عارفي سياستمدار و مجاهدي فداكار
گفت و گو با حجت‌الاسلام رحيميان، نماينده ولي فقيه در بنياد شهيد و امور ايثارگران
مي‌خواهم به يك مبناي اعتقادي از منظر اسلامي اشاره كنم، مرزهاي جغرافيايي كه امروز در دنيا ترسيم شده مرزهاي الهي نيست، نمي‌تواند حد فاصل بين انسان‌ها باشد، بلكه بين حق و باطل مرز بين انسان‌هاست. اما در دايره اسلام و ايمان اين مرزها از بين مي‌رود. عراق، ايران، لبنان و فلسطين يكي مي‌شود، فتحي شقاقي ديگر حس نمي‌كند متعلق به كشور و سرزمين ديگري است، همه ما بندگان او هستيم. مؤمنان و مسلمانان برادران يكديگرند. اين حديث از جمله احاديثي بود كه بين من و ايشان زياد رد و بدل مي‌شد. امام صادق (ع) مي‌فرمايد: شايد برادر تني خودم را كه نه فقط مال يك كشور و شهر هستيم بلكه هم خانه هستيم را بر اساس حق و باطل، دين و كفر دشمن بدارم، اما فتحي شقاقي فلسطيني را به‌سان برادر حقيقي خودم با تمام وجود دوست دارم. همان طور كه در صدر اسلام مشاهده مي‌شود؛ ابولهب عموي پيامبر است اما ميلياردها فرسنگ از او فاصله دارد، اما در مورد بلال از حبشه، اباذر از دورترين نقاط، سلمان از فارس و اويس از يمن فاصله‌هاي جغرافيايي برداشته مي‌شود؛ يعني اين‌ها بالاترين و بيشترين قرابت را با پيامبر داشتند. اين مرزهاي جغرافيايي در فضاي معنويت و ايمان برداشته مي‌شود، به همين دليل است كه ما فتحي شقاقي و هر فلسطيني مسلمان و مظلوم را مانند برادر و خواهر خودمان دوست داريم. مخصوصاً آنهايي را كه پايبند به دين خدا هستند و در راه خدا جهاد مي‌كنند. فتحي شقاقي نماد و جلوه برجسته جهاد اسلامي و اخلاص در مسير زندگي‌اش بود، كسي كه شاگرد مكتب عاشورا و پيرو حسين (ع) بود. از حسين (ع) خود گفت، خود نوشت، خود فرياد زد و الهام گرفت و دريافت كه تنها راه نجات فلسطين پيمودن راه حسين (ع)، شهادت و شهادت‌طلبي، جهاد و ايثارگري است و در اين صحنه هم خوب درخشيد، اوج درخشش هم در شهادتش بود. شهادت او نورش را خاموش نكرد؛ شهدا وقتي به شهادت مي‌رسند ظالمين گمان مي‌كنند كه او را از صحنه خارج كرده‌اند، اما غافل از اين كه شهيد زنده است، مثل خورشيد مي‌درخشد و درخشش او جاوداني است.
امام بيش از هر كسي حقايق و واقعيت‌هاي اوضاع فلسطين را مي‌دانست، بنابراين آنچه را كه مي‌گفت خود به خود در دلش پاسخ سؤال‌هاي مفروض را به همراه داشت. نمونه‌اش همان كه گفتم كه اصلا امام نمي‌دانست آن آقا آن جا در قم چه گفته، ولي دقيقاً ابتدا به ساكن چيزي را گفته كه در همان حين دكتر شقاقي را رنج مي‌دهد كه وظيفه من چيست و بايد چه كنم. اگر جايي بخواهم عمليات استشهادي انجام دهم در اين عمليات حتي اگر بخواهم نظاميان اسرائيلي را بكشم، ممكن است در كنارش يك فرد عادي هم كشته شود؛ بنابراين براي اجتناب از اين قضيه كار ما خيلي محدود مي‌شود.
يك طرف قضيه هم اين است كه چه بسا الان خيلي از شهداي ما مقامي مثل شقاقي داشته باشند، چه بسا صدها شقاقي ديگر الان در داخل سرزمين‌هاي فلسطين داشته باشيم كه هنوز مجال درخشش پيدا نكرده‌اند. پس شما نمي‌توانيد بگوييد شقاقي رفت و ديگر نظيري هم برايش پيدا نشده است، چون پايان كتاب شقاقي شهادت بود پس در مدرسه او شاگردان زيادي پرورش يافتند و ما يقين داريم هزاران فتحي شقاقي نو خواسته و چه بسا هنوز شناخته نشده در متن ملت فلسطين شكل گرفته است. استدلال اين جهاد، انتفاضه، مقاومت، سازش‌ناپذيري سرسختي و صلابت مردم فلسطين در مقابل تمام دنياي استكبار است، مگر اين‌ها كم است؟ تمام دنياي استكبار با همه قدرتش و ملتي دست خالي ايستادگي مي‌كند و هر روز شهيد مي‌دهد و خانه‌اش را خراب مي‌كنند، كل فلسطين يك زندان بزرگ براي مردم فلسطين است. ولي آنها باز هم مقاومت مي‌كنند؛ فتحي شقاقي زنده نيست؟ فتحي شقاقي نظير ندارد؟ خير، فلسطين الان مملو از فتحي شقاقي‌هاست و خود او زنده‌تر از هر زماني در حال ايفاي نقش است.
