آیا جهش تولید در بخش کشاورزی می تواند ضامن افزایش شغل شود؟

یکی از دغدغه های اساسی همه دولت ها، مسئله اشتغال است. اشتغال با تلاش های مستقیم و غیر مستقیم دولت ها فراهم می شود. تلاش های مستقیم شامل استخدام افراد در پست های اداری در دپارتمان های گوناگون دولتی برای افزایش بهره وری خدمات دولتی است. به علاوه بنگاه های خصوصی بسیاری نیز برای انجام امور خود دست به استخدام افراد می زنند. همچنین دولت ها با اختصاص اعتبارات، بر اشتغال جوانان در جامعه اثر می گذارند.
 

اهمیت بخش کشاورزی در صنعت و اقتصاد

بخش کشاورزی، یکی از بخش های مهم و تاثیرگذار بر اقتصاد کشور است. به طوری که سهم بالایی از تولید ناخالص داخلی، نیازهای غذایی، صادرات و البته اشتغال به این صنعت وابسته است.  در ایران، به دلیل وجود میلیون ها هکتار زمین های مناسب کشاورزی و وجود منابع زیر زمینی و سطحی آب یکی از بخش های اقتصادی است که درصورت بهره گیری مناسب از آن می توان به بهره وری مناسب و در پی آن به اشتغال دست یافت. (1)

کاربری بالای بخش کشاورزی نسبت به سایر بخش های صنعت نشان می دهد که این بخش توان اشتغال زایی و درآمد ارزی از راه صادرت را فراهم می کند. همچنین بررسی ها نشان می‌دهند که صادرات این بخش ثبات بیشتری دارد که منجر به سهم قابل توجه آن در صادرات غیر نفتی کشور شده است. (2) ‌و (3)

ارتباط جهش تولید در بخش کشاورزی و اشتغال

یکی از مسائل اساسی حال حاضر کشور ما، مسئله اشتغال است. نتایج مطالعات نشان می دهد که روند بیکاری پس از جنگ تحمیلی رو به کاهش بوده اما مجدد در سال های اخیر با ورود جمعیت بسیاری از جوانان به بازار کار و سرمایه، شدت یافته است. در سال 1385 بیش از 77 درصد از جمعیت بیکار شهری را جوانان 15 تا 29 سال تشکیل می دهند به این معنا که مسئله اشتغال جوانان نیازمند توجه بیشتری است. (4)

در بخش کشاورزی، افزایش تولید وابسته به عوامل کار، سرمایه، زمین و سایر ورودی های مورد نیاز است. افزایش کارایی از طریق استفاده از فناوری های جدید، محیط مناسب اقتصادی و وجود انگیزه مناسب برای تولید صورت می گیرد. نظریه پردازان توسعه اعتقاد دارند که بخش کشاورزی در مسیر حرکت به سمت توسعه، تامین کننده مازاد، ایجاد کننده اشتغال و فراهم کننده محصولات و مواد غذایی است. با این وجود، اگرچه سطح اشتغال در بخش کشاورزی در سال های اخیر افزایش کمی داشته اما به طور کلی در روند توسعه، سهم بخش کشاورزی در ایجاد اشتغال نزولی بوده است. همچنین مطالعاتی نشان داده است که از جمله چالش های بخش کشاورزی در ایران، پدیده کهنسالی و ناتوانی در جذب نیروهای متخصص است. (5) ‌

عوامل تاثیرگذار بر تقاضای نیروی کار در بخش کشاورزی

در اغلب مطالعات، نرخ رشد تولید، هزینه واقعی استفاده از نیروی کار وسرمایه، اعتبارات عمرانی، سهم صادرات و گسترش اراضی قابل کشت از عوامل تاثیرگذار بر تقاضای نیروی کار در بخش کشاورزی شناخته شده است. مطالعه نشان داده است که تولید در همه زیربخش های کشاورزی اثر مثبت و معناداری بر تقاضای نیروی کار داشته است. (6)

نمودار 1، ارزش افزوده بخش کشاورزی به ازای کارگر را نسبت به سرانه تولید ناخالص داخلی نشان می دهد. به طور کلی، مشاهده می کنیدکه ارزش افزوده بخش کشاورزی به ازای کارگر، با افزایش درآمد ملت، بیشتر می شود. به این معنا که هرچقدر کشورها ثروتمندتر می شوند، ارزش افزوده بخش کشاورزی به ازای کارگر، افزایش می یابد.

