حادثه ی دلخراش

گفتگو با سید مجتبی شهیدی، مدیر دفتر شبکه العالم در دمشق

درآمد
 

شبکه خبری ماهواره ای العالم تنها رسانه ای جهانی بود که از صحنه فاجعه ترور شهید عماد مغنیه در دمشق فیلمبرداری کرد. ولی تلویزیون المنار ارگان حزب الله لبنان نخستین رسانه ای بود که این خبر را به جهان مخابره کرد. ساعت های نیمه شب بود که تیم فیلمبرداری العالم پس از آگاهی از وقوع انفجاری در دمشق، بی درنگ به محل حادثه شتافت و در سایه تدابیر شدید امنیتی موفق شد صحنه حادثه را ثبت کند. به منظور آگاه نمودن خوانندگان از چگونگی وقوع حادثه ترور حاج عماد مغنیه با سید مجتبی شهیدی مسئول دفتر شبکه العالم در دمشق گفت و گوی مفصلی انجام داده که با هم می خوانیم:

شما به عنوان نماینده شبکه العالم در دمشق تنها رسانه ای بودید که صحنه ترور حاج عماد مغنیه را فیلمبرداری کردید. چگونه از وقوع این حادثه با خبر شدید و به رغم تدابیر شدید امنیتی چگونه توانستید خود را به محل حادثه برسانید و از صحنه انفجار فیلم تهیه کنید؟
 

بسم الله الرحمن الرحیم. شبکه العالم همچون برخی شبکه های اطلاع رسانی و خبرگزاری های بین المللی، در برخی مناطق سوریه منابع خبری دارد، و هر اتفاقی که روی می دهد بیدرنگ به دفتر شبکه خبر می دهند، و من تیم فیلمبردار و گزارشگر شبکه را به محل حادثه اعزام می کنم. حدود ساعت 23 شب بود که به من اطلاع دادند صدای انفجاری در نزدیکی مدرسه دانش آموزان ایرانی در منطقه کفر سوسه دمشق شنیده شده است. نظر به اینکه نام مدرسه ایرانی در گزارش آمده بود، خبر از نظر من خیلی اهمیت داشت و لازم می دانستم تیم خبرنگاران دفتر را به آنجا برسانیم. پس از گذشت پنج دقیقه منابع دیگری به من خبر دادند که حادثه مزبور ناشی از انفجار کپسول گاز بوده و انعکاس خبر آن اهمیت چندانی ندارد. ولی به گزارش دوم اهمیت ندادم و با سرعت، شاید ظرف ده دقیقه تیم تصویربرداری و دستیار و گزارشگر را بسیج کردم و همراه آنها روانه محل حادثه شدم.

مسافت دفتر شبکه تا محل حادثه چند کیلومتر است؟
 

محل حادثه تا دفتر حدود 4 کیلومتر فاصله دارد که از زمان آماده شدن تا رسیدن به آنجا حدود 10 دقیقه طول کشید. هنگامی که به محل انفجار رسیدیم، مشاهده کردیم که تدابیر شدید امنیتی برقرار شده و نیروهای امنیتی و انتظامی مسلح سوریه آنجا را محاصره کرده اند. تدابیر شدید امنیتی نشان می داد که حادثه مزبور ناشی از انفجار کپسول گاز نبوده و همان لحظه پیش بینی کردم که یک شخصیت بزرگی ترور شده است.
به محض اینکه از خودروی شبکه العالم پیاده شدیم با سرعت خود را به محل انفجار رساندیم و ملاحظه کردیم که آتش همچنان از خودرو عماد مغنیه زبانه می کشد. چند دستگاه آمبولانس و خودروی آتش نشانی در محل حادثه وجود داشتند، و مأموران سرگرم خاموش کردن آتش بودند. ما هم خیلی عادی خود را میان جمعیت رساندیم و تصویربرداری را از فاصله 20 متری آغاز کردیم. با وجودی که دوربین روشن در دست فیلمبردار قرار داشت و از صحنه تصویربرداری می کرد من به طرف یکی از مقام های امنیتی رفتم و از او اجازه فیلمبرداری خواستم. او به هیچ وجه اجازه نداد و هنگامی که دوربین را دید به سرعت وارد عمل شد و از ثبت صحنه حادثه جلوگیری به عمل آورد. من به مقام امنیتی گفتم مشکلی نیست تصویربرداری نمی کنیم ولی فیلمبردار کارش را انجام داد و حدود 1 دقیقه از صحنه تصویربرداری کرد، آنگاه با سرعت از صحنه حادثه دور شدیم. از زمانی که مقام های امنیتی سوریه اجازه ندادند تصویربرداری کنیم ما هم دوربین را خاموش کرده و به دفتر باز گشتیم. به هر حال فیلمبردار زرنگی کرد و این صحنه را به ثبت رساند.

