برخي از زيانهاي مشروبات الكلي از ديدگاه اسلام و علم

 

چکیده:

 

در عصر حاضر يکی از مشکلات نوجوانان و خصوصاً جوانان ميخوار‌گی است متأسفانه اکثر افراد جامعه و گروههای مختلف به درد خانمانسوز شراب نوشی مبتلا شده‌اند و شيوع اين معضل، حاصل تلاش غيرانساني کسانی است که دراين راستا به فعاليت مشغولند و دامی است که از جانب استعمارگران و سرمايه‌داران بزرگ طراحی شده که علاوه برسودجويی قصد دارند نيروهای جوان کشوررا به اضمحلال و نابودی بکشند و سيه روزی را بر رخسار آنان بنشانند.
واژگان کلیدی:
مشروبات، خمر، الکلیسم، میگساری

پيشگفتار
 

رژيم سابق در طول سالهاي گذشته تسلط خود بر كشور به طور سرسام آوري انجام مي داد و شرابفروشي و ميگساري را در ايران رواج و توسعه داد ، و به ويژه در تهران اين بلاي ويرانگر ابعاد وحشتناكي يافت، و نتيجه ي مستقيم آن فساد چشمگيري بود كه در طول سالهاي سياه مخصوصاً در پايتخت همگان شاهد آن بودند . و همين جهت در طي مبارزات اخير بسيار اتفاق افتاد كه جوان خشمگين مسلمان، دكه هاي شراب و فساد را به آتش كشيدند ، و بسياري از ميكده ها را ويران ساختند.
اميدواريم اينكه با پيروزي و شكوفائي انقلاب اسلامي اين مايع پليد كه مايه ي بسياري از خطرات و فسادهاي فردي و اجتماعي است به كلي در جامعه ي مسلمان ايران كنار گذاشته شود و مبارزه ي قاطع با آن هم وظيفه دولت و هم وظيفه ي ملت مسلمان است.
نكند دانا مستي، نخورد عاقل ، مي
ننهد مرد خردمند سوي پستي پي
چه خوري چيزي كز خوردن آن چيز
ني چنان سرو نمايد به نظر، سرو چوني «حكيم سنائي غزنوي»(1)
هرگز طغيانگري خروشناك رودهاي بزرگ را ديده ايد؟
رود طغيانگري كه سدي پيش روي ندارد، كف بر لب آورد. توفنده ، غران ، مي خروشد و پيش مي رود، هر چه بر سر راه مي يابد از صخره هاي عظيم ، تا درختان انبوه و تناور همه را يكجا مي روبد و در هم مي شكند و با خويش مي برد...
چنان چون اسب تواسن كه رميده باشد: سم مي كوبد و بال مي جنباند ومي جهد و چهار نعل مي تازد و هر چه بر سر راه مي يابد: زير سم بار خويش خرد مي كند و به پيش مي رود، تا مگر خود تير به مانعي بزرگتر از خويش برخورد ، و هلاك گردد.
الكل ، اثر دارد نظير طغيان رود و رميدگي اسب سركش، آنكه مست مي شود، مي غرد، مي توفد،‌عربده مي كشد، نا سزا مي گويد. كف برلب مي آورد . و در مستي به تباهي مي نشيند يا تباه مي كند. ...
چه بسيار دوستان همدل و يكدل برسر يك ميز، صميمي و همراه مي نشينند، به شادي و شادخوارگي ؛ اما چون به ميخوارگي مي افتند، اندك اندك سرها گرم مي شود، خرد از سر مي گريزد و هيجان و خشم و بي خردي جاي آن مي نشيند .... رگهاي خشم به سرخي مي زند و دوست خواهي با دشمن كامي جا عوض مي كند....
ناسزا و جدال آغاز و چه بسا خونها كه ريخته مي شود .
«نخستين دشمن بشر»
«..... همانا شراب و ميگساري و .... ، پليد و كردار شيطاني است، از آن بگريزد تا رستگار شويد. همانا شيطان برآنست كه با آن بين شمايان دشمنكامي و كين خواهي برانگيزد و از ياد خدا و نماز بازتان دارد: آيا از آن دست بر نمي داريد ؟
يا اَيُّهَا الذين امَنوا اِنَّما الْخَمْرُ و الْمَسيرُ و الْانصاب وَ الْاَزْلام رِجْسُ مِنْ عَمَلِ الشَّيطانِ فَاجْتَنِبوهُ لَعَلَّكُم تُفْلِحُونَ * اِنَّما يُريدُ الشَّيطانُ اَنْ يَوقِعَ بَيْنَكُمْ الْعَداوَة و الْبَغْضاءَ فِي الْخَمْرِ و الْمَيْسِرِ و يَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِالله وَ عَنِ الّصَلوة فَهَل اَنْتُمْ مُنْتَهون. مائده/91-90
نيروي ويرانگر الكل، خود را كه عامل خوبي از بدي است، از كار مي اندازد.
عوارض ويژه ي آن در اين عصر، خاصه در شهرهاي صنعتي بيداد مي كند و چهره¬ي مرگبارش چندان نمايان است كه به گونه ي يك مشكل مهم جلوه گر شده و مسئولان امور را به وحشت و انديشه افكنده است.
تبهكاريهاي ناشي از استعمال آن فزوني يافته و هر روزه قربانيان تازه تري مي گيرد. چندي پيش پزشكان سراسر جهان در كنگره¬ای عظيم گرد آمدند و بار ديگر به عالميان هشدار دادند كه «الكل دشمن شماره يك بشر است...»
يوانكاره رئيس جمهور اسبق فرانسه ، طي بيانيه يي به مردم كشور خويش ، چنين گفت :
«اي فرزندان فرانسه ، بزرگترين دشمن شما مسكرات است : از آن پيش كه با آلمان بجنگيد به نبرد با الكليسم برخيزيد چرا كه خسارت جاني و مالي حاصل از آن از سال 1870 به بعد در كشور ما ، به مراتب بيشتر از خسارتهاي ناشي از جنگ با آلمان بوده است.»(2)
چرا الكل حرام است ؟
مفضل از امام صادق عليه السلام مي پرسد: چرا خداوند ، شراب را حرام كرده است ؟
فرمود: چون شراب معتاد به آن را ، به ارتعاش مبتلا مي سازد. روشني و بينش را از او مي گيرد، شرف و غيرت و جوانمردي اش را زايل مي كند و او را به گناهكاري و به كشتن بيگناهان و ارتكاب زنا، دلير مي سازد... بر ميگسار ، جز بدي و پليدي ، چيزي افزوده نمي شود...(3)
مردي كه به خدا ايمان نداشت از امام (ع) پرسيد: چرا خدا شراب را حرام كرده است ؟
فرمود: چون سرچشمه و ريشه ي همه پليدي ها و فتنه هاست : ساعتي بر ميخوارگان مي گذرد كه زمام عقل از كف مي دهند، خدا را نمي شناسند .... پيرو شيطان مي گردند، چون سررشته خود را در كف او نهاده اند هر چه او فرمان مي دهد مي كنند هر چند بگويند به بت سجده كنيد.(4)

