حبیب نیکنام

حاج حبیب نیکنام (گمنام) یکی از چهره‌های شاخص و ماندگار لرستان نه تنها در حوزه مداحی بلکه در اخلاق‌ مداری است، به طوری که در بین مردم از محبوبیت زیادی برخوردار است. حاج حبیب مداح و پیرغلامی که خود و حنجره‌ اش را وقف ابا عبدالله کرد و هیچ‌ گاه در این راه چشم‌ داشتی از کسی نداشت.
 

شناسنامه
1293 ه.ش	تولد
24 آذر 1382 ه.ش	درگذشت
-	علت درگذشت
حسینیه حبیب بن مظاهر خرم آباد	آرامگاه
ایرانی	ملیت
اسلام	دین
شیعه	مذهب
حاج حبیب گمنام	دیگر نام ها
-	تحصیلات
-	دانشگاه
مداح	زمینه فعالیت
-	سبک
از سال 1305 ه.ش	سال های فعالیت
-	آثار مهم
-	جایزه ها
-	وبگاه رسمی
-	همسر
۵ پسر و سه دختر	فرزندان
پدر: رحیم -  مادر: زهرا	والدین

زندگی نامه

تولد

حاج حبیب سال ۱۲۹۳ ه.ش در محله درب دلاکان خرم آباد متولد شد. پدرش رحیم، فرزند مرحوم کربلایی رحمان بروجردی و زربانو خانم بود که در دوران جوانی درگذشت. مادرش زهرا دختر مشهدی نصیر و جواهرخانم بود که پس از مرگ شوهر، حبیب را به یاری عموهایش: حاج کریم نیک‌نام (۱۳۳۹-۱۲۶۶ ه.ش) و حاج مجید قنادی(۱۳۵۰-۱۲۷۶ ه.ش) تربیت نمود.
 

درگذشت

وی در 24 آذر ۱۳۸۲ ه.ش لبیک حق را پاسخ گفت و در حسینیه حبیب بن مظاهر خرم آباد که توسط خود او احداث شد به خاک سپرده شد.
 

سمت و فعالیت ها

تحصیلات

حبیب از دوران کودکی در مکتب‌خانه‌ی ملا مرادعلی [معلمی](وفات ۱۳۱۸ ه.ش) و ملا علیرضا [زاهدی](وفات ۱۳۱۸ ه.ش) خواندن و نوشتن را آموخت.
 

فعالیت های اجتماعی

به گفته‌ی خودش: «شب جمعه (پنج‌شنبه شب) ملای مکتب‌ خانه که اذعان می‌ داشت صدای او خوب است، از حبیب می‌ خواست تا نوحه بخواند و کودکان دیگر سینه بزنند و جواب دهند». یک روز معتمدین دسته‌ها به منزل عموهایم آمدند و گفتند: «این بچه را بفرستید برای دستجات عزاداری نوحه بخواند». عموهایم گفتند: «طفل یتیمی است و پدر ندارد. ما نمی‌توانیم! مگر به این شرط که او را صحیح و سالم به رسم امانت ببرید و بیاورید». در سن 12 سالگی بعضی عزاداران مرا به دوش گرفته و نوحه‌خوانی را شروع کردم.

حاج حبیب کار مداحی را ابتدا با هیأت عزاداران حسینی «درب دلاکان» آغاز نمود، اما به دلیل اختلافاتی که پیش آمد، بعدها مداح دسته‌ی رقیب یعنی هیأت عزاداران محله‌ی پشت‌بازار شد. نوحه‌هایی که حاج‌ حبیب در ایام عاشورا می‌خواند، اکثراً سروده‌ شعرای خوش‌ذوق خرم‌آباد بودند. سید احمد حبیبی، سید ابوطالب طاهری، شیخ عبدالرحمان لرستانی، شیخ جعفر صابر(عطار)، شیخ روح‌الله استغفاری(واصل)، محمد سامانی، محمدجواد منصوری، دکتر علی‌اصغر مجیدی، صامت بروجردی، پناهی و . . . از کسانی بودند که حاج حبیب سروده‌های آن‌ها را ایام عاشورا برای ما می‌خواند. حاج حبیب از جمله معتمدین و بزرگان خرم‌آباد به شمار می‌رفت که در دهه‌ی ۳۰ تا ۵۰ به دفعات عضو انجمن شهر خرم‌آباد بود. وی در سال 1381 ه.ش با هزینه‌ی شخصی حسینه‌ ای با نام حبیب‌ ابن مظاهر در چهار راه بانک خرم‌آباد افتتاح نمود که پس از وفاتش به تاریخ  ۲۴ آذر ۱۳۸۲ ه.ش در قسمت غربی همین حسینیه به خاک سپرده شد.
 
