خواص شگفت انگيز عرقيات گياهي
نويسنده: فاخره بهبهاني
امروزه انسان ها بيش از هر زمان ديگري مي توانند از انواع مختلف مواد غذايي بهره مند گردند.اما غالباً به دليل تغذيه نامناسب به عوارض ناشي از آن مبتلا مي شوند و به ناچار براي درمان آن به داروهاي شيميايي روي مي آورند.داروهايي که عوارض جانبي آنها از جنبه هاي مثبت آن بيشتر است.لذا در اينجاست که گياهان دارويي به کمک ما انسان ها مي آيند و هرچند اثري درماني آرام و کندتري دارند ولي بيش از داروهاي ترکيبي مصنوعي قابل اعتماد مي باشند.و بيماري را از درون تحت تاثير قرار مي دهند.البته بايد در نظر داشت که براي درمان برخي بيماري ها البته بايد درد را درمان کرد که در اين گونه مواقع بايد داروهاي شيميايي را به صورت قرص يا تزريق با نظر پزشک استفاده شود و سپس براي پيشگيري و حفظ تندرستي و درمان اساسي نارسايي هاي مزمن دستگاه هاي بدن مي توان از گياهان دارويي مورد نظر استفاده نمود.لذا نظر به اينکه گياهان دارويي در حالت هاي مختلف (عرق گيري، عصاره گيري و جوشانده)داراي خواص يکساني نمي باشند براي رسيدن به نتيجه مطلوب و موثر از آنها بايد به نوع ،ميزان و نحوه تجويز آن توجه نمود تا بتوان بيشترين اثر را از کمترين ميزان آن برد.
عرقيات يکي از پر مصرف ترين شکل هاي استفاده از گياهان است.امروزه در ايران بيش از 40نوع گياه وجود دارد که عرق گيري شده و به صورت طبي مورد استفاده قرار مي گيرند.از معمولي ترين خواص درماني عرقيات مي توان به خاصيت ضد درد، ضد ميکروب، ضد انگل،ضد قارچ، ضد اسپاسم و آنتي اکسيداني آنها اشاره کرد.هم چنين به دليل آنکه عرقيات طبي درواقع رايحه،عطر يا اسانس گياهاني مي باشند که آن را به آب اضافه مي نمايند داروهاي معطري مي باشند که رايحه ي آنها مي تواند گيرنده هاي عصبي بويايي را تحريک نموده و بر روند ساخته شدن هورمون ها حرارت بدن ،سوخت و ساز بدن، سطح هورمون هاي استرس و جنسي ،سامانه دفاعي بدن،افکار و رفتارهاي عاطفي و جسماني ما اثر بگذارند.اين مواد معطر که مقدار آنها در عصاره يا روغن گياهان شفابخش بيشتر وجود دارد با تحريک مغز و ترشح انتقال دهنده هاي عصبي موجب حالات رواني خاصي در انسان مي شود.و احساس سلامت ،سرخوشي ،خوشنودي و خرسندي به وجود مي آورند.اين بوها مي توانند استرس و تا حدودي درد را کاهش داده و موجب تعادل عاطفي شوند.علاوه براين تنفس رايحه هاي خوشبو علاوه بر تحريک پياز بويايي به درون ريه ها نفوذ کرده و به مولکول هاي اکسيژن مي چسبند و بدين وسيله به درون خون راه يافته و موجب خود بهبودي و خود درماني اعضاء و بافت هاي بدن مي شوند.هم چنين اين مواد مي توانند به وسيله ماساژهاي موضعي پوستي به درون اين مايع بين سلولي زير پوست نفوذ کرده و از اين راه نيز وارد جريان خون شده و به اعضاي ديگر و دستگاه هاي لنفاوي بدن برسند و بر سامانه اثر بگذارند.از آنجا که عرقيات داراي مواد شيميايي مختلفي مي باشند داراي طبيعت گرم و سرد بوده و مصرف متعادل آنها براي مصرف کننده عوارضي نخواهد داشت.اين نوشيدني ها به دليل طبيعي بودن با هم تداخلي ايجاد نمي کنند ولي برخي از آنها با داروهاي شيميايي تداخل اندکي نشان مي دهند.به طور کلي عرقيات گياهي نوع ضعيف شده اسانس ها مي باشند.چه در هنگام تهيه آن ها از آب بيشتري استفاده مي نمايند تا براي مصارف خانگي و دارويي رقيق تر گردند.بنابراين عرقيات درمقايسه با اسانس ها بايد در حجم بيشتري مصرف شوند که البته زياده روي در مصرف آن ها مي تواند براي مصرف کننده عوارض جانبي به همراه داشته باشد.از سوي ديگر به دليل آن که در اسانس گيري از مقادير بسيار کم آب استفاده مي شود.اگر آن ها را به اندازه عرقيات مصرف نماييد مي توانند در صورت استعمال موضعي ايجاد تاول کرده و در صورت خورده شدن مخاط دهان را از بين برده و زخم هايي را ايجاد کنند.