این مسئله می تواند از عوامل متعددی همچون تطابق با تکنولوژی، تناسب ورودی های بخش کشاورزی و استقرار روش های موثر و کاراتر حاصل شود. می توان نتیجه گرفت که افزایش تولید در حوزه کشاورزی، می تواند تولید ناخالص داخلی را افزایش دهد و بالتبع آن، ارزش افزوده بدست آمده توسط کارگر نیز بیشتر می شود. این افزایش درآمد می تواند افراد بیشتری را به اشتغال در این بخش جذب کند. (7)



مهاجرت به شهرها به خصوص توسط جوانان، شرایط سخت کاری در بخش کشاورزی و تقاضای روز افزون محصولات کشاورزی از جمله عواملی است که نیاز به مدرنیزه کردن فرآیندهای بخش کشاورزی را افزایش می دهد. برای بهبود در وضعیت فعلی، لازم است تا کارگران و کشاورزان خرد درآمد بیشتری از کار خود کسب نموده و شرایط کاری بهتری داشته باشند. بخش کشاورزی پتانسیل بالایی برای افزایش تعداد شاغلین و کیفیت کار دارد. رشد پایدار بخش کشاورزی می تواند انگیزه و عزم بالایی برای مبارزه با فقر به وجود بیاورد. اشتغال در بخش کشاورزی یا بخش های وابسطه می تواند نقش اساسی در دستیابی به این مهم بازی کند. (8)
 

نقش دولت در جهش تولید در بخش کشاورزی

امروزه صاحب نظران درسراسر جهان مخالف دخالت مستقیم دولت ها در بخش کشاورزی از جمله تعیین و کنترل قیمت، حجم و فاکتورهای خروجی این صنعت هستند. بزرگترین عدم موفقت دولت ها در این شرایط می تواند ناشی از مشوق های نهادی نامناسب و سیاست های مالی ضعیف باشد. از عوامل دیگر می توان به تغییرات سریع در وزارت خانه و بخش های مرتبط با این صنعت اشاره کرد که تا حد قابل توجهی مانع از اجرای سیاست های سازگار و مناسب می شود.

از طرف دیگر، دولت باید نقش اصلی را در بسیج جوامع در اجرای این سیاست های منجر به توسعه در بخش کشاورزی ایفا کند. همچنین لازم است تا با اقدامات غیر مستقیم و مناسب، شکست های بازار را اصلاح نماید. با این وجود، مطالعات نشان داده که دلایل زیادی مانع از عملکرد بخش کشاورزی تحت شرایط مدیریت شده و مناسب می شوند از جمله این موارد، در بدنه دولت باید سازماندهی متمرکزی وجود داشته باشد و اطلاعات مرتبط با این بخش باید به طور صحیحی جمع آوری شده و مورد استفاده قرار گیرد.

نتیجه چنین ضعف هایی، شانه خالی کردن افراد مسئول و درنتیجه کاهش دستمزدها و امنیت شغلی افراد در بخش کشاورزی خواهد بود. در نتیجه مسئله اساسی در مدیریت تولید در بخش کشاورزی، کاهش خطرات و آسیب هایی است که کشاورزان با آن ها روبرو هستند که این امر نیازمند مدیریت مؤثر و هزینه های بالا است. که طبیعتا توسط دولت ها امکان پذیر است.

توجه با زیرساخت های روستایی همواره از سوی دولت ها مورد کم لطفی قرار می گیرد. با این حال، حمایت و توجه به این نیاز ساکنین مناطق روستایی می تواند آن ها را به سازگاری با محیط خود و عدم مهاجرت به شهرها ترغیب کند.

مطالعه وضعیت کشورهای پیشرفته درزمینه تولیدات کشاورزی نشان داده است که توجه دولت ها در این کشورها بر تحقیقات هدفمند برای دستیابی به روش های جدید در این بخش است.

داشتن اطلاعات کافی درمورد بازار می تواند بر عملکرد مناسب فعالان حوزه کشاورزی تاثیرگذار باشد. در کشورهای پیشتاز در بخش کشاورزی، این اطلاعات به صورت مناسبی توسط موسسات معتبر و مسئول تهیه شده و در اختیار مخاطبان قرار می گیرد.

تعریف صحیح و اجرای مناسب حقوق مالکیت نیز می تواند تضمین کننده حقوق فعالان این بخش باشد. از جمله قراردادهای اجاره زمین، مالکیت خروجی ها و... (9)

افزایش بهره وری از طریق کاهش هزینه ها

یکی از راه های افزایش بهره وری و ارزش افزوده در بخش کشاورزی، مدیریت و کاهش هزینه هاست؛ با کاهش هزینه ها، صرفه اقتصادی بالا رفته و این امر منجر به اشتغال افراد بیشتری در این بخش می گردد. از جمله روش های کاهش هزینه های تولید در بخش کشاورزی می توان به این موارد اشاره کرد:
 
  • کاهش هزینه خرید مواد اولیه از طریق انتخاب زمین مناسب در نزدیکی محل های توزیع، خرید عمده یا خرید مشترک با سایر کشاورزان
 
