برنامه‌ريزي براي پيشرفت درسی

مطالعه مفيد روزانه چقدر بايد باشد؟ آيا قانون كلي براي اين امر وجود دارد؟ چگونه مي‌توان برنامه‌اي براي افزايش ساعات مطالعه طرح‌ريزي و اجرا كرد؟ ملاك‌هاي پيشرفت چگونه بايد تعيين شود؟ چگونه بايد روند پيشرفت را كنترل كنيد؟ مطالعه‌ي اين مقاله به شما كمك خواهدكرد تا به سؤالات فوق پاسخ دهيد.
اما توجه به يك نكته حائز اهميت است: بر خلاف روش‌هاي برنامه‌ريزي بعضي از مؤسسات و افراد كه بسيار جزيي است، در اين جا به روش نسبتا كلي عمل كرده‌ايم: چرا؟ توصيه‌ي يك روش تقريبا كلي براي برنامه‌ريزي، بر اساس اين اعتقاد صورت مي‌گيرد كه فرهنگ ايراني، فرهنگي منظم و جزء نگر نيست. اين يك واقعيت است كه مردم ايران، حوصله‌ي برنامه‌هاي خيلي دقيق و جزئي راندارند واگر دنبال آن هم بروند به صورت پيگير و مستمر ادامه نمي‌دهند. بنا بر اين، در روش‌هاي خيلي جزئي برنامه‌ريزي، تنها
شايد تعداد بسيار معدودي ازدانش‌آموزان، توانايي اجرا داشته‌باشند و بقيه بعد از مدتي معطلي حوصله‌شان سر مي‌رود.

تفاوت‌هاي فردي

بر خلاف گفته‌ها و تبليغات بعضي از مردم كه هيچ قانون كلي براي تعيين مقدار زمان لازم مطالعه وجود ندارد. اين كه اصرار كنيم هر دانش‌آموز دبيرستاني ۸ تا ۹ساعت و هر دانش‌آموز كنكوري حتما بايد ۱۳ تا ۱۴ ساعت درس بخواند تا موفق شود، به غير از نفي تفاوت‌هاي فردي، باعث دلسردي واضطراب عده‌ي زيادي مي‌شود. از يك طرف توان و حوصله‌ي فردي انسان‌ها متفاوت است، ازطرف ديگر انگيزه‌هاي دانش‌آموزان هم با يكديگر فرق دارد. هم چنين پيشنيازها و آمادگي‌هاي درسي همه يكسان نيست. بنا بر اين مهم‌تر از آن كه به هر نحو ساعات مطالعه‌ي خود را افزايش دهيم، اين اهميت دارد كه ازمقدارساعات مطالعه‌ي خود -هرقدرهم كه باشد- بهترين و بيشترين استفاده را ببريم. اگر چه افزايش ساعات مطالعه ضرورت دارد، اما بدترين كار دراين مورد آن است كه بامقايسه‌ي خود با ديگران، زمينه‌هاي اضطراب و ياس را در خود ايجاد كنيم.
كليد: به جاي مقايسه‌ي مقدار ساعات مطالعه‌ي خود با ديگران،از زمان‌هاي مطالعه به طور مطلوب استفاده كنيد.

برنامه‌اي براي افزايش ساعات

اگر مي‌خواهيد ساعات مطالعه‌ي خود را افزايش دهيد، نكته‌ي بسيار بسيار مهم اين است كه عجله نكنيد. يك اصل روان‌شناسي مي‌گويد: هر رفتار در طول زمان به وجود مي‌آيد و تغيير رفتار نيز به زمان نياز دارد. عجله و دستپاچگي در افزايش زمان‌هاي مطالعه به نتيجه‌اي غير از آشفتگي و اضطراب نخواهد انجاميد. آيا اين خوب است كه به زور هم كه شده 14 ساعت درس بخوانيد ولي چيز زيادي ياد نگيريد يا اين كه 5 ساعت درس بخوانيد ولي واقعا مطالب را درك كنيد. پس اقدام براي افزايش ساعات مطالعه بايد به صورت گام به گام صورت گيرد.
مطمئن باشيد با يك برنامه‌ي حساب شده و منظم مي‌توانيد علاوه بر افزايش تدريجي ساعات درس خواندن، از زمان‌هاي موجود هم استفاده‌ي خوبي بكنيد.
كليد: به جاي افزايش جهشي ساعات مطالعه، به صورت تدريجي و گام به گام عمل نماييد.

