با برنامه بچه‌دار شويد
گفتگو با دکتر محمد اسلامي
بسياري از خانواده‌ها هستند که براي بچه‌دار شدن و پذيرش اين تغيير بزرگ در زندگي هنوز آمادگي لازم را ندارند. به‌عنوان نمونه اکثر زوج‌هاي تازه ازدواج کرده قصد دارند تا براي بهبود و تثبيت شرايط تحصيلي، شغلي و اقتصادي به مدت خاصي مثلا حدود سه سال بچه‌دار شدن را به تاخير بيندازيد يا نمونه‌هاي ديگر، بنابراين نيازمند يک روش مطمئن پيشگيري از بارداري هستند که مبادا اين برنامه‌ريزي‌شان ناخواسته بر هم بريزد اما چنين نمي‌کنند و حاصلش مي‌شود آمار 30 درصدي بارداري‌هاي ناخواسته در کشور. با دکتر محمد اسلامي، رييس اداره تنظيم خانواده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي گفت‌وگويي در اين خصوص داشته باشيم.
آقاي دکتر! در گفتگوهايي که با کارشناسان و متخصصان زنان و زايمان داشته‌ايم متوجه شديم که آمار بارداري‌هاي ناخواسته در کشور ما بالاست ولي مطالعات دقيقي در اين مورد نداريم.متخصصان زنان و زايمان مي‌گويند بعضي‌ها هنوز معتقدند استفاده از روش‌هاي پيشگيري از بارداري بي‌فايده است و ترجيح مي‌دهند هيچ روشي نداشته باشند. چرا؟
دليلش بي‌اطلاعي است. متاسفانه اغلب خانواده‌ها هنوز الفباي مديريت و تنظيم خانواده را بلد نيستند و همين ناآگاهي به بارداري‌هاي ناخواسته در کشور منجر مي‌شود. شايد اين آمار کمي بتواند نظرشان را عوض کند. در کشور ما نسبت مرگ مادران ناشي از بارداري و زايمان از تعداد 91 مرگ در 100 هزار تولد زنده در سال 1366 به 6/37 مرگ در 100 هزار تولد زنده در سال 1375 کاهش يافته است. اطلاعات سال 1387 کاهش بيشتر اين نسبت را تا حدود 24 مرگ در100 هزار تولد زنده نشان مي‌دهد. در حدود همين فاصله زماني پوشش روش‌هاي مطمئن پيشگيري از بارداري از 5/27 درصد در سال 1368 به 60 درصد در سال 1384 افزايش يافته است. اين ميزان‌ها نشان مي‌دهد که سرمايه‌گذاري انجام شده براي تنظيم خانواده در کشور يکي از عوامل مهم کاهش مرگ و مير مادران بوده است. مستندات زيادي وجود دارند که نشان مي‌دهد سرمايه‌گذاري براي تنظيم خانواده آثار مهم و مثبتي در ارتقاي سلامت کودکان دارد.
بارداري‌هاي بي‌برنامه و نزديک به هم چه تاثيري بر سلامت مادر مي‌گذارد؟
بر اساس يک تئوري، فاصله کوتاه بين بارداري‌ها و زايمان‌ها باعث مي‌شود که مادر فرصت کافي نداشته باشد تا پس از بارداري، زايمان و شيردهي ذخاير تغذيه‌اي خود را جايگزين کند، بنابراين، فاصله کوتاه بين بارداري‌ها و زايمان‌ها سبب کم شدن انرژي، وزن و توده بدني مادر مي‌شود. تغذيه ناقص مادر، تغذيه و رشد کودک را تحت تاثير قرار داده و بر شانس زنده ماندن کودک تاثير منفي خواهد گذاشت. حتي مطالعات نشان داده است که فاصله کوتاه بين بارداري‌ها و زايمان‌ها با افزايش خطر زايمان زودرس همراه است. افزايش احتمال وزن کم نوزاد در پي زايمان زودرس مي‌تواند خطر مرگ بيشتر نوزادان را به دنبال داشته باشد.
