نوشابه های انرژی زا

نوشابه‌های انرژی‌زا همان نوشیدنی‌هایی هستند که این روزها طرفداران بسیاری دارند.
جوان هایی که امروزه به باشگاه های ورزشی می شوند تا به اصطلاح خودشان، هیکل بسازند، معمولا یکی از این نوشابه‌های انرژی‌زا در دستشان وجود دارد. برخی از آنها هم که بدون نوشیدن هر روزه آنها نمی‌توانند زندگی کنند یا حتی آنان که دوست دارند تمام طول شب و روز را یک سره سرحال و پر انرژی باشند، به شدت به این قوطی ها وابسته‌اند.
بد نیست بدانیم این نوشابه‌ها که به تازگی بسیار پر طرفدار شده‌اند از کجا آمده اند و از چه چیز تشکیل شده‌اند؟

نوشابه ی انرژی ‌زا همانطور که از اسمش پیداست، باید به شما انرژی مضاعف بدهد، اما دقت در اجزای تشکیل دهنده آن حقایق دیگری را هم آشکار می‌کند.
این نوشابه‌ گرچه حاوی انرژی است، اما به طور خاص از کافئین و شکر تشکیل شده‌ است و در واقع این انرژی به بدترین شکل موجود برای افراد تولید می‌شود.
یک قوطی نوشابه‌ی انرژی‌زا معمولا 80 میلی گرم کافئین (دقیقا به اندازه کافئین موجود در یک فنجان قهوه) دارد که بسیار زیاد است، در حالی که یک قوطی سودا(نوشابه گازدار) به طور متوسط 18 تا 48 میلی گرم کافئین دارد.
نوشابه های انرژی‌زا مقدار زیادی کافئین و شکر دارند تا بتوانند به اصطلاح انرژی تولید کنند و برای افرادی ساخته شده اند که می خواهند در سر تا سر روز، بیش از حد انرژی داشته باشند.
بر اساس گزارش انستیتو مارین هیچ دلیل علمی برای یافتن این موضوع که المانهای بدون کافیین در این نوع نوشابه‌ها به بالا بردن فعالیت مغزی یا فیزیکی کمک کنند وجود ندارد. بنابراین کافیین تنها مورد یافت شده در این نوع نوشابه‌ها می‌باشد که به بالا بردن فرایندهای مغزی و جسمی کمک می‌کند.

تاریخچه

نوشابه‌های انرژی زا اولین بار در اسکاتلند در فرمی به نام Irn-Bru در سال 1901 ساخته شد.
در کشور ژاپن قدمت اين نوشابه ها به سال1960 برمي گردد، در آن زمان اين نوشيدني در بطري هاي دارو به فروش مي رسيد. آندسته از کارگران ژاپني که مجبور بودند شب ها بيدار بمانند از آن استفاده مي کردند. لازم به ذکر است که اوايل قرن21، افزيش تعداد و نوع اين نوع نوشابه ها، بازار نوشابه هاي الکلي را تحت تاثير قرار داد.

