ویژه نامه روز اول ضیافت الهی
نويسنده: سید امیرحسین کامرانی
دعاى روز اوّل
خدايا قرار ده روزه ام را در اين ماه روزه روزه داران واقعى و شب زنده داريم را
قيامَ الْقاَّئِمينَ وَنَبِّهْنى فيهِ عَنْ نَوْمَةِ الْغافِلينَ وَهَبْ لى جُرْمى فيهِ
نيز همانند شب زنده داران و بيدارم كن در آن از خواب بيخبران و جنايتم را بر من ببخش
يا اِلهَ الْعالَمينَ وَاعْفُ عَنّى يا عافِياً عَنِ الْمُجْرِمينَ
اى معبود جهانيان و درگذر از من اى درگذرنده از جنايتكاران
منبع: مفاتیح الجنان
حديث روزه
قال الباقر عليه السلام:
بنى الاسلام على خمسة اشياء، على الصلوة و الزكاة و الحج و الصوم و الولايه.
امام باقر عليه السلام فرمودند: اسلام بر پنج چيز استوار است، برنماز و زكات حج و روزه و ولايت (رهبرى اسلامى).
فروع كافى، ج 4 ص 62، ح 1
فلسفه روزه
انما فرض الله الصيام ليستوى به الغنى و الفقير.
امام صادق عليه السلام فرمود: خداوند روزه را واجب كرده تا بدين وسيله دارا و ندار (غنى و فقير) مساوى گردند.
من لا يحضره الفقيه، ج 2 ص 43، ح 1
حکمت های نهج البلاغه
قَال َ[عليه السلام] كُنْ فِى الْفِتْنَةِ كَابْنِ اللَّبُونِ لَا ظَهْرٌ فَيُرْكَبَ وَ لَا ضَرْعٌ فَيُحْلَبَ.
درود خدا بر او ، فرمود: در فتنه ها چونان شتر دو ساله باش، نه پشتى دارد كه سوارى دهد و نه پستانى تا او را بدوشند.
حكمت 2شناخت ضد ارزش ها (اخلاقى)
وَ قَالَ [عليه السلام] أَزْرَى بِنَفْسِهِ مَنِ اسْتَشْعَرَ الطَّمَعَ وَ رَضِيَ بِالذُّلِّ مَنْ كَشَفَ عَنْ ضُرِّهِ وَ هَانَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ مَنْ أَمَّرَ عَلَيْهَا لِسَانَهُ .
و درود خدا بر او، فرمود : آن كه جان را با طمع ورزى بپوشاند خود را پُست كرده ، و آن كه راز سختى هاى خود را آشكار سازد خود را خوار كرده ، و آن كه زبان را بر خود حاكم كند خود را بى ارزش كرده است.
حكمت 3شناخت ضد ارزش ها(اخلاقى)
وَ قَالَ [عليه السلام] الْبُخْلُ عَارٌ وَ الْجُبْنُ مَنْقَصَةٌ وَ الْفَقْرُ يُخْرِسُ الْفَطِنَ عَنْ حُجَّتِهِ وَ الْمُقِلُّ غَرِيبٌ فِى بَلْدَتِهِ .
و درود خدا بر او ، فرمود : بْخل ننگ و ترس نقصان است . و تهيدستى مرد زيرك را در برهان كُند مى سازد و انسان تهيدست در شهر خويش نيز بيگانه است.
حكمت 4ارزش هاى اخلاقى و ضد ارزش ها(اخلاقى ، تربيتى)
وَ قَالَ [عليه السلام] الْعَجْزُ آفَةٌ وَ الصَّبْرُ شَجَاعَةٌ وَ الزُّهْدُ ثَرْوَةٌ وَ الْوَرَعُ جُنَّةٌ وَ نِعْمَ الْقَرِينُ الرِّضَى .