بله. اگر بارداري و زايمان بعدي مادر با دوران شيردهي او به فرزند قبلي هم‌زمان شود، توانايي مادر براي شيردهي به کودک قبلي کمتر مي‌شود. بي‌برنامه بودن خانواده و وقوع يک بارداري ناخواسته مي‌تواند کودکان را زودتر از زمان مقرر از شير مادر محروم کند، بنابراين ممکن است با تاخير رشد مواجه شده و شانس بيشتري براي ابتلاي به عفونت‌ها به‌ويژه عفونت‌هاي رود‌ه‌اي و اسهال داشته باشند. همچنين ناتواني مادر در شيردهي صحيح به کودک کوچک‌تر سبب مي‌شود که کودک کوچک‌تر در معرض خطر بيشتري براي مبتلا شدن به سوء‌تغذيه و بيماري‌هاي عفوني قرار داشته باشد. اطلاعات به دست آمده در کشور ما نشان مي‌دهد که ميزان مرگ کودکان 1تا 59 ماه، پس از زايمان چهارم رو به افزايش مي‌گذارد. توجه کنيد که مرگ نوزادان و کودکان 1 تا 59 ماهه، به ويژه در مادراني که سن آنها در هنگام زايمان کمتر از 20 سال است، خود را با شدت بيشتري نشان داده است.
مي‌دانم در اين مجال کوتاه سخت است بگوييد اين الفبايي که اشاره کرديد چيست اما مي‌خواهم به اجمال به اين موضوع اشاره کنيد.
اتفاقا خيلي هم سخت نيست. دو پيشنهاد مي‌توان به زوج تازه ازدواج کرده داد. اگر آقا تمايل دارند در اين پيشگيري مشارکت کنند، کاندوم گزينه مناسبي است و اگر خانم تصميم دارند اين مسووليت را عهده‌دار شوند دو راه وجود دارد. يا قرص‌هاي ترکيبي يا آمپول‌هاي يک ماهه. درصد موفقيت و اثربخشي چه آمپول و چه قرص مساوي و در حدود99 است. زماني که آمپول تزريق مي‌شود بايد روز 27 تا 33 سيکل جنسي باشد. قطعا عدم رعايت اين قاعده ضريب شکست را بالا مي‌برد. قرص‌ها هم مرتبا هر شب بايد استفاده شود و فاصله يک هفته‌اي بين آنها (زمان قاعدگي) بايد رعايت شود. اگر فکر مي‌کنيد نمي‌توانيد نظم مصرف قرص را رعايت کنيد يا فراموشکار هستيد، از تزريق آمپول که براي يک ماه، کار پيشگيري را انجام مي‌دهد بهره بگيريد اما در مورد کاندوم، به شرط درست استفاده شدن حدود 97 درصد موفقيت خواهيد داشت. کاندوم يک مزيت ديگر هم دارد. پيشگيري دوگانه، هم از بارداري و هم از بيماري‌هاي جنسي قابل انتقال به عمل مي‌آورد چون ممکن است هر کدام از زوجين با التهاب يا عفونت دستگاه تناسلي مواجه شوند و بهتر است در طول درمان از اين روش بهره بگيرند.
آيا بين اين روش‌ها هيچ‌کدام ارجحيت دارند؟
جالب است بگويم کاندوم بهترين روش براي همه خانواده‌هاست. آنها که به مشکلات قلبي عروقي، ديابت، تيروييد و... مبتلا هستند در استفاده از برخي روش‌هاي پيشگيري از بارداري ممنوعيت پيدا مي‌کنند و ما در نشريه شما بارها به تفصيل به آنها پرداختيم و توصيه کرديم بهتر است آنها را انتخاب نکنند. اگر دقت کرده باشيد در همه اين توصيه‌ها تنها يک روش بود که هيچ مورد منعي برايش ذکر نکرديم. اين روش پرفايده که پيشگيري دوگانه دارد، کاندوم است و براي همه خانواده‌ها در هر شرايطي که هستند مناسب است و ضريب موفقيت بالايي هم دارد.
