوناگونی در دنیا هستند که با نوسازی صنایع خود به موفقیت اقتصادی دست یافته اند؛ به همین منظور کشورهای در حال توسعه نیز باید از این الگو ها کمک بگیرند تا در حیطه اقتصادی به موفقیت برسند.

با توجه به اینکه سال ۹۹ با نام جهش تولید نامگذاری شده است؛ بنابراین سازمان های گوناگون وظیفه دارند تا واحدهای صنعتی را به روز کرده و تکنولوژی را به عنوان یکی از بازوهای تولید به کار بیندازند. به همین منظور در ادامه این مقاله قصد داریم تا درباره شیوه و چگونگی بهبود واحدهای صنعتی به منظور تحقق شعار سال صحبت کنیم و اقداماتی که لازم است در این راستا صورت بگیرد، را به صورت خلاصه مرور کنیم.

اهمیت تکنولوژی در توسعه اقتصادی

در جهان امروز تکنولوژی یک عامل اصلی برای توسعه اقتصادی محسوب می شود و ما می توانیم نمونه های گوناگونی از کاربرد فناوری در زندگی بشر امروزی را پیدا کنیم. کشور ایران به دلایلی گوناگونی مانند سلطه استکبار یا غفلت از اهمیت تکنولوژی، حدود ۲۰ سال از کشورهای توسعه یافته عقب تر است. به همین منظور دولتمردان موظفند تا به منظور توسعه کشور، تکنولوژی را در برنامه های آموزشی نیروی انسانی قرار دهند تا از این طریق به توسعه کشور کمک کند
.
با مطالعه سابقه کشورهای در حال توسعه به ویژه کشورهای شرق آسیا، مانند چین و ژاپن، می توانیم مشاهده کنیم که آن ها در مسیر توسعه خود از تکنولوژی به عنوان مهمترین و اصلی ترین عامل کمک گرفته اند و از طریق انتقال تکنولوژی به صنایع خود موفق شدند اقتصاد خود را تقویت کرده و با ایجاد زیربنای اقتصادی مناسب، درصدد تقویت مراکز دانشگاهی و پژوهش تکنولوژیک خود برآمدند. (1)

نقش سیاست های مناسب در توسعه

 پیشرفته ترین کشورها مانند آمریکا، چین، ایتالیا، مالزی و ژاپن با توجه به نیازمندی های اقتصادی خود، دارای نهادهای توسعه هستند. شواهد نشان می دهد که این سازمان ها و نهادهای توسعه نقش موثری در توسعه صنعتی شرق آسیا آمریکای لاتین و سایر مناطق داشته است.طبق پژوهش های صورت گرفته، اصلی ترین خدمات گسترش و نوسازی صنعتی که نهاد های توسعه مختلف در دنیا ارائه می کنند؛ توسعه تکنولوژی و انتقال آن به صنایع است. در ادامه درباره این خدمات بیشتر صحبت خواهیم کرد
.
یکی از خدمات مهم سازمان های توسعه ای، "توسعه تکنولوژی" است. این کارکرد، حمایت ها و اقداماتی را شامل می شود که برای توسعه تکنولوژی به وسیله ایجاد و یا انتقال تکنولوژی و گسترش به کارگیری تکنولوژی های موجود میان بنگاه ها انجام می گردد. این حمایت ها اغلب در حوزه تکنولوژی های نوین و آن دسته از فناوری هایی که توسعه و یا به کارگیری آن ها توأم با ریسک های زیادی است، صورت می گیرد.

در شرایط فعلی که رقابت پذیرترکردن بنگاه های صنعتی، ارتقای کیفیت کالاها و خدمات تولید داخل، ارتقای بهره وری و کاهش هزینه های مرتبط از ضرورت های اولویت دار کشور است، سازمان های توسعه ای با ارائه کارکرد توسعه تکنولوژی های نوین می توانند به تحقق اهداف فوق کمک کنند. متاسفانه بخش غیر دولتی به دلیل مخاطرات این امر قادر و یا مایل به حضور در این عرصه نیست.

از سوی دیگر نهادهای توسعه دولتی و سیاست های اقتصادی کشور، با حمایت از کسب و کارهایی که نیاز به نوسازی تکنولوژیک دارند؛ باید در این راستا به شرکت های گوناگون کمک کند تا با حاشیه سود بالاتر اقتصاد کشور را بهبود بخشیده و جهش تولید را محقق سازند. (2)

چالش های نوسازی تکنولوژیک

 

1.مدیریت

مهمترین اصل در توسعه تکنولوژی، مدیریت آن است و هر کشور یا سازمانی برای دستیابی به اهداف خود باید توانمندی و آگاهی مدیران را اولویت قرار دهد تا توسعه اتفاق بیفتد. سازماندهی و مدیریت مستقیم مرتبط با نوع تکنولوژی به کار گرفته شده و فرهنگ و توانایی های کارکنان است و ورود تکنولوژی های جدید با تغییرات سازمانی و مدیریت هماهنگ با آن همراه خواهد بود.