تعيين خط پايه

براي تغيير رفتار و افزايش ساعات مطالعه از كجا بايد شروع كنيد؟ اولين گام، تعيين وضع فعلي رفتار است كه اصطلاحا به آن خط پايه گفته مي‌شود. يعني شما بدون هيچ گونه تلاش براي افزايش اين ساعات، ابتدا بايد سعي كنيد تشخيص دهيد كه درحال حاضر و به صورت واقعي چند ساعت توان مطالعه‌ي مفيد داريد. اين كار خيلي آسان است و مي‌تواند توسط شما يا يكي ازاطرافيان انجام گيرد. براي يك هفته يا ده روز نموداري رسم كنيد كه بردارعمودي آن نشان‌دهنده‌ي دقايق وساعات، و بردار افقي آن نشان دهنده‌ي روزها باشد. هر روز ميزان ساعات مطالعه را كنترل و بر روي نمودار منتقل كنيد. در پايان روز آخر، ميانگين ساعات رامحاسبه نماييد. اين خط پايه‌ي شما است كه مي‌تواند 4 يا 5 ساعت و يا بيشتر باشد
و در واقع مبناي اقدام براي تغيير برنامه و افزايش ساعات مطالعه محسوب ميشود. حال مي‌توانيد تصميم بگيريد بر اساس توانايي‌هاي فردي خود و با يك روند منطقي ومشخص درماه اول 60 يا 90 دقيقه و در ماه‌هاي بعدي به همين ترتيب ساعات بيشتري را به برنامه‌ي خود اضافه نماييد.
كليد: مبناي افزايش ساعات مطالعه، ارزيابي وضع فعلي و تعيين خط پايه است.

ترسيم نمودارپيشرفت

اگر بتوانيد وضع فعلي رفتار خود را مشخص سازيد، كار بزرگي انجام داده‌ايد، چرا كه اين نقطه‌ي آغاز حركت است. مهم نيست كه اين زمان كم باشد، مهم اين است كه شما براي افزايش تدريجي و برنامه‌ريزي شده‌ي آن عزمي مصمم و اراده‌اي محكم داشته‌باشيد. براي كنترل روند پيشرفت مي‌توانيد نمودار رسم شده براي تغيير خط پايه را ادامه دهيد. يعني بر روي نمودار ادامه‌ي روزها را مشخص كرده و ميزان ساعات مطالعه را علامت بزنيد. ترسيم اين نمودار چند كمك مي‌كند. اول آن كه كنترل روند پيشرفت را ازحالت ذهني خارج مي‌سازد و اين مسأله‌ي بسيار مهمي است. يكي از مشكلات اساسي دانش‌آموزان براي برنامه‌ريزي همين است كه برنامه را به صورت ذهني طراحي مي‌كنند و وقتي از آنان خواسته مي‌شود كه
برنامه‌ها را بر روي كاغذ بياورند، زياد روي خوش نشان نمي‌دهند، انگار كه بايد كار سختي انجام دهند.
دوم آن كه ترسيم نمودار، روند پيشرفت را به صورت عيني و قابل دسترسي درمي‌آورد. شما مي‌توانيد هر موقع كه لازم بود با مراجعه به نمودار، وضعيت خود را ارزيابي كنيد.
سوم آن كه روند پيشرفت را منظم مي‌سازد و اين خود مي‌تواند باعث تقويت روحيه و ايجاد انگيزه‌ي بيشتر شود.
كليد: با رسم نمودار، روند كنترل پيشرفت خود را از حالت ذهني به صورت عيني در آوريد.