آيا همسران جوان از اين روش استقبال مي‌کنند؟
شايد در ميان خانواده‌هايي که سن بالاتري دارند استفاده از کاندوم طرفدار نداشته باشد و آنها خانم را موظف بدانند که در امر پيشگيري بکوشد اما با ارتقاي فرهنگ مردم، بسياري از زوجين جوان متقاضي اين روش هستند. در يک بررسي در سيستم ارايه خدمت دولتي شاهديم که استفاده‌کنندگان جديد گرايش به استفاده از اين روش پيشگيري دارند. نمودارها نشان مي‌دهد سير صعودي اين متقاضيان حتي از سال 81 و 82 تا به حال بسيار رشد نشان داده است. برعکس، تمايل استفاده‌کنندگان جديد به استفاده از قرص نسبت به سال‌هاي قبل کم شده است. در رتبه بعدي، مصرف آي‌يو‌دي مورد استقبال است. اين نشان مي‌دهد جوان‌ها به سالم بودن روش و اينکه هيچ تداخلي با وضعيت سلامت و بيماري يا داروهايي که به دلايل مختلف مصرف مي‌کنند نداشته باشد، اهميت مي‌دهند. استفاده از کاندوم چه در سيستم ارايه خدمت دولتي و چه در بخش خصوصي تعداد يکسان مصرف‌کننده را به خود اختصاص داده است. شايد تنها مورد منع مصرف اين روش حساسيت به لاتکس کاندوم باشد که البته آمارها مي‌گويد اين احتمال در حد صفر است، پس همه آقايان مي‌توانند با برعهده گرفتن مسووليت پيشگيري از بارداري ناخواسته تنظيم خانواده‌شان را مديريت کنند.
منبع:www.salamat.com
/ج
بسياري از خانواده‌ها هستند که براي بچه‌دار شدن و پذيرش اين تغيير بزرگ در زندگي هنوز آمادگي لازم را ندارند. به‌عنوان نمونه اکثر زوج‌هاي تازه ازدواج کرده قصد دارند تا براي بهبود و تثبيت شرايط تحصيلي، شغلي و اقتصادي به مدت خاصي مثلا حدود سه سال بچه‌دار شدن را به تاخير بيندازيد يا نمونه‌هاي ديگر، بنابراين نيازمند يک روش مطمئن پيشگيري از بارداري هستند که مبادا اين برنامه‌ريزي‌شان ناخواسته بر هم بريزد اما چنين نمي‌کنند و حاصلش مي‌شود آمار 30 درصدي بارداري‌هاي ناخواسته در کشور. با دکتر محمد اسلامي، رييس اداره تنظيم خانواده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي گفت‌وگويي در اين خصوص داشته باشيم.
آقاي دکتر! در گفتگوهايي که با کارشناسان و متخصصان زنان و زايمان داشته‌ايم متوجه شديم که آمار بارداري‌هاي ناخواسته در کشور ما بالاست ولي مطالعات دقيقي در اين مورد نداريم.متخصصان زنان و زايمان مي‌گويند بعضي‌ها هنوز معتقدند استفاده از روش‌هاي پيشگيري از بارداري بي‌فايده است و ترجيح مي‌دهند هيچ روشي نداشته باشند. چرا؟
دليلش بي‌اطلاعي است. متاسفانه اغلب خانواده‌ها هنوز الفباي مديريت و تنظيم خانواده را بلد نيستند و همين ناآگاهي به بارداري‌هاي ناخواسته در کشور منجر مي‌شود. شايد اين آمار کمي بتواند نظرشان را عوض کند. در کشور ما نسبت مرگ مادران ناشي از بارداري و زايمان از تعداد 91 مرگ در 100 هزار تولد زنده در سال 1366 به 6/37 مرگ در 100 هزار تولد زنده در سال 1375 کاهش يافته است. اطلاعات سال 1387 کاهش بيشتر اين نسبت را تا حدود 24 مرگ در100 هزار تولد زنده نشان مي‌دهد. در حدود همين فاصله زماني پوشش روش‌هاي مطمئن پيشگيري از بارداري از 5/27 درصد در سال 1368 به 60 درصد در سال 1384 افزايش يافته است. اين ميزان‌ها نشان مي‌دهد که سرمايه‌گذاري انجام شده براي تنظيم خانواده در کشور يکي از عوامل مهم کاهش مرگ و مير مادران بوده است. مستندات زيادي وجود دارند که نشان مي‌دهد سرمايه‌گذاري براي تنظيم خانواده آثار مهم و مثبتي در ارتقاي سلامت کودکان دارد.