با اینکه سازماندهی و چگونگی ارتباط و تصمیم گیری ها در یک واحد به دست مدیریت، عنصری است که ارتقای توانایی های آن لازمه هر تغییر و توسعه فناوری به حساب می آید؛ مدیریت مناسب می تواند استفاده بهینه از منابع را برای شرکت فراهم کند. متاسفانه در کشور ما نظارت و مدیریت تکنولوژی بسیار ضعیف است و بیشتر برنامه های آموزشی نیز در زمینه مدیریت منابع انسانی به مفاهیم سنتی آموزش اکتفا کرده است و زمینه های مدیریت تکنولوژی را فراموش کرده اند.

نکته قابل توجه اینجاست که مدیریت فناوری باید ضوابط مهندسی، علم و مدیریت را به یکدیگر مرتبط سازد تا با برنامه ریزی، توسعه و اجرای قابلیت های تکنولوژی اهداف عملیاتی و استراتژیک سازمان شکل گرفته و به اجرا در بیاید. به بیان دیگر مدیریت تکنولوژی فرآیند به هم پیوسته ای است که هم مدیریت و کارکنان را با نوآوری در طراحی، توسعه و انتقال در محیط کار برای بهبود بهره وری و ایجاد برتری در جامعه، بهبود کیفیت زندگی و شرایط کاری درگیر می کند. (3)
 

2.انتقال تکنولوژی

 گاهی اوقات برای اینکه کشورهای در حال توسعه به تکنولوژی دست پیدا کنند، باید آن را از کشورهای توسعه یافته منتقل کنند. در انتقال تکنولوژی از یک سطح توانمندی در کشور به کشور دیگر، هزینه و نیروی بسیاری باید صرف شود. انتقال تکنولوژی به بیان ساده تر عبارت است از «وارد کردن عوامل تکنولوژیک خاص از کشورهای توسعه یافته به کشورهای در حال توسعه تا این کشورها را قادر به تهیه و به کارگیری ابزار تولیدی جدید و گسترش و توسعه ابزارهای موجود سازد.»

متاسفانه کشور ما در این راستا با موانع گوناگون رو به رو است. به عنوان مثال قطعات تولیدی به جای آنکه در کشور خودمان تولید شود؛ از کشورهای شرق آسیا وارد شده و تنها در ایران فرایند مونتاژ آن صورت می گیرد. این کار باعث می شود تا کالاهایی با کیفیت پایین و قطعات نامناسب وارد ایران شده و در نهایت کالاهای تولیدی نهایی بسیار گران و بی کیفیت باشد.

با وجود موانع و مشکلاتی که در انتقال کامل یک تکنولوژی از یک کشور صنعتی به یک کشور درحال توسعه وجود دارد، باید سعی گردد با تخصیص بهینه سرمایه گذاری، ایجاد زیرساخت های لازم و اتکا به توانایی های ملی و جهت گیری صحیح فعالیت ها، زمینه مناسبی برای جذب و تبلور تکنولوژی های موجود داخلی و جذب و تبلور تکنولوژی های کشورهای خارجی فراهم آورد
.
تکنولوژی وارداتی با عوامل درونی مانند نیروی انسانی، اطلاعات، دانش فنی، تجهیزات، ماشین آلات مدیریت و سازماندهی و عوامل بیرونی مانند زیرساخت های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و سیاسی در کشور باید سازگار باشد. یک مثال بسیار معروف در این حوزه هنگامی است که ماشین برای نخستین بار وارد ایران شد. اما چون قوانین راهنمایی رانندگی به درستی در ایران تدوین نشده بود، ورود خودروها با مشکلات بسیار متعددی در ایران رو به رو بود. بنابراین قبل از ورود هر نوع تکنولوژی در ایران باید زمینه های آن را فراهم کنیم. (2)
 

3.بومی سازی تکنولوژی های وارد شده

برای انتقال موثر و موفقیت آمیز، باید جذب، سازگاری و بومی شدن تکنولوژی از سوی دولت، صنعت و سازمان های گوناگون فراهم شود .فعالیت هایی که در جریان انتقال تکنولوژی توسط گیرنده، باید در سایه دولت، صنعت و سازمان ها صورت بگیرد تا انتقال موفقیت آمیز باشد و موجب سازگاری تولید شود. به این فرایند مشارکت های گیرنده تکنولوژی می گویند.

دولت باید یک برنامه استراتژیک بلندمدت برای توسعه تکنولوژی در کشور داشته باشد و توسعه تکنولوژی صنایع را در برنامه های توسعه اقتصادی بلندمدت خود قرار دهد. همچنین سرمایه گذاری های لازم برای ایجاد یک نظام مناسب مدیریتی در کشور لازم است. (4)

بهره گیری از تجربه کشورهای توسعه یافته

کشورهای در حال توسعه می تواند از تجربه موفقیت آمیز برخی از کشورهای توسعه یافته در این امر تجربه بگیرند. فراگیری و انتقال گسترده تکنولوژی های مناسب به این کشورها آن ها را قادر می سازند تا به بهره وری خوب دست یابند و علاوه بر توسعه صنعتی، به رشد اقتصاد خود نیز کمک کند.