عرقيات زماني مي توانند بيشترين اثر را داشته باشند که بطور کامل در آب پراکنده شده و يا به اصطلاح دو آتشه گردند.از تقطير مجدد عرقيات معمولي فرآورده دو آتشه حاصل مي شود که نوع مرغوب تري از عرق بوده و مزه و بوي تلخ تر و تندتري نسبت به عرقيات معمولي دارند.به اين ترتيب اگر فرآورده حاصله را مجدد تقطير نمايند از مقدار آب آن بسيار کاسته شده و به آن "اسانس گيري"گويند.
اسانس ها روغن هاي سبکي هستند که در بالاي آب جمع شده و قابل جمع آوري مي باشند.خواص دارويي آن ها نيز در حجم کمتر مانند عرقيات مي باشد.در مورد ميزان و نحوه مصرف عرقيات و اسانس هاحتماً از متخصصان اين امر کمک بگيريد.
به نکات زير توجه نماييد:
1-هرچه آب به کار رفته در عرقيات بيشتر باشد اثراتشان ضعيف تر بوده که اين خود نشان دهنده بي کيفيتي و تقلبي بودن آن هاست.
2-اين تصور که برخي اعتقاد دارند عرقيات داراي خاصيت لاغر کنندگي هستند تاکنون به اثبات نرسيده است اما بايد در نظر داشت که برخي از آن ها با تنظيم فعاليت دستگاه گوارش و يا سوخت و سازبدن به طور غير مستقيم و اندک مي توانند از بروز چاقي ممانعت کنند.
3-نگهداري طولاني مدت و نامناسب عرقيات منجر به تبخير و جداشدن اسانس آن ها گشته و به اين ترتيب اثر درماني نخواهد داشت.لذا از ورود هوا به داخل آن ها جلوگيري کرده و آن ها را در يخچال و در ظروف شيشه اي نگهداري نماييد.ظروف شيشه اي در مقايسه با ظروف پلاستيکي خنثي و غير شيميايي بوده و اسانس ها بر روي آن ها اثر خورندگي ندارند.
4-در هنگام خريد عرقيات به تاريخ مصرف و شماره بهداشت آن ها توجه نماييد.محصولي که استريل و بهداشتي نباشد قارچ و کپک در آن رشد کرده و موجب کدورت و تجزيه مواد مفيد آن مي شود.بر اين اساس فرآورده حاصله خواص درماني نداشته و مي تواند منجر به بروز عوارض جانبي در مصرف کننده گردد.
5-در فصول گرم سال که در آن تعريق زياد بوده و آب فراواني از بدن دفع مي شود از شربت ها يا نوشيدني هايي که در آن ها از عرقيات خصوصاً بهارنارنج، بيدمشک، گلاب و کاسني به کار رفته استفاده نماييد تا از طريق بهره مندي از خواص تغذيه اي مفيد آن ها بتوانيم به بدني سالم و به دور از هرگونه سموم و مواد زايد دست يابيم.
عرق بهار نارنج: مقوي قلب و اعصاب، رفع کننده بي خوابي عصبي، رفع کننده افسردگي،تسکين دهنده ناراحتي هاي سينه و رفع سرفه، آرام بخش و رفع کننده تپش قلب.
عرق آويشن: تقويت کننده بينايي،مقوي معده،ضدتشنج،ضد انگل،درمان کننده بي خوابي و تصفيه کننده خون.
عرق نعناع: مقوي دستگاه گوارش،برطرف کننده ناراحتي هاي معده،ضد اسهال ،ضدنفخ و برطرف کننده دل درد و دل پيچه.
عرق پونه: خلط آور،رفع کننده بيماري نقرس،آسم ،سياه سرفه،گريپ و هيستري و بادشکن.
عرق چهل گياه: مقوي قلب و اعصاب ،مسکن دردهاي قاعدگي ،بازکننده رگ هاي قلب، تنظيم کننده دستگاه گوارش ،آرامبخش،ضد تهوع و استفراغ،بادشکن و مقوي معده.