  • کاهش هزینه ها از طریق برنامه ریزی مناسب پیش از اقدام به کشت
 
  • کاهش هزینه ها از طریق فروش دسته جمعی و متمرکز
 
  • استفاده از کانتینر به منظور کاهش هزینه های بسته بندی
 
  • در نظر گرفتن هزینه های توزیع در زمان انتخاب و جانمایی زمین محل کار
 
  • در نظر گرفتن نیازهای بازارهای داخلی و خارجی در زمان برنامه ریزی کشت
 
  • همکاری مناسب و مستمر با نهادها و موسسات آموزشی و تحقیقاتی
 
  • به کار گیری تکنولوژی و امکانات به روز برای کاهش هزینه ها مانند سیستم آبیاری قطره ای برای کاهش مصرف آب، استفاده از تکنیک های فیزیکی کنترل آفات برای کاهش نیاز به سموم و تولید محصول با کیفیت بالاتر (10)

دسته بندی مشاغل در بخش کشاورزی

کشاورزی از جمله بخش هایی از صنعت است که به طور مستقیم و غیر مستقیم می تواند تاثیر موثری بر بازار کار داشته باشد. از تامین کنندگان نیازهای تولید گرفته تا کارگران مزارع و باغات، کشاورزان، رانندگان و فعالان حوزه حمل و نقل و توزیع، خرده فروشان، کارخانجات کشت و صنعت و غیره همگی با این صنعت در ارتباط هستند. لذا رشد این صنعت می تواند سببب رشد سایر بخش های مرتبط و در نهایت منجربه افزایش میزان اشتغال در کشور شود.

به طور کلی، جایگاه های شغلی در حوزه کشاورزی را می توان در 5 دسته جای داد: شغل های اداری، مهندسی، کارگری، فروش و تحقیقاتی.

1.شغل های اداری در اختیار افراد حرفه ای است که از کارگران در صنعت کشاورزی پشتیبانی می کنند. کارهایی مانند صحبت با مشتریان، حسابداری، پاسخگویی و مدیریت ادارات، نگهداری سیستم ها و .. بر عهده این افراد است.

2.شغل های مهندسی شامل استفاده از دانش در سطح بالا و ریاضیات برای حل مسائل دشوار است. این متخصصان با کمک گرفتن از ابزاهایی، به ارزیابی فرآیندهای تولید و نگهداری می پردازند.

3شغل های کارگری، نیازمند افرادی است که وظایف مشخص و عادی را انجام می دهند.

4.شغل های فروش در اختیار متخصصانی است که نیازهای مشتریان را سنجیده و محصولات را در اختیار آن ها قرار می دهند.

5.و شغل های تحقیقاتی توسط افرادی پر می شود که با مطالعات سعی در حل کردن مسائل دارند.

همانطور که صحبت شد، درصورت جهش تولید در بخش کشاورزی، چنین مشاغل بالقوه ای، بالفعل شده و افراد متناسب با توانایی و تخصص خود می توانند از آن ها بهره مند شوند. (11)


 
نتیجه گیری و جمع بندی
همنطور که صحبت شد، بخش کشاورزی یکی از بخش های حیاتی اقتصاد کشور است. از جهت اول اینکه این بخش تامین کننده غذای جامعه است و از جهت دوم فرصت های صادرات و کسب درآمد در آن وجود دارد.

با توجه به موقعیت اقتصادی مطلوب این بخش، انتظار می رود که با افزایش و جهش تولید بخش کشاورزی، مسئله اشتغال نیز به طرز مطلوبی مورد تاثیر قرار گیرد. با این حال این جهش در تولید نیازمند اراده، برنامه ریزی و مطالعات دقیق و حمایت مستمر و مؤثر از سوی نهادهای مسئول و دارای اختیارات است.  
 
پی نوشتها
  1. فرجادی، غ. (1378 (نیروی انسانی، بازار کار واشتغال؛ جلد سوم، تهران: موسسه عالی پژوهش دربرنامه ریزی و توسعه
  2. طهرانچیان، ا.م.) 1831 .) نقش کشاورزی در رشد اقتصادی ایران) 1810-1831.) ششمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران. دانشگاه فردوسی مشهد
  3. مقدسی، ر.، علی شاهی، م.) 1831 .) مطالعه عاملهای مؤثر بر سهم ایران در بازار جهانی محصولات کشاورزی. پنجمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران. دانشگاه سیستان و بلوچستان زاهدان.
  4. نشریه آینده نگر، شماره 13، خرداد و تیر 1391
  5. ماهر، فرهاد (1379) ، بررسی امکانات ایجاد اشتغال در بخش کشاورزی، موسسه پژوهش و برنامه ریزی و اقتصاد کشاورزی، وزارت کشاورزی، تهران
  6. امینی، علیرضا (1381) ، تحلیل عوامل موثر بر تقاضای نیروی کار در بخش های اقتصادی و پیش بینی اشتغال در برنامه سوم توسعه، مجله برنامه و بودجه، شماره 74
  7. www.ourworldindata.org
  8. www.blog.agrivi.com
  9. www.progressivegardening.com
  10. How to Reduce Manufacturing and Management Costs of Tractors and Agricultural Equipment, Tomoo Kobayashi, Director
  11. www.indeed.com