در کره جنوبی محصول genki drinks نوعی نوشابه انرژی زا می‌باشد که در مجموعه salaryman قرار داده شده و به فروش می‌رسد.
در انگلستان، Lucozade Energy در سال 1929 به عنوان یک داروی بیمارستانی برای احیا به کار می‌رفته که در اوایل دهه 1980 این نوع دارو به مدلی از مایع تحت عنوان بازیافتن انرژی از دست داده شده تغییر داده شد.
در سال 1994، اولین نوشابه انرژی زای اروپایی، با نام Power Hourse ساخت یک کمپانی اتریشی وارد بازار شد. این نوشابه در بسیاری از کشورها هنوز به فروش می رشد، اگرچه رقیب این کمپانی که ان نیز اتریشی می‌باشد Red Bull را وارد بازار کرد و Power Hourse فروش سابق خود را از دست داد. در سال 1995، کارخانه Pepsi نوشابه‌ای با نام Josta که اولین نوشابه انرژی زای آمریکایی بود را وارد بازار کرد. Red Bull در سال 1997 به آمریکا معرفی شد و حدوداً 47% از سهم بازار این نوع نوشابه‌ها در آمریکا را در دست گرفت. در سال 2001، فروش نوشابه‌های انرژی زا در آمریکا به 8 میلیون در سال (فقط خورده فروشی) رسید. 5 سال پس از ان در هر سال رشدی 5% ایی برای این نوع نوشابه وجود داشته و در سال 2005 ،3 میلیارد دلار از این نوع نوشابه در این کشور به فروش رفته است. نوشابه‌های انرژی زای رژیمی نرخ فروشی دو برابر انواع عادی خود دارند که تخمین شده شده که در سال 2006 این میزان به 4 میلیارد دلار برسد. Goldman Sachs و Mintel پیش بینی نموده اند که بازار فروش نوشابه‌های انرژی زا در سال 2010 به 10 میلیارد دلار برسد.کمپانی های عظیمی مثل Pepsi،Coca-Cola, Molsonو Labatt کوشش کرده اند که از ابداعات کمپانی های کوچک در این رابطه بهره بگیرند. نوشابه‌های انرژی زا همچنان به عنوان ادغام شونده با محصولات الکلی رایج هستند. این نوع نوشابه‌ها معمولاً برا ی اقرا جوان بسیار جذب کننده می‌باشند. حدوداً 65% از کسانی که از این نوع نوشابه‌ها استفاده می‌کنند زیر 35 سال سن دارند، 65% از مردان خریدار این نوع نوشابه‌ها هستند.

بسته بندی

در سال 2002 ، CCL Containerو Mistic Brands با همکاری یکدیگر مدلی از Mistic RĒ™ ارائه دادند. نتیجه کار نوعی قوطی های قابل بازیافت از نوع الومینیوم بود. از ان به بعد، بسیاری از نوشابه ا ی انرژی زا در این نوع بسته بندی به بازار ارئه شدکه توسط کمپانی CCL ساخته می‌شوند.Coca-Cola دو نوع ازاین بسته بندی ها به شکل گلوله تفنگ و پیچ در قالبهایی الومینیومی وارد بازار کرد.

محتویات

1. کافئین :

نوشابه های انرژی زا بطور متوسط حاوی 60 تا 80 میلی گرم کافئین هستند که بطور نمونه نوشابه های کولا حاوی 50 میلی گرم و یک فنجان قهوه حاوی 60 تا 90 میلی گرم کافئین می باشد. کافئین علاوه بر اینکه یک محرک است. بعنوان یک چربی سوز نیز به حساب می آید و در بیش از 60 گیاه یافت می شود. این ماده در گیاهان نقش آفت کش را دارا بوده و باعث مرگ یا فلج شدن حشراتی که از گیاهان حاوی کافئین تغذیه می کنند ، می شود.
کافئین یک محرک برای سیستم عصبی مرکزی است و بطور موقت باعث رفع خواب آلودگی می شود. از سایر اثرات کافئین بر روی بدن می توان به رفع خستگی، افزایش تمرکز، اتساع عروق خونی. افزایش عملکرد جسمی و ذهنی، افزایش استقامت و ادرار آوری. شل کردن عضلات صاف نایچه ها و افزایش اسید معده اشاره نمود.
نکته جالب در مورد کافئین این است که این ماده اثر داروهای تجویز شده برای تشکیل سردرد را تا 40 درصد افزایش می دهد. اما با توجه به اثرات مثبت کافئین بر روی بدن باید در مصرف آن اعتدال را رعایت نمود زیرا مصرف بیش از اندازه کافئین باعث ایجاد وابستگی به کافئین با کافئینیسم می شود که علایمی نظیر اضطراب، تحریک پذیری، انقباض عضلات، عصبی بودن، بی خوابی، تپش قلب و زخم معده را به همراه دارد.

