مبانی آتش‌نشانی؛ کف و کف‌سازها

1-4- کف چیست:
 

کف ماده ای است که جهت خاموش کردن حریقهای ناشی از مایعات قابل اشتعال (آتش سوزیهای طبقه دوم) B مانند:
نفت، گازوئیل و... بکار می رود.
کف در آتش نشانی اهمیت ویژه ای دارد. چون درحریقهای گسترده مشتقات نفتی، فقط از این ماده باید استفاده نمود زیرا(وزن مخصوص) کف از اکثرمایعات قابل اشتعال کمتر است ودر نتیجه سبکتر ومانند یک پتو روی مواد نفتی را می پوشاند. البته درحریقهای کوچک بوسعت حدود یک متر مربع می توان از خاموش کننده دستی پودری یا CO2 نیز استفاده نمود ولی باید توجه داشت که دراینگونه موارد هیچگاه نباید از آب استفاده کرد، زیرا آب نه تنها اینگونه آتش سوزیها را خاموش نمی کند، بلکه به گسترش آن نیز کمک می کند.

2-4- کف چه اعمالی را بر روی آتش انجام می دهد؟
 

مقداری از حرارت آتش را می گیرد
شعله را از مواد سوختنی جدا می کند
از رسیدن اکسیژن به حریق جلوگیری می کند
از برخاستن بخارات قابل اشتعال جلوگیری می کند.
درمحیط بسته هوا را رقیق می کند.

3-4- کلیات کف اطفایی
 

کف از سه نظر تقسیم بندی می شود:
از نظر مواد تشکیل دهنده
از نظر تشکیل مثلث کف
از نظر انبساط حجمی

4-4- کف از نظر مواد تشکیل دهنده
 

1-4-4- الف: کف پروتئینی
 

این نوع کف از ضایعات کشتارگاهی از قبیل خون، شاخ، سم با مقداری مواد تثبیت کننده تحت فشار و حرارت مناسب تولید می شود. به این نوع کف اصطلاحاً کف سنگین می گویند

2-4-4- کف غیر پروتئینی
 

این نوع کف همانطور که از نامش پیدا است از مواد غیر پروتئینی ومصنوعی تولید می شود که اصطلاحاً به آن کف سبک گویند.

5-4- کف از نظر تشکیل مثلث کف
 

برای ایجاد حباب کف به سه عامل نیاز داریم:
آب، کف مایع وهوا تا مثلث تشکیل شود.

6-4- از نظر تشکیل مثلث کف بر دو نوع است کف مکانیکی وکف شیمیایی
 

1-6-4- کف مکانیکی
 

آب از منبع آب و کف از منبع کف جریان پیدا کرده ودر بین راه یکدیگر مخلوط می شوند، سپس به سر لوله کفساز رفته ودرآنجا با جذب هوا تولید حباب کف می نمایند که پس از خارج شدن از سر لوله مثلث کف کامل می شود.
چون دراین روش واکنش شیمیائی دخالت نداشته وکلیه اعمال مکانیکی صورت گرفته، تشکیل این نوع حباب (مثلث) کف را مکانیکی گویند.

2-6-4- کف شیمیائی
 

این نوع کف معمولاً درخاموش کننده های دستی که ظرفیت آنها معمولاً دوگالنی است مورد استفاده قرار می گیرد.
بدینصورت که دو استوانه در داخل یکدیگر قرار دارند.
دراستوانه کوچکتر(داخلی) محلول سولفات آلومینیوم ودراستوانه بزرگتر (خارجی) محلول بیکربنات سدیم قرار دارد که با باز کردن دریچه های استوانه داخلی و واژگون کردن خاموش کننده دو محلول با یکدیگر ترکیب شده وتولید کف می نمایند که فرمول بصورت زیر است:

گاز کربنیک + سولفات سدیم+ هیدرات آلومینیوم A محلول سولفات آلومینیم+ محلول بیکربنات سدیم
چون دراین نوع خاموش کننده، مواد با هم ترکیب شیمیائی می شوند به این نوع، کف شیمیائی گویند.

7-4- از نظر انبساط حجمی
 

انبساط حجمی: آب از منبع آب وکف از منبع کف به جریان آمد وبا یکدیگر مخلوط می شود وپس از اختلاط به سرلوله کفساز رفته ودر آنجا با جذب هوا بصورت حباب درمی آیند در نتیجه این عمل به حجم کف افزوده می شود که این افزایش حجم را انبساط حجمی گویند که بسته به نسبت این افزایش حجم، کفها را به سه دسته کم توسعه، میان توسعه وپرتوسعه تقسیم می کنند.