بررسي اجمالي برخي از زيانهاي الكلسيم
 

زيان هاي فكري و رواني
 

پرفسور باروك روانپزشك فرانسوي مي گويد:
«منحني افزايش بيماريهاي رواني مطابق با منحني افزايش الكليسم است ، عدم امكان به دست آوردن الكل به هنگام جنگ ، يكي از علل كاهش بستري شدگان آن زمان بود. »(5)
دبير كل كميته ي مبارزه با الكل در بيست و چهارمين كنگره ي بين المللي مبارزه با الكل درباره ي تأثير آن برروان و خرد چنين گفت:
«بيماري هشتاد درصد از ديوانگان و چهل از بيماران آميزشي ، در نتيجه استعمال مشروبات الكلي، بوده است. طبق تحقيق دانشمندان انگليسي ،‌ثابت شده است كه نود و پنج درصد از ديوانگان ، براثر استعمال مواد الكلي ديوانه شده اند »(6)
«شدت رابطه ي جنون و الكل، از مطالعات رواني و آمار مبتلايان ... به خوبي آشكار مي گردد تا جائيكه دكتر پاركر آمريكائي ، نيمي از حوادث جنون و روانپريشاني ها را به الكل نسبت مي دهد و معتقد است كه در كشورهاي بزرگ تعداد ميخانه ها با شماره ي ديوانگان ، تناسب مستقيم دارد. بنابراين نخستين ضايعه الكل از نظر رواني، همين زوال خرد و ادارك است .»(7)
اسلام با توجه كامل هبه اين زيانهاست كه چنين جدي و با قاطعيت با الكليسم مبارزه مي كند و حرامت آن را اعلام مي دارد.

