پيامدهاى زشت دروغ
نويسنده: أيت الله مجتبى تهرانى
1. نابودى ايمان
حسن ابن محبوب مىگويد: از حضرت صادق (ع) پرسيدم:
يكون المومن بخيلا؟ قال: نعم، قلت: فيكون جبانا؟ قال: نعم، قلت: فيكون كذابا؟ قال: لا و لا خائنا، ثم قال: يجبل المومن على كل طبيعه الا الخيانه و الكذب. [1]
آيا مومن ممكن است بخيل باشد؟ فرمود: بله. آيا ممكن است ترسو باشد؟ فرمود بله. آيا ممكن است دروغگو باشد؟ فرمود: نه، مومن داراى هر سرشتى مىشود، جز دروغ و خيانت.
دروغ و خيانت هرگز در دل مومن يافت نمىشود.
پيامبر اكرم (ص) مىفرمايد:
يطبع المومن على كل خصله و لا يطبع على الكذب و لا على الخيانه. [2]
مومن هر سرشتى را مىپذيرد، جز دروغ و خيانت.
پس سرشت دروغگويى با ايمان ناسازگار است و ايمان را از قلب خارج مىكند.
در بيان امام باقر (ع) چنين آمده است:
ان الكذب هو خراب الايمان. [3]
همانا دروغ، نابودى و خرابى ايمان است.
امير مومنان على (ع) فرمود:
جانبوا الكذب فانه يجانب الايمان. [4]
از دروغ بپرهيزيد؛ چرا كه ايمان را دور مىكند.
2. محروميت از هدايت الهى
پروردگار عز و جل در قرآن كريم مىفرمايد:
ان الله لايهدى من هو كاذب كفار. [5]
همانا خداوند دروغگوى ناسپاس را هدايت نمىكند.
ان الله لا يهدى من هو مسرف كذاب. [6]
همانا خداوند كسى كه اسراف كننده دروغگو است را هدايت نمىكند.
3. زمينه سازى كفر و نفاق
يا رسول الله ما عمل اهل النار؟ قال النبى (ص): الكذب، اذا كذب العبد فجر و اذا فجر كفر و اذا كفر دخل النار. [7]
اى رسول خدا! كار اهل آتش چيست؟ پيامبر فرمود: دروغ. هرگاه دروغ گويد، فاسق مىشود و هرگاه فاسق شود، كافر مىشود و هرگاه كافر شد، در آتش قرار مىگيرد؛
بنابراين، دروغ افزون بر دور ساختن ايمان از قلب انسان، زمينه كفر عملى او را نيز فراهم مىكند.
دوگانگى ميان واقعيت و خبر شخص دروغگو، مايه پيدايش و رشد صفت پليد نفاق در دل او مىشود امير مومنان على(ع) مىفرمايد:
الكذب يودى الى النفاق. [8]
دروغ انسان را به نفاق مىكشاند.
طبق نقل حضرت صادق (ع)، پيامبر اكرم (ص) فرمود:
ثلاث من كن فيه كان منافقا و ان صام و صلى و زعم انه مسلم،
1. من اذا ائتمن خان
2. و اذا حدث كذب
3. و اذا وعدا خلف. [9]
سه چيز است كه در هر كس باشد، منافق است؛ اگر چه روزه بگيرد و نماز بخواند و گمان كند كه مسلمان است:
1. آن گاه كه او را امين به شمار آورند، خيانت كند.
2. آن گاه كه سخن براند دروغ گويد.
3. آن گاه كه پيمان بندد، پيمان شكند.
دل نيارامد ز گفتار دروغ آب و روغن هيچ نفروزد فروغ [10]
4. ضعيف ساختن مروت و جوانمردى
اقل الناس مروه من كان كاذبا. [11]
جوانمردى در شخص دروغگو از همه كمتر است.
آن گاه كه دروغ، عادت فرد شود، چه بسا جوانمردى، يكسره از وجود او رخت بربندد؛ چنان كه در سخنان گهربار حضرت على(ع) آمده است:
من كذب افسد مروته. [12]
هركس دروغ گويد، جوانمردى خويش را تباه سازد.
گوهر جوانمردى، جز با راستى و درستى سازگار نيست، و روح جوانمردى، از كژى و ناراستى گريزان است. حضرت در جاى ديگر مىفرمايد:
لا يجتمع الكذب و المروءه. [13]
دروغ و جوانمردى جمع نمىشوند.
5. فراموشى
امام صادق (ع) فرمود:
ان مما اعان الله به على الكذابين، النسيان. [14]
همانا از كمكهايى كه خداوند بر ضد دروغگويان مىكند، فراموشى ] آنها [ است.
6. سلب توفيق از رسيدن به برخى مقامها و انجام برخى اعمال صالح
الكذاب لا يكون صديقا و لا شهيدا. [15]
دروغگو، نه در زمره صديقان درآيد و نه در زمره شهيدان.
امام صادق (ع) فرمود:
ان الرجل ليكذب الكذبه فيحرم بها صلاه الليل فاذا حرم بها الرزق. [16]
همانا انسان دروغ مىگويد؛ پس، از نماز شب محروم مىشود؛ پس آنگاه كه از نماز شب محروم شد، از روزى [گسترده كه اثر نماز شب است] محروم خواهد شد.
