فروش كتاب و كتابخواني

امروزه با وجود پيشرفت سيستمهاي ارتباطي و علمي در جهان، كتاب همچنان جايگاه ويژه خود را دارد و نميتوان آن را در زمره ابزار قديمي محسوب كرده، كارآيي و نقش فرهنگي آن را ناديده گرفت؛ بويژه آنكه ايران به عنوان يكي از كهنترين بنيان گذاران فرهنگ و تمدن بشري، از ديرباز در زمينه چاپ و نشر كتاب و نيز كتابخواني و تأسيس كتابخانه هاي بزرگ خود از سرآمدان بوده است.
در زماني كه بيشتر كشورهاي جهان از جمله كشورهاي غربي در نازلترين درجه از تربيت فرهنگي بودند، سردمداران فرهنگ ايراني با درك اهميت انتقال انديشه و علم از طريق كتاب و كتابخواني، به اين مهم همت گماشته بودند. چنانچه در اسناد وجود دارد در قرن اول اسلامي، در مجموع 148 كتابخانه در ايران وجود داشته است كه برخي اختصاصي و بقيه مورد استفاده محققان بوده است. از نمونههاي آن ميتوان به كتابخانه «ابوالوفاي همداني» اشاره كرد كه قبل از سنه 200 هجري در همدان وجود داشته است. هم چنين كتابخانه «صاحب بن عماد» كه داراي يكصد و هفده هزار جلد كتاب بود و كتابخانه «ابونصر شاپور بن اردشير» كه ياقوت حموي در «معجمالاحباء» از آن ياد كرده است و نيز ياقوت حموي در معجم البلدان، 9 كتابخانه متعلق به 9 مدرسه در شهر مرو را ذكر ميكند.
با گذشت سالها و سدهها و در سايه سياستهاي استعماري و چپاولگري، تمدنغرب به لحاظ اقتصادي صاحب قدرت شد و در سايه قدرت اقتصادي به غارت فرهنگي ملل ديگر پرداخت و دانست كه سلطه سياست بدون استيلاي فرهنگي ممكن نيست. بنابراين، ايران و فرهنگهاي كهن ديگر كه همواره نقش تغذيه فكري تمدنهاي ديگر و پروردن فرهنگ و انديشه را در دامان خود داشتند، در اثر سياستهاي خزنده غرب، نقش خود را از دست داده و تبديل به بازار مصرفي غرب شدند. اين موضوع بويژه پس از جنگ جهاني دوم و پاگرفتن صهيونيسم در عرصههاي سياسي ـ اقتصادي جهان، جلوه آشكارتر و تعيين كنندهتري به خود گرفت؛ چنانچه امروزه با كمي دقت در تمام عرصههاي فرهنگي ـ هنري جهان ردپاي صهيونيسم را ميتوان پيدا كرد. ويژگي بارز انديشه صهيونيسم، تكيه بر ماديگرايي است؛ به گونهاي كه شالوده تعابير اقتصادي، تربيتي، سياسي و اجتماعي بر اصالت بخشي پنهان و آشكار مادي استوار شده است. حتي در مقولههاي فرهنگي، اعتقادي و اخلاقي، براحتي ميتوان ريشههاي ماديگرايانه را دريافت. رشد اين سياست موجب شد كه گرچه صهيونيسم نتوانست خود را مركز و قبله اعتقادات و فرهنگ و اخلاق همه انسانها قرار دهد اما در قبله تكتك اعتقادات، به شيوه خود رسوخ كرده و با بخشهاي اساسي و عمدهاي از تنه انديشهاي انسانها ممزوج و مخلوط شود.
هماكنون در بيشتر جوامع، پول و سرمايه، محور عمده همه پديدهها و حركتها و رشد و يا عدم تكامل فرهنگي و همچنين نازل بودن درجه بهرهوري شمرده ميشود.
در ايران، وقوع انقلاب اسلامي و پس از آن جنگ تحميلي، مانند سدي محكم براي مدتي از نفوذ اين انديشه جلوگيري كرد؛ اما پس از آن و با فاصله گرفتن از سالهاي دفاع مقدس و بهخصوص در سالهاي اخير، نفوذ و رشد اين جريان فرهنگي به نحو چشمگير در عرصههاي فرهنگي قابل مشاهده است. نمايشگاه كتاب، هرساله فرصت مناسبي در اختيار روشنفكران و دلسوزان جامعه قرار ميدهد تا با نگرش جزيي و كلي بر عناوين و موضوعات و كيفيت كتابها، بن مايه فكري جاري در جامعه را دريابند. اينك با اشاره به تعدادي از كتابهاي منتشر شده در سالهاي اخير كه در نمايشگاه بينالمللي كتاب در معرض ديد و فروش قرار گرفت، تلاش ميشود اين موضوع با بياني شفافتر و ملموستر عرضه شود.