عرق بادرنجبويه: تقويت کننده مغز،اعصاب،حافظه و قلب،بازکننده رگ هاي قلب، درمان کننده خستگي هاي روحي،عصبانيت و بي حوصلگي،رفع کننده سردردهاي عصبي و ضد استفراغ در دوران بارداري.
عرق بومادران: برطرف کننده رماتيسم و دردهاي استخواني،تنظيم کننده قاعدگي، تصفيه کننده خون و رافع خستگي.
عرق شويد: برطرف کننده چربي،ضد دل درد و بيماري هاي روده،مقوي معده، هضم کننده غذا و زياد کننده شير.
عرق کاکوتي: مقوي اعصاب،ضد انگل،ضد عفوني کننده مجاري تنفسي،مقوي دستگاه گوارش،درمان کننده بي خوابي و تقويت کننده بينايي.
عرق گزنه: بندآورنده هرگونه خونريزي داخلي،جلوگيري کننده از ريزش مو،تسکين دهنده درد هاي عضلاني و استخواني، معالج بيماري قند،رفع کننده بيماري هاي پوستي،تقويت کننده اعمال هضم،ادرارآور،درمان کننده پروستات،وافزايش دهنده گلبول هاي قرمزخون.
عرق نسترن: ضد اسکوربوت، رفع کننده انقباضات غير ارادي ماهيچه هاي معده، رفع کننده بيماري هاي ناشي از ورم و التهاب کليه، ادرار آور و سرشار از ويتامين «ث».
عرق هل: مقوي معده،رفع کننده سردرد،رفع کننده بي خوابي،مسکن دردهاي عصبي و کم خوني، معطر و خوشبو.
عرق دارچين: مقوي قلب،برطرف کننده عفونت هاي گلو،پايين آورنده فشار خون و چربي قندخون.
عرق زيره: ضدچاقي،رفع کننده ضعف اعصاب،هضم کننده ،درمان کننده کم خوني و پايين آورنده چربي خون.
عرق رازيانه: افزايش دهنده شير مادر،معالج تأخير وقوع زمان قاعدگي،هضم کننده و درمان کننده کم خوني و ضعف اعصاب.
عرق شاتره: معتدل،ضدحساسيت ها،تصفيه کننده خون،صفرابر،اشتها آور،رفع کننده بيماري هاي پوستي،ادرار آور،ضد يرقان،مقوي لثه،هضم کننده غذا،معرق و سرشار از ويتامين «ث».
عرق خرشتر: برطرف کننده سنگ کليه و مثانه،مقوي اعمال کليه و شستشو دهنده کليه ها.
عرق بيد: تب بر،رفع کننده بي خوابي هاي اعصاب،رفع قاعدگي هاي دردناک،مقوي معده،اشتهاآور و ضد يرقان.
منبع:تغذيه و سلامتي شماره 74 /س
عرقيات يکي از پر مصرف ترين شکل هاي استفاده از گياهان است.امروزه در ايران بيش از 40نوع گياه وجود دارد که عرق گيري شده و به صورت طبي مورد استفاده قرار مي گيرند.از معمولي ترين خواص درماني عرقيات مي توان به خاصيت ضد درد، ضد ميکروب، ضد انگل،ضد قارچ، ضد اسپاسم و آنتي اکسيداني آنها اشاره کرد.هم چنين به دليل آنکه عرقيات طبي درواقع رايحه،عطر يا اسانس گياهاني مي باشند که آن را به آب اضافه مي نمايند داروهاي معطري مي باشند که رايحه ي آنها مي تواند گيرنده هاي عصبي بويايي را تحريک نموده و بر روند ساخته شدن هورمون ها حرارت بدن ،سوخت و ساز بدن، سطح هورمون هاي استرس و جنسي ،سامانه دفاعي بدن،افکار و رفتارهاي عاطفي و جسماني ما اثر بگذارند.اين مواد معطر که مقدار آنها در عصاره يا روغن گياهان شفابخش بيشتر وجود دارد با تحريک مغز و ترشح انتقال دهنده هاي عصبي موجب حالات رواني خاصي در انسان مي شود.و احساس سلامت ،سرخوشي ،خوشنودي و خرسندي به وجود مي آورند.اين بوها مي توانند استرس و تا حدودي درد را کاهش داده و موجب تعادل عاطفي شوند.علاوه براين تنفس رايحه هاي خوشبو علاوه بر تحريک پياز بويايي به درون ريه ها نفوذ کرده و به مولکول هاي اکسيژن مي چسبند و بدين وسيله به درون خون راه يافته و موجب خود بهبودي و خود درماني اعضاء و بافت هاي بدن مي شوند.