2. تائورین:

تائورین از گروه آمینو اسیدهای غیر ضروری است. آمینو اسیدهای غیرضروری آمینو اسیدهایی هستند که بدن نیازی به دریافت آنها از محیط خارجی نداشته و خود توانایی ساختن آنها را دارد. البته ساخت تائورین در بدن، بسته به شرایط آن متفاوت است و در بعضی از مواقع مثلاً در زمان استرس، خستگی و بیماری ها نیاز بدن به تائورین افزایش می یابد و در آن هنگام بدن قادر نخواهد بود این ماده را به اندازه کافی و مورد نیاز تولید نماید.
از جمله نقش های تائورین در بدن می توان به ساخت بافت عضلانی اشاره نمود. تائورین از اجزای اصلی صفرا است که به منظور هضم چربی ها، کنترل کلسترول خون و جذب ویتامین های محلول در چربی به آن نیاز داریم. تائورین به همراه روی برای سلامتی چشم ها و حس بینایی لازم است. تائورین نقش سم زدایی از بدن را دارد، زیرا بعنوان یک آنتی اکسیدان نیز محسوب می شود. همچنین این ماده باعث کاهش فشار خون در بدن شده و برای درمان اضطراب، بیش فعالی، فعالیت ضعیف مغز، صرع و آب رسانی به مغز نیز مفید است. مصرف تائورین موجود در نوشابه های انرژی زا باعث تحریک سیستم عصبی، افزایش انرژی، رفع خستگی، نشاط آوری، افزایش استقامت و رفع استرس می شود. برخی از پژوهش ها حاکی از آن است که تائورین احتمال مصرف الکل را در مصرف کنندگان افزایش می دهد.

3. عصاره گوارانا :

گوارانا از گیاهان منطقه آمریکای جنوبی است. این گیاه نیز از جمله گیاهان حاوی کافئین است. عصاره این گیاه خاصیت محرک سیستم عصبی مرکزی، افزایش گوش بزرگی، افزایش انرژی، چربی سوزی و ادرارآوری را دارد.

4. عصاره جین سینگ :

یک گیاه آسیای شرقی است که مصرف آن باعث افزایش مقاومت بدن نسبت به استرس، تقویت حافظه، تقویت سیستم ایمنی و عصبی و افزایش شادابی و انرژی، رفع خستگی کاهش قند خون و کاهش عوارض پیری می شود. عوارض مصرف بیش از حد آن شامل بی خوابی، تهوع، سردرد، اسهال، افزایش یا کاهش فشار خون می شود. البته میزان جین سینگ در نوشابه های انرژی زا کمتر از آن است که موجب این عوارض گردد.

5. عصاره جینگو بیلو یا Ginko Biloba :

یک گیاه بومی کشور چین است که اثرات مصرف آن شامل بهبود یادگیری و حافظه، بهبود تمرکز، بهبود گردش خون، ضدافسردگی، خاصیت آنتی اکسیدانی و ضدسرطانی دارد.

6. ال- کارنتین ( l-Carnitine ) :

یک نوع آمینو اسید است که توسط کبد تولید می شود و در متابولیسم چربی ها نقش دارد.

7. Glucuronolactine :

یک نوع کربوهیدارت است که بطور طبیعی از متابولیسم گلوکز در کبد ساخته می شود و یک محرک بوده و در تقویت حافظه افزایش تمرکز و رفع خستگی مفید است.

8. قندها ( Sugars ) :

نوشابه های انرژی زا حاوی مقادیر زیادی از قندهای طبیعی و یا شیرین کننده های مصنوعی هستند.

9. متیل زانتین ها ( Metul Xanthines ):

یک الکالوتید است که بعنوان محرک سیستم عصبی فعالیت می کند.

10. ویتامین های گروه B :

این ویتامین ها در متابولیسم و افزایش سطح انرژی بدن نقش دارند.

11. اینوسینول ( Inositol ):

یکی از اشکال ویتامین B است.

12. آنتی اکسیدان ها:

ویتامین های A.B.C و سلنیوم بعنوان آنتی اکسیدان ممکن است در نوشابه های انرژی زا وجود داشته باشند.

13. کراتین :

یک اسید آمینه است که در بدن انسان در طی سوخت و ساز پروتئین تولید می شود و انرژی مورد نیاز عضله را تأمین می کند.

