فقه و اينترنت
اطلاعات به مفهوم عام, انرژي غالب سده جديد, با سرعتي شگفت آور جايگزين صنعت متكي بر انرژي هاي فناپذير مي شود و بشر را با تجربه اي جديد از مسير تكوين جامعه مواجه مي سازد.
اطلاعات به مفهوم عام, انرژي غالب سده جديد, با سرعتي شگفت آور جايگزين صنعت متكي بر انرژي هاي فناپذير مي شود و بشر را با تجربه اي جديد از مسير تكوين جامعه مواجه مي سازد. اين روند كه هم چنان با سرعت ادامه مي يابد, دو نتيجه اصلي را دربر دارد:
الف. رشد دسترسي عموم مردم به كامپيوتر و تبديل شدن آن به ابزاري عادي و معمولي به طوري كه در حال حاضر در كشورهايي مانند آمريكا, سويس و نروژ به ازاي هر صد نفر به ترتيب 104, 111 و 112 كامپيوتر وجود دارد;ب. افزايش كاربردهاي مختلف كامپيوتر در امور مختلف, اين موضوع به ويژه از نيمه دهه 1990 ميلادي و با پديد آمدن اينترنت گرافيكي و توسعه تار جهان گستر (وب)2 به وضوح به چشم مي خورد, به طوري كه ايستگاه هاي اطلاعاتي اينترنتي در فاصله سال هاي 1993 تا 2000 ميلادي از حدود 2/5 ميليون به حدود 90 ميليون رسيده كه به يقين, اين رشد سريع, مرهون امكانات منحصر به فرد محيط وب در تركيب متن, صوت, تصوير, فرامتن و… است.3 در حال حاضر صفحات وب كه خود بخشي از اينترنت به شمار مي رود, اصلي ترين ابزار براي دسترسي به اطلاعات آن است. آنچه شبكه وب را از ساير بخش هاي اينترنت متمايز مي سازد و باعث رشد روزافزون آن مي شود, سهولت اتصال, راحتي جست وجو و محيط فرامتني و چند رسانه اي آن براي ارسال و دريافت اطلاعات است. امروزه, بيش از 377 ميليون نفر در سراسر جهان از شبكه جهاني وب بهره مي گيرند.4امكان يادگيري در هر مكان و زمان, ايجاد حقّ انتخاب و استقلال براي كاربر به گونه اي كه بدون هيچ محدوديت به هر قسمت از سايت مورد علاقه خود رفته و از آن استفاده مي كند, امكان نمايش چند رسانه اي, بازخواني و مرور مطالب و محتويات سايت به دفعات متعدد و… از جمله مزاياي استفاده از اينترنت به شمار مي رود.
دانش فقه و حقوق, به لحاظ جايگاهي كه در زندگي فردي و اجتماعي انسان ها دارد همواره پرمخاطب ترين دانش ها بوده است و به همين جهت, پرنيازترين دانش ها به بهره وري از ابزار نو ارتباطي مانند اينترنت مي نمايد كه متأسفانه به ويژه در حوزه هاي علمي شيعه, آن چنان كه بايد و شايد, در اختيار گرفته نشده است. البته گام هاي نخستين برداشته شده گسترش روزافزون آن را نويد مي دهد. از اين رو, آشنايي با اين تلاش ها در درجه نخست و نقد و ارزيابي آنها در گام بعد, مي تواند براي خوانندگان و دست اندركاران اين گونه تلاش ها سودمند باشد.
2. پايگاه هاي حقوقي قضايي(به طور عمده به مسائل و موضوعات حقوقي مي پردازند);
3. پايگاه هاي علماء(به آراء و آثار و فتاواي فقهي مراجع و علماء اختصاص دارند);
4. پايگاه هاي ديني(در ضمن ديگر موضوعات ديني, به فقه هم مي پردازند).
