طرح هاي توسعه موزه عبرت، در گفت و گو با قاسم حسن پور
درآمد
بي ترديد تلاش پيگيرانه و متعهدانه مديريت موزه عبرت ايران موجب شده که اين گنجينه تاريخ انقلاب اسلامي در مدت کوتاهي در کانون توجه علاقمندان و بازديدکنندگان قرار گيرد، با اين همه قاسم حسن پور، مدير موزه، اقدامات انجام شده را ناکافي مي داند و براي توسعه اين مجموعه، طرح هاي گسترده تري را پيگيري مي کند. آنچه مي خوانيد گفت و گوي کوتاه با اوست:
در آغاز بفرمائيد که چه کساني به عنوان راهنما با موزه همکاري مي کنند؟
راهنمايان موزه عبرت تماماً از زندانيان سياسي دوران قبل از انقلاب هستند و عمدتاً خاطرات شخصي خود و يا ديگر دوستانشان را براي بازديد کنندگان بازگو مي کنند که اين امر براي علاقمندان بسيار جالب است.
تاکنون آمار دقيقي از زندانياني که به مشترک آمده اند، تهيه کرده ايد؟
آمار زندانيان سياسي که وارد اين ساختمان شده اند، از سال50 تا 57 حدوداً 8440 نفر است. از اين تعداد حدوداً 530 نفر خانم و مابقي آقايان بوده اند. البته اين آمار با آماري که در گذشته ارائه شده بود تا حدودي متفاوت است. بخشي از اسامي افراد را به صورت پلا ک، تهيه و به ديوار حياط موزه نصب کرده ايم. و مابقي اسامي را به ترتيبي که به دست مي آوريم، روي همان ديوار نصب خواهيم کرد.
آيا گرايشات جرياني افراد در اين طرح شما تاثيري هم دارد؟
براي موزه گرايشات افراد حائز اهميت نيست و افراد با هر گرايشي که باشند اعم از مذهبي، غير مذهبي، اقليت ديني و کمونيست که فعاليتي را انجام داده و به خاطر آن را به زندان آمده اند، اسامي شان در اين مکان نصب خواهد شد.
تا به حال عکس چه تعداد از اين مجموعه زندانيان را تهيه کرده ايد؟
در حال حاضر حدوداً 1400 عکس تهيه کرده ايم و در آينده بايد اين تعداد را تا 8440 قطعه عکس ارتقاء دهيم.
آمار دقيق زندانيان را چه طور به دست آورده ايد؟
آماري که در گذشته تهيه شده بود توسط آقاي سيد محمود رضويان که يکي از زندانيان سياسي قبل از انقلاب و از اعضاي هيئت مديره موزه است که در مدت 3يا4 سال و تحت 16 عنوان، پالايش و طبقه بندي شده است.
اين طبقه بندي تا چه حد در برنامه هاي جديد موزه، خودش را نشان داده است؟
در حال حاضر وضعيت پلاک ها تا حدودي مشخص شده و روي ديوارها نصب شده اند. در آينده اين اسامي به صورت کتابي فلزي درخواهد آمد. در اين کتاب تحصيلات، نام پدر، محل تولد و... درج خواهد شد.
از آغاز به کار موزه تا کنون چند نفر از اين موزه بازديد کرده اند؟
از آغاز فعاليت موزه تا امروز، حدوداً 360 هزار نفر از آن بازديد کرده اند.
بازديدها به چه صورت است؟
بازديدها همگي با نمايش يک فيلم و توضيحات راهنما آغاز و تمام بازديدها در مدت 2 ساعت انجام مي شود. موزه عبرت شايد از نادر موزه هايي باشد که 2 ساعت زمان را به بازديدکنندگان اختصاص مي دهد.
از منظر شما موزه عبرت چه نقاط ضعفي دارد؟
طبيعتا در کار ما نواقصي وجود دارد. يکي از اين نواقص اين است که بازديد کننده خود به تنهايي و بدون راهنما نمي تواند در محيط بچرخد و استفاده کند و ما به اين نقطه ضعف معترف هستيم.
