خانواده، جوان و مشاوره

مشورت ادراک و هشیاری دهد
عقلها مرعقل را یاری دهد
گفت پیغمبر بکن ای رأی زن
مـشورت کالمستشار مؤتمن(1)
مشاوره یعنی «پیوند عقل‏ها با عقل خود» یک اصطلاح «ژنریک» یا عام است که در برگیرنده فرایندهای متعددی نظیر مصاحبه، اجرای آزمون، راهنمایی، توصیه و سایر موارد مربوط به این امور است.
هدف مشاوره، یاری رساندن به فرد به منظور حل مشکلات او، طرح و نقشه برای آینده وی، تغییر نگاه و نگرش شخص به حیات و زندگی و کمکهایی فکری از این قبیل است.
روان شناس مشاور کسی است که با تخصص خود در زمینه راهنمایی و هدایت رفتاری، مسائل و مشکلات ازدواج، انتخاب شغل و حرفه، امور اجتماعی، مسائل تحصیلی و آموزشی و سایر موارد مربوط به دیگران کمک می‏کند. در سیره و سخن پیشوایان پاک اندیش : «مشورت» پشتیبان بی‏مانند در زندگی،(2) پیروزی‏بخش عرصه‏های تردید و زمینه‏ساز برکات گرانسنگ در امروز و فردای همگان بویژه نسل جوان توصیف شده است. و از آن سو، بی توجهی به آراء و نظریات خالصانه و دلسوزانه دیگران باعث «هلاکت انسان» و «سقوط» از مسیر ترقی و تکامل معرفی شده است.(3)
مشاوره برای جوانان، از دو مفهوم مکمل برخوردار است، یکی آنکه دیگران با آنان مشورت کنند و دیگر اینکه آنان بتوانند با اطرافیانشان به مشورت بپردازند.

آثار مشاوره با نسل جوان

آثار مشاوره با نسل جوان برای جوانان عبارتست از:

1.ورزیدگی نیروی فکر و اندیشه

مشاوره با جوان نیروی فکر و اندیشه او را عمیق‏تر و ورزیده‏تر می‏کند، زیرا اصل مشورت، اتصال عقل دیگران با عقل خویش است و هر موقعیت مشاوره‏ای، جوان را در برابر پرسشی قرار می‏دهد که لازم می‏داند به خوبی بیندیشد، و پاسخی شایسته ارائه کند و در حقیقت چنین فرصتی، زمینه را برای رشد و پرورش نیروی عقلانی، فراهم می‏نماید و او را از جامع‏نگری و پختگی فکری بیشتری در مقایسه با همسالان خود که در چنین شرایطی نیستند، برخوردار می‏سازد.

2.تأییدی بر احساس کفایت و قابلیت

پذیرش شخص در خانواده یا جامعه، باعث مراجعه افراد و کسب آراء و نظرات اوست. مشورت با جوان تأییدی بر احساس قابلیت فکری و کفایت عقلانی اوست و هر اقدام مشاوره‏ای پاسخی به نیاز جوان برای پذیرش و مقبولیت نزد دیگران است و حاصل آن، افزایش میزان اعتماد به نفس فرد خواهد بود.

3.برداشت جدیدی از مسئولیت

جوان پس از هر مشورتی که دیگران با وی ترتیب می‏دهند، برداشت جدیدی از احساس مسئولیت پیدا می‏کند. این امر به ویژه در خانواده بیشتر احساس می‏شود، زمانی که والدین با فرزند جوان خود به مشورت می‏پردازند، وی این گونه استنباط می‏کند که او در این زندگی منزوی، غریبه و جدا یا دور افتاده از دل‏ها و دیده‏ها نیست، بلکه متعلق به این زندگی است، چون برای پیشرفت و بهبود همین زندگی از وی نظرخواهی می‏نمایند، لذا احساس مسئولیت بیشتری نسبت به خود و اطرافیان پیدا می‏کند.

4.کمتر شدن فاصله‏های عاطفی

مشورت نوعی پیوند عاطفی و فکری است که صورت ظاهری آن جنبه فکری داشته و جنبه باطنی آن رنگ و لعاب عاطفی دارد. هر مشورتی که با نسل جوان انجام می‏شود، «فاصله‏های عاطفی» کمتر می‏شود و احساس انس و محبت بین افراد با جوان بیشتر و بیشتر می‏گردد.

5.نوعی آموزش غیر مستقیم به نسل جوان

مشورت با نسل جوان نوعی آموزش غیر مستقیم محسوب می‏شود، زیرا وی از رفتار
والدین و اطرافیان می‏آموزد که افراد بالغ به مشاوره به وی توجه دارند و چنین همّت مبارکی از سوی اطرافیان نه تنها با غرور و عزّت نفس آنان اصطکاک ندارد بلکه جوان را آماده جمع‏نگری به جای «تکروی در زندگی» و بهره‏وری از مصلحت‏اندیشی و تجربیات دیگران در چهره مشاوره می‏نماید.