هم چنين اين مواد مي توانند به وسيله ماساژهاي موضعي پوستي به درون اين مايع بين سلولي زير پوست نفوذ کرده و از اين راه نيز وارد جريان خون شده و به اعضاي ديگر و دستگاه هاي لنفاوي بدن برسند و بر سامانه اثر بگذارند.از آنجا که عرقيات داراي مواد شيميايي مختلفي مي باشند داراي طبيعت گرم و سرد بوده و مصرف متعادل آنها براي مصرف کننده عوارضي نخواهد داشت.اين نوشيدني ها به دليل طبيعي بودن با هم تداخلي ايجاد نمي کنند ولي برخي از آنها با داروهاي شيميايي تداخل اندکي نشان مي دهند.به طور کلي عرقيات گياهي نوع ضعيف شده اسانس ها مي باشند.چه در هنگام تهيه آن ها از آب بيشتري استفاده مي نمايند تا براي مصارف خانگي و دارويي رقيق تر گردند.بنابراين عرقيات درمقايسه با اسانس ها بايد در حجم بيشتري مصرف شوند که البته زياده روي در مصرف آن ها مي تواند براي مصرف کننده عوارض جانبي به همراه داشته باشد.از سوي ديگر به دليل آن که در اسانس گيري از مقادير بسيار کم آب استفاده مي شود.اگر آن ها را به اندازه عرقيات مصرف نماييد مي توانند در صورت استعمال موضعي ايجاد تاول کرده و در صورت خورده شدن مخاط دهان را از بين برده و زخم هايي را ايجاد کنند.
عرقيات زماني مي توانند بيشترين اثر را داشته باشند که بطور کامل در آب پراکنده شده و يا به اصطلاح دو آتشه گردند.از تقطير مجدد عرقيات معمولي فرآورده دو آتشه حاصل مي شود که نوع مرغوب تري از عرق بوده و مزه و بوي تلخ تر و تندتري نسبت به عرقيات معمولي دارند.به اين ترتيب اگر فرآورده حاصله را مجدد تقطير نمايند از مقدار آب آن بسيار کاسته شده و به آن "اسانس گيري"گويند.
اسانس ها روغن هاي سبکي هستند که در بالاي آب جمع شده و قابل جمع آوري مي باشند.خواص دارويي آن ها نيز در حجم کمتر مانند عرقيات مي باشد.در مورد ميزان و نحوه مصرف عرقيات و اسانس هاحتماً از متخصصان اين امر کمک بگيريد.
به نکات زير توجه نماييد:
1-هرچه آب به کار رفته در عرقيات بيشتر باشد اثراتشان ضعيف تر بوده که اين خود نشان دهنده بي کيفيتي و تقلبي بودن آن هاست.
2-اين تصور که برخي اعتقاد دارند عرقيات داراي خاصيت لاغر کنندگي هستند تاکنون به اثبات نرسيده است اما بايد در نظر داشت که برخي از آن ها با تنظيم فعاليت دستگاه گوارش و يا سوخت و سازبدن به طور غير مستقيم و اندک مي توانند از بروز چاقي ممانعت کنند.
3-نگهداري طولاني مدت و نامناسب عرقيات منجر به تبخير و جداشدن اسانس آن ها گشته و به اين ترتيب اثر درماني نخواهد داشت.لذا از ورود هوا به داخل آن ها جلوگيري کرده و آن ها را در يخچال و در ظروف شيشه اي نگهداري نماييد.ظروف شيشه اي در مقايسه با ظروف پلاستيکي خنثي و غير شيميايي بوده و اسانس ها بر روي آن ها اثر خورندگي ندارند.
4-در هنگام خريد عرقيات به تاريخ مصرف و شماره بهداشت آن ها توجه نماييد.محصولي که استريل و بهداشتي نباشد قارچ و کپک در آن رشد کرده و موجب کدورت و تجزيه مواد مفيد آن مي شود.بر اين اساس فرآورده حاصله خواص درماني نداشته و مي تواند منجر به بروز عوارض جانبي در مصرف کننده گردد.