14. طعم دهنده ها و رنگ های غذایی

تفاوت نوشابه هاي انرژي زا با نوشابه هاي ورزشي :

نوشابه هاي انرژي زا با نوشابه هاي ورزشي ( brinks sports ) متفاوت هستند. اکثر نوشابه هاي انرژي زا شکر و کافئين فراوان دارند، در حاليکه نوشابه هاي ورزشي براي متعادل کردن ميزان مواد قندي، آب و مواد مغذي مصرف مي شوند و درصد به کار رفته اين مواد در آنها معادل مقداري است که در بدن موجود است.

عوارض جانبی

با وجود آن که سازندگان این نوشابه ها مدعی هستند که آنها کاملا بی خطر هستند، اما پزشکان عقیده دیگری دارند. آنها معتقدند آنچه که این انرژی کاذب را در بدن افراد به وجود می‌آورد، تنها به دلیل وجود مقدار بسیار زیادی شکر و کافئین است که برای بدن بسیار ضرر دارد.
از نظر آنها وجود کافئین در این نوشیدنی باعث می‌شود که خواب افراد به شدت به هم بریزد و در واقع آنها بی خواب شوند. وجود فعالیت‌های شیمیایی و اختلال در هورمون ها در مغز نیز که به همین خاطر پدید می‌آیند، سبب بالا رفتن ضربان قلب شده و فعالیت چشم را مختل می‌کنند.
همچنین کبد مقدار بیشتری قند را به جریان خون می‌فرستد تا انرژی بیشتری تولید شود و این اتفاقات ناخوشایند در واقع همان هایی هستند که به انرژی دار شدن شما کمک می‌کنند.
بررسی «كميته علمى غذاى كميسيون اروپا" ( SCF ) در مورد خطر كافئين موجود در نوشابه هاى انرژى زا نشان می‌دهد كه گرچه اين نوشابه ها در مقدار متعادل براى مصرف عمومى بى خطر هستند، اما كودكان و نوجوانانى كه دو قوطى يا مقدار بيشترى از اين نوشابه ها مصرف مى كنند ممكن است دچار تحريك پذيرى و اضطراب شوند.
همچنين این کمیته توصيه کرد زنان باردار اين نوشابه ها را مصرف نكنند چرا كه اثرات كافئين بر روى جنين نامعلوم است.
در کنار این مشکلات، مختل شدن کار کلیه باعث می شود مقدار بیشتری آب بدنتان از دست برود که اگر در حال ورزش کردن هم باشید و عرق کنید، به سادگی ممکن است به خاطر این دو علت دچار افت شدید آب در بدنتان شوید.
سکته قلبی و مغزی در افرادی که مبتلا به صرع یا بیماریهای مغزی یا قلبی می‌باشند از عوارض جانبی نوشابه‌های انرژی زا است. فرانسه پس از مرگ راس کانی قهرمان 18 ساله والیبال که بر اثر استفاده 4 قوطی از red bull رخ داده بود، این نوشابه را ممنوع اعلام کرده است. کمیته علمی فرانسه اعلام کرد که Red bull میزان بیش از حد نرمالی کافیین دارا می‌باشد. دانمارک نیز این نوع خاص از نوشابه انرژی زا را ممنوع اعلام کرد. همچنین انگلستان بازرسی هایی در این رابطه انجام داد و پس از ان در مورد استفاده از این نوع نوشابه برای زنان باردار هشدارهای جدی اعلام نمود.
کودكان كم سن، افرادى كه به كافئين حساسيت دارند، مبتلايان به بيمارى هاى قلبى و زنان باردار (به خصوص در سه ماه اول حاملگى) نبايد از اين نوشابه‌ها استفاده كنند.
در نهایت باید گفت نوشیدن این نوشابه‌ها برای مقدار بسیار کم بی خطر است، اما مصرف روزانه ی آن با وجود کافئین بسیار در آن، مطمئنا شما را به مشکلات بسیاری دچار خواهد کرد که اعتیاد به آن یکی از آنهاست.