تعيين ملاك‌هاي پيشرفت

اين هم موضوعي بسيار مهم است و بيشتر دانش‌آموزان در مورد آن مشكل دارند. دانش‌آموزان شايد به دليل كمي فرصت وعجله، معمولا ملاك‌هاي پيشرفت را خيلي ايده‌آلي و دست بالا تعيين مي‌كنند. مثلا كسي كه تا به حال به زور 3 ساعت درس مي‌خوانده‌است، يك باره تصميم مي‌گيرد 10 ساعت درس بخواند، يا كسي كه حد اقل ۹ ساعت مي‌خوابيده‌است، مقدار خواب خود را به 6 ساعت كاهش مي‌دهد. اين تغييرات ناگهاني و ملاك‌هاي دست نيافتني نه تنها قابل اجرا نيستند، بلكه موجبات دلسردي را نيز فراهم مي‌سازند.
ضرب‌المثل قديمي را شنيده‌ايد كه: «سنگ بزرگ علامت نزدن است.» تصميم به تغييرات بزرگ اگر چه مي‌تواند گاهي يك استثنا باشد ولي براي همه امكان‌پذير نيست. بنا بر اين بايد ملاك‌هاي پيشرفت با روندي معقول و منطقي تعيين شوند. اگر خط پايه‌ي شمانشان مي‌دهد كه در وضع فعلي 4 ساعت امكان مطالعه داريد، بهتر است در يكي دوهفته‌ي اول تصميم بگيريد كه فقط نيم ساعت به اين مقدار اضافه كنيد. در صورت موفقيت براي هفته‌هاي بعد باز هم نيم ساعت ديگر و به همين ترتيب درهفته‌ها و ماه‌هاي بعد نيم ساعت و يك ساعت افزايش دهيد تا به حد مطلوب و مورد نظر برسيد.
كليد: براي ادامه‌ي روند پيشرفت خود ملاك‌هاي گام به گام و قابل دسترس تعيين كنيد.

خود كنترلي رفتار

براي جدي‌تر شدن كنترل روندپيشرفت مي‌توانيد برنامه‌هاي تقويتي وجريمه‌اي تعيين كنيد. ببينيد از چه چيزهايي خوشتان مي‌آيد و از چه چيزهايي بدتان مي‌آيد. 5 مورد خوش‌آيند و 5 مورد ناخوش‌آيند را كه واقعا براي‌تان مهم است و بر روي شما تأثير دارند، تعيين نماييد. براساس اين نظام كنترلي مي‌توانيد براي پيشرفت برنامه به خود اجازه بدهيد. در صورتي هم كه طبق ملاك، از پيشرفت خودرضايت نداريد، خودتان را جريمه كنيد. دقت نماييد كه موارد تقويت وجريمه روشن و واضح وقابل اجرا باشند.
كليد: براي كنترل رفتارهاي‌تان يك نظام خودكنترلي ايجاد كنيد.

استفاده از نيروي كمكي

گاه به دلايل متعددي از جمله كافي نبودن انگيزه، عدم توانايي غلبه برعادت‌هاي نامطلوب و شرايط خاص محيطي، براي خودتان امكان اعمال كنترل فراهم نيست. در اين صورت بايد بپذيريد كه براي جلوگيري از اتلاف وقت و از دست رفتن فرصت‌ها، كسي شما را در اين امرهمراهي كند، حتي اگر اين همراهي كوتاه مدت و موقت باشد. اين فردمي‌تواند پدر و مادر، خواهر و برادر بزرگ‌تر و ياكسي باشد كه با شما ارتباط نزديكي دارد.
بعضي ازدانش‌آموزان به خاطر نوع ارتباطات خانوادگي در برابر دريافت اين نوع كمك مقاومت به خرج مي‌دهند و آن را نمي‌پذيرند. در صورتي كه به نظر مي‌رسد اگر كسي متوجه حساسيت موقعيت باشد، بايد داوطلبانه البته در صورت فراهم بودن ساير شرايط لازم خواستار استفاده از اين كمك باشد.
كليد: اگر به هر دليلي آن طور كه دل‌تان مي‌خواهد نمي‌توانيد پيشرفت را كنترل نماييد، امكان استفاده از نيروي كمكي را مد نظر قرار دهيد.

نتيجه‌گيري:

به جاي مقايسه‌ي مقدار ساعات مطالعه‌ي خود با ديگران، از زمان‌هاي مطالعه به طور مطلوب استفاده كنيد.
به جاي افزايش جهشي ساعات مطالعه، به صورت تدريجي و گام به گام عمل نماييد.
مبناي افزايش ساعات مطالعه، ارزيابي وضع فعلي و تعيين خط پايه است.
با رسم نمودار، روند كنترل پيشرفت خود را ازحالت ذهني به صورت عيني در آوريد.
براي ادامه‌ي روند پيشرفت خود ملاك‌هاي گام به گام و قابل دسترس تعيين كنيد.
براي كنترل رفتارهاي‌تان يك نظام خودكنترلي ايجاد كنيد.
اگربه هر دليلي آن طور كه دل‌تان مي‌خواهد نميتوانيد پيشرفت را كنترل نماييد، امكان استفاده از نيروي كمكي را مد نظر قراردهيد.
منبع:www.classkonkoor.com
/س