آسیب‌شناسی اینترنت، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی (2)

- معضلات اینترنت و فضای مجازی (ادامه مطالب)

ج) ایجاد مطالبات جدید اجتماعى

آشنایى جوانان با سطوح مختلف طبقات اجتماعى، درخواست آنان براى تغییر سطح طبقه اى را افزایش داده و همین امر به ایجاد مطالبات جدید اجتماعى مى انجامد.

چ) تهدید بنیان هاى خانواده و نارضایتی های خانوادگی

یکی از بزرگترین مسائل اجتماعی که جوامع امروزی به آن مبتلا می باشند ضعف بنیاد خانواده است. از آنجایی که مشکلات خانواده ها به صورت ناهنجاری های اجتماعی بروز می کند خانواده و سلامت آن از اهمیت فوق العاده ای برخوردارمی باشد. آماده کردن فرزندان برای پذیرش مسئولیت های اجتماعی یکی از وظایف مهم و اساسی خانواده ها به شمار می رود. جوانان باید بتوانند به خصوص برای زندگی های مشترک آماده شوند و سعی نمایند روابط خود را با پیرامون شان در حد متعارف و قابل قبولی تنظیم نمایند. صرف نظر از آمار و ارقام بالا و روز افزونی که در مسایلی مانند بالا رفتن سن ازدواج، طلاق، فرار از منزل، فحشا و سایر مسایل خانوادگی وجود دارد، سرد شدن ارتباطات عاطفی و نارضایتی ها از زندگی خانوادگی است که باعث ناکامی ها و شکست های بزرگی در زندگی جوانان شده است. این ها نشان از مشکلات عمیقی در سطح خانواده دارد که به نوعی باید ریشه یابی و درمان شوند.
امروزه با ورود تکنولوژی و وسایل ارتباط جمعی در خانواده، خانواده ایرانی با مسائل و مشکلات عدیده ای روبه رو شده است. در بررسی وضعیت خانواده های ایرانی می توان چنین گفت که خانواده ایرانی در معرض تغییرات مهمی که ناشی از پیدایی و ورود تکنولوژی های جدید به حریم خانواده است، قرار دارند. در میان تکنولوژی های نو، اینترنت به لحاظ ویژگی های خاص، دارای اهمیت شگرف است، زیرا سبب شده تا ساختار تازه ای در خانواده های ایرانی در شرف تکوین باشد. در خصوص این پدیده آنچه در خانواده های ایرانی مشاهده می گردد این است که حضور این رسانه و به طور کلی رایانه شخصی، ارتباطات خانوادگی را دستخوش تغییر نموده است. استفاده از فضای مجازی، فعالیتی زمان بر می باشد که مدت تعامل افراد خانواده را با یکدیگر کاهش می دهد. در این میان جوانان به واسطه فراغتی که دارند، نسبت به بزرگسالان، مدت زمان بیشتری را به فضای مجازی اختصاص می دهند. از طرف دیگر، فضای مجازی، کشمکش های جدیدی را در خانواده ایجاد می کند که شامل زمان استفاده از اینترنت، نوع صفحاتی که توسط اعضای کاربر خانواده مورد استفاده واقع می شود و دستیابی جوانان و والدین آنان به اطلاعات خصوصی یکدیگر و ... می باشد. چنانچه جوان در پیوندهای عاطفی و درک متقابل با سایر اعضای خانواده دچار مشکل باشد، احساس تنهایی، افسردگی و بی تفاوتی کرده و برای جبران آن به یک دوست، سرگرمی خاص و ... روی می آورد و فضای مجازی مناسب ترین محمل برای این مقصود است. بنابراین یکی از زمینه های اصلی در بروز مشکلات خانوادگی و اصولاً نارضایتی از زندگی مشترک، فضای مجازی است که تحت تأثیر تولیدات رسانه ای بوجود آمده و باعث آن گردیده تا سطح توقع و ارضاء از زندگی های مشترک را به خصوص در میان نسل جوان بالا ببرد. تحت تأثیر این فضا آنچه جوان باید از زندگی مشترک انتظار داشته باشد به نوعی تحریف می شود. لذت و صمیمیتی که از برنامه ها و محتویات رسانه ها مانند فیلم ها و سریال ها در اذهان جوانان نقش می بندد تا حد بسیار زیادی در زندگی طبیعی قابل دست یابی نخواهند بود و این می تواند تبعات زیانباری برای آینده جوانان به همراه داشته باشد.
بنابراین تغییر ارزش ها و هنجارهاى اجتماعى به نوبه خود بنیان هاى خانوادگى را در معرض تهدید قرار مى دهد. تغییرات تکنولوژیکی ارزش ها و هنجارهای اجتماعی را تحت تأثیر خود قرار داده است. یکی از چالش های فرا روی فرهنگ ها برخورد با این پدیده است. چون اساساً ورود اینترنت همراه با ارزش های غربی، چالش های جدیدی را در کشورهای دیگر به وجود آورده است. از آنجایی که برخی از عناصر موجود در این پدیده مغایر با فرهنگ خودی (ارزش های اسلامی- ایرانی) است، پس می توان گفت اینترنت می تواند آسیب های زیادی را به همراه داشته باشد. مثلاً ورود اینترنت در حوزه خانواده موجب تغییر نظام ارزشی در خانواده ها می شود. در یک مطالعه تجربی نشان داده شد که استفاده جوانان از اینترنت موجب کاهش ارزش های خانواده شده است.