کشورهایی مانند کره جنوبی، تایوان، برزیل و مکزیک، فرایندها و قوانینی دارند که برای توسعه تکنولوژی سرلوحه همه برنامه ریزی ها و اقدامات قرار گرفته و کلیه بسترها و ساختارهای لازم را برای تحقق این امر فراهم ساخته است. از سوی دیگر به دنبال تکنولوژیک ساختن صنایع، شاخص های کلان اقتصادی مانند درآمد سرانه، حجم اقتصادی، منابع اولیه و روند صنعتی شدن این کشورها نیز رشد رو به افزونی داشته است.

بنابراین با بررسی عوامل موفقیت این کشورها می توانیم از الگوی توسعه صنعتی آن ها پیروی کرده و به موفقیت دست یابیم. با ورود تکنولوژی به صنایع داخلی ایران، تولید کنندگان داخلی می توانند با نوآوری و خلاقیت خود محصولاتی را در داخل ایران تولید کنند.

از سوی دیگر کیفیت کالاها نیز در مقایسه با کالاهای وارداتی خارجی نیز افزایش پیدا می کند و متقاضی برای اینجور کالاها زیاد می شود. بعد از اینکه کالاهای داخلی در ایران با استقبال مناسب روبه رو شوند؛ می توان برای صادرات این کالاها نیز اقدام کرد. از این طریق ارز زیادی وارد کشور می شود و می تواند مقدمه ای برای تحقق شعار جهش تولید باشد. (5)

چه سیاست هایی برای تکنولوژیک ساختن صنایع مورد نیاز است؟

در این بخش به برخی از راهکارها و روش هایی که دولت می تواند برای تحقق این امر استفاده کند، اشاره می کنیم
 

• و تدوین برنامه ها و استراتژی های توسعه تکنولوژی.

 

• برنامه های توسعه تکنولوژی با برنامه توسعه ملی.

 

• دادن و ایجاد مراکز و سازمان های لازم

 

• کردن برنامه ملی توسعه تکنولوژی

 

• منابع بر اساس اولویت های برنامه توسعه تکنولوژی

 

• زیرساخت های تکنولوژی

 

• منابع انسانی موردنیاز، توسعه زیرساخت های تشکیلاتی و نهادی آموزشی، تحقیقاتی

 

•   بین فکر و مهارت

 

• شبکه های اطلاع رسانی قوی و مناسب

 

• زمینه های لازم آموزش های فنی، حرفه ای، تخصصی

 

• مهارت های مدیریتی و سازماندهی

 

• ضوابط، مقررات، قوانین و ترتیبات مربوط به انتقال تکنولوژی

 

• ضوابط، مقررات و قوانین حمایتی درجهت جذب، سازگاری و تبلور تکنولوژی های وارداتی.

پخش صنعت کشور نیز باید با به کارگیری امکانات خود در این زمینه، شرایط مساعدی را برای اجرای برنامه های دولت ایجاد کند و تسهیلات لازم در این امر را فراهم سازد.

مشارکت بخش صنعت در انتقال و جذب تکنولوژی، از اهمیت خاصی برخوردار است و از سوی دیگر سازمان ها و ادارات دولتی نیز باید برای انتقال موثر تکنولوژی، همکاری کند و فعالیت های لازم را برای تخصیص منابع مورد نیاز جهت انتقال و توسعه تکنولوژی ارزیابی نظارت بر اجرای برنامه های تدوین شده فراهم سازند. (4) و (6)
 

جمع بندی و نتیجه گیری

 یکی از مهمترین جنبه های سیاست های صنعتی اخیر، تاکید بر تغییرات ایجاد شده در اقتصاد جهانی و تغییرات ماهیت تولید در اقتصاد مدرن است. برای تحقق این اهداف دولت باید استراتژی های گوناگونی را به منظور بازسازی صنایع و تکنولوژیک ساختن بنگاه های صنعتی انجام دهد تا با شیوه های نوین کسب و کار سازگار باشد. با این کار کیفیت تولیدات داخلی افزایش یافته و به دنبال آن تقاضا برای محصولات نیز زیاد می شود.

این خود مقدمه ای برای تحقق جهش تولید و ساخت بنیان های مناسب برای اقتصاد کشور است. در این راستا نهادهای گوناگونی مانند دولت، بنگاه های اقتصادی، سازمان ها و صنایع باید دست به دست هم دهند تا برای نوسازی صنایع و انتقال تکنولوژی از کشورهای توسعه یافته اقدامات لازم صورت بگیرد و زمینه برای طراحی بخش های مختلف تولیدی، احداث کارخانه ها و ماشین آلات مدرن فراهم شود.

پی نوشتها

1. www.mdpi.com
2. www.sid.ir
3. www.researchgate.net
4. www.idro.ir
5. www.donya-e-eqtesad.com
6. www.hawzah.net