1ـ اصالت بخشيدن به پول و كسب درآمد بيشتر

همانگونه كه ميدانيم يكي از آسيبهاي فرهنگي دستيابي به درآمد بيشتر و برخوردار بودن از رفاه مادي به عنوان هدف زندگي انسان است. تعدادي از عناوين كتابها در سالهاي اخير، به آموزش و روشهاي پولدار شدن اختصاص يافته است. (مانند كتاب چگونه ميتوان پولدار شد ـ از رابرت گريزولد ـ نشر البرز). تشويق و ترغيب مردم به كسب درآمد بيشتر كه در مقابل ساده زيستي و قناعت پيشهگي قرار داشته، موجب رشد فرهنگ مصرفگرايي و تمول گرايي ميشود. به اين ترتيب انسانها ناخودآگاه در مسابقهاي براي كسب پول و درآمد بيشتر (حتي گاه از راههاي غير قانوني) سوق داده ميشوند.

2 ـ توجه به ظواهر زندگي انسان و اصالت بخشيدن به زيبايي چهره، اندام و لباس و...

بخش نسبتاً زيادي از كتابهاي منتشر شده، به طرز آرايش چهره، مو (در مورد خانمها) و اندام و زيباسازي آن (در مورد خانم و آقا) اختصاص يافته است. بيشتر كتابهايي كه در خدمت چاقي و تبليغ اندام موزون با عنوان «چگونه اندام زيبا داشته باشيم» و عناويني نظير آن، چاپ شده است، با توسل به ورزش، يوگا، طب سوزني و رژيمهاي غذايي عجيب، همگي برآنند كه زيبايي را بهعنوان هدف القا كنند و كمتر سلامتي را مد نظر قراردادهاند. در بخش ديگري از اين آثار طرز آرايش مو و يا چهره، مطابق با مد روز شرح داده شده است كه از اين طريق كمپانيهاي سازنده مواد آرايشي، صاحب سود سرشار ميشوند و به جوانان و مخصوصاً زنان جامعه چنين القا ميشود كه براي موفقيت و زندگي بهتر بايد به دنبال كسب زيباييهاي هرچه بيشتر بود؛ به همين دليل است كه در سالهاي اخير موج جواناني كه خواهان عمل جراحي بيني هستند اين چنين اوج گرفته است. همچنين اين كتابها استفاده از دستگاهها يا گياه درماني و يا كفشهاي مخصوصي را جهت بلند قد شدن و يا استفاده از رنگها و مدلهايي كه اغلب خاص غربيهاست و از آن سو براي جامعه طرح ريزي ميشود ارائه ميكنند.

3 ـ اصالت بخشيدن به عشق بر مبناي ظاهر و لذتجويي در مفهوم عشق

در كمال تأسف، حجم عظيمي از كتابهاي منتشر شده در سالهاي اخير، به انتشار كتابهاي عاشقانه اختصاص يافته است. در غالب اين كتابها معمولاً دختر بسيار زيبا و يا پسر بسيار پولدار و خوش تيپ با يكديگر برخورد كرده و در اكثر آنها معمولا در يك نگاه عاشق يكديگر ميشوند.
اين عشق بر مبناي زيباييهاي ظاهري شكل ميگيرد و مثلا از چشم و ابرو و يا مو و يا اندام زيباي قهرمان تعريف ميشود و عموما در بيشتر اين قصهها افراد خوش پوش و زيبا رو و پولدار آدمهاي مثبت و نيكي قلمداد ميشوند. اين كتابها كه با داشتن فروش بالا، ناشران را براي چاپ هرچه بيشتر اينگونه آثار اغوا ميكند و با راه يابي اين آثار در تيراژهاي بالا و با چاپهاي متعدد نه تنها سطح سليقه و پسند هنري افراد جامعه تنزل مييابد، بلكه به لحاظ اخلاقي و روانشناسي آموزههاي سطحي و مخرب به صورت ارزش در مي آيند.