به عنوان آخرين سؤال به عنوان دوست ايشان و الان هم كه نماينده ولي فقيه در بنياد شهيد هستند، اگر در مورد دوست شهيد‌تان، دكتر شقاقي چيزي مي‌خواهيد بگوييد، بفرماييد.
من قبل از آن، چيزي كه نپرسيديد را توضيح دهم. من و آيت‌الله جنتي از اولين كساني بوديم كه براي مراسم تشييع جنازه تا مزار شهيد و دفن او حضور داشتيم. بعد هم به منزلش رفتيم و با خانواده‌اش ديدار داشتيم. از صحنه‌هاي خيلي متاثر كننده دختر كوچكش بود كه حالت خيلي ضعيفي داشت و واقعاً ايشان را متأثر مي‌كرد. اگر چه او به عنوان يك رهبر برجسته فلسطيني مطرح بود، در كنار آنچه كه ما گاهي از بعضي از چهره‌هاي فلسطيني، خانواده و زندگيشان و چيزهايي كه در غرب دارند، شنيده بوديم. اما يكي از امتيازات فتحي شقاقي اين بود كه او از متعلقات دنيا سبكبار و به همين جهت براي پرواز به عالم بالا سبك‌بال بود. زندگي ساده، خانه محقر، خانواده بسيار معصوم و ساده زيست او مثل مردم عادي فلسطين و اردوگاه‌نشين‌هاي ديگر زندگي مي‌كرد و واقعاً مصداق اين آيه «قليل المؤنه و كثير المعونه» بود. زندگي بسيار كم هزينه‌اي داشت، اما همه وجودش بازدهي، خدمت‌رساني و جهاد براي اسلام و فلسطين بود. تشييع جنازه او يكي از صحنه‌هاي جانكاه براي من بود. البته فراموش نكنيد كه فاصله زيادي بين شهادت شقاقي و ترور اسحاق رابين نبود؛ يعني خدا خودش انتقام گرفت، فلسطيني‌ها كه دستشان به او نمي‌رسيد ولي خدا خودش وارد عرصه شد و به دست يك يهودي افراطي انتقام خون شقاقي را از راس تشكيلات صهيونيستي گرفت. اين معجزه الهي نيست؟ من آن موقع بيروت بودم. آن يهودي را كه دستگير كردند، گفتند چرا اين كار را كردي؟ گفت از طرف خدا مامور بودم.
منبع: ماهنامه شاهد یاران، شماره 26
درآمد
آقاي رحيميان شما از دوستان دكتر شقاقي بوديد، نام ايشان كه به زبان مي‌آيد ياد چه چيزي مي‌افتيد؟
حاج آقا اولين كسي كه خبر شهادت دكتر شقاقي را به شما رساند كه بود و چطور اين خبر به شما رسد؟
اولين آشنايي شما با دكتر فتحي شقاقي چگونه و چطور اتفاق افتاد؟
شما گفتيد كه آنها به منزلتان هم مي‌آمدند و ساعت‌ها صحبت مي‌كرديد؛ در اين ديدارها ايشان راجع به چه مسائلي صحبت مي‌كردند؟
اگر خاطراتي از اين مباحثات و همسويي‌هاي فكري داريد براي ما ذكر كنيد.