ح) تغییر نقش هاى اجتماعى

پنهان ماندن هویت ها و کنترل ناپذیرى در شبکه، موجب کسب هویت هاى جدید و ایفاى نقش هاى اجتماعى مجازى در شبکه به وسیله افراد مى شود.

خ) تغییر در اوقات فراغت

اینترنت مشخص ترین نماد این عصر است، که اساسی ترین سهم را در اوقات فراغت مجازی دارد. رهایی شخص از تعهدات شغلی، اقتصادی و وظایف شخصی، خانوادگی، تحصیلی و اجتماعی با استفاده از فضای مجازی، فراغت مجازی را می سازد. در وجه فراغت و سرگرمی در فضای مجازی محوریت یافتن ارتباط و سرگرمی، از متن خارج شدن مکان ها و تجارب اوقات فراغت، رواج شکل های سرگرمی غیر وابسته به زمان و مکان، چند وظیفه ای شدن رسانه های جدید و لذت بردن جوانان از توانایی انجام همزمان چند وظیفه و امکان پذیر ساختن انواع جدیدی از مشارکت های عاطفی و زیبایی شناختی و فرهنگی از جمله مشخصه های اصلی رسانه های جدید به ویژه فضای مجازی می باشد. بنابر این اینترنت نه تنها دروازه ورود به شاهراه های اطلاعاتی را در فضای مجازی گشوده است، بلکه فضا و بازاری را نیز برای سرگرمی مهیا ساخته که به سرعت و به طور مداوم رو به رشد است. اینترنت از جمله مظاهر مدرن عرصه سرگرمی است که تحول رسانه های جدید به ارمغان آورده است. رسانه ای شدن و خانگی شدن به طور فزاینده ای توصیف کننده گذران بخش عمده ای از فراغت طیفی از جوانان گردیده است.
بنابراین گسترش بازی های الکترونیکی و سرگرمی های مجازی در بین قشر جوان، نشانه اهمیت اینترنت برای پر کردن اوقات فراغت و تفریح آنان است. اگرچه بازی و سرگرمی یکی از نیازهای اساسی برای تخلیه هیجان و رشد خلاقیت های ذهنی به شمار می رود، اما تأثیر استفاده بیش از حد از این سرگرمی ها، علاوه بر ایجاد مشکلات روحی، عدم توانایی در مهار کردن تمایلات، ایجاد بی ارادگی و تنبلی، مشکلات جسمانی نیز برای کاربران ایجاد می کند که مشکلات بینایی ناشی از تمرکز و نزدیکی به مانیتور رایانه، صدماتی که به سیستم اسکلتی در اثر نشستن طولانی و نا مناسب وارد می شود و چاقی از آن جمله است.
از دیگر مسایلی که سرگرمی های مجازی برای جوانان ایجاد می کنند این است که، سرگرمی های مجازی علاقه جوانان به مشارکت اجتماعی و فعالیت های مدنی را با انگیزه های مختلف تحت الشعاع قرار می دهد و می تواند بر مهارت های اجتماعی آنان در تدارک فراغت های گروهی و تفریحات و بازی های غیر مجازی تأثیر منفی بگذارد. اشاره به این مسئله ضروری است که شبکه های اجتماعی مجازی از این قاعده مستثنی نیستند و با فراهم آوردن امکانات مختلف از جمله بازی ها، سرگرمی ها، امکان بازی به صورت آنلاین، رقابت با سایر کاربران، دعوت دوستان دیگر کاربر به بازی، و حتی بیشتر هر یک از کاربران با فراهم کردن امکان فرستادن «هدیه» روزانه آن بازی به تأثیرگذاری در روابط و تعلقات اجتماعی کاربران و مهمتر از آن استغراق آنان در این فضا می پردازند.