در لحظه ای که در محل حادثه حضور داشتید متوجه شدید که علت انفجار چه بوده و چرا این همه مأمور امنیتی در محل حادثه حضور دارند؟
 

خیر... از هرکس می پرسیدم علت انفجار و هدف انفجار چیست هیچ کس حاضر نبود به ما بگوید چه شده است. ولی مشخص بود که یک انفجار غیرعادی روی داده است.

مأموران امنیتی با لباس شخصی بودند؟
 

همینطور است. بیشتر مأموران امنیتی با لباس شخصی و سلاح های خودکار مجهز بودند و منطقه انفجار را در محاصره داشتند.

شما می دانستید که منطقه کفر سوسه یک منطقه حساس است و تعدادی از مقام های سوریه در آنجا سکونت دارند؟
 

من از جزئیات منطقه کفر سوسه خبر ندارم، ولی می دانم که مدرسه دانش آموزان ایرانی در نزدیکی آن قرار دارد. و شب حادثه متوجه شدم که هیچ آسیبی به مدرسه وارد نیامده است.

پس از بازگشت به دفتر با منابع ایرانی و یا منابع مستقل تماس نگرفتید تا علت انفجار را جویا شوید؟
 

طبیعی است... با برخی مقام های ایرانی و سوری تماس گرفتم ولی در آن وقت که حدود نیمه شب بود هیچ کس اطلاع دقیقی از جزئیات حادثه نداشت و تصویر صحنه حادثه را هم به تهران مخابره نکردم چون از جزئیات آن خبر نداشتم.
پس از بازگشت به خانه تماس های تلفنی از تهران و بیروت آغاز شد و از من پرسیدند که چه شده و حادثه انفجار چه بوده است. در پی این تماس ها من نسبت به حادثه انفجار حساس شدم ولی چون خسته بودم پیگیری را به روز آینده موکول کردم.
بامداد روز بعد خبردار شدم یکی از رهبران حزب الله در دمشق ترور شده و حادثه ای که از آن تصویربرداری کردیم متعلق به همین ترور بوده است. آنگاه تلویزیون المنار را روشن کردم و دیدم که این شبکه برنامه های عادی خود را قطع کرده و قرآن پخش می کند.

شما با تصویربرداری از صحنه حادثه پیشقدم بوده اید و هیچ رسانه ای موفق نشده بود از این حادثه فیلمبرداری کند؟
 

همینطور است. پس از اینکه آگاهی یافتم یکی از مقام های حزب الله در این حادثه ترور شده، فیلم صحنه حادثه را بازبینی کردم و آن را برای پخش مناسب تشخیص دادم، سپس آن را به تهران مخابره کردم.

تلویزیون المنار وابسته به حزب الله هم این تصویر را نداشت؟
 

هیچ شبکه ای چنین تصویری را نداشت. قبل از اینکه شبکه العالم این تصویر را پخش کند، شبکه الجزیره از دوحه با خبرنگار خود در دمشق گفت و گوی زنده پخش کرد و این خبرنگار اعلام کرده بود که هیچ تصویری از این حادثه وجود ندارد، زیرا مقام های امنیتی سوریه به هیچ شبکه ای اجازه فیلمبرداری نداده اند. اینجا لازم می دانم به این نکته اشاره کنم که مقام های امنیتی سوریه متوجه نشدند که شبکه العالم صحنه حادثه را تصویربرداری کرده و اگر می دانستم که تصویربرداری از صحنه این حادثه ممنوع است من هم از تصویربرداری خودداری می کردم. ولی بعد از ما خواستند که دوربین را خاموش کنیم ما هم دوربین را خاموش کردیم و به دفتر بازگشتیم.