4 ـ نگراني براي دنيا و آينده زندگي و رويآوري به آگاهي بر سرنوشت با كفبيني و فال و...

يك بخش ديگر از كتابهاي منتظر شده كه تعداد و تنوع آن در اين سالها كاملاً آشكار بوده است، انواع كتابهاي كف بيني، طالع شناسي، فال قهوه، اخترشناسي و عناويني از اين دست ميباشد. حجم بالاي اين كتابها در بازار نشر نشان از آن دارد كه انسان اين جامعه، نگران آينده خود و زندگياش است و از طريق دستيابي برآينده تلاش ميكند از شكستها و نااميديها جلوگيري كند. اين خصيصه، ويژه انسان مادي است؛ انساني كه نه توكل ميشناسد و نه توسل ميكند؛ انسان غرق در عالم ماده و درگير در بدست آوردن پول، زيبايي، لذت و احتمالا ناكام از بدست آوردن همه يا بخش عمدهاي از آن. اين گونه آثار، زمينه فكري لازم را براي توجيه روشهاي دستيابي به خواستهها و آمال انسان، با روشهاي غير ديني و حتي ضد مذهبي فراهم ميكند. لازم به ذكر است كه برخي از كتابها بطور مستقيم و بدون هيچ پرده پوشي در جهت اين نوع تفكر تلاش ميكنند؛ مانند: سري كتابهاي «هري پاتر» كه ويژه نوجوانان است. در اين كتابها، هري پاتر با توسل به جادو به آرزوهايش دست مييابد و با دشمنانش دست و پنجه نرم ميكند و بر آنها پيروز ميشود. مسلما نفوذ و تخريبي كه اين كتابها در ذهن در حال رشد يك نوجوان ايجاد ميكنند قابل قياس با تأثير آن بر ذهن بزرگسالان نيست.

5 ـ ارائه دينهاي مصنوعي، حذف آخرتگرايي و تأكيد بر بودن به جاي شدن

از آنجا كه همه اديان آسماني از طرف خداوند و بوسيله پيامبري معصوم از گناه و خطا فرستاده شده است و در هر يك به تناسب نياز بشر قوانيني براي زندگي، شناخت آفريننده و اعتقاد به حيات پس از مرگ و بازخواست اعمال در نظر گرفته شده است، آدمي را به مسير تكامل راهنمايي كرده و دست او را براي رشد و تعالي در اين مسير ميگيرد و راهنمائيش ميكند. مسلماً انساني كه نگرش صحيحي از زندگي، دنيا، هدف خلقت و پروردگار عالم به دست ميآورد، دچار يأس و حرمان نميشود و خستگي و دلزدگي او را از پاي در نميآورد. امروزه وضع روحي اسفناك بشر به ما ميگويد كه آنها ابتدا با ايجاد ترديد و روشهاي دنيا طلبي و لذت جويي، انسان را از دين جدا كرده و سپس با ارائه اديان و اعتقادات دست ساز بشر، تلاش كردهاند تا جاي خالي معنويتي كه نبود آن موجب اختلال رواني و خستگي روحي شده است بگيرند. در كمال تأسف اين انديشه در جامعه دين باور ما نيز تا اندازهاي جا باز كرده است. هر ساله چاپ و انتشار انبوه كتابهايي مانند افكار و انديشههاي ساتيا ساي بابا، اشو، درون متعالي و ... نشان از اين واقعيت دارد.
در اين آثار، تلاش ميشود انسان را با خودش آشتي بدهد. داشتن آرامش، اخلاق پسنديده،بخشش و نيكي (و البته پروردن انديشهاي كه در آن اعتراض و طغيان و سلحشوري جايي نداشته باشد) هدف اين نوع افكار است.
منبع: امید انقلاب

---

معرفي سايت مرتبط با اين مقاله