براي بهبود اين وضعيت به چه اقداماتي انديشيده ايد؟
با استفاده از سيستم هاي اطلاع رساني و تاچ اسپرينگ و LCDهايي که در نقاط مختلف نصب خواهد شد، اين نقيصه را برطرف مي کنيم. فيلم هايي را نيز به زبان هاي مختلف زنده دنيا ترجمه خواهيم کرد و اين به بازديد کننده اجاز خواهد داد تا زبان دلخواه خود را برگزيند. البته ما به اين نقطعه ضعف خود واقفيم و در صدد برطرف کردن آن هستيم.
در بهبود اين وضعيت آيا از نظر مادي کمک هم مي شويد؟
رياست محترم جمهوري، عنايت خود را شامل حال ما و از لحاظ مادي مقداري به ما کمک کرده اند که هر زمان کمک ايشان به دست ما برسد، قطعا اين طرح ها اجرا خواهند شد.
در مورد طرح هايي که براي آينده موزه در نظر داريد، توضيح بفرمائيد. علت راه اندازي اين طرح ها چه بوده؟
طرحي که بسيار حائز اهميت است، طرح دالان تاريخ است. جمع بسياري از بازديدکنندگان موزه را نوجوانان تشکيل مي دهند و در زمان بازديد برايشان قابل درک نيست که اين افراد چرا اين قدر شکنجه را تحمل و مقاومت کرده اند. گاه بعضي با اينکه اعتقادات مذهبي هم دارند، اظهار مي کنند که اگر ما مي بوديم نمي توانستيم اين چنين مقاومت کنيم. طرح دالان تاريخ از کودتاي 1299آغاز مي شود و مقاطع مختلف تاريخ معاصر را با صحنه هاي خاص آن دوران به نمايش مي گذارد. با استفاده از نور، صدا، سند و تنديس سعي بر آن داريم که تصوير دقيقي از تاريخ معاصر را به تصوير بکشيم. همان طور که حضرت امام در پيام خود به نيز آقاي سيدحميد روحاني تاکيد داشتند: «اگر شما مي توانستيد تاريخ معاصر را با استفاده از صدا و تصوير به مردم منتقل کنيد، بسيار عالي مي بود.» و البته اين طرح، کار بسيار وسيع و سنگيني است.
نخستين مرحله طرح به چه صورت خواهد بود؟
در مرحله اول اين طرح، رضاخان ميرپنج را در حالي که سر ميرزاکوچک خان را در دست دارد مشاهده مي کنيم. مقاطع ديگر تاريخ عبارتند از: کودتاي رضاخان، سيد ضيا، تاجگذاري رضاخان در سال 1304، موضوع پزشک احمدي، حرکت فدائيان اسلام، آيت الله کاشاني، دکتر مصدق و کودتاي 28مرداد و...
آيا براي انجام اين طرح از کارشناساني هم دعوت کرده ايد؟
مي خواهيم هر قسمت را در دست يک کارشناس قرار دهيم و از تمام صاحب نظران تاريخ معاصر براي کارشناسي اين مقاطع دعوت خواهيم کرد. به عنوان مثال در مورد قضيه فدائيان اسلا به نظرمان کارشناس تر از آقاي روح الله حسينيان نداريم. البته ايشان و امثال ايشان مي توانند مورخين و محققيني را براي همکاري دعوت و نشست هايي را برگزار کنند و درباره تقسيم کار و نتيجه جلسات تصميم بگيرند. نتيجه کار ما در دالان تاريخ بايد به گونه اي باشد که هيچ يک از موارد و رويدادهاي تاريخي فراموش نشوند، چون در اين صورت، دالان تاريخي، ناقص خواهد بود. اين سير شکل گيري، بسيار کار سخت و سنگيني است. در سيري که در اين دالان تاريخ انجام مي گيرد، ما به 15 خرداد سال 42 مي رسيم و شکل گيري گروه هاي مختلف در دهه 40 را شاهد هستيم.
