احمدشاه مسعود (6) پیچیدگی های سیاسی ترور

اهمیت ترور احمدشاه مسعود

اما ترور احمد شاه مسعود به چند دليل حائز اهميت است. وي به قهرمان ملي افغانستان بدل شده است. تصاوير احمدشاه مسعود در همه جاي کابل و هرات از جمله در گوشه کنار خيابان ها، ساختمان هاي دولتي و داشبورد خودروها ديده مي شود. در سالگرد کشته شدن احمد شاه مسعود يک مراسم بزرگ با حضور تمامي اعضاي دولت برگزار مي شود. مسعود سمبل شکست طالبان و نيروهاي اشغالگر شوروي سابق و در مجموع نماد مقاومت افغان ها است. حتي فرانسه يک سري از تمبرهاي تصوير احمد شاه مسعود را چاپ و منتشر کرده است. مسعود اندکي قبل از مرگش يک سفر دوره اي به اروپا از جمله پاريس انجام داد تا حمايت کشورها را براي مبارزه خود عليه طالبان جلب کند. اما آمريکا با احمدشاه مسعود چندان متحد نشد که اين امر احتمالا به اين دليل بود که وي از ايران کمک تسليحاتي و از روسيه و کشورهاي آسياي ميانه کمک لجستيکي دريافت مي کرد. در آن زمان طالبان از سوي سرويس اطلاعات ارتش پاکستان ISI حمايت مي شد. اين سرويس ابزار نفوذ آمريکا از زمان مبارزه عليه اشغالگري شوروي در افغانستان در دهه 1980 بود. اگرچه احمدشاه مسعود با روسيه و ايران مناسبات نزديکي داشت ولي براي وزارت امور خارجه آمريکا چندان غريبه نبود. به گفته سربازان سابق جبهه متحد شمال، مسعود چندين بار درسال هاي 1996 تا 1998 با رابين رافائل، معاون وزير امور خارجه آمريکا در امور شرق ديدار کرد. احمد شاه مسعود پس از آخرين ديدار خود با رافائل به شدت عصباني به نظر مي رسيد زيرا ظاهرا رافائل به وي گفته بود که بهترين گزينه پيش روي وي احتمالا تسليم شدن در برابر طالبان است. در آن زمان نيروهاي احمد شاه مسعود به سمت دره کوهستاني پنج شير عقب نشيني کرده بودند و طالبان تقريبا کنترل 95 درصد افغانستان را برعهده داشت. گفته مي شود در آن ديدار مسعود کلاه پاکول(يک نوع کلاه افغاني) خود را روي ميز گذاشت و گفت: مادامي که وي کنترل قلمرويي به بزرگي پنج شير را در دست دارد، هرگز تسليم نخواهد شد. اگر چه احمدشاه مسعود از سوي دشمنانش جنگ طلب محسوب مي شد ولي حاميان مسعود وي را يک ملي گراي مستقل افغان که تحمل دستور گرفتن از بيگانگان را نداشت، معرفي مي کنند. مسعود که رسما لقب قهرمان ملي افغانستان را پس از کشته شدنش به دست آورد در 9 سپتامبر 2001 يعني دو روز پيش از حملات 11 سپتامبر بر اثر حمله انتحاري دو نفر که در پوشش خبرنگار با او مشغول مصاحبه بودند، به شهادت رسيد. اين دو نفر با انفجار بمبي که در دوربين فيلمبرداري خود جاسازي کرده بودند، قهرمان مقاومت افغانستان را که 31 سال از عمر 48 ساله خود را صرف مبارزه در راه آرمانش کرده بود، از ميان برداشتند.
خبر کشته شدن این فرمانده مجاهدین که می‌توانست به کاهش روحیه هم رزمانش در جبهه ضد طالبان بینجامد، با چند روز تاخیر اعلام گردید.
محمد قسیم فهیم که از همرزمان احمد شاه مسعود بود، پس از مسعود، توسط برهان‌الدین ربانی به جانشینی وی منصوب شد. آقای فهیم، پس از سقوط طالبان وزیر دفاع افغانستان و معاون اول رییس دولت، در دولتهای موقت و انتقالی شد.
لویه جرگه اضطراری افغانستان که در پایان دولت موقت تشکیل شد، به احمد شاه مسعود لقب «قهرمان ملی» داد و روز ۱۸ شهریور (نه سپتامبر) سالروز ترور شدن وی، در افغانستان «روز شهید» و تعطیل رسمی اعلام گردید.