مي‌خواهم به يك مبناي اعتقادي از منظر اسلامي اشاره كنم، مرزهاي جغرافيايي كه امروز در دنيا ترسيم شده مرزهاي الهي نيست، نمي‌تواند حد فاصل بين انسان‌ها باشد، بلكه بين حق و باطل مرز بين انسان‌هاست. اما در دايره اسلام و ايمان اين مرزها از بين مي‌رود. عراق، ايران، لبنان و فلسطين يكي مي‌شود، فتحي شقاقي ديگر حس نمي‌كند متعلق به كشور و سرزمين ديگري است، همه ما بندگان او هستيم. مؤمنان و مسلمانان برادران يكديگرند. اين حديث از جمله احاديثي بود كه بين من و ايشان زياد رد و بدل مي‌شد. امام صادق (ع) مي‌فرمايد: شايد برادر تني خودم را كه نه فقط مال يك كشور و شهر هستيم بلكه هم خانه هستيم را بر اساس حق و باطل، دين و كفر دشمن بدارم، اما فتحي شقاقي فلسطيني را به‌سان برادر حقيقي خودم با تمام وجود دوست دارم. همان طور كه در صدر اسلام مشاهده مي‌شود؛ ابولهب عموي پيامبر است اما ميلياردها فرسنگ از او فاصله دارد، اما در مورد بلال از حبشه، اباذر از دورترين نقاط، سلمان از فارس و اويس از يمن فاصله‌هاي جغرافيايي برداشته مي‌شود؛ يعني اين‌ها بالاترين و بيشترين قرابت را با پيامبر داشتند. اين مرزهاي جغرافيايي در فضاي معنويت و ايمان برداشته مي‌شود، به همين دليل است كه ما فتحي شقاقي و هر فلسطيني مسلمان و مظلوم را مانند برادر و خواهر خودمان دوست داريم. مخصوصاً آنهايي را كه پايبند به دين خدا هستند و در راه خدا جهاد مي‌كنند. فتحي شقاقي نماد و جلوه برجسته جهاد اسلامي و اخلاص در مسير زندگي‌اش بود، كسي كه شاگرد مكتب عاشورا و پيرو حسين (ع) بود. از حسين (ع) خود گفت، خود نوشت، خود فرياد زد و الهام گرفت و دريافت كه تنها راه نجات فلسطين پيمودن راه حسين (ع)، شهادت و شهادت‌طلبي، جهاد و ايثارگري است و در اين صحنه هم خوب درخشيد، اوج درخشش هم در شهادتش بود. شهادت او نورش را خاموش نكرد؛ شهدا وقتي به شهادت مي‌رسند ظالمين گمان مي‌كنند كه او را از صحنه خارج كرده‌اند، اما غافل از اين كه شهيد زنده است، مثل خورشيد مي‌درخشد و درخشش او جاوداني است.
شهيد دكتر شقاقي تا چه حد توانست اعتقادات خودش را به داخل فلسطين و به آن ملت مظلوم انتقال دهد؟ شما به عنوان يك نفر از بيرون آن را چطور ارزيابي مي‌كنيد؟ در اين سال‌ها كه با هم دوست بوديد اين صحبت‌ها پيش مي‌آمد كه تا چه ميزان انديشه‌هاي ناب حضرت امام توانسته به فلسطين انتقال پيدا كند؟
از عرفان آقاي شقاقي گفتيد و اشاره كرديد كه ايشان رهبر يك گروه سياسي فلسطيني هم بود. اگر بخواهيد در جملاتي شخصيت شقاقي را تشريح كنيد، او را يك عارف سياستمدار مي‌دانيد يا سياستمداري عارف و انديشمند؟
در جلسات گفتگوهايتان با شهيد شقاقي، نگاه او به شهيد و شهادت چگونه بود؟ آيا در اين زمينه هم صحبتي داشتيد؟
علت اصلي پررنگ بودن ادبيات عاشورايي و امام حسين (ع) در سخنان و مقالات و كتاب‌هاي شقاقي به همين مسأله بر مي‌گردد؟
همان طور كه شما هم اشاره كرديد، انديشه‌هاي امام خميني خيلي تأثيرگذار بود. در سفرهايي كه ايشان با امام ديدار داشت، چه سؤال‌هايي مطرح مي‌شد؟
امام بيش از هر كسي حقايق و واقعيت‌هاي اوضاع فلسطين را مي‌دانست، بنابراين آنچه را كه مي‌گفت خود به خود در دلش پاسخ سؤال‌هاي مفروض را به همراه داشت. نمونه‌اش همان كه گفتم كه اصلا امام نمي‌دانست آن آقا آن جا در قم چه گفته، ولي دقيقاً ابتدا به ساكن چيزي را گفته كه در همان حين دكتر شقاقي را رنج مي‌دهد كه وظيفه من چيست و بايد چه كنم. اگر جايي بخواهم عمليات استشهادي انجام دهم در اين عمليات حتي اگر بخواهم نظاميان اسرائيلي را بكشم، ممكن است در كنارش يك فرد عادي هم كشته شود؛ بنابراين براي اجتناب از اين قضيه كار ما خيلي محدود مي‌شود.