1-7-4- جدول انبساط حجمی کفها
 

8-4- درصد کف
 

میزان اختلاط مایع کف با آب را درصد کف گویند. یعنی وقتی گفته می شود کف 3% باید 3لیتر مایع کف را با 97 لیتر آب مخلوط کرد.

9-4- سرلوله کف ساز
 

هر سرلوله ای که محلی برای مکش هواداشته باشد، سرلوله کفساز نامیده می شود.

1-9-4- انواع سر لوله کفساز
 

تمامی سرلوله های کفساز را می توان بدو گروه تقسیم کرد.
سرلوله کفساز کف کم توسعه (سنگین) درقطرکم وطول زیاد(بلند)
سرلوله کفساز کف پرتوسعه (سبک) درقطر زیاد وطول کم(کوتاه)
بر روی لوله های کفساز چند مشخصه قید شده است از قبیل بازدهی سر لوله و فشار مناسب

2-9-4- بازدهی سرلوله
 

میزان آبی که از یک سرلوله درمدت یک دقیقه خارج می شود که هر سرلوله کفساز دارای یک فشار معینی است. یعنی با فشار معین بازدهی مطلوب دارد.

10-4- تفاوت میان کف کم توسعه وپرتوسعه
 

کفهای کم توسعه قابل پرتاب هستند ولی کفهای پرتوسعه غیر قابل پرتابند.
کفهای کم توسعه برای پوشاندن سطح وکفهای پرتوسعه برای پرکردن حجم استفاده می شوند.
کف کم توسعه معمولا درماشینهای آتش نشانی وکف پرتوسعه معمولاً بصورت یدک وداخل بشکه به محل حمل می شود.(البته این مطلب بستگی به مقدار استفاده از هر کدام از این کفها دارد.)

11-4- اینداکتور «کف ساز»
 

اینداکتور دستگاهی است برای مخلوط کردن متناسب مایع کف وآب وسه نوع است:
اینداکتور جوارپمپی
اینداکتور بین مسیر
اینداکتور جوار سرلوله

1-11-4- اینداکتور جوار پمپی
این نوع اینداکتورهمانطور که از نامش پیداست درکنار پمپ درماشینهای آتش نشانی تعبیه شده وطرز کار آن به این صورت است که : ابتدا پمپ درگیر وشیر آب را باز می کنیم وسپس شیر کف را باز می کنیم وبا عبور آب و ایجاد خلاء مایع کف مکیده شده وبا آب مخلوط شده وبه سر لوله کفساز می رود.
بر روی اینداکتور یک درجه نصب است که روی آن جدولی قرار دارد که برای کف رسانی صحیح، دانستن آن لازم است بدینصورت که:
 

این جدول دو ردیف اعداد دارد(مطابق شکل) ردیف بالا، برای کف 5/2% و ردیف پائین مخصوص کف 5% است وشماره های مقابل آنها بازدهی سر لوله است. بدین معنی که عدد 2 نشاندهنده سر لوله 200 لیتری و 4= سرلوله 400 لیتری....
درابتدای عمل کف رسانی درجه را تا آخر می چرخانیم 5-1- تا کف سریعتر و راحت تر از منبع خارج وبا آب مخلوط شود و پس از چند لحظه درجه را روی عدد مناسب (با توجه به بازدهی سرلوله مورد استفاده) قرار می دهیم. لازم به توضیح است که جدول فوق الذکر برروی پمپ های روز نباور (165- R) نصب گردیده است.

2-11-4- اینداکتور بین مسیر
استفاده مناسب از این اینداکتور نیز از نامش پیداست مشخصات این نوع اینداکتورها بجز ظرفیتشان یکی است. ضمن اینکه این کف ساز با عنوان Z2 یا Z4 در آتش نشانی نام برده می شود منظور Z2 یعنی پرتاب 200 لیتر مایع آب وکف در دقیقه و یا Z4 یعنی پرتاب 400 لیتر مخلوط آب و کف در دقیقه حالا به شرح یکی از آنها می پردازیم.
مشخصات اینداکتور بین مسیر 200 لیتری:
ظرفیت 200 لیتر دردقیقه 2- دارای سه کوپلینگ (ورودی – مکش کف- خروجی) 3- فشار لازم 5بار 4- قدرت مکش 3الی 9 فوت(حدود 3متر) 5- شیر مکنده دارای یک ساچمه 6- یک عدد صافی 7- درجه تنظیم
نکته
ظرفیت اینداکتورهای بین مسیر بطور برجسته روی بدنه آنها نوشته شده 200 لیتری =Z_4=لیتری400 Z_2
 