پیچیدگی‌های سیاسی قتل احمدشاه مسعود

زمان ترور احمدشاه مسعود، که فقط ۲ روز پیش از حملات انتحاری ۱۱ سپتامبر به نیویورک بود، سوالاتی را در مورد ارتباط این ترور با حوادث نیویورک و متعاقب آن حمله به افغانستان برانگیخت. ابتدا این ترور به گروه طالبان نسبت داده شد اما طالبان هیچگاه مسئولیت آنرا نپذیرفت.
این موضوع باعث شد گمانه‌زنی‌هایی در مورد دست داشتن سازمان سیا در ترور احمدشاه مسعود در آستانه حملات ۱۱ سپتامبر و طرح‌های آمریکا برای اشغال افغانستان مطرح شود؛ خصوصاً که احمدشاه مسعود مخالف سرسخت طالبان بود، گروهی که با سازمان اطلاعات پاکستان ارتباط داشتند و سالهای سال توسط سیا به واسطه پاکستانی‌ها پشتیبانی می‌شدند. از طرفی رابطه احمدشاه مسعود پیش از مرگش با مقامات آمریکایی به تیرگی گرویده بود. در آخرین ملاقات بین احمدشاه مسعود و رابین رافائل، معاونت امور خاوری در وزارت خارجه آمریکا، رافائل به مسعود پیشنهاد کرده بود که اسلحه را زمین گذارده، تسلیم نیروهای طالبان شود که در آن سال‌ها بیش از ۹۰ درصد خاک افغانستان را در کنترل خود داشتند. احمدشاه مسعود با سرسنگینی برای رافائل روشن کرده بود که نه تنها تسلیم طالبان نخواهد شد، بلکه از دولت‌های خارجی دستور نخواهد گرفت و اجازه احداث پایگاه نظامی در افغانستان را به هیچ نیروی خارجی نخواهد داد.
از طرف دیگر دولت‌های ایران و روسیه از پشتیبانان مهم معنوی، مالی و تسلیحاتی احمدشاه مسعود بودند. دولت ایران طالبان را به دید دشمن می‌نگریست و از آغاز رابطه دوستانه‌ای با مسعود داشت. دولت روسیه هم درگیر شورشیان چچن بود و احمدشاه مسعود را به عنوان عامل بازدارنده در مقابل نیروهای افراطی مذهبی می‌شناخت. البته احمد شاه مسعود دارای حامیان ذی نفوذی در بین اندیشمندان ایران نیز بود که از آن جمله می‌توان به نام ارد بزرگ اشاره کرد که این مسئله باعث شده بود دولت ایران در دو بعد لایه‌های حکومتی و روشنفکری به حمایت از احمد شاه مسعود بپردازد.