به سال‌هاي 1980 تا 1990 ميلادي برگرديم كه اوج گرايش‌ها و جنبش‌هاي اسلامي يا آزادي‌خواه در جهان اسلام و خاورميانه بود، چرا كه شخصيتي مانند دكتر شقاقي در ميان ديگر گروه‌هاي فلسطيني اين گونه نزديك به جمهوري اسلامي به وجود نيامد؟ چه تحولي در وجود آقاي فتحي شقاقي به وجود آمد كه اين طور شد و بقيه نشدند؟ چه فرآيندي لازم است كه يك شقاقي ديگر به آن شكلي كه شما گفتيد يك عارف سياستمدار در صحنه فلسطين شكل بگيرد؟
يك طرف قضيه هم اين است كه چه بسا الان خيلي از شهداي ما مقامي مثل شقاقي داشته باشند، چه بسا صدها شقاقي ديگر الان در داخل سرزمين‌هاي فلسطين داشته باشيم كه هنوز مجال درخشش پيدا نكرده‌اند. پس شما نمي‌توانيد بگوييد شقاقي رفت و ديگر نظيري هم برايش پيدا نشده است، چون پايان كتاب شقاقي شهادت بود پس در مدرسه او شاگردان زيادي پرورش يافتند و ما يقين داريم هزاران فتحي شقاقي نو خواسته و چه بسا هنوز شناخته نشده در متن ملت فلسطين شكل گرفته است. استدلال اين جهاد، انتفاضه، مقاومت، سازش‌ناپذيري سرسختي و صلابت مردم فلسطين در مقابل تمام دنياي استكبار است، مگر اين‌ها كم است؟ تمام دنياي استكبار با همه قدرتش و ملتي دست خالي ايستادگي مي‌كند و هر روز شهيد مي‌دهد و خانه‌اش را خراب مي‌كنند، كل فلسطين يك زندان بزرگ براي مردم فلسطين است. ولي آنها باز هم مقاومت مي‌كنند؛ فتحي شقاقي زنده نيست؟ فتحي شقاقي نظير ندارد؟ خير، فلسطين الان مملو از فتحي شقاقي‌هاست و خود او زنده‌تر از هر زماني در حال ايفاي نقش است.
دكتر فتحي شقاقي به شدت از نظام‌ها و رژيم‌هاي عربي انتقاد مي‌كرد و آنها را سازشگر مي‌دانست، اگر امروز در اين شرايط زنده بود و اين نوع سازش‌كاري را مي‌ديد چه مي‌گفت؟
به عنوان آخرين سؤال به عنوان دوست ايشان و الان هم كه نماينده ولي فقيه در بنياد شهيد هستند، اگر در مورد دوست شهيد‌تان، دكتر شقاقي چيزي مي‌خواهيد بگوييد، بفرماييد.
من قبل از آن، چيزي كه نپرسيديد را توضيح دهم. من و آيت‌الله جنتي از اولين كساني بوديم كه براي مراسم تشييع جنازه تا مزار شهيد و دفن او حضور داشتيم. بعد هم به منزلش رفتيم و با خانواده‌اش ديدار داشتيم. از صحنه‌هاي خيلي متاثر كننده دختر كوچكش بود كه حالت خيلي ضعيفي داشت و واقعاً ايشان را متأثر مي‌كرد. اگر چه او به عنوان يك رهبر برجسته فلسطيني مطرح بود، در كنار آنچه كه ما گاهي از بعضي از چهره‌هاي فلسطيني، خانواده و زندگيشان و چيزهايي كه در غرب دارند، شنيده بوديم. اما يكي از امتيازات فتحي شقاقي اين بود كه او از متعلقات دنيا سبكبار و به همين جهت براي پرواز به عالم بالا سبك‌بال بود. زندگي ساده، خانه محقر، خانواده بسيار معصوم و ساده زيست او مثل مردم عادي فلسطين و اردوگاه‌نشين‌هاي ديگر زندگي مي‌كرد و واقعاً مصداق اين آيه «قليل المؤنه و كثير المعونه» بود. زندگي بسيار كم هزينه‌اي داشت، اما همه وجودش بازدهي، خدمت‌رساني و جهاد براي اسلام و فلسطين بود. تشييع جنازه او يكي از صحنه‌هاي جانكاه براي من بود. البته فراموش نكنيد كه فاصله زيادي بين شهادت شقاقي و ترور اسحاق رابين نبود؛ يعني خدا خودش انتقام گرفت، فلسطيني‌ها كه دستشان به او نمي‌رسيد ولي خدا خودش وارد عرصه شد و به دست يك يهودي افراطي انتقام خون شقاقي را از راس تشكيلات صهيونيستي گرفت. اين معجزه الهي نيست؟ من آن موقع بيروت بودم. آن يهودي را كه دستگير كردند، گفتند چرا اين كار را كردي؟ گفت از طرف خدا مامور بودم.
او مدتي قبل از شهادتش در مراسم شهيد عباس موسوي گفته بود جنبشي كه دبير كل آن شهيد شود هرگز شكست نخواهد خورد، آيا چنين نظري در مورد جهاد اسلامي وجود دارد؟
منبع: ماهنامه شاهد یاران، شماره 26
/ج