تأثير الكل بر نسل :
 

تأثير الكل چندان زياد است كه تا هفت نسل از زيانهاي آن در امان نيستند . اگر نطفه ي يك الكلي را در حال انعقاد جنين ، در رحم ، زير ميكروسكوپ بگذاريم مي توانيم ببينيم كه براثر تحريك الكل، دچار تشنج شده است و به جاي حركت عادي ، تند و سريع مي چرخد !
الكل همانگونه كه بر مغز مادر اثر دارد، بر جنين هم اثر مي گذارد، تأثير زيانبار آن بر (ژنهاي جنيني) به قدري است كه بايد از زبان آمار شنيد :
تنها يك درصد اطفال معتادان به الكل ، كاملاً تندرست و نود درصد ديگر، به انواع بيماريهاي جسمي و رواني گرفتار بوده اند.
طبق آماري كه از بررسي وضع 353 كودكي كه در خانواده هاي الكلي پديد آمده اند، 142 نفر بيمار و ولگرد و مستند و 74 نفر عليل و ناتوان و 76 نفر تبهكار و 61 زن رقاصه بوده اند! (8)
زنان آبستن بايد بدانند كه علاوه بر زيانهايي كه خود از مصرف الكل خواهند برد ، كودكي كه در شكم دارند نيز در امان نمي ماند. حتي بچه ها را نبايد به دايه ي الكلي سپرد زيرا شيري كه به او مي دهد الكل دارد!
الكل اثر مستقيم و مطلوب براعضاي تناسلي دارد و از اين راه سلامتي نسلهاي آينده را تهديد مي كند كه ذكر يك رقم در زير ،‌نمونه اي از اين زيان است:
طبق يك آماري در سال 1961 تعداد 25000 كودك ناقص الخلقه در آمريكا تولد شده اند.(9)
علاوه بر تأثير مستقيم الكل، بايد زيانهاي روحي پرورش يافتن كودك در محيط ناسالم يك خانواده ي الكلي را نيز ، از نظر دور نداشت.(10)

زيانهاي جسمي:
 

به گواهي دانش گسترده امروزه الكل بر همه بدن به ويژه دستگاه گوارش ، زيان مي رساند:
فشار خود را بالا مي برد، ضربان قلب زياد و تنفس را مشكل مي كند . موجب بروز «گاستريت» كه سبب خونريزي شديد معده است، مي گردد و هم باعث به وجود آمدن «سيروز » يا تشمع كبدي كه خطر مرگ را به همراه دارد، مي گردد.(11)
الكل با بروز سل ارتباط زيادي دارد: آمار تلفات بيمارستان «كوت شيكاگو ، نشان مي دهد كه از 3422 نفري كه به علت بيماري سل مرده اند ، 49% شرابخوار افراطي و 34 % معتاد به الكل بوده اند . »(12)
كمپاني هاي بيمه عمر مي گويند كه با تجربه دريافته ايم كه عمر معتادان به الكل 25 تا 35 سال كمتر است . تنها در ايران ، گذشته از دهها هزار موارد بيماري ناشي از ميخوارگي ، هر ساله 1300 نفر بر اثر استعمال الكل مي ميرند.
طبق آمارهاي اخير نشريه فرانسوي (آ، وتر، سانته) الكل در فرانسه در هر 26 دقيقه يك نفر را مي كشد و در سال 1962، 14194 نفر، تنها به جهت تشمع كبدي (سيروز) ، كه بيماري مبتلايان به الكل است، مرده اند. به اين ارقام ميتوان مرگهايي را كه به ظاهر عنوان هاي ديگري دارند، اما در واقع علت اصلي وقوعشان الكل است، افزود؛ مثلاً :
80 درصد سرطان هاي مسري
75 درصد حوادث رانندگي
3 درصد حوادث كار برا ثر مصرف الكل پيش آمده اند.
مجله علمي «نظام پزشكي» مي نويسد:
«امروزه معلوم شده است كه الكل يك محرك مركزي مغزي نيست بلكه تضعيف كننده ي (دپرسور)آنست و حتي با مقدار متوسط موجب تخريب كفايت عمل شعوري مي شود.» الكليسم مزمن باعث كار ديوپاتي الكليك مي گردد كه يك نارسايي قلبي است و بيماران الكلي به تدريج بدان دچار مي شوند، فشار وريدي گردن بالا مي رود، كبد بزرگ مي شود و كم كم آسيت و در پي آن خيز پاها بروز مي كند، گاهي علت بروز اين عارضه نقص متابوليسم و در واقع يك سوء تغذيه است كه غالب بيماران الكلي بدان دچارند.