و درود خدا بر او ، فرمود : ناتوانى ، آفت و شكيبايى ، شجاعت و زُهد ، ثروت و پرهيزكارى ، سپرِ نگه دارنده است : و چه همنشين خوبى است راضى بودن و خرسندى .
حكمت 5شناخت ارزش هاى اخلاقى (اخلاقى،سياسي،اجتماعى)
وَ قَالَ [عليه السلام] الْعِلْمُ وِرَاثَةٌ كَرِيمَةٌ وَ الْآدَابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَةٌ وَ الْفِكْرُ مِرْآةٌ صَافِيَةٌ .
و درود خدا بر او ، فرمود : دانش، ميراثى گرانبها ، و آداب ، زيورهاى هميشه تازه ، و انديشه ، آيينه اى شفاف است.
حكمت 6ارزش هاى رازدارى و خوشرويي (اخلاقى،سياسي،اجتماعى)
وَ قَالَ [عليه السلام] صَدْرُ الْعَاقِلِ صُنْدُوقُ سِرِّهِ وَ الْبَشَاشَةُ حِبَالَةُ الْمَوَدَّةِ وَ الِاحْتِمَالُ قَبْرُ الْعُيُوبِ وَ رُوِيَ أَنَّهُ قَالَ فِى الْعِبَارَةِ عَنْ هَذَا الْمَعْنَى أَيْضاً الْمَسْأَلَةُ خِبَاءُ الْعُيُوبِ وَ مَنْ رَضِيَ عَنْ نَفْسِهِ كَثُرَ السَّاخِطُ عَلَيْهِ .
و درود خدا بر او ، فرمود : سينه خردمند صندوق راز اوست و خوشرويى وسيله دوست يابى ، و شكيبايى ، گورستان پوشاننده عيب هاست . و يا فرمود : پرسش كردن وسيله پوشاندن عيب هاست ، و انسان از خود راضى ، دشمنان او فراوانند.
حكمت 7ايثار اقتصادى و آخرت گرايي (اخلاقى ، اقتصادى)
وَ قَالَ [عليه السلام] وَ الصَّدَقَةُ دَوَاءٌ مُنْجِحٌ وَ أَعْمَالُ الْعِبَادِ فِى عَاجِلِهِمْ نُصْبُ أَعْيُنِهِمْ فِى آجَالِهِمْ .
و درود خدا بر او ، فرمود : صدقه دادن دارويى ثمر بخش است ، و كردار بندگان در دنيا ، فردا در پيش روى آنان جلوه گر است.
حكمت 8شگفتى هاى تن آدمي (علمى ، فيزيولوژى انسانى)
وَ قَالَ [عليه السلام] اعْجَبُوا لِهَذَا الْإِنْسَانِ يَنْظُرُ بِشَحْمٍ وَ يَتَكَلَّمُ بِلَحْمٍ وَ يَسْمَعُ بِعَظْمٍ وَ يَتَنَفَّسُ مِنْ خَرْمٍ .
و درود خدا بر او ، فرمود : از ويژگى هاى انسان در شگفتى مانيد ، كه : با پاره اى " پى " مى نگرد ، و با " گوشت " سخن مى گويد . و با " استخوان " مى شنود ، و از " شكافى " نَفس مى كشد!!
حكمت 9شناخت ره آورد اقبال و ادبار دنيا (اجتماعي، سياسى)
وَ قَالَ [عليه السلام] إِذَا أَقْبَلَتِ الدُّنْيَا عَلَى أَحَدٍ أَعَارَتْهُ مَحَاسِنَ غَيْرِهِ وَ إِذَا أَدْبَرَتْ عَنْهُ سَلَبَتْهُ مَحَاسِنَ نَفْسِهِ .
و درود خدا بر او ، فرمود : چون دنيا به كسى روى آورد ، نيكى هاى ديگران را به او عاريت دهد ، و چون از او روى برگرداند خوبى هاى او را نيز بربايند.
