بيدار شدن براي نماز صبح پروژه اي است که به برنامه ريزي دقيق نياز دارد
«اي بابا! بازم نماز صبحم قضا شد»، « باز خواب موندم». اين جملات براي شما آشنا نيست؟ براي ما که مدام نماز صبح مان قضا مي شود به قدر کافي آشناست! نماز صبح مهجورترين و درعين حال تأکيد شده ترين وعده نمازهاي يوميه است؛ دو رکعت نماز که بايد کله سحر از خواب بيدار شويم و بخوانيم. مشکل اصلي زمان آن است؛ يعني وقتي که خيلي ها در خواب نازند و دارند خواب هفت پادشاه را مي بينند. براي خيلي ها سخت است که رختخواب گرم و نرم را رها کنند و به خاطر نماز صبح از خواب بيدار شوند. بعضي ها فکر مي کنند دو رکعت است ديگر؛ بعداً قضايش را مي خوانند. خيلي ها هم به هر دري مي زنند تا بتوانند نماز صبح شان را سر وقت بخوانند، اما خودمانيم بيشتر اوقات اين راه ها به نتيجه نمي رسند. بيدار شدن براي نماز صبح آدابي دارد که بهتر است طبق آن عمل کنيد. اگر جزو افرادي هستيد که بعداً قضايش را مي خوانيد که هيچ! ولي اگر جزو دسته اي هستيد که دلتان مي خواهد اتوماتيک وار براي نماز صبح بيدار شويد، اين مطلب را از دست ندهيد.
در آيه 77 سوره بني اسرائيل آمده «نماز فجر (نماز صبح) مشهود ملائکه است». در واقع نماز صبح تنها نمازي است که توسط همه فرشتگان ديده مي شود. بنابر روايات، (نماز صبح اين امتياز را دارد که ملائکه شب و ملائکه روز آن را ببينند. بسيار هيجان انگيز است؛ زيرا نماز صبح زماني خوانده مي شود که ملائکه شب جايشان را به ملائکه روز مي دهند و ثوابش در دفتر هر دويشان نوشته مي شود (وسائل الشيعه، جلد 3). بنابراين قضا نشدن نماز صبح خيلي مهم است. تمامي نمازها مهم هستند. ولي به گفته پيامبر (ص) کسي که نماز صبح نخواند، قرآن از او بيزاز است. البته کساني که نماز صبح شان قضا مي شود با کساني که اصلاً آن را نمي خوانند تومني صنار تفاوت دارند. براي قضا نشدن نماز صبح، دو دسته توصيه وجود دارد؛ توصيه هاي کاربردي که با فضاي اين روزهاي دنيا مطابقت دارد و توصيه هاي روايي که کاربردشان براي همه دوران هاست.
توصيه هاي کاربردي
توصيه هاي کاربردي همان هايي هستند که طبق عادات زندگي تان مي توانيد به آنها عمل کنيد. اينها روش هايي هستند که بي برو برگرد جواب مي دهند.
شام سبک بخوريد:
هميشه گفته اند صبحانه را خودتان بخوريد ناهار را با دوست تان و شام را با دشمن تان! خيلي هم بي راه نگفته اند اصلاً يکي از توصيه هاي پزشکي براي سالم ماندن خوردن شام سبک است وقتي شام سنگين و چرب باشد، خواب را مختل مي کند زيرا هنگام خواب، معده داراي کمترين فعاليت است غذا هم در معده مي ماند و هضم مشکل مي شود. وقتي هضم غذا مشکل شود فرد دچار ريفلاکس (برگشت اسيد معده) شده و خوابش خراب مي شود. غذاي سبک را هم بايد حداقل دو ساعت قبل از خواب بخوريد. امام صادق (ع) فرموده اند: « پرخوري نکنيد؛ زيرا هر که زياد بخورد، زياد مي خوابد و هر که زياد بخوابد کمتر نماز مي خواند و هر که کمتر نماز بخواند در زمره غافلان قلمداد مي شود». حضرت علي (ع) هم فرموده اند: در دو چيز با دو چيز طمع مکن: در بيداري شب با پر خوري، در نور صورت با خوابيدن».
مايعات کمتر بنوشيد:
توصيه شده قبل از خواب مايعات کمتري بنوشيد. البته نوشيدن يک ليوان آب يک ساعت قبل از خواب به جلوگيري از سکته قلبي کمک مي کند ولي بلافاصله قبل خواب آب نخوريد؛ چون اين آب تبديل به ادرار مي شود و مجبورتان مي کند از خواب بيدار شويد و به دستشويي برويد. دستشويي رفتن هم باعث بي خوابي مي شود و شما را بيشتر به خواب نيازمند مي کند.