در اين شماره, تنها مجال معرفي پايگاه هاي مؤسسه اي و حقوقي قضايي در ايران فراهم است:
پايگاه هاي مؤسسه اي[1]عنوان سايت: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامي بر مذهب اهل بيت(ع)مديريت سايت: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامي بر مذهب اهل بيت(علیهم السلام) زبان سايت: فارسي, عربي, English, French
آدرس سايت: http:// www.islamic fegh.com
پست الكترونيك: fegh@islamic fegh.com
اين سايت كه پايگاه اطلاع رساني يكي از فعال ترين مؤسسات فقه پژوهي ايران به شمار مي رود, تنها به مقوله فقه مي پردازد و مي توان آن را پايگاهي فقهي خواند. بخش هاي اين سايت عبارت است از:
1. حكم مقام معظم رهبري,2. رياست مؤسسه,3. معرفي مؤسسه,4. فصل نامه فقه فارسي,5. فصل نامه فقه عربي,6. فصل نامه عربي المنهاج,7. بيانات مقام معظم رهبري,8. توضيح المسائل امام خميني(ره),9. كتاب هاي منتشره,10. الغدير,11. شبكه جهاني اطلاع رساني فقه اهل بيت,12. پرسش و پاسخ,13. فرم نظرخواهي.
از جمله مهم ترين بخش هاي اين سايت آرشيو مجله هاي فقه فارسي, فقه عربي و المنهاج است كه به صورت تمام متن5 در اين سايت قرار گرفته و از جمله منابع به روز براي محققان عرصه فقه به شمار مي رود.
متن كامل كتاب هاي منتشر شده مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامي را در بخش كتب منتشر شده اين پايگاه, مي توان يافت. از جمله كتاب هاي فقهي تمام متن در اين پايگاه به كتابهايي چون: مقالات فقهيه, فقهيات بين السنة والشيعه, التقليد, الاجتهاد والتقليد و… مي توان اشاره نمود.
[2]عنوان سايت: سايت حجمديريت سايت: سازمان حج و زيارتزبان سايت: فارسي, عربي, English
آدرس سايت: http:// www.hadj.ir
پست الكترونيك: beseh@hadj.ir
اين سايت داراي بخش هايي چون: اسرار و معارف حج, مناسك و فقه حج, افكار و انديشه ها, حج در آيينه ادبيات, اماكن و آثار حج, تاريخ و رجال, خاطرات, بهداشت در حج, مسائل جاري و اجتماعي حج, كتاب شناسي حج, پيام مقام معظم رهبري به حجاج بيت الله الحرام, تصاوير, تازه هاي سايت, كتاب ها و نشريه زاير است.
موتور جستجوي محتوايي سايت, به كاربر اين امكان را مي دهد تا موضوع مورد نظر خود را با استفاده از كليد واژه ها در ميان موضوعات, كتب و عكس ها جست وجو كند.
[3]عنوان سايت: المركزمديريت سايت: مركز المعجم الفقه به زبان سايت: عربي
آدرس سايت: http://www.almarkaz.net
پست الكترونيك: info@almarkaz.net
اين سايت كه پايگاه مؤسسه مركز معجم فقهي حضرت آيت الله العظمي گلپايگاني(ره) به شمار مي رود, داراي بخش هايي چون: معرفي مركز و دلايل و چگونگي شكل گيري آن, معرفي برنامه المعجم و قابليت هاي آن, به ضميمه امكان جستجوي عناوين كتب و مؤلفان اين نرم افزار, بيان اشكالاتي كه در نرم افزار معجم فقهي رخ مي دهد و راه حل هاي آن و… است.
پايگاه هاي حقوقي
در اين جا آن دسته از پايگاه هاي حقوقي معرفي مي شوند كه بيشتر با مسائل فقهي درآميخته است.
[1]عنوان سايت: دانشكده حقوق و علوم سياسي دانشگاه علامه طباطباييمديريت سايت: دانشكده حقوق و علوم سياسيزبان سايت: فارسي, English
آدرس سايت: http://Ip.atu.ac.ir
پست الكترونيك: atu.ac.ir@1p_info
اين سايت يك پايگاه دانشگاهي است كه منابع و مطالب فقهي و حقوقي را با گستره پژوهش جهاني دربر دارد. از جمله بخش هاي مهم و جالب توجه اين پايگاه, بخش منابع حقوقي اينترنت است. بانك اطلاعات سايت هاي حقوقي دنيا شامل منابع رشته هاي حقوقي, اسناد و قوانين, مجلات حقوقي, نهادهاي ايراني, نهادهاي بين المللي, نهادهاي قضايي و رويه قضايي ايران, نهادهاي قضايي بين المللي, فقه و علوم اسلامي, حقوق تطبيقي, كتاب شناسي و… را در اين بخش مي توان يافت.