نوشابه های انرژی زا برای دندانها مضر هستند

آنچه تولید کنندگان نوشابه های انرژی زا در مورد تاثیرات این نوشابه ها عنوان می کنند غیر واقع بینانه است و درصد بالایی از مواد فاسد کننده دندان در آنها وجود دارد.
این نوشابه ها به تقویت انرژی برای مدت کوتاهی کمک می کنند اما به دلیل دارا بودن اسید برای سلامت دندانها مضرند.
متخصصان دندانپزشک معتقدند که مواد بکار رفته در این نوشابه ها نه تنها برای سلامت دندانها بلکه برای سلامت دهان و لثه ها مضر بوده و موجب ابتلا افراد به پرفشاری خون نیز می شوند.
تحقیقات اخیر نشان داده استفاده از موادی که به سلامت دندانها اسیب می زند تا حد زیادی مسئول بروز پوکی استخوان در افراد نیز می باشد.
مشخص شده اگر تا 30 دقیقه پس از مصرف این نوشیدنی ها مسواک زده نشود مواد موجود روی دندانها سخت تر شده و به راحتی از روی دندانها و لثه ها پاک نخواهند شد.

آيا نوشابه هاي انرژي زا اعتيادآور هستند؟

تنها مواد اعتيادآوري که در اين نوشابه ها وجود دارند، «کافئين» و گياه «گوارانا» ( guarana ) است که مصرف زياد و طولاني مدت آن ها باعث عادت مي شود.(درصد اين مواد در نوشابه هاي انرژي زا تقريبا با مقدارشان در قهوه برابراست، البته ميزان کافئين در انواع مختلف قهوه ها بسته به ميزان برشته شدن دانه هايش، متفاوت است) و از آنجائي که ترک اين مواد، کار سختي نيست و سردرد از اصلي ترين عواقب آن است، بايد گفت که اعتياد به نوشابه هاي انرژي زا معمولا جنبه رواني دارد.

تاثیر بر کارکرد ورزشی

شكى وجود ندارد كه كافئين كاركرد ورزشى را در ورزشكاران نخبه افزايش مى دهد و براى همين است كه كميته بين المللى المپيك مصرف كافئين از حدى به بالا را ممنوع كرده است و آن را دوپينگ مى شمارد. ( با آزمايش ادرار مى توان ميزان كافئين مصرفى را تعيين كرد ) بنابراين ورزشكاران نخبه بايد به خصوص در حوالى زمان مسابقه در مورد ميزان مصرف كافئين احتياط به خرج دهند.
مسئله مهم‌تر خطراتى است كه ممكن است ورزشكار را به علت مصرف زياد كافئين تهديد كند.
همانطور كه گفته شد مصرف زياد كافئين باعث افزايش تعداد ضربان قلب مى‌شود و ممكن است به وجود آمدن ريتم‌هاى نامنظم قلبى را باعث شود.
مواد محركى مانند كافئين مى‌توانند باعث از دست رفتن هماهنگى عضلانى شوند و توانايى بدن را در حفظ يك درجه حرارت معين دچار اختلال كنند.
اين اثر به علاوه اثر ادرارآور كافئين به خصوص هنگامى كه ورزش در آب و هواى گرم انجام مى شود ممكن است باعث گرمازدگى و كم آبى شود.به طور خلاصه به جز افرادى كه مصرف كافئين براى آنها نامناسب است و در بالا ذكر شد، نوشابه‌هاى انرژى زا را در مقدار متعادل مى‌توان مصرف كرد.