شب زود بخوابيد:
قديمي ها صبح ها زود از خواب بيدار مي شدند. اين در حالي است که آن زمان ها نه موبايلي بود و نه ساعت زنگداري! يکي از دلايلش اين بود که در طول روز آنقدر کار مي کردند که حسابي خسته مي شدند و شب زود مي خوابيدند و غذاهاي سبک مي خوردند ضمن اينکه در طول روز نمي خوابيدند يا کم مي خوابيدند. زود خوابيدن در شب باعث مي شود بتوانيد صبح زود از خواب بيدار شويد.
به اندازه کافي بخوابيد:
بدن موجودات زنده يک ساعت بيولوژيکي دارد که وقت گرسنگي، تشنگي، خواب و بيداري را به آنها مي گويد. اگر ساعت بدنتان را تنظيم کنيد که مثلاً فلان ساعت بخوابيد و فلان ساعت بيدار شويد. بدنتان آن را ياد مي گيرد. يعني اگر طوري بخوابيد که صبح زود بيدار شويد، مطمئن باشيد که ساعت بيولوژيکي بدنتان بيدارتان مي کند. البته اين به ميزان خوابتان بستگي دارد. به طور طبيعي به هفت الي هشت ساعت خواب مفيد نياز دارد. بهتر است شب حدود ساعت 10 بخوابيد که البته کمي غيرممکن است. بنابراين اگر اهل اين نيستيد که با مرغ ها به رختخواب برويد(!) بهترين زمان خوابتان حدود ساعت 1 نيمه شب است. اگر تا خود صبح فيلم مي بينيد، شب نشيني مي کنيد و... بايد روش هاي زير را به کار ببريد:
از ساعت زنگدار استفاده کنيد:
ساعت زنگدار يکي از متعلقات هر خانه است و تقريباً در هر خانه اي پيدا مي شود و انواع و اشکال مختلفي دارد. در گذشته فقط ساعت هاي روميزي معروف (ساعت هاي شماطه دار) در خانه وجود داشت. الان مدل هاي جديدتري آمده؛ مدل هايي که زنگ هاي مختلفي دارند و شکل و شمايل شان هم جذاب تراست. ساعت هاي روميزي داراي انواع ديجيتال و آنالوگ هستند.
ساعت هاي ديجيتال زيباترند و مي توانيد آهنگ هاي مورد نظرتان را به عنوان زنگ انتخاب کنيد. البته نمي شود مدل خاصي را پيشنهاد داد. تنوع اين ساعت ها آنقدر زياد است که تنها کافي است به يک ساعت فروشي برويد. و يکي را بخريد. حتماً موقع خريد به فروشنده بگوييد که صدايش بلند باشد، قابليت چرت زدن ( Snooze)، تنوع آهنگ و قابليت ديد در شب (شب نما) هم داشته باشد. بهترين روش اين است که وقتي ساعت را کوک کرديد، صدايش بلند باشد و در دورترين نقطه نسبت به شما قرار گيرد؛ زيرا براي ساکت کردنش مجبور مي شويد. از رختخواب بلند شويد و خواب از سرتان مي پرد.
بعضي ساعت ها هم اذان مي گويند، اولين ساعت هاي اذان گو را مسافران حج براي اقوامشان سوغات مي آوردند.
از ديگران بخواهيد بيدارتان کنند: خدا پدر و مادرها را براي ما نگه دارد اگر هنوز دختر يا پسر مجرد هستيد و پيش پدر و مادرتان زندگي مي کنيد، بخواهيد شما را بيدار کنند. اگر ازدواج کرده ايد و خودتان و همسرتان هردو خواب مي مانيد. از دوستانتان بخواهيد شما را بيدار کنند. يعني گوشي تان را در طول شب روشن نگه داريد و به دوستي که سحرخيز است بسپاريد تا با شما تماس بگيرد. ويبره (لرزش) موبايل را هم فعال کنيد تا با لرزشش بيدار شويد.
موبايلتان را کوک کنيد:
ناسلامتي عصر تکنولوژي است. امروزه ديگر به واسطه خدمات مبهوت کننده شرکت مخابرات همه يک خط موبايل دارند حتي بچه هاي کوچک. امروزه همه موبايل ها ساعت زنگدار دارند. به جاي اينکه تا خود صبح پيامک بازي کنيد مي توانيد موبايلتان را تنظيم کنيد تا بيدارتان کند.
رمزهاي روايت
در روايات هم توصيه هايي شده که عمل به آن ها کمک خوبي است.