5-در فصول گرم سال که در آن تعريق زياد بوده و آب فراواني از بدن دفع مي شود از شربت ها يا نوشيدني هايي که در آن ها از عرقيات خصوصاً بهارنارنج، بيدمشک، گلاب و کاسني به کار رفته استفاده نماييد تا از طريق بهره مندي از خواص تغذيه اي مفيد آن ها بتوانيم به بدني سالم و به دور از هرگونه سموم و مواد زايد دست يابيم.
خواص درماني برخي عرقيات گياهي عرقيات با طبيعت گرم
عرق بهار نارنج: مقوي قلب و اعصاب، رفع کننده بي خوابي عصبي، رفع کننده افسردگي،تسکين دهنده ناراحتي هاي سينه و رفع سرفه، آرام بخش و رفع کننده تپش قلب.
عرق آويشن: تقويت کننده بينايي،مقوي معده،ضدتشنج،ضد انگل،درمان کننده بي خوابي و تصفيه کننده خون.
عرق نعناع: مقوي دستگاه گوارش،برطرف کننده ناراحتي هاي معده،ضد اسهال ،ضدنفخ و برطرف کننده دل درد و دل پيچه.
عرق پونه: خلط آور،رفع کننده بيماري نقرس،آسم ،سياه سرفه،گريپ و هيستري و بادشکن.
عرق چهل گياه: مقوي قلب و اعصاب ،مسکن دردهاي قاعدگي ،بازکننده رگ هاي قلب، تنظيم کننده دستگاه گوارش ،آرامبخش،ضد تهوع و استفراغ،بادشکن و مقوي معده.
عرق بادرنجبويه: تقويت کننده مغز،اعصاب،حافظه و قلب،بازکننده رگ هاي قلب، درمان کننده خستگي هاي روحي،عصبانيت و بي حوصلگي،رفع کننده سردردهاي عصبي و ضد استفراغ در دوران بارداري.
عرق بومادران: برطرف کننده رماتيسم و دردهاي استخواني،تنظيم کننده قاعدگي، تصفيه کننده خون و رافع خستگي.
عرق شويد: برطرف کننده چربي،ضد دل درد و بيماري هاي روده،مقوي معده، هضم کننده غذا و زياد کننده شير.
عرق کاکوتي: مقوي اعصاب،ضد انگل،ضد عفوني کننده مجاري تنفسي،مقوي دستگاه گوارش،درمان کننده بي خوابي و تقويت کننده بينايي.
عرق گزنه: بندآورنده هرگونه خونريزي داخلي،جلوگيري کننده از ريزش مو،تسکين دهنده درد هاي عضلاني و استخواني، معالج بيماري قند،رفع کننده بيماري هاي پوستي،تقويت کننده اعمال هضم،ادرارآور،درمان کننده پروستات،وافزايش دهنده گلبول هاي قرمزخون.
عرق نسترن: ضد اسکوربوت، رفع کننده انقباضات غير ارادي ماهيچه هاي معده، رفع کننده بيماري هاي ناشي از ورم و التهاب کليه، ادرار آور و سرشار از ويتامين «ث».
عرق هل: مقوي معده،رفع کننده سردرد،رفع کننده بي خوابي،مسکن دردهاي عصبي و کم خوني، معطر و خوشبو.
عرق دارچين: مقوي قلب،برطرف کننده عفونت هاي گلو،پايين آورنده فشار خون و چربي قندخون.
عرق زيره: ضدچاقي،رفع کننده ضعف اعصاب،هضم کننده ،درمان کننده کم خوني و پايين آورنده چربي خون.
عرق رازيانه: افزايش دهنده شير مادر،معالج تأخير وقوع زمان قاعدگي،هضم کننده و درمان کننده کم خوني و ضعف اعصاب.
عرقيات با طبيعت سرد و معتدل
عرق شاتره: معتدل،ضدحساسيت ها،تصفيه کننده خون،صفرابر،اشتها آور،رفع کننده بيماري هاي پوستي،ادرار آور،ضد يرقان،مقوي لثه،هضم کننده غذا،معرق و سرشار از ويتامين «ث».
عرق خرشتر: برطرف کننده سنگ کليه و مثانه،مقوي اعمال کليه و شستشو دهنده کليه ها.
عرق بيد: تب بر،رفع کننده بي خوابي هاي اعصاب،رفع قاعدگي هاي دردناک،مقوي معده،اشتهاآور و ضد يرقان.
منبع:تغذيه و سلامتي شماره 74 /س