مصرف دوز بالاي نوشابه‌هاي انرژي زا

مصرف اين نوشيدني‌هاي حاوي كافئين هرچند راهي براي كسب انرژي بيشتر است اما اگر به مقدار زياد استفاده شود پيامدهاي نامطلوبي در پي خواهد داشت.
دكتر دي رولنيز، متخصص تغذيه در مركز پزشكي منطقه‌اي بايلور در گراپوين‌ تصريح می کند: مصرف كننده‌هاي نوشيدني‌هاي انرژي زا بايد مراقب مقدار كافئيني كه در روز مصرف مي‌كنند باشند چون مقدار بيش از حد اين ماده مي‌تواند باعث بروز حالت تهوع، دلشوره و عصبانيت شود.
‌زماني بود كه ما مقدار كافئين مورد نياز خود را از قهوه و نوشابه كولا مي‌گرفتيم اما امروزه تعداد زيادي نوشابه‌هاي حاوي كافئين زياد به بازار آمده‌اند و بايد مراقب باشيم كه در صورت استفاده از آنها طي يك دوره 24 ساعته چقدر از اين ماده وارد بدنمان مي‌شود.
اگر بدانيد كه حداكثر مصرف روزانه 400 ميلي گرم است پس بايد به برچسب روي قوطي نوشابه توجه كرده و اطمينان حاصل كنيد كه بيشتر از اين مقدار در طول يك روز مصرف نكنيد.
به گفته اين متخصص بهداشتي ؛400 ميلي گرم تقريبا معادل فقط يك قوطي نوشابه انرژي زا و يا دو فنجان قهوه است. بيشتر از اين مقدار مي‌تواند باعث بروز حالت تهوع، دلهره و نگراني، تپش قلب و در موارد نادر علايم شديدتر شود.
هم چنين ممكن است شما به دليل مصرف زياد كافئين كارتان به بيمارستان بكشد و علائم شبه آنفلوآنزا داشته باشيد اما بايد بدانيد كه اين علايم در واقع بخاطر دوز بالاي كافئين در بدنتان است. به همين خاطر هرچند ما در مورد كافئين مانند يك دارو احتياط نمي‌كنيم اما بايد بدانيم كه اين ماده هم مثل داروها اگر بيش از حد استاندارد استفاده شود عوارض جانبي در پي خواهد داشت.
وی می گوید: در حين ورزش كردن از مصرف نوشابه‌هاي انرژي زا پرهيز كنيد چون آب بدن شما به ميزان زيادي از دست خواهد رفت.
او تاكيد كرد: علاوه بر كافئين بيشتر اين نوشيدني‌هاي انرژي زا حاوي مقادير بسيار زيادي قند و سديم هستند كه براي افراد مبتلا به ديابت و يا داراي فشار خون بالا بسيار خطرناك هستند. از سوي ديگر، گروهي از كارشناسان اعلام كردند كه رشد نرخ مصرف اين نوشيدني‌ها در بين نوجوانان باعث تشديد نگراني مسوولان مدارس و كاركنان مراقبت‌هاي بهداشتي شده است.
پژوهشگران مي‌گويند: مصرف زياد اين نوشابه‌ها با افزايش پرخاشگري و رفتارهاي پرخطر در بين نوجوانان در ارتباط است.
هنوز كسي نمي‌داند كه اين نوشيدني‌ها بتوانند باعث بروز چنين پيامدهايي شوند اما والدين بايد آگاه باشند كه نوجواناني كه تمايل به سوء مصرف كافئين دارند احتمال اين كه به رفتارهاي پرخطر دست بزنند بسيار بيشتر است.
طبق آمار ثبت شده در سالهاي اخير چندين مورد اورژانس و خطرناك از بستري نوجواناني گزارش شده كه به دليل مصرف زياد اين نوشابه‌ها دچار تپش قلب شديد، دلواپسي و دلشوره شديد و تعرق زياد راهي بيمارستان شدند.
در حال حاضر هيچ تعريف قانوني براي اين نوشيدني‌ها وجود ندارد. هر چند برخي از آنها حاوي ويتامين و مواد گياهي مفيدي هستند اما مصرف كافئين زياد موجود در آنها مي‌تواند تهديد كننده و خطرناك باشد.
طبق آمار، مردم اروپا بيش از 17 ميليارد دلار صرف خريد نوشابه‌هاي انرژي زا در سال 2007 كرده‌اند.

منابع :

salamatnews.com
almahdi25.blogsky.com
ebtekarnews.com
www.iranhall.com
hamshahri.net
khanevadeyema.com
خبرگزاري مهر
ویکی پدیا
فاینال شوت
پایگاه اینترنتی وب مد
تبیان
ايسنا

/س