چگونه کشورها با افزایش تولید، اشتغال را شکوفا کردند؟ (بررسی آماری چند نمونه)

چگونه کشورها با افزایش تولید، اشتغال را شکوفا کردند؟ (بررسی آماری چند نمونه)

موضوعی که می خواهیم امروز مطرح کنیم، بسیار ساده است و بدون شک به گوش شما نیز بسیار شنیده شده است. موضوعی که به طور مستقیم با اقتصاد یک کشور سر و کار دارد و میزان رضایت از دولت های مختلف را افزایش و کاهش می دهد. موضوعی بسیار تعیین کننده، اما در عین حال نه چندان پیچیده.

موضوعی که متاسفانه هنوز در کشور ما، آنطور که باید و شاید به آن توجه نشده و البته برای ایجاد بسترهای مناسب و افزایش آن، روش های مفید و معتبری نیز،  اتخاذ نشده است.

اشتغال زایی، واژه ای که شنیدن آن، به طرز عجیبی دل عوام را گرم می کند، در بعضی مواقع هم شاید لرزه به اندام خواص بیندازد! بسیاری آن را دست آویز قرار می دهند که به جایی برسند، بسیاری نیز از آن برای حمله به دیگران استفاده می کنند. اما چیزی که امروز قصد بررسی آن را داریم نه صرفا اشتغال زایی، بلکه نقش افزایش تولید در بروز و شکوفایی آن است.

بدون شک هیچ کسی منکر آن نخواهد شد افزایش و رونق و جهش در تولید، نقش بسزایی در افزایش اشتغال نیز ایفا می کند. هر اندازه که تولید در یک کشور افزایش پیدا کند، هر اندازه که از تولید در یک کشور حمایت شود و تلاشی برای گسترش آن صورت بپذیرد، بدون شک نتیجه مستقیم آن اشتغال زایی و ایجاد شغل خواهد بود. این حرف نیز نه از ما، بلکه عقیده متخصصان و اقتصاددانان قَدَر است.

در مقاله امروز، به شرح نقش افزایش تولید بر افزایش اشتغال خواهیم پرداخت. به علاوه، این روند را در برخی از بزرگترین اقتصادهای جهانی نیز بررسی خواهیم کرد؛ با ما همراه باشید.

 

نقش افزایش تولید در اشتغال زایی و اهمیت آن

گفته می شود که اگر کشوری بخواهد از هر نظر پیشرفت کند و سرآمد شود، لازم است تا بین تولید و اشتغال، رابطه ای منطقی برقرار کند. به این معنا که هر اندازه تولید خود را افزایش و گسترش دهد، به دنبال آن نیز به طبع، اشتغال زایی کرده است و نتیجه غایی نیز رشد اقتصادی و پیشرفت کلی کشور خواهد بود. به همین دلیل، شاید بتوان اظهار کرد که این دو موضوع، رابطه تنگاتنگی با یکدیگر دارند، بر هم تاثیر می گذارند و البته از هم تاثیر می پذیرند.

هرچند که ادعای بسیاری از اقتصاددانان مبنی بر رابطه مستقیم این دو موضوع با یکدیگر است، اما هستند عده ای که تاثیر رونق تولید را بر اشتغال زایی و در نهایت رشد اقتصادی کشور، مفهومی کهنه و منسوخ می خوانند و جهش اقتصاد کشور را در گروی عوامل مهم تری می دانند. اما به هر حال، توضیح آن در این مقال نمی گنجد.

حال با این اوصاف و البته با توجه به شرایط حاکم بر کشور، با توجه به نرخ بیکاری ایران و وضعیت تولید و اقتصاد، خود پیداست که موضوع ایجاد یک جهش در تولید و افزایش اشتغال، تا چه اندازه هم برای دولت و هم برای ملت، اهمیت دارد. همانطور که در مقدمه ذکر کردیم، چشم ملت در این موضوع، به دولت است و چه بسیار افرادی که با همین شعار افزایش تولید و اشتغال، بر سر کار آمدند.

گفته می شود که یکی از راه های افزایش و رونق تولید، «حمایت از تولید داخلی» است؛ همین تولید و صنایع داخلی هستند که می توانند بهره وری را افزایش داده، بهبود ببخشند و مشاغل پایدار و ردیف های شغلی بسیار ایجاد کنند و در نهایت نیز به شکوفایی اقتصاد کشور کمک کنند. صحبت در رابطه با راهکارهای ایران برای افزایش تولید و اشتغال، خود بحثی جداست که البته در بخش مربوطه، به آن خواهیم پرداخت.  (1) و (2)

 

ژاپن، ابرقدرت اقتصادی، رونق تولید و اشتغال

این چند کلمه بدون شک مفاهیم متعدد و بسیاری را جلوی چشم شما ردیف می کنند. کشور ژاپن که بعد از جنگ جهانی دست کمی از یک ویرانه نداشت، بعد از گذشت 70 سال، با تلاش و پشتکاری که همه به خوبی از آن آگاهیم، توانست در سال 2021 با حدود 5 میلیون دلار تولید ناخالص ملی در سال، به سومین قدرت اقتصادی برتر در جهان تبدیل شود و حتی پیش بینی می شود که در سال های آتی، این رتبه را بهبود نیز ببخشد.