حكمت 10روش زندگى با مردم (اخلاقى، اجتماعى)
وَ قَالَ [عليه السلام] خَالِطُوا النَّاسَ مُخَالَطَةً إِنْ مِتُّمْ مَعَهَا بَكَوْا عَلَيْكُمْ وَ إِنْ عِشْتُمْ حَنُّوا إِلَيْكُمْ .
و درود خدا بر او ، فرمود : با مردم آن گونه معاشرت كنيد ، كه اگر مْرديد بر شما اشك ريزند، و اگر زنده مانديد ، با اشتياق سوى شما آيند.
حكمت 11روش برخورد با دشمن (سياسى ، اخلاقى)
وَ قَالَ [عليه السلام] إِذَا قَدَرْتَ عَلَى عَدُوِّكَ فَاجْعَلِ الْعَفْوَ عَنْهُ شُكْراً لِلْقُدْرَةِ عَلَيْهِ .
و درود خدا بر او ، فرمود : اگر بر دشمنت دست يافتى ، بخشيدن او را شكرانه پيروزى قرار ده.
حكمت 12آيين دوست يابي (اخلاقى، اجتماعي، تربيتى)
وَ قَالَ [عليه السلام] أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اكْتِسَابِ الْإِخْوَانِ وَ أَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ضَيَّعَ مَنْ ظَفِرَ بِهِ مِنْهُمْ .
و درود خدا بر او ، فرمود : ناتوان ترين مردم كسى است كه در دوست يابى ناتوان است ، و از او ناتوان تر آن كه دوستان خود را از دست بدهد.
منبع: نهج البلاغه
در محضر ولایت
منبع: گزیده بيانات مقام معظم رهبری در ديدار اعضاى هيأت دولت،17/8/84
حکایتها و هدایتها
مسجدی می ساختند، بهلول سر رسید و پرسید: چه می کنید؟ گفتند: مسجد می سازیم؛ گفت: برای چه، پاسخ دادند: برای چه ندارد، برای رضای خدا.
بهلول می خواست میزان اخلاص بانیان خیر را به خودشان بفهماند، محرمانه سفارش داد سنگی تراشیدند و روی آن نوشتند «مسجد بهلول» شبانه آن را بالای سر در مسجد نصب کرد. سازندگان مسجد روز بعد آمدندو دیدند بالای در مسجد نوشته شده است «مسجد بهلول» ناراحت شدند، بهلول را پیدا کرده به باد کتک گرفتند که زحمات دیگران را به نام خودت قلمداد می کنی؟!
بهلول گفت: مگر شما نگفتید که مسجد را برای خدا ساخته ایم؟ فرضا مردم اشتباه کنند و گمان کنند که من مسجد را ساخته ام، خدا که اشتباه نمی کند.
چه بسا کارهای بزرگی که از نظر ما بزرگ است ولی در نزد خدا ذره ای نمی ارزد. شاید بسیاری از بناهای عظیم از مساجد و زیارتگاهها، بیمارستانها، مدارس و... چنین سرنوشتی داشته باشد، حسابش با خداست.(1)
منبع: شهید مطهری (رحمت الله علیه) عدل الهی، مجموعه آثار، ج1، ص 303.
درسهای اخلاق
یکی از عواملی که در نیروی کنترل کننده ی جوان نقش بسزایی دارد، وجدان اخلاقی است که به تناسب تمایلات و غرایز جوان، زنده و بسیار حساس و هوشیار است (درست مثل تناسب ترمز اتومبیل با نیروی سرعت و شتاب آن)، به همین جهت نسل جوان، و مخصوصا دخترها، به خاطر جنبه های عاطفی خود، به خوبی می توانند از آن استفاده کنند.