ميگساري،‌ مولد جنايات:
 

پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود:
يكي از پادشاهان بني اسرائيل، مردي را ناگزير كرد كه به انتخاب و اختيار خويش بايد يكي از اين اعمال: شراب خواري، قتل، زنا، خوردن گوشت خوك را انجام دهد و گرنه او را خواهد كشت .
آن مرد شراب خوارگي را برگزيد و چون مست شد، همه كارهاي ديگر را نيز انجام داد.(13)
آري، دانش جرم شناسي نيز با اتكاء به آماري هولناك الكل را ريشه بسياري از جنايات و آن را يك بلاي بزرگ به ويژه در جوامع صنعتي و پيشرفته ، مي داند.
دانشمندي به نام هيوگور Heuger در يك سخنراني (به مناسب سالگرد تأسيس مجله ي علوم در 1956) آماري از جرائم مختلف ناشي از الكليسم در فرانسه را به شرح زير برشمرده است :
20 درصد از جرائم سرقت
30 درصد از جرائم ضد اخلاقي عمومي
60 درصد از قتل هاي عمد
80 درصد از آتش سوزي هاي عمدي
20 درصد از سوء قصدها
و سرانجام 75 درصد از نزاع هاي توأم با ضرب و جرح: ناشي از الكل و در حالت مستي بوده است.(14)
امام صادق عليه السلام ، با توجه به همه زيانهاي خانمانسوز الكل مي فرمايد :
خداوند برهمه ي گناهان و كارهاي زشت و پليد قفلي گزارده كه كليد آن ميگساري است.(15)
اِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ جَعَلَ لِلشّر اَقْفالا وَ جَعَلَ مَفاتيحَ تِلْكَ الافعالِ الشَّرابَ.

زيانهاي اقتصادي و مالي:
 

مي خوارگي ، ضربه سنگيني بر پيكر اقتصادي ملت ها وارد مي آورد زيرا پولي كه خانواده هاي الكلي براي آن مي پردازند، اگر فراهم آيد رقم بزرگي خواهد شد كه با آن بسياري از مشكلات مالي خانواده ها حل مي شود، دست كم هزينه هاي تحصيلي فرزندان خانواده هاي متوسط فراهم مي گردد.
مجله سويسي «گازت دلوازن» درشماره فوريه 1960 مي نويسد:
«مردم آمريكا در ربع آخر قرن اخير ، بيش از دو برابر مبلغي كه براي مؤسسات فرهنگي خود خرج مي كنند ، صرف مشروبات الكلي كرده اند، و هزينه هاي مؤسسات فرهنگي آنان 181900000000 دلار بوده است!»
متأسفانه حتي دولتها به طمع مالياتي الكل، در توسعه ي مصرف آن مي كوشند و ديگر به بودجه هاي سنگين كه در ترميم مفاسد و ضايعات آن ، صرف مي شود ، توجهي نمي كنند!
هر سال در انگلستان معادل 250 میلیون دلار تنها از طریق غیبت کارگران الکلی از کار ، به اقتصاد این کشور لطمه وارد می آید زیرا 250 هزار نفر ، نخستین روز پس از تعطیل هفتگی ، به علت سستی نمی توانند سر کار خود حاضر شوند .
در 1955 درآمد دولت فرانسه از مالیات ، فروش ، گمرک و باند مشروبات الکلی ، 62 میلیارد فرانک « قدیم » و در همان سال به علت آزادی شرابخواری ، هزینه و زیان وارده بر دولت و ملت ، از این رهگذر ، جمعاً 1125 میلیارد فرانک قدیم بوده است !(16)
این نمونه ای است از زیان اقتصادی که به دولت و ملت وارد می آید : و این به جزء زیانهای بسیار دیگری است که از این رهگذر به هم می رسد نظیر هزینه های سنگین زندانها ، بیمارستانها ، تیمارستانها و ...
هیچ جامعه ای که آتش الکل به خرمن هستی آن گرفته است از چنین زیانهایی در امان نیست و اینک شکوه کلام خداوند را در مورد شراب ( و قمار ) چشمگیرتر می بینیم که منافع مادی آنها را در برابر زیانهای مادی و معنوی که به بار می آورند ، ناچیز شمرده و امر به پرهیز کامل از آن ها فرموده است :
یَسئَلونَکَ عَنِ الخَمرِ وَ المَیسِرِ قُل فیهِما اِثمٌ کَبیرٌ وَ مَنافِعُ لِلنّاسِ وَ اِثمُهُما اَکبَرُ مِن نَفعِهِما ...(17)
برخی می پرسند که بدن ما نیاز به الکل دارد و روزانه مقداری الکل برای آن ضروری است ، پس چرا حرام باشد ؟ می گوییم : نیازمندیهای بدن ، از طریق طبیعی با مصرف غذاها تأمین می گردد بدین معنی که اندام داخلی ، چون آزمایشگاهی منظم ، نیازمندیهای بدن ( از قبیل آهن ، مس و ... ) را ، خود با تجزیه و تحلیل موادی که در غذاها وجود دارد ، به دست می آورد و به نقاط مورد لزوم می فرستد : آیا هیچ عاقلی به حکم نیازی که بدن به آهن یا آهک ، دارد ، براده ی آهن می خورد ؟! یا کاسه ی آب آهک سر می کشد ؟ به همین قیاس ، نیاز به الکل نیز ، به طور طبیعی در بدن برآورده می شود و هیچ خردمندی نباید به بهانه ی این نیاز ، شراب بنوشد چرا که همچنان که سر کشیدن آب آهک ، زیان های مرگبار به همراه دارد ، نوشیدن الکل نیز ، سخت مضر و مرگبار است .
مگر میلیونها انسان که در عمر خویش لب به مشروبات الکلی نمی زنند ، نیاز به الکل ندارند .اگر این نیاز چندان زیاد است که باید از خارج تأمین گردد : پس چرا اینان ، بی آنکه در عمر خود لب به آن بزنند زنده ماندند و بلکه بسیار سالمتر از کسانی هستند که مشروب می نوشند ؟! و از آنان بیشتر عمر می کنند ؟!
این بهانه ها توجیه شخصیت های پوشالی افراد کم اراده و بی ایمان است و هرگز مجوز نوشیدن الکل هر چند هم که کم باشد نباید داده شود زیرا طبع افزون طلب انسان ، چون سد شکسته شود ، به کم بسنده نمی کند و همین که جرعه ای در کشیدن کار را به جایی خواهد رسانید که فریاد برآورد .
امام صادق علیه السلام از قول رسول خدا فرموده است :
« هر مست کننده ای حرام است .»
کسی پرسید : حتی یک جرعه ؟
فرمود : آری ، حتی یک جرعه از آن نیز حرام است .(18)
و باز پیامبر ( ص ) فرمود : خداوند ، شراب را چه کم و چه زیاد حرام فرموده است همچنان که مردار و خون و گوشت خوک را ...(19)