به باور بسیاری از علمای اقتصاد، ژاپن این رتبه را بیش از هر چیز دیگر، مدیون رونق تولید، حمایت از تولید داخل، و البته اشتغال زایی بود. پس گنجاندن این چند کلمه در عنوان این بخش، چندان هم بی ربط به نظر نمی آید.

در یک کلام اگر بخواهیم به صورت خلاصه بیان کنیم، می توانیم بگوییم که علاوه بر موارد فوق الذکر، ژاپن با تغییر سیاست های سنتی در صنعت، توانست به رشد و شکوفایی دست پیدا کند، تولید را رونق بخشیده و به دنبال آن، افزایش اشتغال را نیز شاهد باشد. ژاپن به جای تمرکز بر سیاست هایی که دیگر پاسخگوی نیاز او نبودند، توجه خود را بر دانش بنیان کردن و همچنین سرمایه محور کردن اقتصاد، معطوف کرد.

بعد از جنگ جهانی که دیگر چیزی از اقتصاد ژاپن باقی نمانده بود، دولت این کشور به خوبی یه این موضوع پی برد که باید بنای رفیعی را مجددا از نو بسازد، این بار با ساختاری مدرن و تازه و بدیع. همین بود که مسیر تجدد را در پیش گرفت، سیاست های تازه اتخاذ کرد و قوانین خود را اصلاح نمود. ادغام و مالکیت را ترویج داد، مقررات زدایی کرد، عقلانیت را سرلوحه تصمیمات صنعتی قرار داد، در اقتصاد خود تنوع ایجاد کرد و مالیات را نیز کاهش داد. گذشته از آن، پای نفت و گاز هم در کشورش باز نبود، موضوعی که ایران می توان از آن الگو گرفته و با توجه به آن، رونق تولید و اشتغال زایی را شاهد باشد. (3) و (4)

 

اشتغال زایی در چین، الگویی برای ایران

چین کشوری است که بیش از یک میلیارد و سیصد میلیون نفر جمعیت دارد، شاید چندان هم دور از ذهن نباشد که با آن همه جمعیت و با آن همه زیرساخت و منابع طبیعی و بسترهای مساعد اقتصادی و البته به لطف حسن مدیریت، به یک ابرقدرت اقتصادی در جهان تبدیل شود و رتبه دوم را از آن خود کند. اما موضوعی که شما را شگفت زده خواهد کرد، این است که همین کشور چین هم با بیکاری رو به رو بود؛ اما توانست با جهش تولید و البته ایجاد بیشتر از 800 میلیون شغل، جایگاه خود را از آنچه که هست، بهبود ببخشد.

بیکاری، بلایی اقتصادی است که فرقی نمی کند در مقابلش چین باشد، ایران باشد یا ژاپن و آلمان. از طرف دیگر، حل این مشکل نیز به باور بسیاری از متخصصان امر، مجددا ربطی به وضعیت کشور ندارد. در همین راستا، بدون شک چین الگوی خوبی برای ایران خواهد بود تا بهره گیری از سیاست هایی که این کشور در کاهش نرخ بیکاری به کار گرفته، ایران نیز با همان روش ها، افزایش تولید را دستور کار قرار دهد و به اشتغال زایی بپردازد.

از جمله مهم ترین درس هایی که ایران می تواند برای رونق تولید از آن ها بهره بگیرد، می توان به دو موضوع مهم اشاره کرد. اول توجه به تولید داخل، دوم همسو و هم راستا کردن صنعت و دانشگاه. در مورد اول، چین با گسترش صنایع مادر و به کار گیری منابعی که خود در داخل کشور داشت، توانست تا حد چشمگیری به رشد اقتصاد خود کمک کند، باعث جهش تولید شود و در نهایت، کمبود شغل در کشور را جبران کرده و به افزایش اشتغال بپردازد. در مورد دوم نیز، با به کار گیری علوم روز و افزایش پارک های علمی فناوری، بازدهی تولید خود را بهبود بخشید و در نهایت، بر رشد اقتصادی کشور، تاثیر شایانی گذاشت. (5)