حاج حبیب مداح و پیرغلامی که خود و حنجره‌اش را وقف اباعبدالله کرد و هیچ‌گاه در این راه چشم‌داشتی از کسی نداشت، اما آنچه باعث شده حاج حبیب نیکنام در بین مردم از جایگاه خاصی برخوردار باشد تنها صدای خوب و گیرا نبود بلکه اخلاص، تواضع و مردم‌داری که داشت روز به روز بر محبوبیتش افزود.
این پیرغلام و مداح اهل بیت به معنای واقعی کلمه ویژگی‌های نه تنها یک مداح را داشت بلکه براساس شواهد امین و معتمد مردم نیز بوده است. به جرات می‌توان گفت در خرم‌آباد کسی پیدا نمی‌شود که صدای حاج حبیب را شنیده و خاطره‌ای در ذهنش تداعی نشود، صدا و نوحه‌هایی متفاوت که شنیدنش حزن و اندوهی را در انسان ایجاد می‌کند.
 

خاطرات مرحوم نیکنام

دو خاطره از منزل حاج شیخ عبدالرحمان لرستانی پشت مسجد آراسته فعلی دارم: من 13 یا 14 ساله بودم و می‌خواستم همراه دسته داخل منزل ایشان شوم. تیمسار افشار جلوی در بود. به سردسته‌ی ما مرحوم علی‌اصغر قمری(۱۳۵۲-۱۲۷۰ ه.ش) گفت: سپهبد [امیراحمدی] این‌جاست. از آن جایی که خیلی هیبت داشت لرزه بر اندامم افتاد و ترسیدم! آقای قمری به من گفت: نترس! او هم آدمی مثل ماست. رویت را برنگردان و داخل شو! ما داخل شدیم، حاج شیخ عبدالرحمان لرستانی هم نشسته بود. شروع به خواندن شعر جدیدی کردم. . .
 
خاطره‌ی دوم از منزل شیخ عبدالرحمان این است که به منزل ایشان برای نوحه‌خوانی دعوت شدم. سپهبد امیراحمدی با شنل آبی آن جا بود. خیلی می‌ترسیدم و پاهایم می‌لرزید! بر دوش مردم بودم. موقعی که نوحه می‌خواندم، خون‌ دماغ شدم. مقداری برف‌یخ (قدیم برف و یخ را از کوه‌ها می‌بریدند) روی سرم گذاشتند و نتوانستم نوحه بخوانم و مرحوم حاج شیخ عبدالرحمان شروع به نوحه‌خوانی کرد و مراسم را ادامه داد.
 

موقوفات

احداث حسینیه در 3 طبقه به نام حسینیه حبیب بن مظاهر جهت برگزاری مراسمات مذهبی و قرآنی در شهر خرم آباد
 

در نگاه دیگران

اشخاص

پرویز جایدری از هیات امنای هیات پشت بازار و متولد 1315 ه.ش است که از دیرباز با حاج حبیب ارتباطی نزدیک داشته. او گفت: حاج حبیب از مداحانی بود که به اصول مداحی تسلط داشت و می‌دانست چطور باید شروع کند، کجای نوحه باید آرام بخواند و کجا هیجان و شور را ادا و همه را به اوج برساند.
وی افزود: حاج حبیب صاحب سبک بود و سعی می‌کرد حتی در نوحه‌های فارسی نیز لهجه لری را بگنجاند.

جایدری با اشاره به اینکه حاج حبیب خود را خادم امام حسین می‌دانست، عنوان کرد: حاج حبیب آدم آرامی بود به طوری که صحبت کردن با وی به انسان آرامش می‌داد، همواره این حرفش بود که من هرآنچه دارم از نوکری اباعبدالله است. وی با اشاره به اینکه حاج حبیب هیچ‌گاه مردم را فراموش نمی‌کرد و دست گرفتن از افراد ضعیف جزو زندگیش بود، عنوان کرد: حاج حبیب با اینکه از تمکن مالی برخوردار بود اما مال دنیا برایش ارزش نداشت و برای مردم کار می‌کرد، به خصوص زمانی که جزو انجمن شهر بود. جایدری افزود: حاج حبیب زمانی که نوحه می‌خواند به مردم می‌گفت اگر مریضی دارید بگویید برایش دعا کنیم؛ تا این حد برای مردم ارزش قائل بود.
 