لطفا منطقه اقامت حاج عماد مغنیه و چگونگی انفجار را شرح دهید؟
 

آپارتمان محل سکونت عماد در یک مجموعه ساختمانی در شهرک کفر سوسه واقع شده است. این شهرک به شهرک اکباتان در تهران شباهت دارد. ساختمان های زیادی، ساختمان او را احاطه کرده، و در محوطه باز آن یک پارکینگ بزرگ عمومی وجود دارد. عماد هنگام خروج از آپارتمان تا رسیدن به پارکینگ ناچار بود کمی پیاده روی کند در مسیر راه آپارتمان تا پارکینگ خودروی بمب گذاری شده پارک شده بود. تروریست ها از چند ماه پیش در مقابل آپارتمان عماد مغنیه آپارتمانی کرایه کرده بودند و رفت و آمد او را زیر نظر داشتند. در آن شب سیاه هنگامی که او به خودروی خود نزدیک شد خودروی بمب گذاری شده را با کنترل از راه دور منفجر کردند و او را به شهادت رساندند.

پس از پخش تصویر حادثه دولت سوریه چه واکنشی به شما نشان داد؟
 

به شما بگویم که پس از پخش تصاویر حادثه از شبکه العالم بسیاری از نمایندگان خبرگزاری ها و شبکه های تلویزیونی خارجی در دمشق از سوی مسئولان اصلی خود توبیخ شدند، که چرا خبرنگار شبکه العالم موفق شد از صحنه حادثه تصویربرداری کند و شما نتوانستید این کار را انجام دهید. من اطلاع دارم که مدیر دفتر الجزیره و برخی مدیران دفاتر شبکه ها در دمشق توبیخ شدند. از سوی دیگر بسیاری از شبکه های بین المللی گزارش ها و تحلیل های خود را با استناد به تصاویر شبکه العالم پخش می کردند. شبکه های دیگری با دفتر العالم تماس گرفتند، و آمادگی خود را برای خرید تصاویر صحنه حادثه با مبالغ کلان اعلام کردند.

شما به آن ها چه جواب می دادید؟
 

من به آنها گفتم که تصاویر صحنه حادثه را به تهران مخابره کرده ام و برای خرید آن می توانید به دفتر مرکزی شبکه در تهران مراجعه کنید. شبکه الجزیره بیش از سایر شبکه ها اصرار داشت این تصاویر را بدون لگو تهیه کند و گمان کنم براساس توافق همکاری که میان الجزیره و العالم وجود دارد یک نسخه از فیلم حادثه به الجزیره داده شده است.

به این پرسش پاسخ ندادید که دولت سوریه چه واکنشی به شما نشان داد؟
 

پس از گذشت یک هفته، آقای طالب قاضی امین معاون پیشین وزیر اطلاع رسانی سوریه مرا احضار کرد، و با خشم و پرخاش به من گفت که در این مدت از دست من به شدت کلافه شده، و از همه سو به او فشار وارد آورده اند. به طور مثال نمایندگان برخی شبکه های اطلاع رسانی خارجی به آقای قاضی امین گفته اند که مقام های امنیتی سوریه که در صحنه حضور داشتند، به خبرنگار شبکه العالم اجازه دادند از این صحنه فیلمبرداری کند، و به ما اجازه چنین کاری را نداده اند. معاون وزیر اطلاع رسانی سوریه فاش کرد که به نمایندگان این شبکه ها گفته است که فیلمبردار شبکه العالم آدم زیرک و زرنگ بوده ولی شما عرضه نداشتید از صحنه حادثه تصویربرداری کنید. من به معاون وزیر اطلاع رسانی گفتم که این توجیه واقعی است. زیرا زمانی که در صحنه حاضر شدیم دوربین روشن بود و هنگامی که مقام های امنیتی اجازه تصویربرداری را ندادند، دوربین را خاموش کردیم و به دفتر بازگشتیم.
آنگاه آقای طالب قاضی امین یکسری نشریات و مطبوعات غربی از جمله هفته نامه دیر اشپیگل را به ما نشان داد و گفت که این مطبوعات ادعا کرده اند که رژیم های ایران و سوریه برای آفریدن این حادثه با یکدیگر تبانی کرده اند و خبرنگار شبکه العالم بر مبنای این تبانی از صحنه حادثه تصویربرداری کرده است.

