ديابت و ناهنجاري هاي مادرزادي :
ناهنجاري هاي مادرزادي ، علت اصلي مرگ و ميز نوزادان و مادران مبتلا به ديابت محسوب مي شود . مطالعات انجام شده نشان داده که کنترل قند خون در طول سه ماهه نخست ، کاهش چشمگيري را در بروز اين ناهنجاري ها نشان داده است . متاسفانه حاملگي هاي بي برنامه در حدود دو سوم خانم هاي مبتلا به ديابت پيش مي آيند و واضح است که در اين صورت امکان ارائه مراقبت ها در حد کافي وجود نخواهد داشت و بنابراين منجر به بروز موارد متعدد و غيرقابل قبول اشکالات مادرزادي در نوزادان مي شود . پيداست که جهت به حداقل رساندن ميزان بروز اختلالات مخرب مذکور ، مراقبت استاندارد از تمام خانم هاي مبتلا به ديابت که در سن باروري هستند و احتمال حامله شدن آنها مي رود لازم است . دو اصل مهم در اين رابطه شامل :
1 ـ آگاه ساختن بيمار از خطرات بروز ناهنجاري هاي مادرزادي در حاملگي هاي بدون برنامه و با کنترل متابوليک نامطلوب .
2 ـ استفاده دائمي از روش هاي تنظيم خانواده بسيار کارآمد است مگر آنکه بيمار در وضعيت کنترل متابوليک مناسبي به سر برد او خود و خواهان حامله شدن باشد .
ديابت و تنظيم خانواده :
هيچ يک از روش هاي پيشگيري از حاملگي در بيماران ديابتي ممنوع نيست و لذا انتخاب روش مناسب بايد به صورت موردي و از سوي فردي آشنا با اين موارد صورت گيرد و مي توان از همان رهنمودهاي موجود درباره ي بيماران غيرديابتي استفاده کرد . آنچه مسلم است ، اين است که از روش هاي کاملاً مطمئن که درصد شکست آن کم باشد بايد استفاده شود .
اهداف ويژه درمان :
يک هدف ويژه در تمام مراقبت هاي دوران قبل از حاملگي ، عبارت است از کم نمودن اعداد به دست آمده از آزمون HbA1C به گونه اي که براي گذراندن دوره بسيار مهم و حساس رواني و تشکيل اعضاي جنين مناسب باشد . مطالعه هاي انجام شده نشانگر آن است که ارقام حاصل از اين آزمون ، تا حد يک درصد بالاتر از رقم طبيعي ، با مواردي از ناهنجاري هاي مادرزادي و سقط هاي خود به خودي همراه هستند اما در صورت پايين تر آوردن سطح HbA1C ، ميزان هر يک از اين عوارض رو به کاهش مي گذارد . از اين رو ، هدف کلي از اداره و کنترل قند خون در دوره ي قبل از حاملگي و در خلال سه ماهه نخست آن بايد رسيدن به پايين ترين سطح ممکن HbA1C ، بدون آنکه خطراتي را متوجه جان بيمار بسازيم ، باشد . سطوحي از HbA1C که کمتر از يک درصد بالاتر از مقدار طبيعي هستند ، کاملا مطلوب هستند . مهارت هاي عملي ضروري ، براي اداره از سوي خود بيمار به منظور رسيدن به اين سطح از کنترل قند خون در زمان آماده شدن براي حاملگي ، همان ها هستند که در برنامه هاي مشابه ( مبتني بر انسولين ) لازم هستند .
اين توصيه ها عبارتند از :
ـ داشتن يک برنامه غذايي مناسب
ـ پايش گلوکز خون توسط خود بيمار
ـ تزريق و تنظيم از انسولين توسط خود بيمار
ـ مهارت درمان افت قند خون
ـ انجام منظم فعاليت هاي ورزشي
نخستين ويزيت :
گرفتن يک شرح حال کامل ، پيش از اقدام به برنامه ريزي براي حاملگي کاملاً ضروري است . شامل مدت وقوع ديابت ، عوارض حاد و مزمن ديابت ، تاريخچه ي قاعدگي و حاملگي ها و استفاده از روش هاي جلوگيري از حاملگي .
معاينه فيزيکي :
ـ درگيري چشمي ، کليوي و عصبي ، بيماري هاي قلبي و عروقي ، همگي مي توانند بر ديابت تاثير بگذارند و يا اينکه تحت تاثير حاملگي قرار گيرند . لذا لازم است در معاينه فيزيکي به ويژه به موارد زير توجه نماييم .
ـ اندازه گيري فشار خون ، از جمله سنجش تغييرات ارتواستاتيک
ـ معاينه چشم ها با مردمک هاي باز ، توسط چشم پزشک و يا متخصص که در اين زمينه مهارت کافي را داشته باشد .
ـ معاينه قلبي و عروقي جهت يافتن شواهد بيماري قلبي عروقي درصورت يافتن چنين شواهدي بايد پيش از حامله شدن بيمار ، آزمون هاي غربالگري براي کشف بيماري هاي قلبي عروقي احتمالي از وي به عمل آيد تا اطمينان حاصل شود که قلب وي توانايي تحمل تغييرات به وجود آمده در دوران حاملگي را دارد .
ـ معاينات عصبي به جهت يافتن نشانه هاي درگيري عصبي
ارزيابي آزمايشگاه :
ارزيابي هاي آزمايشگاهي بايد معطوف به سنجش کنترل متابوليک و کشف آن دسته از عوارض ديابت باشد که مي توانند بر حاملگي تاثير بگذارند و يا از آن تاثير برگيرند . اين ارزيابي ها شامل موارد زير هستند :
ـ آزمون HbA1C :
ـ ميزان کراتين سرم و ميزان دفع ادراري پروتئين و يا آلبومين ، بيماراني که دفع پروتئين 24 ساعته آنها بيشتر از 190 ميلي گرم است بيشتر از ديگران در خطر اختلال رشد جنين در ماه هاي آخر حاملگي هستند . در اين حالت هيچ درمان خاصي لازم نيست ولي بايد به بيماران اين خطرات را گوشزد کرد . اندازه گيري TSH و يا FT4 در خانم هاي مبتلا به ديابت نوع يک به اين دليل که 10 ـ 5 درصد احتمال بروز هايپرو يا هايپوتيروئيدي در اين افراد وجود دارد .
اداره و درمان بيماري :
برنامه اداره و درمان ابتدايي بيماري بايد شامل اجزاي زير باشد :
ـ آگاهي دادن به بيمار پيرامون خطرهاي بروز و نحوه ي پيشگيري از ناهنجاري هاي مادرزادي
ـ انتخاب نوع درمان قند خون بالا که بايد تحت نظر پزشک مخصوص مربوطه انجام گردد . بنابراين کليه زنان در سنين باروري که مبتلا به ديابت هستند بايد از روش هاي پيشگيري مطمئن حاملگي استفاده کرده و حاملگي کاملاً برنامه ريزي شده داشته و پزشک معالج خود را از زماني که قصد باروري دارند مطلع ساخته و از درمان ها و راهکارهاي مربوطه استفاده نمايند .
منبع:ماهنامه ي دنياي زنان شماره ي 47/خ