کارآفرینی؛ ایران، آلمان و ترکیه

از دیگر راهکارهایی که ایران می تواند و شاید باید از آن برای رشد اقتصادی و رونق تولید بهره بگیرد، تمرکز بر کارآفرینی است. به باور بسیاری از اقتصاد دانان، کارآفرینی به مثابه کاتالیزگر برای اقتصاد یک کشور است؛ هم بازدهی را بالا برده و هم به رشد اقتصادی کشور شتاب می بخشد. بدون شک ایران با الگوگیری از کشورهایی که در این زمینه پیشرو محسوب می شوند، می تواند به جهش تولید و در نهایت افزایش اشتغال دست پیدا کند.

دو کشوری را که شاید بتوان در زمینه کارآفرینی شاخص قرار داد، آلمان و ترکیه هستند. البته برای کارآفرینی، باید شرایط و بسترهای لازم به وجود بیایند؛ به عبارت دیگر، می توان اینطور گفت که کارآفرینی در هر کشور، با توجه به زیرساخت ها و منابع و بسترهای موجود در همان کشور صورت می پذیرد. اما تعدادی اصول کلی نیز وجود دارند که در هر جای دنیا، مشترک هستند، از جمله: رفع موانع نهادی، بهبود محیط های کسب و کار، تضمین حق و حقوق مالکیت، آسان سازی و برداشتن قوانین اضافی و دست و پا گیر، تثبیت فرهنگ تحقیق و توسعه در اقتصاد، اختصاص بسته های حمایتی و خلاصه هرآنچه که بتواند این روند را سهولت ببخشد.

از جمله سیاست هایی که آلمان برای رونق تولید و البته بهبود کارآفرینی و اشتغال زایی به کار گرفته، می توان اختصاص بسته های حمایتی را نام برد. علاوه بر آن، دولت این کشور هم موجبات تامین مالی را برای کارآفرینان فراهم کرده و هم اینکه مشاوره های تخصصی را به این افراد ارائه می دهد. دیگر آنکه فارغ التحصیلان را به کارآفرینی تشویق می کند، این امر را آموزش می دهد، از گروه های ناتوان، بیماران و جوانان نیز حمایت می کند. کشور ترکیه نیز با توسعه کسب و کارهای خرد و کلان، با همکاری با کشورهای دیگر و به وجود آوردن فضای باز اقتصادی و البته با ایجاد ثبات اقتصادی در کشور،  توانسته گام هایی قابل توجهی را در این زمینه بردارد. (6)
 
 

اشتغال زایی موفق در بخش های مختلف اقتصاد ایران

همیشه و هر زمان، الگوگیری از افراد موفق تاثیر بسزایی در موفقت افراد دیگر خواهد داشت. این جمله را می توان جزئی از یک کل دانست و آن را برای ابعاد کلان، همچون رشد اقتصادی و رونق و جهش تولید و اشتغال زایی در یک کشور نیز به کار برد. بدون شک ایران نیز می تواند با الگوگیری از الگوهایی که پیشتر در همین مقاله ذکر شدند و با تغییر اندکی از سیاست های خود و البته فراهم کردن بسترهای لازم، به درجات رفیعی نائل شود.


 
اما گذشته از مسئله الگوگیری، شناخت بخش هایی که می تواند به تسریع روند اشتغال زایی کمک نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اینکه بدانیم در کدام بخش از اقتصاد یک کشور می توان فرصت های شغلی بیشتری ایجاد کرد، بدون شک نه تنها به رشد اقتصاد و جهش تولید کمک می کند، بلکه روند ایجاد شغل را نیز تسریع خواهد کرد.

بر طبق پژوهش هایی که در این زمینه انجام شده است، با توجه به پتانسیل اشتغال زایی، کشش نهایی اشتغال و البته محاسبه هزینه های لازم، نتایج به دست آمده حاکی از آن هستند که بخش هایی از جمله خدمات اجتماعی، زراعت، خدمات کسب و کار و در نهایت خدمات آموزش عمومی، بهترین بخش ها برای اشتغال زایی و جهش تولید به شمار می روند. (7)
 
پی نوشتها

1. مقاله «رابطه تولید و اشتغال و برآورد نرخ بهینه اشتغال دربخشهای اقتصادی» از معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
2. www.asianews.ir
3. www.tasnimnews.com
4. www.donya-e-eqtesad.com
5. www.tasnimnews.com
6. www.donya-e-eqtesad.com
7. مقاله «ارزیابی پتانسیل های اشتغال زایی بخش های مختلف اقتصاد ایران» از دکتر غلامرضا کشاورز
8. www.ensani.ir