... جوانان باید در گفتار و کردار و به طور کلی در همه ی شؤون زندگی خویش، وجود این نعمت بزرگ را قدر بدانند و از این وسیله ی هشدار دهنده، به نحو احسن استفاده کنند. ... از دیدگاه علمای علم اخلاق، یکی از عواملی که غیرت را در مردها و عفت را در خانم ها زنده می کند و پویا و کارآمد می سازد، همین وجدان اخلاقی است. این که ما امروز دردنیای به اصطلاح متمدن غرب، نشانی از غیرت و عفت نمی بینیم، به نحوی که فساد و فحشاء، زندگی آنها را در برگرفته و غرب را با مشکلات فراوانی روبرو ساخته، همانا به علت خاموشی زنگ هشدار دهنده وجدان اخلاقی و تباهی نفس لوامه آنان است، آنها چون وجدان اخلاقی را در خود کشته اند غیرت و عفت، دیگر جایی برای ابراز وجود ندارد. پس ای جوان عزیز! ای دختر! ای پسر! اگر راه سعادت را می خواهی باید عفت و غیرت، در شما زنده و کارآمد باشد و این میسر نمی شود مگر به برکت گوش جان سپردن به نداهای سازنده ی وجدان اخلاقی. اگر راه نجات از سقوط حتمی را می خواهی، باید نیروی کنترل کننده در شما فعال و در حال آماده باش باشد، و این مقدور نیست مگر این که مرتبا از او مدد بگیری و به کارش واداری تا در مواقع حساس و پیش آمدن صحنه های شهوت انگیز –که متأسفانه امروزه فراوان جلو می آید- چه برای کاسب در برخورد با زن نامحرم، چه در مزاحمت های تلفنی، چه در نگاهها و تبسمهای آلوده و بعضا زهر آگین و چه...
به طور روشن و صریح و با قاطعیت هشدار دهد و شما را از خطر بدبختی در دنیا و آخرت آگاه سازد.
منبع: کتاب اخلاق و جوان، حضرت آیت الله العظمی مظاهری «دامت برکاته» صفحات 28 – 26.
نکته های ناب
حضرت علی (علیه السلام) می فرمایند: هر کس به یاد خداوند سبحان باشد؛ خدا دلش را زنده و عقل و خردش را نورانی می فرماید.(1)
دلم بی وصل تو شادی نبینه
به غیر از محنت آزادی نبینه
خراب آباد دل، بی مقدم تو
الهی هرگز آبادی نبینه(2)
مقام پدر
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: دعایی که پدر برای فرزند کند مانند دعایی است که پیامبر برای امت خود می کند.(3)
اجر صبر
حضرت امام صادق (علیه السلام) می فرماید: هر مؤمنی که به بلایی گرفتار شود و صابر و بردبار باشد، اجر هزار شهید را به او می دهند. (4)
صبر تلخ آمد و لیکن عاقبت
میوه ی شیرین دهد پر منفعت
گفت حق اندر کتاب مستطاب
صابران را اجر بخشم بی حساب(5)
گوهر وقت
علامه حسن بن یوسف حلی از عمر شریفش حداکثر استفاده را نمود حتی نوشته اند که: او یکی از پرکارترین و پراثرترین فقهای نامدار شیعه است. طبق محاسبه ای که از تعداد تألیفات و همچنین روزهای عمر او کرده اند، می توان گفت که ایشان به طور نسبی هر روز هزار سطر می نوشته اند.(6)
داد حق عمری که هر روزی از او
کس نداند قیمت آنرا جز او
منابع:
1- غررالحکم، ص 690.
2- باباطاهر.
3- نهج الفصاحه، ص 328.
4- ترجمه ی اصول کافی، ج4، ص 146.
5- مولوی.
6- فقهای نامدار شیعه، ص131.