نگرانی آمریکا از رشد سازمان همکاری شانگهای

تشکیل و رشد سازمان همکاری شانگهای در دهه ۸۰ و ۹۰ میلادی و تصمیم قاطع اعضای آن، خصوصا چین و روسیه برای همکاری‌های اقتصادی، نظامی و ضدتروریستی، رهبران آمریکا را به این فکر واداشته بود که در مقابل نیروی بزرگ «روسی-چینی» برای خود جای پایی در منطقه آسیای میانه باز کنند.
هردو کشور چین و روسیه دست به گریبان ناآرامی‌هایی در مرزهای استراتژیک خود بودند. در چین عامل ناآرامی‌ها گروه‌های جدایی‌طلب مسلمان اویغور بودند که در استان غربی ژینجیانگ در جوار مرز افغانستان و برخی نواحی قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان سکونت داشتند، در روسیه، مشکل بزرگ مبارزه با نیروهای جدایی‌طلب و افراطی چچن و حامیان عرب آنها بود که به اعتقاد مسکو زیر نفوذ طالبان و القاعده قرار داشتند و طی سال‌های تسلط طالبان بر افغانستان بین ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱، در اردوگاه‌های طالبان و دیگر گروه‌های سنی افراطی در افغانستان و آسیای میانه آموزش می‌دیدند.
از قضا فعالیت تمامی این گروه‌های افراطی و تحت نفوذ طالبان، در مناطقی از چین، روسیه و آسیای میانه بود که ذخایر بزرگ نفت و گاز در آنها قرار دارد.
پس از تحکیم سازمان همکاری شانگهای و به درخواست چین و روسیه، دولتهای قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان اقدام به مهار فعالیت‌های نیروهای افراطی مذهبی در خاک خود نموده، در چند مورد برخی از رهبران شورشی‌ را دستگیر و برای محاکمه به چین تحویل دادند.
دولت ازبکستان در ابتدا عضو پیمان نبود و به همین علت آمریکا کشور ازبکستان را «شریک استراتژیک» خود در منطقه می‌دانست، و حتی اقدام به تاسیس پایگاه نظامی در آن کشور کرده بود. اما پس از عضویت ازبکستان در سازمان همکاری شانگهای، سازمان طی بیانیه‌ای خواستار خروج تمام نیروهای خارجی از خاک تمام کشورهای عضو شد.
بدین ترتیب، رشد نفوذ چین و روسیه در منطقه آسیای میانه و آسیای جنوبی، تسلط آنها بر منابع گسترده انرژی آن مناطق، عزم آنها برای عملیات ضدتروریستی و مهار کردن نیروهای شورشی و در راس آنها طالبان، عزم آنها به برچیدن پایگاه‌های نظامی آمریکا در منطقه، و درخواست هند و ایران برای عضویت در این سازمان، به نگرانی دولت آمریکا دامن زد و آنها را به این فکر واداشت که با به دست گرفتن ابتکار عمل را در عملیات ضدتروریستی در منطقه و اشغال افغانستان، راه را برای تاسیس پایگاه‌های نظامی در همسایگی اعضاء سازمان هموار کنند.

نقش احمدشاه مسعود در اجلاس شانگهای

در کنار این شواهد، باید در نظر داشت که احمدشاه مسعود دست کم یک بار در سال ۲۰۰۰ میلادی در اجلاس سازمان همکاری شانگهای (شانگهای ۵) در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان شرکت کرده بوده، و شاید در ملاقاتهای بیشتری از این دست نیز نیز شرکت کرده بوده باشد. چهره قهرمان و محبوب او در بین گروه‌های افغان، نزدیکی او به ایران، روسیه و سازمان همکاری شانگهای، و مخالفت او با ایجاد پایگاه نظامی خارجی در افغانستان، می‌توانسته او را به مانع عمده‌ای برای برنامه‌های آمریکا در منطقه تبدیل نماید. به همین علت، از این دید می‌توان حذف فیزیکی او را در راستای عملی ساختن برنامه‌های نظامی ایالات متحده دانست.
کپی و استفاده از مطالب این مقاله با ذکر منابع اصلی و نقل از راسخون بلا مانع است.

منابع سلسله مقالات احمد شاه مسعود:

با تشکر فراوان از عوامل سایت احمد شاه مسعود
www.ahmadshahmassoud.com
www.fa.wikipedia.org
www.massoudhero.com
www.irdiplomacy.ir
www.azmoone-melli.com
www.ebtekarnews.com
کتاب احمد شاه مسعود شهيد راه صلح و آزادي، مجيب الرحمن رحيمي،بنياد شهيد مسعود، 1۳۸۲

/س