[2]عنوان سايت: حقوقدانانمديريت سايت: زبان سايت: فارسي, English
آدرس سايت: http://www.hoghooghdanan.com
مصوبات حقوقي مجلس, حقوق اسلام, حقوق بين الملل, حقوق خصوصي, حقوق جزا و جرم شناسي, حقوق بشر, حقوق زنان, اسناد و قوانين, پرسش و پاسخ حقوقي, موضوعات و مقالات فقهي و… از جمله بخش هاي مهم اين سايت به شمار مي رود. ارائه مسائل مهم و به روز حقوقي, در صفحه اصلي, با امكان بحث و تبادل نظر ميان كاربر و نويسنده, از جمله مزاياي اين سايت به شمار مي رود.
هم چنين امكان جست وجوي مطلب مورد نظر كاربر در ميان مطالب سايت در همان صفحه اصلي سايت به صورت كليد واژه اي, قرار داده شده است.
[3]عنوان سايت: سيستم قوانين و مقررات كشورمديريت سايت: شركت داده پرداز ؛ زبان سايت: فارسي, English
آدرس سايت: http://dls.dpi.net.ir
پست الكترونيك: dls_sales@dpiran.net
سيستم قوانين و مقررات كشور در حقيقت بانك اطلاعات قوانين و مقررات منتشر شده كشور, از سال 1285 تاكنون است. اين سيستم به صورت ريالي بوده و كاربر براي عضويت در آن, بايد مبلغ مورد نظر را بپردازد و با دريافت كد ورودي از اين سيستم استفاده كند.
در اين سايت ضمن معرفي اين سيستم و ويژگي هاي آن و نحوه عضويت و قيمت آن, امكان استفاده به صورت مهمان براي آشنايي با اين سيستم نيز فراهم شده است.
[4]عنوان سايت: قوانينمديريت سايت: معاونت قضايي آموزشي و تحقيقات دادگستري كل استان تهرانزبان سايت: فارسيآدرس سايت: http://www.ghavanin.comپست الكترونيك: info@dadgostary.comسايت بانك قوانين كشور و بانك مقالات حقوقي, اين امكان را براي كاربران فراهم آورده كه براساس عنوان قانون, كلمات متن, كليد واژه و يا موضوع و ديگر گزينه ها در ميان قوانين به جست وجو بپردازد, و يا در بانك مقالات حقوقي عنوان مقاله, كلمات متن, منابع مقالات, تاريخ انتشار را جويا شود و بعد از آن كه جست وجو انجام شد, با كليك بر روي عنوان مورد نظر, به متن كامل مقاله دست يابد.
[5]عنوان سايت: دادگستري استان تهران مديريت سايت: دادگستري كل استان تهران زبان سايت: فارسي, عربي, French, English
آدرس سايت: http://www.dadgostary-tehran.ir
پست الكترونيك: info@dadgostary-tehran.ir
قضاوت, آشنايي با قوه قضائيه, ديدگاه هاي قضايي, گزيده قوانين, مقالات, تازه ترين مصوبات, مطبوعات روز و… از جمله بخش هاي اين پايگاه به شمار مي رود.
هم چنين براي كاربر امكان جست وجوي مطالب سايت, و جست وجوي اطلاعات آراي دادگاه ها و نظرات مشورتي, به صورت پيشرفته و هم چنين پرسش و پاسخ حقوقي نيز در اين سايت فراهم شده است.
[6]عنوان سايت: مجمع علمي فرهنگي مجدمديريت سايت: سيد عباس حسيني نيكزبان سايت: فارسي
آدرس سايت: http://www.ghavanin.com
نمايشگاه و فروشگاه بيش از هزار عنوان كتاب, نرم افزار و مجله حقوقي, بانك قوانين جاري كشور, مشاوره و وكالت, مجله حقوقي مجد (مقالات, نقد, مصاحبه, نهادهاي حقوقي, آزمون هاي حقوقي, سايت هاي حقوقي, اخبار حقوقي و معرفي چهره هاي ماندگار) و گفت وگو, از بخش هاي اين پايگاه به شمار مي رود.