د) اعتیاد اینترنتى

یکی از آسیب های اینترنت، اعتیاد به آن است به طوری که «از میان 47 میلیون استفاده کننده از اینترنت در امریکا 2 تا 5 میلیون دچار اعتیاد اینترنتی شده اند و با معضلات زیادی گریبان گیر هستند». در جامعه ما نیز با گسترش روزافزون اینترنت شاهد این مسأله هستیم. نتیجه تحقیقات انجام شده در کشور نشان می دهد که «بیشترین استفاده کنندگان از اینترنت جوانان هستند و 35 درصد از آن ها به خاطر حضور در چت روم، 28 درصد برای بازی های اینترنتی، 30 درصد به منظور چک کردن پست الکترونیکی و 25 درصد نیز به دلیل جستجو، در شبکه جهانی هستند».
توان اعتیادآورنده مواد مخدر، براساس سرعت جذب مواد مزبور به بدن انسان است، اما در مورد اینترنت، این سرعت و در دسترس بودن آن است که ایجاد اعتیاد مى کند. اگر این فرضیه درست باشد، پس ما باید با افزایش سرعت مودم ها و سهولت دسترسى، منتظر سطوح بالاترى از استفاده هاى اعتیادآمیز اینترنت باشیم.
قدرت محتواها به عنوان پتانسیل تحریک برانگیزى، مطالبى است که به صورت برخط مورد مطالعه قرار مى گیرند و مشخص است که تحریک برانگیزترین محتواها، یعنى محتواهاى جنسى، بیشترین و بالاترین سطوح استفاده در اینترنت را دارا هستند. این احتمال وجود دارد که ما با چند زیرمجموعه از اعتیاد اینترنتى و سوءاستفاده از اینترنت روبه رو باشیم و این احتمال قوى هم وجود دارد که درجاتى از سطوح مشترک میان اعتیاد به اینترنت، اعتیاد جنسى، اعتیاد به قمار و اعتیاد به خرید و مصرف (بریز و بپاش) وجود داشته باشد. اعتیاد به اینترنت مثل هر نوع اعتیاد دیگرى صرفنظر از این که آن را یک بیمارى روانى به حساب آوریم یا یک معضل اجتماعى، پدیده اى است فراگیر که با صدمات روانى اجتماعى، خانوادگى، جسمانى و حتى اقتصادى همراه است. معتادان به اینترنت مانند اغلب انواع معتادان، دچار افت در کارکردهاى فردى و اجتماعى مى شوند. اما فرق این اعتیاد با بقیه این است که معتادان اینترنت کمتر احساس گناه مى کنند. این افراد اغلب جزء افراد باکلاس و بافرهنگ جامعه ما هستند.
اگرچه هنوز معیارى براى تشخیص اعتیاد به اینترنت ارائه نشده است اما علائم این نوع اعتیاد را به دو دسته علائم روانى و جسمانى تقسیم کرده اند. علائم روانى عبارتند از: نوعى احساس لذت و رضایت هنگام دسترسى به اینترنت و ناتوانى در متوقف کردن افسردگى و بدخلقى در مواقعى که دسترسى به اینترنت وجود ندارد و دروغ گفتن به دیگران در مورد میزان استفاده از اینترنت و ... و علائم جسمى عبارتند از: علائمى که ناشى از نشستن زیاد است (سوزش چشم و سردرد و کمردرد و اضافه وزن و ...) و علائمى که ناشى از غفلت فرد نسبت به خودش است (بى نظمى در غذا خوردن و صرفنظر کردن از بعضى وعده هاى غذایى و توجه نکردن به بهداشت و آراستگى فردى و اختلالات خواب و تغییر در الگوى خواب و ...).
همچنین اعتیاد به اینترنت می تواند مشکلات جدی تحصیلی و خانوادگی برای مخاطبان به وجود آورد. اگر استفاده کنندگان از اینترنت نتوانند به مدت یک ماه دوری از اینترنت را تحمل کنند در معرض خطر اعتیاد به آن قرار دارند. متأسفانه ما شاهد این پدیده در میان جوانان هستیم، به طوری که برخی از جوانان، شب ها را تا صبح با اینترنت می گذرانند و تمام صبح را خواب هستند و این مسأله آغازگر آسیب های متعدد دیگر نیز می شود. از جمله این آسیب ها می توان به آسیب های خانوادگی، ارتباطی، عاطفی، روانی، جسمی و اقتصادی اشاره کرد.