بارداري‌هاي بي‌برنامه و نزديک به هم چه تاثيري بر سلامت مادر مي‌گذارد؟
بر اساس يک تئوري، فاصله کوتاه بين بارداري‌ها و زايمان‌ها باعث مي‌شود که مادر فرصت کافي نداشته باشد تا پس از بارداري، زايمان و شيردهي ذخاير تغذيه‌اي خود را جايگزين کند، بنابراين، فاصله کوتاه بين بارداري‌ها و زايمان‌ها سبب کم شدن انرژي، وزن و توده بدني مادر مي‌شود. تغذيه ناقص مادر، تغذيه و رشد کودک را تحت تاثير قرار داده و بر شانس زنده ماندن کودک تاثير منفي خواهد گذاشت. حتي مطالعات نشان داده است که فاصله کوتاه بين بارداري‌ها و زايمان‌ها با افزايش خطر زايمان زودرس همراه است. افزايش احتمال وزن کم نوزاد در پي زايمان زودرس مي‌تواند خطر مرگ بيشتر نوزادان را به دنبال داشته باشد.
بله. اگر بارداري و زايمان بعدي مادر با دوران شيردهي او به فرزند قبلي هم‌زمان شود، توانايي مادر براي شيردهي به کودک قبلي کمتر مي‌شود. بي‌برنامه بودن خانواده و وقوع يک بارداري ناخواسته مي‌تواند کودکان را زودتر از زمان مقرر از شير مادر محروم کند، بنابراين ممکن است با تاخير رشد مواجه شده و شانس بيشتري براي ابتلاي به عفونت‌ها به‌ويژه عفونت‌هاي رود‌ه‌اي و اسهال داشته باشند. همچنين ناتواني مادر در شيردهي صحيح به کودک کوچک‌تر سبب مي‌شود که کودک کوچک‌تر در معرض خطر بيشتري براي مبتلا شدن به سوء‌تغذيه و بيماري‌هاي عفوني قرار داشته باشد. اطلاعات به دست آمده در کشور ما نشان مي‌دهد که ميزان مرگ کودکان 1تا 59 ماه، پس از زايمان چهارم رو به افزايش مي‌گذارد. توجه کنيد که مرگ نوزادان و کودکان 1 تا 59 ماهه، به ويژه در مادراني که سن آنها در هنگام زايمان کمتر از 20 سال است، خود را با شدت بيشتري نشان داده است.
مي‌دانم در اين مجال کوتاه سخت است بگوييد اين الفبايي که اشاره کرديد چيست اما مي‌خواهم به اجمال به اين موضوع اشاره کنيد.