امكان جست وجو در سايت و بانك هاي اطلاعاتي موجود در سايت, از ويژگي هاي بارز اين پايگاه است
/س
اطلاعات به مفهوم عام, انرژي غالب سده جديد, با سرعتي شگفت آور جايگزين صنعت متكي بر انرژي هاي فناپذير مي شود و بشر را با تجربه اي جديد از مسير تكوين جامعه مواجه مي سازد. اين روند كه هم چنان با سرعت ادامه مي يابد, دو نتيجه اصلي را دربر دارد:
الف. رشد دسترسي عموم مردم به كامپيوتر و تبديل شدن آن به ابزاري عادي و معمولي به طوري كه در حال حاضر در كشورهايي مانند آمريكا, سويس و نروژ به ازاي هر صد نفر به ترتيب 104, 111 و 112 كامپيوتر وجود دارد;ب. افزايش كاربردهاي مختلف كامپيوتر در امور مختلف, اين موضوع به ويژه از نيمه دهه 1990 ميلادي و با پديد آمدن اينترنت گرافيكي و توسعه تار جهان گستر (وب)2 به وضوح به چشم مي خورد, به طوري كه ايستگاه هاي اطلاعاتي اينترنتي در فاصله سال هاي 1993 تا 2000 ميلادي از حدود 2/5 ميليون به حدود 90 ميليون رسيده كه به يقين, اين رشد سريع, مرهون امكانات منحصر به فرد محيط وب در تركيب متن, صوت, تصوير, فرامتن و… است.3 در حال حاضر صفحات وب كه خود بخشي از اينترنت به شمار مي رود, اصلي ترين ابزار براي دسترسي به اطلاعات آن است. آنچه شبكه وب را از ساير بخش هاي اينترنت متمايز مي سازد و باعث رشد روزافزون آن مي شود, سهولت اتصال, راحتي جست وجو و محيط فرامتني و چند رسانه اي آن براي ارسال و دريافت اطلاعات است. امروزه, بيش از 377 ميليون نفر در سراسر جهان از شبكه جهاني وب بهره مي گيرند.4امكان يادگيري در هر مكان و زمان, ايجاد حقّ انتخاب و استقلال براي كاربر به گونه اي كه بدون هيچ محدوديت به هر قسمت از سايت مورد علاقه خود رفته و از آن استفاده مي كند, امكان نمايش چند رسانه اي, بازخواني و مرور مطالب و محتويات سايت به دفعات متعدد و… از جمله مزاياي استفاده از اينترنت به شمار مي رود.
دانش فقه و حقوق, به لحاظ جايگاهي كه در زندگي فردي و اجتماعي انسان ها دارد همواره پرمخاطب ترين دانش ها بوده است و به همين جهت, پرنيازترين دانش ها به بهره وري از ابزار نو ارتباطي مانند اينترنت مي نمايد كه متأسفانه به ويژه در حوزه هاي علمي شيعه, آن چنان كه بايد و شايد, در اختيار گرفته نشده است. البته گام هاي نخستين برداشته شده گسترش روزافزون آن را نويد مي دهد. از اين رو, آشنايي با اين تلاش ها در درجه نخست و نقد و ارزيابي آنها در گام بعد, مي تواند براي خوانندگان و دست اندركاران اين گونه تلاش ها سودمند باشد.
انواع پايگاه ها:
2. پايگاه هاي حقوقي قضايي(به طور عمده به مسائل و موضوعات حقوقي مي پردازند);
3. پايگاه هاي علماء(به آراء و آثار و فتاواي فقهي مراجع و علماء اختصاص دارند);
4. پايگاه هاي ديني(در ضمن ديگر موضوعات ديني, به فقه هم مي پردازند).
در اين شماره, تنها مجال معرفي پايگاه هاي مؤسسه اي و حقوقي قضايي در ايران فراهم است:
پايگاه هاي مؤسسه اي[1]عنوان سايت: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامي بر مذهب اهل بيت(ع)مديريت سايت: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامي بر مذهب اهل بيت(علیهم السلام) زبان سايت: فارسي, عربي, English, French
آدرس سايت: http:// www.islamic fegh.com
پست الكترونيك: fegh@islamic fegh.com
اين سايت كه پايگاه اطلاع رساني يكي از فعال ترين مؤسسات فقه پژوهي ايران به شمار مي رود, تنها به مقوله فقه مي پردازد و مي توان آن را پايگاهي فقهي خواند. بخش هاي اين سايت عبارت است از:
1. حكم مقام معظم رهبري,2. رياست مؤسسه,3. معرفي مؤسسه,4. فصل نامه فقه فارسي,5. فصل نامه فقه عربي,6. فصل نامه عربي المنهاج,7. بيانات مقام معظم رهبري,8. توضيح المسائل امام خميني(ره),9. كتاب هاي منتشره,10. الغدير,11. شبكه جهاني اطلاع رساني فقه اهل بيت,12. پرسش و پاسخ,13. فرم نظرخواهي.