ر) شکل گیرى خرده فرهنگ هاى مختلف

کارکرد غالب چت هاى اینترنتى در جوانان ایرانى از جنبه هاى فراغتى و سرگرم کننده آن است که با فاصله زیادى اولویت نخست استفاده کنندگان را تشکیل مى دهد. نتایج تحقیقات بیانگر این است که فضاى غالب در محیط چت روم هاى مورد مراجعه جوانان، گفت وگوهاى دوستانه جوانان غیرهمجنس است که با نیت ارضاى کنجکاوى، آشنایى و سرگرمى و گاه ماجراجویى بدان روى مى آورند.
درمجموع، گفت وگوهاى اینترنتى عرصه جدیدى را براى گذران فراغت طیف روبه افزایشى از جوانان و شکل گیرى خرده فرهنگ هاى مختلف با زمینه ها و علایق متنوع فراهم ساخته است. اگرچه نگرش غالب به این «میدان» جدید و بهره مندى از آن اغلب محدود به آشنایى ها و گفت و گوهاى غیر جدى، کنجکاوانه و عادتى است، با این حال براى اقلیتى مجالى را به منظور تأمل در «سیاست زندگى»، بازى با هویت و بازاندیشى در پروژه انباشت و ابراز هویت فراهم ساخته است. این اقلیت از پتانسیل هاى فضاى مجازى براى تقویت سرمایه هاى سمبلیک و فرهنگى خود در برقرارى ارتباط و تنظیم روابط با خویش و اجتماع بلافصل خویش استفاده مى کنند.
در وجه منفى، سرگرمى هاى مجازى علاقه جوانان به مشارکت اجتماعى و فعالیت هاى مدنى را با انگیزه هاى مختلف تحت الشعاع قرار مى دهد و ممکن است بر مهارت هاى اجتماعى آنان در تدارک فراغت هاى گروهى و تفریحات و بازى هاى غیر مجازى تأثیر منفى بگذارد. همچنین مجاورت طولانى با فضاى مجازى مى تواند به فرهنگ پذیرى یک طرفه و تأثیرپذیرى افراطى از هنجارها و ارزش ها در عرصه هاى مختلف ارتباطى و اجتماعى انجامیده و با تقویت جهان وطنى تعلقات ملّى و سنتى کاربران را تحت تأثیر قرار دهد.

5. ابعاد سیاسى

الف) ایجاد گروه هاى سیاسى مجازى

از طریق اینترنت گروه هاى سیاسى خاصى به وجود مى آیند که فقط بر روى این شبکه وجود دارند.

ب) اختلال در روند کنترل جریان اطلاع رسانى

رسانه ها و نشریات الکترونیکى فارسى بدون کسب اجازه از حاکمیت منتشر شده و روند اطلاع رسانى رسمى را مختل مى کنند.

پ) انتقال مستقیم اندیشه ها و دیدگاه هاى جریان هاى معاند به داخل

اگر تا دیروز براى انتقال افکار و دیدگاه هاى معاندان نظام به داخل فقط نشریات مکتوب وجود داشت امروزه از طریق اینترنت شامل سایت ها، گروه هاى خبرى، خبرنامه هاى الکترونیک و پالتاک ها و فروم ها امکان انتقال مستقیم اندیشه هاى معاندان به داخل وجود دارد.

ت) ایجاد گروه هاى فشار و ذى نفوذ مجازى

جمع آورى امضاى الکترونیک به منظور تأکید بر یک موضوع یا اعمال فشار بر یک نهاد، از کارکردهاى جدید اینترنتى در ایران است. این گروه هاى سیال مجازى نقش گروه هاى فشار سنتى را در فضاى سایبر ایفا مى کنند.

ث) کارکردهاى مشروعیتى

از طریق برگزارى رفراندوم هاى اینترنتى و سیستم هاى نظرسنجى اینترنتى، امکان اعطا یا سلب مشروعیت از عملکرد سیاسى سیستم فراهم شده است.

ج) ایجاد مطالبات جدید سیاسى

تراکم دیدگاه ها و مطالبات موجب بیدارى و هوشیارى و افزایش سطح توقعات و مطالبات آن ها شده و آشنایى با سایر دیدگاه ها به ایجاد مطالبات جدید سیاسى مى انجامد.

ح) به چالش کشیدن دستاوردهاى حرفه اى و رسمى

اطلاعات دولتى و حرفه اى را مى توان به چالش کشید.

خ) تضعیف نقش هویت دولت - ملّت ها

کاربران مى توانند هویت هاى جهانى و محلّى اختیار کنند.

د) انتشار مطالبات قومى و منطقه اى و افزایش تحریک پذیرى قومیت ها

خاصیت تأسیس سایت هاى قومى و راه اندازى وبلاگ هاى منطقه اى و انتشار برخى مطالب تحریک آمیز در سایت هاى اینترنتى قابلیت این رسانه و پدیده را براى دامن زدن به مباحث مناقشه برانگیز قومى را اقلیتى بالا برده است.