آيا براي اين طرح با محدوديت فضا مواجه نيستيد؟
محدوديت مکاني وجود دارد. با اين همه سالني به طول حدود يک کيلومتر مسير، توسط موزه عبرت در نظر گرفته شده تا تاريخ معاصر ايران به صورت کامل به تصوير کشيده شود و پس از آن کميته مشترک ضد خرابکاري، چهره عريان رژيم پهلوي را به نمايش مي گذارد. در پايان مسير دالان تاريخ به زندان کميته مي رسيم که در آن شکنجه هاي سخت صورت مي گرفته، در باز مي شود و از آنجا به سمت زندان مي رويم. در اين مکان، مي توانيم گروه ها را در داخل زندان تقسيم کنيم، از جمله سازمان مجاهدين خلق، چريک هاي فدائي خلق و... بازديد کننده پس از بازديد، قبل از خروج از موزه، تسخير کميته مشترک را توسط مردم در زمان پيروزي انقلاب و افرادي را که در اين راه شهيد شدند و همچنين محاکمه برخي از سران حکومت پهلوي را نظاره مي کند. در پايان راه، به فروشگاه محصولات فرهنگي موزه قدم مي گذارد که نام آن را گذر تاريخ گذاشته ايم. اين طرح شايد سرمنشاء تحول تاريخ نگاري معاصر در کشور باشد.
از ديگر طرح هايتان براي موزه بفرمائيد؟
يکي ديگر از برنامه هاي موزه، موضوع فجرآفرينان است که آقاي دکتر دهقان زحمتش را کشيده اند. کتاب هاي خوبي منتشر شده که نويسندگانشان انگيزه خود را از اين مکان گرفته اند همچنين با توجه به اتفاقاتي که در اين مکان افتاده، دوستاني براي تهيه گزارش به اين مکان مي آيند.
آيا آثار انقلاب آن طور که بايد حفظ و نگهداري مي شود؟
نکته مهم همين است که آثار انقلاب را دارند زير گوش ما از بين مي برند و تا به حال بسياري را آرام آرام از بين برده اند! براي بندهاي 3و4 زندان قصر، بنده در سال 1383 نشست گذاشتم. حتي آقاي صادقي از من خواستند شخصا به دنبال اين موضوع باشم و نگذارم اين دو بند را از بين ببرند که در نهايت تخريب شد.
از سقف اندرزگاه شماره يک نيز فيلمي تهيه کردم که بسيار تخريب شده است. در همين نزديکي ها، زيرزمين شهرباني با آن سلول هاي مخوف وجود داشت که ديگر آثاري از آنها نمي يابيد. آقايي ساختمان را خريده که اسمش را نمي آورم. ابتدا کسي که مسئول بود اظهار داشت که ما مي خواهيم اين مکان را به جايي همانند موزه عبرت مبدل کنيم. چند وقت پيش رفتم و زيرزمين را ديدم که چه موزه اي شده!تمام درها کنده و دور انداخته شده اند. درهايي که بسيار قطور بودند. زماني که کميته مي خواست تسخير شود، روي در، جاي گلوله ها بود. آقاي نبي زاده معاون وزارت خارجه جلسه اي گذاشت و آقاي طاها عبدخدايي از ايشان خواست که اين در را از بين نبرند، زيرا آثار تاريخي است. امروز اگر شما آن در را پيدا کرديد، جايزه داريد. ولي من فيلم و عکس آن در را تهيه کرده ام.
به نظر شما براي حفظ و نگه داري آثار انقلاب چه مي توان کرد؟
در هر صورت دوستان بايد کمک کنند، دوستاني که به هر حال داعيه انقلاب را دارند، چه در موزه جنگ و چه در ديگر سازمان ها، تنها به خود و بيلان کارشان فکر نکنند. بايد ديد نسل جوان چه مي خواهد. به عنوان مثال دوستي در اينجاست که پدر، مادر، خاله و مادربزرگش در اين مکان زنداني بوده اند و ايشان تا قبل از اينکه به اين مکان بيايد، از اينکه در گذشته چه اتفاقاتي در اين مکان افتاده، بي خبر بود! و مي گويد چرا خانواده ام تا به حال چيزي به من نگفته اند؟ بايد به سمتي برويم که اين رويدادها و مقاومت ها را براي آيندگان بازگو کنيم.
منبع: ماهنامه شاهد یاران، شماره 39