7. كاهش ارزش اجتماعى
الكذاب و الميت سواء فان فضيله الحى على الميت الثقه به فاذا لم يوثق بكلامه بطلت حياته. [17]
دروغگو و مرده يكسان هستند؛ زيرا همانا برترى زنده بر مرده، در اطمينان ] مردم [ به او است؛ پس وقتى مردم به سخن دروغگو اعتماد نكنند، زنده بودنش باطل است.
امام صادق (ع) از عيسى ابن مريم (ع) نقل فرمود:
من كثر كذبه، ذهب بهاءه. [18]
كسى كه بسيار دروغ گويد، ارزشش نزد خدا و نزد خلق او از بين مىرود.
امير مومنان على (ع) مىفرمايد:
ينبغى للرجل المسلم ان يجتنب مواخاه الكذاب فانه يكذب حتى يجى بالصدق فلا يصدق. [19]
شايسته است كه مسلمان از دوستى و برادرى با دروغگو بپرهيزد؛ زيرا او آنقدر دروغ مىگويد كه اگر سخن راستى هم بر زبان آورد، ديگر باور نخواهد شد.
اين ناباورى تا آنجا گسترش خواهد يافت كه مردم شخص دروغگو را طرف مشورت خويش نيز قرار نخواهند داد؛ چنان كه امير مومنان على (ع) مىفرمايد:
أ لا راى لكذوب. [20]
[دروغگو در مقام مشورت] هيچ رايى ندارد [رايش بىارزش است].
8 . موجب لعن خدا و فرشتگان
فلعنه الله على الكاذب و ان كان مازحا. [21]
خداوند دروغگو را لعنت كند؛ اگر چه شوخى كرده باشد.
المومن اذا كذب بغير عذر لعنه سبعون الف ملك و خرج من قلبه نتن حتى يبلغ العرش فيلعنه حمله العرش. [22]
آن گاه كه شخص مومن، بدون عذر دروغ گويد، هفتاد هزار فرشته او را لعنت مىكنند و از قلب او بوى گندى بيرون مىآيد كه به عرش مىرسد؛ آن گاه حاملان عرش الهى نيز او را لعن مىكنند.
9. فقر و تنگدستى
... و اعتياد الكذب يورث الفقر. [23]
و عادت به دروغ، تنگدستى را به جاى مىنهد.
10. سرزنش و پشيمانى
عاقبه الكذب ملامه و ندامه. [24]
سرانجام دروغ، سرزنش و پشيمانى است.
11. نابودى شرم و حيا
لا حياء لكذاب. [25]
دروغگو بىحيا است.
دروغ پيامدهاى زشت ديگرى نيز دارد كه سرانجام همه آنها دوزخ و عذاب الهى است.
از پيامبر خدا (ص) نقل شده است:
اياكم و الكذب فانه من الفجور و انهما فىالنار. [26]
از دروغ بپرهيزيد. همانا دروغ از فجور و ستمكارى است و همانا دروغ و فجور در آتش جاى دارند.
امير مومنان على(ع) هم مىفرمايد:
ثمره الكذب المهانه فىالدنيا و العذاب فىالآخره. [27]
ميوه دروغ، پستى در دنيا، و عذاب در آخرت است.
پي نوشت :
[1]. محدث نورى: مستدرك الوسائل، ج 14، ص 13، ح 15966.
[2]. علامه مجلسى: بحار الانوار ج 74 ص 160، ح 150.
[3]. كلينى: كافى، ج 2، ص 339، ح 4.
[4]. حر عاملى: وسائل الشيعه، ج 12، ص 246، ح 16216.
[5]. زمر (39): 3.
[6]. غافر (40): 28.
[7]. محدث نورى: مستدرك الوسائل، ج 9، ص 89، ح 10305.
[8]. . آمدى: غرر الحكم، ص 220، ح 4408.
[9]. كلينى: كافي، ج 2، ص 290، ح 8.
[10]. مولوى: مثنوى معنوى، دفتر سوم، قصه خورندگان پيل بچه.
[11]. محدث نورى: مستدرك الوسائل، ج 9، ص 87، ح 10295.
[12]. همان، ص 221، ح 4415.
[13]. همان، ح 4417.
[14]. كلينى: كافي، ج 2، ص 341، ح 15.
[15]. محدث نورى: مستدرك الوسائل، ج 9، ص 84، ح 10280.
[16]. حر عاملى: وسائل الشيعه، ج 8، ص 160، ح 10305.
[17]. آمدى: غرر الحكم، ص 220، ح 4386.
[18]. كلينى: كافي، ج 2، ص 341، ح 13.
[19]. همان، ح 14.
[20]. محدث نورى: مستدرك الوسائل، ج 9، ص 88، ح 10300.
[21]. همان، ج 11، ص 372، ح 13294.
[22]. همان، ج 9، ص 86، ح 10291.
[23]. حر عاملى: وسائل الشيعه، ج 15، ص 347، ح 20704.
[24]. آمدى: غرر الحكم، ص 221، ح 4413.
[25]. همان، ح 4416.
[26]. محدث نورى: مستدرك الوسائل، ج 9، ص 88، ح 10302.
[27]. آمدى: غرر الحكم، ص 220، ح 4400.
/س