6. ابعاد فرهنگى

الف) ایجاد محرکه هاى قوى براى تبادلات فرهنگى غیرقابل کنترل

در واقع با وجود اینترنت بسیارى از محصولات فرهنگى که ماده اولیه آن ها اطلاعات است مثل کتاب، مقاله، موسیقى، فیلم، نقاشى و عکس به راحتى و بدون مانع تبادل مى شود. این بهم آمیختگى فرهنگى بویژه میان ایرانیان داخل و خارج کشور غیرقابل کنترل شده است.

ب) بسترسازى بیشتر براى تهاجم فرهنگى

رسانه اینترنت با همه سرویس هاى متنوعش ، قابلیت تبدیل شدن به بسترى براى تهاجم فرهنگى را دارد.{ فضای مجازی و تکنولوژی‌های مرتبط با این دنیا، اعم از سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، دانشی است که در غرب تولید شده و هنوز هم امتیاز این علم در دست آنان است. این بدین معناست که کشور‌هایی خاص فرصت بیشتری برای حضور در فضای گسترده و نا متناهی مجازی دارند و لذا امکان وسیعی برای تأثیرگذاری بر روی دیگر فرهنگ‌ها و تمدن‌ها خواهند داشت . این موضوع به فرهنگ‌های ارزشی، غنی و باریشه‌ای که به دلایل متعدد، از حضور مؤثر در فضای مجازی محروم یا ناتوان‌اند، آسیب جدی وارد می‌کند و به نوعی آن‌ها را در معرض استحاله و اثرپذیری از فرهنگ‌های بیگانه‌ی مسلط بر فضای مجازی قرار می‌دهد. بنابراین دور از انتظار نیست سیاست‌گذاری‌های این دنیا بر اساس راهبردهای چنین جوامعی طرح‌ریزی می‌شود.

پ) انتقال هنجارها و نرم هاى ارزشى و اخلاقى غربى

اینترنت یک پدیده غربى است و فرهنگ حامل آن نیز غربى است، پس چندان غیرمعقول نیست اگر بگوییم اینترنت موجب انتقال هنجارها و نرم هاى ارزشى و اخلاقى غربى مى شود.

آسیب های ناشی از استفاده نادرست و کنترل نشده از اینترنت

اينترنت بازاري جهاني براي خريد و فروش اطلاعات است. مي توان از اين بازار به نحومطلوب استفاده شود. اما در ايران به جهت وجود محدوديت هادر بخش هاي مختلف اينترنت به منزله ي ابزاري براي آشنايي افراد مطرح است نه اطلاع رساني. در تمامي دنيا از اينترنت براي گرفتن اطلاعات در زمينه پژوهش هاي علمي- خريد وفروش و... استفاده مي شود. اينترنت داراي خدمات گوناگوني است ازقبيل: وب سايت- وبلاگ- ايميل-پروفايل-گروه هاي اينترنتي- چت- انواع خدمات جستجووغيره. ايجاد امنيت اينترنتي براي افراد به خصوص نسل جوان لازم وضروري است زيرا اكثر جوانان و نوجوانان اطلاعات ناچيزي از خطر هاي اينترنت را دارند. امروزه دنياي رايانه هويت يابي نسل جوان رادرابعاد فكري واخلاقي تحت تأثير قرارداده و موجب اعتياد نو و مدرن شده و بدين وسيله سبب آسيب اجتماعي مي شود. سودجويان از طريق اينترنت به راحتي كالاي خود را تبليغ مي كنند، خبر هاي دروغين را براي جوامع مي فرستند، ابهت فرهنگي و ديني خانواده ها را مي شكنند و زمينه هاي آشفتگي هويت را براي جوانان فراهم مي كنند.
استفاده از اینترنت به خودی خود ابزار بی ضرری است اما استفاده بیش از حد و نادرست و مهار نشده از اینترنت ممکن است آثار منفی بر سازگاری اجتماعی، شغلی، آکادمیک، زناشویی و میان فردی، سلامت روانی و جسمانی، روابط خانوادگی و وضعیت هیجانی افراد داشته باشد که این پدیده مشکل عمده ای را برای بهداشت روانی جامعه ایجاد کرده است. تأثیرات، منفی استفاده از اینترنت زمانی افزایش پیدا کرد که اینترنت و کامپیوتر به منازل، مدارس، دانشگاه ها ، کافی نت ها و مشاغل راه پیدا کرد. پیامدهای منفی استفاده از اینترنت از جمله تغییر دادن سبک زندگی به منظور صرف زمان بیشتر در اینترنت، بی توجهی به سلامت خود، اجتناب از فعالیت های مهم زندگی، کاهش روابط اجتماعی، نادیده گرفتن خانواده و دوستان، مشکلات، مالی ناشی از هزینه های بهره بردن از اینترنت و مشکلات تحصیلی نام برد.
در اين ميان نقش خانواده در هدايت استفاده از اينترنت به سزاست.آشنايي فرزندان با خطرات جسماني-رفتاري- اخلاقي وتقويت مباني ارزشي– اخلاقي و ديني فرزندان و ايجاد خودكنترلي و خودايمني در آن ها براي استفاده بهينه از فن آوري هاي جديد بسيار پر اهميت است. نتايج تحقيقات و همچنين از نظر متخصصان مؤيد اين نكته است كه بهترين كاري كه مي توان در اين خصوص انجام داد اين است كه قبل از فراهم آوري امكان استفاده از اينترنت يك خط مشي كامل شفاف و دقيق درباره نحوه استفاده از اينترنت ترسيم شود. والدين مي توانند ضمن آنكه رايانه را درمكان عمومي منزل بگذارند، زماني را به استفاده از اينترنت اختصاص مي دهند وخود نيز وي را در اين زمينه همراهي كنند. توجه مي نماييم كه هريك از وسايل ارتباط جمعي ضمن اينكه به لحاظ تسهيل امور آثارمثبتي در جامعه داشته ودارند به لحاظ سواستفاده اي كه از آن ها مي شود ممكن است آسيب هايي رابراي جامعه به دنبال داشته باشند. هر چه وسايل ارتباط جمعي بيشتر قابل كنترل باشند آسيب هايي ناشي از آن هاكمتراست.