آیا تا آن لحظه نام عماد مغنیه را شنیده بودید؟
 

هرگز نشنیده بودم. نه او را می شناختم و نه نام او را شنیده بودم بعد متوجه شدم که او چه شخصیت مهمی بوده است.

مسئولان شبکه العالم در تهران شما را هم تشویق کردند؟
 

تشویق کتبی نبود، مبلغ یکهزار دلار پاداش فرستادند تا میان کارکنان دفتر توزیع شود. بچه های دفتر گفتند یکهزار دلار زیاد است و مبلغ 500 دلار قبول کردند، و بقیه را به تهران برگرداندند.
از سوی دیگر از تهران و مناطق دیگری با دفتر تماس گرفتند و گفتند که کارشناسان امنیتی و پژوهش های شیمیایی می توانند از رنگ شعله های آتش انفجار نوعیت مواد منفجره به کار رفته در انفجار را تشخیص دهند. چون از همان لحظه که خودروی حاج عماد مغنیه می سوخت ما تصویربرداری کردیم. به همین دلیل اصل نوار را حفظ کردم تا چنانچه مقام های امنیتی سوریه برای انجام تحقیقات آن را مطالبه کنند نوار را در اختیارشان قرار دهم.

آیا تاکنون چنین تقاضایی شده است؟
 

خیر... ولی اطلاع یافتم که در تحقیقات شان به نتایج قطعی دست یافته اند.

رسانه های اطلاع رسانی بین المللی مستقر در دمشق هم برای تهیه فیلم با شما تماس گرفتند؟
 

روز بعد از حادثه مسئولان حدود 50 تا 60 نمایندگی شبکه های مختلف در دمشق و خارج از سوریه با دفتر شبکه العالم تماس گرفتند، و تقاضا کردند یک نسخه از فیلم حادثه را در اختیارشان قرار دهم و من هم این تقاضا را به شدت رد کردم. همچنین نماینده یک شبکه بین المللی با دفتر تماس گرفت و اعلام آمادگی کرد این فیلم را به مبلغ 120 هزار دلار خریداری کند. این فیلم این اندازه ارزش داشت.

شما اولین رسانه ای بودید که به این ماده مطبوعاتی دسترسی پیدا کردید از نظر حرفه ای چه احساسی دارید؟
 

از نظر حرفه ای خوشحال هستم که از همه شبکه ها و خبرگزاری ها پیشی گرفتم و توانستم صحنه این حادثه دلخراش را تصویربرداری کنم. البته با امکاناتی که در اختیار داریم اولین شبکه اطلاع رسانی بین المللی در سوریه هستیم چون از دستگاه اس.ان .جی برخورداریم. اولین تصویری که از سوریه به جهان مخابره می شود توسط شبکه بین المللی العالم انجام می گردد. این یک تصویر تاریخی و ماندگار است ولی از طرف دیگر بسیار ناراحت بودم که چنین شخصیت بزرگی در این حادثه به شهادت رسیده است.

علت مخالفت دولت سوریه با تصویربرداری حادثه چیست؟
 

نمی دانم شاید مصلحتی در کار بوده است.

آیا دولت سوریه عاملان ترور را شناسایی کرد؟
 

من شنیده ام که به سرنخی دست یافته اند ولی از جزئیات آن اطلاع دقیقی ندارم.
منبع:ماهنامه شاهد یاران، شماره 49