از جمله مهم ترين بخش هاي اين سايت آرشيو مجله هاي فقه فارسي, فقه عربي و المنهاج است كه به صورت تمام متن5 در اين سايت قرار گرفته و از جمله منابع به روز براي محققان عرصه فقه به شمار مي رود.
متن كامل كتاب هاي منتشر شده مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامي را در بخش كتب منتشر شده اين پايگاه, مي توان يافت. از جمله كتاب هاي فقهي تمام متن در اين پايگاه به كتابهايي چون: مقالات فقهيه, فقهيات بين السنة والشيعه, التقليد, الاجتهاد والتقليد و… مي توان اشاره نمود.
[2]عنوان سايت: سايت حجمديريت سايت: سازمان حج و زيارتزبان سايت: فارسي, عربي, English
آدرس سايت: http:// www.hadj.ir
پست الكترونيك: beseh@hadj.ir
اين سايت داراي بخش هايي چون: اسرار و معارف حج, مناسك و فقه حج, افكار و انديشه ها, حج در آيينه ادبيات, اماكن و آثار حج, تاريخ و رجال, خاطرات, بهداشت در حج, مسائل جاري و اجتماعي حج, كتاب شناسي حج, پيام مقام معظم رهبري به حجاج بيت الله الحرام, تصاوير, تازه هاي سايت, كتاب ها و نشريه زاير است.
موتور جستجوي محتوايي سايت, به كاربر اين امكان را مي دهد تا موضوع مورد نظر خود را با استفاده از كليد واژه ها در ميان موضوعات, كتب و عكس ها جست وجو كند.
[3]عنوان سايت: المركزمديريت سايت: مركز المعجم الفقه به زبان سايت: عربي
آدرس سايت: http://www.almarkaz.net
پست الكترونيك: info@almarkaz.net
اين سايت كه پايگاه مؤسسه مركز معجم فقهي حضرت آيت الله العظمي گلپايگاني(ره) به شمار مي رود, داراي بخش هايي چون: معرفي مركز و دلايل و چگونگي شكل گيري آن, معرفي برنامه المعجم و قابليت هاي آن, به ضميمه امكان جستجوي عناوين كتب و مؤلفان اين نرم افزار, بيان اشكالاتي كه در نرم افزار معجم فقهي رخ مي دهد و راه حل هاي آن و… است.
پايگاه هاي حقوقي
در اين جا آن دسته از پايگاه هاي حقوقي معرفي مي شوند كه بيشتر با مسائل فقهي درآميخته است.
[1]عنوان سايت: دانشكده حقوق و علوم سياسي دانشگاه علامه طباطباييمديريت سايت: دانشكده حقوق و علوم سياسيزبان سايت: فارسي, English
آدرس سايت: http://Ip.atu.ac.ir
پست الكترونيك: atu.ac.ir@1p_info
اين سايت يك پايگاه دانشگاهي است كه منابع و مطالب فقهي و حقوقي را با گستره پژوهش جهاني دربر دارد. از جمله بخش هاي مهم و جالب توجه اين پايگاه, بخش منابع حقوقي اينترنت است. بانك اطلاعات سايت هاي حقوقي دنيا شامل منابع رشته هاي حقوقي, اسناد و قوانين, مجلات حقوقي, نهادهاي ايراني, نهادهاي بين المللي, نهادهاي قضايي و رويه قضايي ايران, نهادهاي قضايي بين المللي, فقه و علوم اسلامي, حقوق تطبيقي, كتاب شناسي و… را در اين بخش مي توان يافت.
[2]عنوان سايت: حقوقدانانمديريت سايت: زبان سايت: فارسي, English
آدرس سايت: http://www.hoghooghdanan.com
مصوبات حقوقي مجلس, حقوق اسلام, حقوق بين الملل, حقوق خصوصي, حقوق جزا و جرم شناسي, حقوق بشر, حقوق زنان, اسناد و قوانين, پرسش و پاسخ حقوقي, موضوعات و مقالات فقهي و… از جمله بخش هاي مهم اين سايت به شمار مي رود. ارائه مسائل مهم و به روز حقوقي, در صفحه اصلي, با امكان بحث و تبادل نظر ميان كاربر و نويسنده, از جمله مزاياي اين سايت به شمار مي رود.
هم چنين امكان جست وجوي مطلب مورد نظر كاربر در ميان مطالب سايت در همان صفحه اصلي سايت به صورت كليد واژه اي, قرار داده شده است.