- از مهمترين آسيب هاي اينترنت

1- آسيب فكري: استفاده از حد متعارف از اينترنت به وابستگي شديد رواني و فكري مي انجامد.
2- آسيب جسماني: فشارهاي عصبي، چاقي، انزوا، چشم درد و...
3- آسيب اجتماعي- فرهنگي:گاه مشاهده مي شود كه افراد چنان در اتاق هاي گفت وگوغرق مي شوند كه حتي زمان صرف غذارافراموش مي كنند. اين ها علايمي شبيه الكلي ها يا معتادان دارند. بسياري از آن ها از بي خوابي رنج مي برند، خسته اند وروابطشان با اطرافيان به حداقل رسيده است.
4-گسست فكري و عاطفي: با ورود اينترنت و رايانه به درون خانواده ها بين والدين و فرزندان جدايي فكري -عاطفي وفيزيكي رخ مي دهد و پيشرفت خيره كننده فن آوري تأثيرات محسوس ونامحسوس زيادي را بر زندگي دختران گذاشته است.

- انواع آسيب هاي ناشي از اينترنت

آسيب هاي ناشي ازسوء استفاده ازاينترنت رادريك تقسيم بندي كلي مي توان به سه دسته تقسيم كرد:

الف)آسيب هاي امنيتي وسياسي
ب)آسيب هاي اقتصادي
ج)آسيب هاي اجتماعي

دراينجا چون موضوع اصلی بررسي آسيب هاي اجتماعي ناشي از اينترنت است لذا اشاره اي خلاصه وار به سرفصل هاي آسيب هاي اجتماعي- اخلاقي و فرهنگي ناشي از اينترنت خواهيم داشت كه همه آن ها راتحت عنوان آسيب هاي اجتماعي مورد بررسي قرار خواهيم داد.

- آسيب هاي اجتماعي ناشي از اينترنت

آسيب هاي اجتماعي ناشي از اينترنت رامي توان به دو دسته تقسيم كرد:
الف)‌آسيب هاي اجتماعي ناشي از سوء استفاده از امكانات اينترنت
ب)آسيب هاي اجتماعي مرتبط باماهيت وطبيعت ويژه اينترنت

الف- آسيب هاي اجتماعي ناشي از سوء استفاده از امكانات اينترنت

1) سوق دادن جوانان به سوء استفاده از وبلاگ ها و وب سايت هاي اينترنتي

سوء استفاده از وبلاگ ها و وب سايت ها علاوه برمسائل خلاف اخلاق وعفت عمومي (نظیر تشويق رابطه جنسي نامشروع) شامل موارد زيراست:
- توهين به ائمه ومقدسات به تمسخرگرفتن فرهنگ عاشورا (علت عدم نظارت خانواده)
- توهين به قوميت هاي مختلف
- سايت هاي الحادي كه نوجوانان وجوانان رابه شيطان پرستي وپذيرش عقايد وساير فرقه هاي ضاله تشويق مي كنند.