پي نوشت ها :
 

. سنایی، دیوان اشعار، قصاید و قطعات
2. نشریه سمپوریوم الکل در دانشکده پزشکی اصفهان.
3 . وسائل ج 17 ص 244 علل ج 2 ص 161 .
4 . مستفاد از وسائل ج 17 ص 253 – احتجاج جزء 2 ص 96 .
5 . نشريه سمپوريوم الكل در دانشكده پزشكي اصفهان
6 . به نقل از مجله ي به نام تندرست
7 . نشريه سمپورزيوم الكل در دانشكده پزشكي اصفهان
8 . نشريه سمپوزيونه الكل ص 69
9 . بررسي فرآورده هاي الكل ص 156
10 . نشريه سمپوزيوم ص 47
11 . نشريه سمپوزيوم الكل ص 29-22
12. مفاسد شراب- سيد صادق شيرازي ترجمه : علي كاظمي، ص 38
13 . الغدير ج 4 – ص 257
14 . نشريه ي سمپوزيوم الكل ص 66
15 .وسائل ج 17 ص 251.
16 . نشریه ی آ – وتر سانته
17 . سوره بقره – آیه 219
18 . مستفاد از وسائل ج17 ص259
19 . وسائل ج 17 ص 259
 

منابع :
امینی نجفی، شیخ عبدالحسین، الغدیر، کتابخانه ی بزرگ اسلامی، چاپ صدرا، نشرکتابخانه لبنان
بابویه القمی، ابی جعفر محمد بن علی، علل الشرائع، طبعه مصححه و منقحه.
النوری الطبرسی، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، موسسه ال البیت علیهم السلام لا حیاء التراب .
شیرازی، سید صادق، مفاسد شراب، ترجمه علی کاظمی، نشرکتابخانه بزرگ اسلامی.
الحر العاملی، محمد بن الحسین، وسایل الشیعه، من منشورات المکتبه الاسلامیه.

/ج