سیره عملی امام خمینى (رحمت الله علیه) در ماه رمضان
در میان دین باوران كفر ستیز، چهره محبوب قرن، فقیه تیزبین سیاست مدار، فیلسوف، عارف ژرف نگر، عالم متخلق و رهبر و بنیان گذار جمهورى اسلامى، حضرت امام خمینى رضوان الله علیه، از موقعیتى والا و ویژه برخودار است، زیرا روزها و ساعتها و لحظههاى عمر او، با مراقبه و محاسبه سپرى شد و صدها آیه قرآن را مجسم ساخت و عینیت بخشید. در این مبحث به سیره عملی امام می پردازیم تا ره توشه ای برای عاشقان ماه رمضان باشد.
حضرت امام (ره) توجه ویژهاى نسبت به ماه رمضان داشته و بدین جهت، ملاقاتهاى خودشان را در ماه رمضان تعطیل مىكردند و به دعا و تلاوت قرآن و... مىپرداختند.
و خودشان مىگفتند: «خود ماه مبارك رمضان، كارى است (1) .
یكى از اعضاى دفتر ایشان، دراین باره مىگوید:
پنجاه سال است كه نماز شب امام، ترك نشده است. امام در بیمارى و در صحت و در زندان و در خلاصى و در تبعید، حتى بر روى تخت بیمارستان قلب هم نماز شب خواندند
یكى از یاران امام، در این باره گفته است :
در این ماه، ایشان شعر نمىخواندند و نمىسرودند و گوش به شعر هم نمىدانند . خلاصه، دگر گونى خاصى متناسب با این ماه در زندگى خود ایجاد مىكردند، به گونهاى كه این ماه را، سراسر، به تلاوت قرآن مجید و دعا كردن و انجام دادن مستحبات مربوط به ماه رمضان سپرى مىكردند. (2)
ایشان، به هنگام سحر وافطار، بسیار كم مىخوردند، به گونهاى كه خادمشان فكر مىكردند كه امام، چیزى نخورده است (3)
حضرت امام رحمة الله علیه درباره رمضان چنین مىسرایند:
ماه رمضان شد، مى و میخانه بر افتاد عشق و طرب و باده، به وقت سحر افتاد
افطار به مى كرد برم پیر خرابات
گفتم كه تو را روزه، به برگ و ثمر افتاد
با باده، وضو گیر كه در مذهب رندان
در حضرت حق این عملت بارور افتاد (4)
عبادت و تهجد
از جمله برنامههاى ویژه حضرت امام (ره) در ماه مبارك رمضان ، عبادت و تهجد بود. امام عبادت را ابزار رسیدن به عشق الهى مىدانستند و به صراحت بیان مىكردند كه در وادى عشق، نباید به عبادت به چشم وسیلهاى براى رسیدن به بهشت نگاه كرد (5)
اكثر آشنایان امام نقل مىكنند كه ایشان از سن جوانى، نماز شب و تهجد، جزء برنامههایشان بود.
بعضى از نزدیكان ایشان مىگفتند كه وقتى در ظلمت و تاریكى نیمه شب، آهسته وارد اتاق امام مىشدم، معاشقه امام را با ایزد احساس مىكردم و مىدیدم كه با خضوع و خشوعى خاص، نماز مىخواندند و قیام و ركوع و سجود را بجا مىآوردند كه حقا وصف ناپذیر بود. با خودم فكر مىكردم كه شب امام، حقیقتا، لیلة القدر است (6) .
یكى از اعضاى دفتر ایشان، دراین باره مىگوید:
پنجاه سال است كه نماز شب امام، ترك نشده است. امام در بیمارى و در صحت و در زندان و در خلاصى و در تبعید، حتى بر روى تخت بیمارستان قلب هم نماز شب خواندند (7) .