2) سوء استفاده از چت روم اينترنت

مسلماً چت را می توان تیغ دو لبه ای دانست که هم در جهت مثبت و مفید و هم در جهت منفی و مضر عمل خواهد کرد و این بستگی دارد که چگونه از آن استفاده کنیم. تمام کاربردهای مثبتی که برای چت در فصل پیشین بیان شد، در جهت عکس آن نیز می تواند صادق باشد و باعث انحرافات مذهبی، اخلاقی، سیاسی و ... گردد. چت روم اينترنت مي تواند يك محيط علمي باشد ولي تبديل به يك محيط مبتذل براي بسياري از كاربران ايراني شده است چت روم باتوجه به زنده بودن محيط موجب انحراف دختران وسوء استفاده از پسران نوجوان وزنان ونهايتاً ازهم پاشيدن خانواده های ما شده است.
موارد زیر تنها فهرست برخی از آسیب های چت کردن است که می تواند کاربران را مورد تهدید جدی قرار دهد:
- آسیب رساندن عمومی به سخت افزار و نرم افزارهای طرف مقابل
- اعتیاد به چت
- دوستی های بدون مرز و ضابطه
- خطرناک تر از ماهواره، ویدئو و حتی فیلم های مستهجن و ...
- قرار دادن فایل های مبتذل در دسترس عموم کاربران
- پخش اطلاعات خصوصی افراد، بدون مجوز
- ناشناس بودن کاربران در اتاق های چت
- رفتارهای وقیحانه و بی ادبانه
- فریب و بهره کشی جنسی
- تلف شدن وقت جوانان و فاصله گرفتن آن ها از واقعیت
- افراط در چت می تواند اثرات زیانبار روانی به همراه داشته باشد. از نظر یونگ اتاق های چت منبع اصلی اعتیاد اینترنتی هستند.

3) سوء استفاده از پروفايل ها وسايت هاي دوست يابي

پروفايل صفحه اي است كه فرد اطلاعات شخصي خود را براي تجارت دوست يابي، شغل يابي و. . . درآن قرار مي دهد كه ممكن است اين اطلاعات مورد سوء استفاده قرار مي گيرد. افراد به جاي اطلاعات خود اطلاعات ديگري را روي آن قرار مي دهند. افرادي كه اطلاعاتشان در پروفايل قرار مي گيرد بارها مورد سوء استفاده قرار گرفته اند.

4)آسيب هاي سوء استفاده از اطلاعات داخل رايانه هاي خصوصي مردم

هك كردن و بردن اطلاعات. مانند افرادی كه اطلاعات خود را روي اينترنت ديده اند از پرونده هايي است كه دراين خصوص مطرح شده است. افراد بايدمواظب نامه هاي الكترونيكي (ايميل) وعكس ها وساير مطالب درون رايانه خود باشند.

5)آسيب هاي ناشي از سوء استفاده از پست الكترونيك (ايميل)

ازجمله آسيب هاي پست الكترونيك اين است كه درآن آدرس ها مشخص نيست. گاهي محتواي ايميل هايي كه ناخواسته دريافت مي شود بسيارخطرناك است وممكن است موجب انحراف شود. استفاده هاي ضد امنيتي نيز ازاين وسيله انجام مي شود كه دراينجا كه موضوع بحث ما آسيب هاي اجتماعي است جاي پرداختن به آن نيست.

6)آسيب هاي ناشي از سوء استفاده از بازي هاي رايانه اي

اين بازي ها كه توسط دشمن طراحي شده است هم به نمادهاي ملّي وهم به نمادهاي مذهبي شليك مي شود. دراين بازي ها هويت ملّي ومذهبي دختران وپسران ماكه درحال شكل گيري است مورد هدف قرار مي گيرد. خانواده ها بايد بسيار مواظب محتواي بازي هاي رايانه اي باشند. دستگاه هاي مسئول هم بايد نظارت كنند.

7)آسيب هاي ناشي از سوء استفاده ازامكانات گروه هاي اينترنتي

تشكيل گروه ها وفرقه هاي الحادي- با اهداف وانگيزه هاي خاص كه اكنون گروه هاي شيطان پرستي وبسياري ديگراز گروه هاي الحادي جزء اين ها هستند- همچنين فال بيني وخرافه پرستي وغيره. ازاين طريق شيوع پيداكرده است.