غلامرضا چنگیزیان از هیات داران قدیمی و رئیس کانون مداحان لرستان که مدتی را در همسایگی حاج حبیب به سر برده، گفت: تنها صدا باعث ماندگاری و محبوبیت حاج حبیب نبود زیرا در عرصه مداحی افرادی بودند که از دیرباز در این حوزه فعالیت داشته اما به فراموشی سپرده شدند. این هیات دار قدیمی تصریح کرد: حاج حبیب علاوه بر تسلط به دستگاه‌های موسیقی و انتخاب اشعار مناسب آیینی و پر محتوا، فردی مومن و با اخلاق بود، زندگی حاج حبیب سرتا سر خدمت به مردم بود و همین حاج حبیب را به چهره‌ ای شاخص و برتر تبدیل کرد به طوری که پس از مرگش نیز همواره از او به نیکی یاد می‌شود.

چنگیزیان با بیان اینکه سوز صدای حاج حبیب تکرار نشدنی است، تاکید کرد: حاج حبیب یک مومن متعهد و متخلق به اخلاق اسلامی بود. وی گفت: صدا یک نعمت خدادادی است و بدون شک به عنوان ابزار در جذب مخاطب تاثیر گذار است اما آنچه باعث شد حاج حبیب در ذهن مردم باقی بماند جز اخلاص چیزی نبود. این هیات‌دار با اشاره به اینکه حاج حبیب قربه الی الله و بدون هیچ چشمداشتی مداحی می‌کرد، ادامه داد: با شناختی که از حاج حبیب نیکنام داشتم به جرات می‌گویم وی حتی اگر مداح هم نبود با توجه به مرام و منش، تواضع و فروتنی که داشت باز هم مورد حمایت مردم قرار می‌گرفت. چنگیزیان تاکید کرد: اخلاص، دلیل اصلی ماندگاری و محبوبیت حاج حبیب در دوران حیات و پس از مرگش بود، مجاورت و همسایگی با حاج حبیب در محله علوی برای من یک افتخار محسوب می‌شود.

حسین سهرابی، شاگرد حاج حبیب نیک‌نام نیز درباره وی گفت: حاج حبیب نوحه خوان محله درب دلاکان بود که پس از مدتی به پشت بازار رفته و تا پایان زندگیش در این محله مداحی کرد. وی با بیان اینکه براساس زندگی‌نامه حاج حبیب او اصالتا بروجردی و متولد خرم آباد است، عنوان کرد: حاج حبیب در کودکی یتیم شده و با عموهایش که اطراف بقعه متبرکه زید بن علی شیرینی پزی داشته‌اند زندگی می‌کرد، در نوجوانی هنگامی که در مکتب نزد آیت الله طاهری قرآن را با صوت زیبا تلاوت می‌کند به او پیشنهاد مداحی می‌دهند، و از همان زمان شب‌های جمعه را مداحی می‌کند.

سهرابی ادامه داد: به حدی صدایش گیرا بود که بزرگان پشت بازار نزد عموهایش رفته و تقاضا می‌کنند که حاج حبیب برای هیات پشت بازار مداحی کند، از سال 1333 تا 1382 ه.ش که به دیدار حق شتافت در هیات پشت بازار مداحی و صبح عاشورا نیز در دانشگاه لرستان عزاداری می‌کرد. این مداح جوان و شاگرحاج حبیب تصریح کرد: نوحه خوانی حاج حبیب خالصانه بود حتی یک ریال بابت مداحی دریافت نکرد، وی همه چیزش را وقف امام حسین کرد و قبل از مرگش نیز با احداث حسینیه که منزل شخصی‌اش بود اخلاص و عشق خود را ثابت کرد.

سهرابی با اشاره به اینکه حاج حبیب تجارت می کرد و به لحاظ مالی از تمکن قابل توجهی برخوردار بود، گفت: از شقایق تا کارخانه آرد املاک حاج حبیب بوده، وی به دلیل اعتمادی که میان مردم داشته به عنوان نماینده مردم در انجمن شهر بدون هیچ‌گونه دریافتی انتخاب می‌شود، وی نه تنها پولی دریافت نکرده بلکه از خودش هم برای مردم هزینه کرده است. وی با بیان اینکه حاج حبیب دارای 5 پسر و سه دختر بود، عنوان کرد: تا اول انقلاب فامیلی حاج حبیب گمنام بود اما پس از انقلاب به نیکنام تغییر داد، هنوزم هم بسیاری از افراد قدیمی پشت بازار و درب دلاکان او را با حاج حبیب گمنام می‌شناسند.

منابع:
1. خبرگزاری فارس
2. رسانه مجازی نگاه
3. وبلاگ لرستان : سرزمین گنج‌هاى نهان