شرایط مشاوره نسل جوان با دیگران

ویژگی‏های یک مشاور برای جوانان، با دیگر مشاوران در سطح عموم جامعه، به طور ریشه‏ای و شیوه‏ای متفاوت است؛ فراهم ساختن این شرایط باعث ایجاد تفاهم و اعتماد متقابل نسل جوان با اطرافیان است تا به طور سهل و ساده و به دور از هر گونه اضطراب و دلهره این مهم انجام شود.
بی‏دلیل نیست که در آموزه‏های دینی نخستین ویژگی مشاور «عقل و خردورزی» و سپس «نُصح و دلسوزی» بیان شده و برکات آن «رشد و شکوفایی»، «یُمن و برکات
بسیار» و «توفیق از پروردگار سبحان» معرفی گردیده است.(4)
چنانکه در فرازی دیگر تأکید بر مشورت با افراد:
«متقی و پرهیزگار»، «عاقل و خردمدار»، «پارسا و احتیاط کار» و «صدیق و درست‏کردار» می‏نماید و مخالفت با دیدگاه اینان را ناپسند می‏شمرد(5) و از آن سو مشورت با ترسو، بخیل، حریص، کم‏مقدار، پست و فاجر مکروه دانسته شده است.(6)
کسانی که جوانان آنها را به عنوان مشاور برمی‏گزینند، بدون تردید باید واجد صفاتی برتر از معلّمان و مربیان نسل جوان باشند، همچون مبلغان دینی در دانشگاهها، افزون بر «دانش» موردِ نیاز جوانان، با «روش» گفتگو، جذب مخاطب و جلب اعتماد جوانان آشنا باشند و به دور از هر گونه ظاهرسازی، خاضعانه و خالصانه و در عین حال عالمانه و خردمندانه، ریشه‏های درد را بشناسند و پس از پایان سخن مشورت کننده، به شیوه‏های درمان رو کنند تا جوانان در فضایی با تفاهم و مبتنی بر اعتماد متقابل دفتر زندگی خود را بگشایند و سطر سطر مطالب خود را به صورت مشورت مطرح نمایند.

ویژگیهای مشاور نسل جوان

از مجموع صفات برجسته مشاورِ جوانان، به این ویژگیهای والا می‏توان اشاره کرد:

1.سرمایه گذاری عاطفی

سطح سرمایه گذاری عاطفی بیشتر از سطح تبادل عاطفی است، در اولی دلجویی مشاور از مراجع مورد نظر مطرح است ولی در دومی، جریان داد و ستد عاطفی در حد تعادل میان دو شخصیت به میان می‏آید.
به یقین چنین سرمایه گذاری برای همگان به ویژه نسل جوان با توجه به احساسات پاک و اعتماد ارزشمندی که به انسان‏های وارسته و خالص می‏کنند، ضرورتی بیشتر و بهتر خواهد داشت.

2.ثبات عاطفی

فرد در صورت برخورداری از عواطف با ثبات و یکدست در مراحل مختلف زندگی می‏تواند، اعتماد جوان را جلب کند و او را به گفتگو و مشاوره ترغیب نماید. والدین بیش از دیگران باید واجد چنین صفتی باشند.

3.تواضع و فروتنی

در مناسبات انسانی، نفوذ اخلاقی و جلب اعتماد دیگران در شرایطی امکان‏پذیر است که ارتباط افقی حاکم باشد. این امر در روابط متقابل جوانان و دیگران چشمگیرتر و تعیین کننده‏تر است. زیرا جوانانی که احساس می‏کنند، مشاور از موضع برتر و موقعیت اقتدار با آنان مواجه می‏شود، دست به مقاومت می‏زنند و عکس‏العمل مخالفی از خود بروز می‏دهند.

4.نیازشناسی جوانان

آگاهی و درک کامل اطرافیان به ویژه والدین از نیازهای مهم سنّی و مشکلات این دوران، توانایی خاصی به آنان می‏بخشد تا بر اساس نیازهای آنان، روش‏هایی را اتخاذ نمایند که به نتیجه مطلوب یعنی تفاهم کامل منجر شود.

5.ارزش‏های اخلاقی

پای‏بندی به یک نظام اخلاقی استوار، متقن و مستحکم الهی، اعتماد جوانان را به خوبی جلب می‏کند.(7) هرگاه نسل جوان ما انسان آگاه و هوشیاری را بنگرند که امواج زندگی و توفان شبهات او را عاجز و ناتوان نمی‏کند و چونان نخل استوار و تنومندی، سربلند و پر استقامت به اعتقادات دینی و دلبستگی‏های الهی خود معتقد است، در تمامی عرصه‏ها برتر از نزدیکان و اطرافیان به او اعتماد می‏کنند و چونان امینی رازدار و پدری مهربان یا برادری دلسوز و آگاه، تمامی فرازها و فرودهای حوادث زندگی خود را با او در میان می‏گذارند و از وی مدد می‏گیرند. به راستی چنین کامیابی برای یک مشاور، بهترین موفقیت و سربلندی محسوب نمی‏شود؟!
آری:
دل را نگاه گرم تو دیوانه می‏کند
آیینه را رخ تو پریخانه می‏کند
آزادگان به مشورت دل کنند کار
این عقده کار سبحه صد دانه می‏کند(8)

پي نوشت :

1.مولوی.
2.( امام علی(ع))؛ غررالحکم، ص 441 و 442 و 443.
3.مستدرک الوسائل، ج 8، ص 341.
4.(رسول اکرم (ص))؛ وسائل الشیعه، ج 12، ص 42.
5.وسائل الشیعه، ج 12، ص 39 (باب استحباب مشاورة اصحاب الرأی).
6. همان، ص 46. (باب کراهة مشاورة الجبان و...).
7.جوان و نیروی چهارم زندگی، صص 122-119
8.صائب.

منبع: پایگاه حوزه