[3]عنوان سايت: سيستم قوانين و مقررات كشورمديريت سايت: شركت داده پرداز ؛ زبان سايت: فارسي, English
آدرس سايت: http://dls.dpi.net.ir
پست الكترونيك: dls_sales@dpiran.net
سيستم قوانين و مقررات كشور در حقيقت بانك اطلاعات قوانين و مقررات منتشر شده كشور, از سال 1285 تاكنون است. اين سيستم به صورت ريالي بوده و كاربر براي عضويت در آن, بايد مبلغ مورد نظر را بپردازد و با دريافت كد ورودي از اين سيستم استفاده كند.
در اين سايت ضمن معرفي اين سيستم و ويژگي هاي آن و نحوه عضويت و قيمت آن, امكان استفاده به صورت مهمان براي آشنايي با اين سيستم نيز فراهم شده است.
[4]عنوان سايت: قوانينمديريت سايت: معاونت قضايي آموزشي و تحقيقات دادگستري كل استان تهرانزبان سايت: فارسيآدرس سايت: http://www.ghavanin.comپست الكترونيك: info@dadgostary.comسايت بانك قوانين كشور و بانك مقالات حقوقي, اين امكان را براي كاربران فراهم آورده كه براساس عنوان قانون, كلمات متن, كليد واژه و يا موضوع و ديگر گزينه ها در ميان قوانين به جست وجو بپردازد, و يا در بانك مقالات حقوقي عنوان مقاله, كلمات متن, منابع مقالات, تاريخ انتشار را جويا شود و بعد از آن كه جست وجو انجام شد, با كليك بر روي عنوان مورد نظر, به متن كامل مقاله دست يابد.
[5]عنوان سايت: دادگستري استان تهران مديريت سايت: دادگستري كل استان تهران زبان سايت: فارسي, عربي, French, English
آدرس سايت: http://www.dadgostary-tehran.ir
پست الكترونيك: info@dadgostary-tehran.ir
قضاوت, آشنايي با قوه قضائيه, ديدگاه هاي قضايي, گزيده قوانين, مقالات, تازه ترين مصوبات, مطبوعات روز و… از جمله بخش هاي اين پايگاه به شمار مي رود.
هم چنين براي كاربر امكان جست وجوي مطالب سايت, و جست وجوي اطلاعات آراي دادگاه ها و نظرات مشورتي, به صورت پيشرفته و هم چنين پرسش و پاسخ حقوقي نيز در اين سايت فراهم شده است.
[6]عنوان سايت: مجمع علمي فرهنگي مجدمديريت سايت: سيد عباس حسيني نيكزبان سايت: فارسي
آدرس سايت: http://www.ghavanin.com
نمايشگاه و فروشگاه بيش از هزار عنوان كتاب, نرم افزار و مجله حقوقي, بانك قوانين جاري كشور, مشاوره و وكالت, مجله حقوقي مجد (مقالات, نقد, مصاحبه, نهادهاي حقوقي, آزمون هاي حقوقي, سايت هاي حقوقي, اخبار حقوقي و معرفي چهره هاي ماندگار) و گفت وگو, از بخش هاي اين پايگاه به شمار مي رود.
امكان جست وجو در سايت و بانك هاي اطلاعاتي موجود در سايت, از ويژگي هاي بارز اين پايگاه است
پي نوشت :
1 . در رابطه با رشد روزافزون اطلاعات بنگريد به: نسخه پژوهي (دفتر يكم), مجيد غلامي جليسه, مقاله (جست وجو در بانك هاي اطلاعاتي نسخ خطي در ايران)/ 664 , به كوشش ابوالفضل حافظيان, مؤسسه اطلاع رساني مرجع, خانه پژوهش قم, 1383هـ.ش, صفحه 664.
2. World Wide Web.
3 . فصلنامه پژوهش و برنامه ريزي در آموزش عالي, غلامعل منتظري, مقاله (توسعه مبتني بر فناوري اطلاعات محور آينده نگري در نظام آموزشي كشور)/ 100, ش 25 , پاييز 1381 .
4 . فصل نامه كتاب, سعيد رضايي شريف آبادي, و نوشين فرودي, مقاله (ارزيابي صفحات وب كتابخانه هاي دانشگاهي ايران و الگوي پيشنهادي)/ 12و13, ش 52, زمستان 1381): 12ـ13.
/س