اتفاقا خيلي هم سخت نيست. دو پيشنهاد مي‌توان به زوج تازه ازدواج کرده داد. اگر آقا تمايل دارند در اين پيشگيري مشارکت کنند، کاندوم گزينه مناسبي است و اگر خانم تصميم دارند اين مسووليت را عهده‌دار شوند دو راه وجود دارد. يا قرص‌هاي ترکيبي يا آمپول‌هاي يک ماهه. درصد موفقيت و اثربخشي چه آمپول و چه قرص مساوي و در حدود99 است. زماني که آمپول تزريق مي‌شود بايد روز 27 تا 33 سيکل جنسي باشد. قطعا عدم رعايت اين قاعده ضريب شکست را بالا مي‌برد. قرص‌ها هم مرتبا هر شب بايد استفاده شود و فاصله يک هفته‌اي بين آنها (زمان قاعدگي) بايد رعايت شود. اگر فکر مي‌کنيد نمي‌توانيد نظم مصرف قرص را رعايت کنيد يا فراموشکار هستيد، از تزريق آمپول که براي يک ماه، کار پيشگيري را انجام مي‌دهد بهره بگيريد اما در مورد کاندوم، به شرط درست استفاده شدن حدود 97 درصد موفقيت خواهيد داشت. کاندوم يک مزيت ديگر هم دارد. پيشگيري دوگانه، هم از بارداري و هم از بيماري‌هاي جنسي قابل انتقال به عمل مي‌آورد چون ممکن است هر کدام از زوجين با التهاب يا عفونت دستگاه تناسلي مواجه شوند و بهتر است در طول درمان از اين روش بهره بگيرند.
آيا بين اين روش‌ها هيچ‌کدام ارجحيت دارند؟
جالب است بگويم کاندوم بهترين روش براي همه خانواده‌هاست. آنها که به مشکلات قلبي عروقي، ديابت، تيروييد و... مبتلا هستند در استفاده از برخي روش‌هاي پيشگيري از بارداري ممنوعيت پيدا مي‌کنند و ما در نشريه شما بارها به تفصيل به آنها پرداختيم و توصيه کرديم بهتر است آنها را انتخاب نکنند. اگر دقت کرده باشيد در همه اين توصيه‌ها تنها يک روش بود که هيچ مورد منعي برايش ذکر نکرديم. اين روش پرفايده که پيشگيري دوگانه دارد، کاندوم است و براي همه خانواده‌ها در هر شرايطي که هستند مناسب است و ضريب موفقيت بالايي هم دارد.
آيا همسران جوان از اين روش استقبال مي‌کنند؟
شايد در ميان خانواده‌هايي که سن بالاتري دارند استفاده از کاندوم طرفدار نداشته باشد و آنها خانم را موظف بدانند که در امر پيشگيري بکوشد اما با ارتقاي فرهنگ مردم، بسياري از زوجين جوان متقاضي اين روش هستند. در يک بررسي در سيستم ارايه خدمت دولتي شاهديم که استفاده‌کنندگان جديد گرايش به استفاده از اين روش پيشگيري دارند. نمودارها نشان مي‌دهد سير صعودي اين متقاضيان حتي از سال 81 و 82 تا به حال بسيار رشد نشان داده است. برعکس، تمايل استفاده‌کنندگان جديد به استفاده از قرص نسبت به سال‌هاي قبل کم شده است. در رتبه بعدي، مصرف آي‌يو‌دي مورد استقبال است. اين نشان مي‌دهد جوان‌ها به سالم بودن روش و اينکه هيچ تداخلي با وضعيت سلامت و بيماري يا داروهايي که به دلايل مختلف مصرف مي‌کنند نداشته باشد، اهميت مي‌دهند. استفاده از کاندوم چه در سيستم ارايه خدمت دولتي و چه در بخش خصوصي تعداد يکسان مصرف‌کننده را به خود اختصاص داده است. شايد تنها مورد منع مصرف اين روش حساسيت به لاتکس کاندوم باشد که البته آمارها مي‌گويد اين احتمال در حد صفر است، پس همه آقايان مي‌توانند با برعهده گرفتن مسووليت پيشگيري از بارداري ناخواسته تنظيم خانواده‌شان را مديريت کنند.
منبع:www.salamat.com
/ج