آيه آخر سوره کهف را بخوانيد:
در بسياري از روايات مشهور است هر کس مي خواهد هر ساعتي از شب بيدار شود آيه آخر سوره کهف (110) را بخواند. در جلد ششم مجمع البيان از امام صادق (ع) نقل شده که: « ما مِن اَحَد يَقرَءُ الکهف عند النوم اِلا يتيقظ في الساعه التي يريدهاً / هيچکس نيست که در هنگام خوابيدن، آخر سوره کهف را بخواند مگر آنکه در همان ساعتي که مي خواهد بيدار شود»، آن آيه اين است : « قُل أنَّما أنا بَشَرَ مِثلَکُم يُوحي إليَّ انَّما إِلَهُکم إلَه واحدهٌ فَمَن کَان يَرجُوا
لِقاءَ رَبِّه فَليَعمَل عملاً صالِحاً و لايُشرِک بِعبادِه رَبّه أحَدا/ بگو من هم مثل شما بشري هستم و به من وحي مي شود که خداي شما خدايي يگانه است؛ پس هر کس به لقاي پروردگار خود اميد دارد بايد به کاري شايسته بپردازد. و هيچکس را در پرستش پروردگارش شريک نسازد.»
با وضو بخوابيد:
قبل از خواب وضو بگيريد. اين کار باعث طهارت در خواب مي شودو در صد بيدار شدن براي نماز را بيشتر مي کند. تعدادي اذکار هم هست که بهتر است بخوانيد، مثلاً تسبيحات حضرت زهرا (س). خواندن يک حمد و قل هوالله، خواندن تسبيحات اربعه و آيه الکرسي وقت چنداني از شما نمي گيرد و خواندن آنها قلب تان را سبک مي کند.
نمازهاي ديگرتان را سروقت بخوانيد:
يکي از توصيه ها اين است که نمازهاي ديگرتان را سر وقت بخوانيد. از آيت الله العظمي بهجت نقل است: « اگر بر نمازهاي ظهر و عصر و مغرب و عشا مواظبت کنيد و آنها را سر وقت بخوانيد، خداي متعال شما را براي نماز صبح بيدار مي کند و نمي گذارد قضا شود.»
تجربه شده ها
ديدم که ميگم!
بعضي از کارها در بين مردم معمول است؛ اگرچه ممکن است توجيه علمي و شرعي درستي نداشته باشند. اينها معمولاً روش هايي هستند که معلوم نيست از کجا آمده اند ولي در اکثر موارد جواب داده اند. اين است که مردم مي گويند تجربه کردم که مي گم!
به بالش تان بسپاريد:
شايد خرافاتي و مسخره باشد ولي بسياري جواب گرفته اند! از قديم و نديم خيلي ها از اين روش استفاده مي کردند. قديمي ها مي گفتند اگر مي خواهيد براي نماز صبح بيدار شويد، به بالش زير سرتان بگوييد بيدارتان کند! البته يکي از دلايلش اين است که در گذشته اينترنت و ويدئو و موبايل و پيامک بازي نبوده و مردم شب ها زود مي خوابيدند به همين دليل مردم زودتر به رختخواب مي رفتند و بالش شان را ملاقت مي کردند و هر چقدر زودتر بخوابيد زودتر هم بيدار مي شويد.
به فرشتگان موکلتان بسپاريد:
اينها همان فرشتگاني هستند که در آيات 17 و 18 سوره «ق» از آنها نام برده شده؛« اذيلقي المتلقيان عن اليمين و عن الشمال قعيد. مَا يَلفِظُ مِن قَول الاّ لَدَيه رقيبٌ عتيدٌ/ آنگاه که دو [فرشته] دريافت کننده از راست و از چپ مراقب نشسته اند [آدمي] هيچ سخني را به لفظ در نمي آورد مگر اينکه مراقبي آماده نزد او آن را ضبط مي کند».
اين دو فرشته تا آخر عمر در کنار ما هستند و به قول بعضي روي شانه هاي چپ و راست ما زندگي مي کنند. خيلي ها معتقدند اگر مي خواهيد براي نماز صبح بيدار شويد به اين دو فرشته بگوييد حتماً بيدارتان مي کنند. البته اينها تجربه هاي شخصي افراد است و هيچ سند معتبري برايشان وجود ندارد.
کمتر گناه کنيد:
خب اين توصيه کمي غير معمول است. اينکه گناه کنيد يا نکنيد به خودتان و خدايتان مربوط مي شود. ولي بسياري معتقدند اگر در طول روز کمتر گناه کنيد خدا هم کمک تان مي کند که براي نماز صبح بيدار شويد؛ يعني ترک گناهان باعث کسب يک سري از توفيقات مي شود که يکي از آنها خواندن نماز است.
منبع: نشريه همشهري آيه سال چهارم ارديبهشت 91