امام توجه خاصى به نوافل داشتند و هرگز، نوافل را ترك نمىكردند. نقل شده است كه امام، در نجف اشرف، با آن گرماى شدید، ماه مبارك رمضان را روزه مىگرفت و با این كه در سنین پیرى بودند و ضعف بسیار داشتند، تا نماز مغرب و عشاء را به همراه نوافل بهجاى نمىآوردند، افطار نمىكردند! و شبها تا صبح، نماز و دعا مىخواندند و بعد از نماز صبح، مقدارى استراحت مىكردند و صبح زود، براى كارهایشان آماده مىشدند (8)
خانم زهرا مصطفوى مىگوید:
راز و نیاز امام و گریهها و نالههاى نیمه شب ایشان، چنان شدید بود كه انسان را بى اختیار، به گریه مىانداخت (9)
یكى از اساتید قم نقل مىكرد: شبى میهمان حاج آقا مصطفى بودم. ایشان، خانه جداگانهاى نداشتند و در منزل امام زندگى مىكردند. نصف شب از خواب بیدار شدم و صداى آه و نالهاى شنیدم، نگران شدم كه مگر اتفاقى افتاده است، حاج آقا مصطفى را بیدار كردم و گفتم: «ببین چه خبر است!» . ایشان نشست و گوش داد و گفت: «صداى امام است كه مشغول تهجد و عبادت است» (10)
یكى از همراهان امام در نجف، اظهار مىكرد كه امام خمینى در ماه مبارك رمضان، هر روز ده جزء قرآن مىخواندند ، یعنى در هر سه روز، یك بار قرآن را ختم مىكردند
در ماه مبارك رمضان، این شب زنده دارى و تهجد، وضعیت دیگرى داشت. یكى از محافظان بیت مىگوید در یكى از شبهاى ماه مبارك رمضان، نیمه شب، براى انجام كارى مجبور شدم از جلوى اتاق امام گذر كنم. حین عبور، متوجه شدم كه امام، زار زار گریه مىكردند! هق هق گریه امام كه در فضا پیچیده بود، واقعا مرا تحت تاثیر قرار داد كه چگونه امام، در آن موقع از شب، با خداى خویش راز و نیاز مىكند. (11)
آخرین ماه مبارك رمضان دوران حیات امام، به گفته ساكنان بیت، از ماه مبارك رمضانهاى دیگر متفاوت بود! به این صورت كه امام همیشه، براى خشك كردن اشك چشمشان دستمالى را همراه داشتند، ولى در آن ماه مبارك رمضان، حولهاى را نیز همراه برمىداشتند تا به هنگام نمازهاى نیمه شبشان، از آن استفاده كنند! (12)
توجه ویژه به قرآن
امام خمینى (ره) توجه خاصى به قرآن داشتند، به طورى كه روزى، هفت بار قرآن مىخواندند!
امام در هر فرصتى كه به دست مىآوردند، ولو اندك، قرآن مىخواندند. بارها دیده شد كه امام، حتى در دقایقى قبل از آماده شدن سفره - كه معمولا به بطالت مىگذرد - قرآن تلاوت مىكنند ! (13) امام بعد از نماز شب تا وقت نماز صبح، قرآن مىخواندند . (14)
یكى اطرافیان امام مىگوید:
امام در نجف، چشمشان درد گرفت و به دكتر مراجعه كردند. دكتر بعد از معاینه چشم امام گفت: «شما باید چند روزى قرآن نخوانید و به چشمتان استراحت بدهید» . امام خندیدند و فرمودند: «دكتر، من، چشم را براى قرآن خواندن مىخواهم! چه فایدهاى دارد كه چشم داشته باشم و قرآن نخوانم؟ شما یك كارى كنید كه من بتوانم قرآن بخوانم. » (15)
و در ماه رمضان یكى از همراهان امام در نجف، اظهار مىكرد كه امام خمینى در ماه مبارك رمضان، هر روز ده جزء قرآن مىخواندند ، یعنى در هر سه روز، یك بار قرآن را ختم مىكردند . (16)
علاوه بر آن، هر سال چند روز قبل از ماه مبارك رمضان ، دستور مىدادند كه چند ختم قرآن براى افرادى كه مد نظر مباركشان بود، قرائت شود . (17)
گزیدهایى از توصیهها و سفارشهاى امام به مناسبت ماه مبارك رمضان
شما در این چند روزى كه به ماه رمضان مانده، به فكر باشید، خود را اصلاح كرده، توجه به حق تعالى پیدا نمایید.