3-11-4- طرز کار اینداکتور بین مسیر
 

آب از کوپلینک ورودی با فشار مناسب داخل لوله اصلی شده ودر لوله مکش ایجاد خلاء می نماید خلاء ایجاد شده باعث مکیده شدن مایع کف از داخل منبع کف و مخلوط شدن آن با آب می گردد وسپس مخلوط آب وکف از کوپلینک خروجی خارج می گردد مسیرعبور آب با فلش برجسته بر روی بدنه اینداکتور مشخص است.

معمولاً درجه این نوع اینداکتورها از 0 تا 5 است و مفهوم آن:
اینداکتور درحالت بسته
برای استفاده از کف 1%
برای استفاده از کف 2%
برای استفاده از کف 3%
برای استفاده از کف 5%
آب از منبع آب با یک رشته لوله به موتور پمپ وصل می کنیم(اگر منبع تحت فشار باشد به پمپ نیاز نیست)

از پمپ یک رشته لوله به اینداکتور وازخروجی اینداکتور یک رشته لوله به سر لوله کفساز وصل می کنیم باید دقت کنیم که لوله های از یک نوع باشد یعنی اگر با لوله 5/1 از پمپ به اینداکتور وصل کردیم بایستی با لوله 5/1 به سر لوله وصل شود لوله مکش را به کوپلینگ مکش اینداکتور وصل می کنیم و سر دیگر آن را در داخل منابع کف قرار می دهیم پمپ را بکار انداخته وفشار را متناسب با سر لوله تنظیم می کنیم و درجه اینداکتور را مبنی بر درصد کف مصرفی قرار می دهیم . با عبور آب از داخل اینداکتور ایجاد خلاء درلوله مکش، کف بداخل اینداکتور مکیده می شود وپس از مخلوط شدن با آب به سر لوله کفساز رفته ودر آنجا با جذب هوا تشکیل حباب کف می نماید.

4-11-4- اینداکتور جوار سر لوله
 

این اینداکتور در کنار سر لوله کفساز جاسازی شده و طرز کار آن نیز مانند دو نوع دیگر بر پایه خلاء و مکش می باشد ونمونه آن را در توربکس وتوپ کف و ...می توان مشاهده کرد.

12-4- نکات مهم درکف رسانی
 

بنا به عللی که ذکر شده از سر لوله کفساز ابتدا آب بیرون آمده وپس از چند لحظه کف، وچون آب برای حریق مایعات قابل اشتعال خطرناک است باید توجه داشت که دراینگونه حریقها ابتدا سر لوله را بطرفی غیر از حریق گرفت تا آب از آن خارج شده وپس از خروج کف از آن آنرا بطرف حریق برگرداند.
پس از هر عملیات کف رسانی باید کل مسیر و وسائل شسته شوند وآن بدین ترتیب است که سر لوله را بطرفی غیر از حریق گرفته وتزریق کف را قطع می کنیم و(دراینداکتور بین مسیر وجوار سر لوله) لوله مکش را داخل ظرف آب قرار می دهیم تا بجای مایع کف، آب مکش نماید تا داخل اینداکتور نیز شسته شود. در اینداکتورجوار پمپی شیر کف را بسته واجازه می دهیم فقط آب برای مدتی در لوله ها جریان داشته باشد تا مسیر کاملاً شسته شود سپس لوله کف (از منبع تا اینداکتور) را نیز می شوئیم.
اهمیت اینکار به این علت است که چون کف ماده ای چسبناک می باشد اگر مسیر بعد از عملیات شسته نشود، لوله ها از داخل به هم می چسبند وداخل اینداکتور نیز گرفتگی ایجاد می شود وسائل برای عملیات بعدی کارآئی لازم را نخواهد داشت.
باید حتی الامکان برای کف رسانی از آب خالص و پاک استفاده شود. استفاده از آبهای کثیف باعث عدم تولید کف مناسب می گردد.
منبع:مبانی آتش نشانی ،محمود مقاری ، انتشارات سازمان شهرداریهای کشور - 1378