از كردار و رفتار ناشایسته خود ، استغفار كنید! اگر خداى نخواسته، گناهى مرتكب شدهاید، قبل از ورود به ماه مبارك رمضان ، توبه كنید! زبان را به مناجات حق تعالى عادت دهید! مبادا در ماه مبارك رمضان، از شما غیبتى، تهمتى و خلاصه گناهى سر بزند و در محضر ربوبى، با نعم الهى و در مهمان سراى بارى تعالى، آلوده به معاصى باشید! شما اقلا، به آداب اولیه روزه عمل نمایید و همان طورى كه شكم خود را از خوردن و آشامیدن نگه مىدارید، چشم و گوش و زبان را هم از معاصى باز دارید! از هم اكنون بنا بگذارید كه زبان را از غیبت، تهمت، بدگویى و دروغ نگهداشته، كینه، حسد و دیگر صفات زشت شیطانى را از دل بیرون كنید!
امام در هر فرصتى كه به دست مىآوردند، ولو اندك، قرآن مىخواندند. بارها دیده شد كه امام، حتى در دقایقى قبل از آماده شدن سفره - كه معمولا به بطالت مىگذرد - قرآن تلاوت مىكنند
اگر با پایان یافتن ماه مبارك رمضان، در اعمال و كردار شما هیچ گونه تغییرى پدید نیامد، و راه و روش شما با قبل از ماه صیام فرقى نكرد، معلوم مى‌شود روزهاى كه از شما خواستهاند ، محقق نشده است.
اگر دیدید كسى مىخواهد غیبت كند، جلوگیرى كنید و به او بگویید! «ما، متعهد شدهایم كه در این سى روز ماه مبارك رمضان، از امور محرمه خود دارى ورزیم.» و اگر نمىتوانید او را از غیبت باز دارید، از آن مجلس خارج شوید! ننشینید و گوش كنید! باز تكرار مىكنم تصمیم بگیرید در این سى روز ماه مبارك رمضان، مراقب زبان، چشم، گوش و همه اعضاء و جوارح خود باشید.
توجه بكنید كه به آداب ماه مبارك رمضان عمل كنید; فقط، دعا خواندن نباشد، دعا به معناى واقعىاش باشد . (18)
پی نوشت :
1- پا به پاى آفتاب، ج 1، ص 286 .
2- برداشتهایى از سیره امام خمینى( ره) ، ج 3 ، ص 90 .
3- همان، ص 89 .
4- روزنامه جمهورى اسلامى، مورخ 8/1/69 .
5- روزنامه جمهورى اسلامى، 20 / 11 / 64 .
6- امام در سنگر نماز، ص 83 / هزار و یك نكته، حسین دیلمى، نكته 129 .
7- هزار و یك نكته، حسین دیلمى، حبیب و محبوب، ص 53 / سیماى فرزانگان، ص 180 .
8- سیماى فرزانگان، ص 159 / برداشتهایى از سیره امام خمینى( ره) ، ج 3 ، ص 99 .
9- برداشتهایى از سیره امام خمینى (ره) ، ج 3 ، ص 132 .
10- همان، ص 286 .
11- هزار و یك نكته، حسین دیلمى، نكته 104 / جلوهاى از خورشید ، ص 90 .
12- برداشتهایى از سیره امام خمینى ، ج 3 ، ص 126 .
13- پا به پاى آفتاب، ج 1، ص 270 .
14- برداشتهایى از سیره امام خمینى ، ج 3 ، ص 198 .
15- همان، ص 7.
16- همان .
17- پا به پاى آفتاب، ج 1 ص 181 .
18- سیماى فرزانگان، صص 159 و 161 برداشتهایى از سیره امام خمینى، ج 3 ، ص 8 .