ب) آسيب هاي اجتماعي ناشي از ماهيت وطبيعت ويژه اينترنت

1) اعتياداينترنتي

باتوجه به اينكه فضاي اينترنت يك فضاي بسيار وسيع است كه گشت زدن درآن و از اين سو به آن سو رفتن در آن بسيارآسان است و با توجه به اينكه فضاي سايبر به فراخور حال افراد امكانات زيادي دارد واستفاده ازاين امكانات كم هزينه است كساني كه وارد اين فضا مي شوند خيلي ديرازآن دل مي كنند وبه سختي خارج مي شوند وبه عبارت ديگر اعتياد به اينترنت پيدامي كنند.
معتاد اينترنتي كسي است كه نمي تواند يك روز رابدون اينترنت سپري كند و روزانه چندين ساعت درفضاي اينترنت گشت مي زند. برخي از آسيب هاي ناشي از اعتياد به اينترنت عبارتنداز:

نتيجه اعتياد به اينترنت

1- افسردگي 2-اضطراب 3- انزوا 4- مختل شدن فعاليت هاي روزمره 5- رها كردن شغل(بيكاري)

2) مصنوعي شدن ارتباطات واز بين رفتن روابط صحيح اجتماعي

افراط در استفاده از اينترنت روابط چهره به چهره راكه موجب و صفا وصميميت مي شود ازبين برده است. استفاده ازايميل، چت، شب نشيني هاي اينترنتي به وسيله وب كم، دوست يابي مصنوعي همه وهمه باعث ازبين رفتن صفا وصميميت درجامعه شده است.

3) تضعيف نهاد خانواده وصله ارحام

كساني كه در استفاده از اينترنت افراط مي كنند به جاي اينكه به دنبال ارتباط برقراركردن با ارحام وفاميل ها باشند به دنبال چت كردن ودوست يابي درخارج از خانه هستند، ياردر خانه ما وگرد جهان مي گرديم. اگر غربي ها نياز به دوست يابي اينترنتي دارند بدان جهت است كه واحد خانواده درغرب ضعيف است اما نبايد اين فرهنگ در ايران رسوخ كند چراكه عشق رادرخانواده از بين مي برد. افراط دراستفاده از اينترنت دربرخي از خانواده ها موجب طلاق گرديده است.

4) بي هويتي وبحران هويت

يكي از ويژگي هاي حضور در اينترنت دروغگويي وپنهان كردن هويت واقعي خوداست. چراكه اين فضا ناكجا آباد است. ناشناخته است وهركس باهويت واقعي وارد فضاي سايبر شود ممكن است مورد سوء استفاده قرار گيرد بنابراين مجبور است هويت واقعي خود راپنهان كند واين باويژگي دوران جواني كه دوران هويت يابي است بسيار در تضاد است جوان كه به دنبال كشف ارزش ها ودروني كردن آن است ضدارزشي را دروني مي كندكه بسيار خطرناك است. پس بايد اين موضوع را به نوجوانان و جوانان متذكر شد.

5) جرأت وجسارت ارتكاب جرم به خاطر ناشناخته بودن درمحيط

جرم شناسان مي گويند يكي از دلايل كثرت وقوع جرم درحاشيه شهرها، مهاجرنشين بودن آن ها وناشناخته بودن افراد يك محلّه براي همديگراست. تجربه ثابت شده است كه اگر افراد يك محل همديگر را بشناسند كمتر مرتكب جرم مي شوند. فضاي سايبر فضايي است كه اهالي آن درعين ارتباط همديگر را نمي شناسند. هرروز مي شود بايك هويت خاص وارد اين فضا شد لذا اين فضا خودبخود جرم زا وآسيب آفرين است. حتي اگر پليس هم پس از زحمات زياد بتواند آدرس مجرم راپيداكند چون درفضاي واقعي بامرزهاي جغرافياي ومحدوديت هاي ان روبروست اگر مجرم دركشور ديگر باشد به سختي مي شود اورا دستگير ومجازات كرد.

پیامدهای منفی شبکه های اجتماعی

1.‌ شکل گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار کذب

به علت عدم امکان شناسایی هویت واقعی اعضا و نیز عدم امکان کنترل محتوای تولید شده توسط کاربران شبکه های اجتماعی، یکی از مهم ترین پیامدهای منفی این شبکه ها، شکل گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار کذبی خواهد بود که توسط برخی از اعضای این شبکه ها و با اهداف خاص و غالباً سیاسی منتشر می شود.

2.‌ تبلیغات ضد دینی و القاي شبهات

در شبکه های اجتماعی اینترنتی نیز مانند سایر رسانه ها، افراد و گروه های مغرض با اهداف از پیش تعیین شده و با شیوه های مخصوص، اقدام به تبلیغات ضد دینی و حمله به اعتقادات مذهبی می نمایند. گاه پس از تحقیق و ریشه یابی در می یابیم که هدف اصلی گردانندگان برخی از این شبکه ها، دین زدایی و حمله به مقدسات بوده است.

3.‌ نقض حریم خصوصی افراد

معمولاً شبکه های اجتماعی ابزارها و امکاناتی را در اختیار کاربران خود قرار می دهند تا آن ها بتوانند تصاویر و ویدئوهای خويش را در صفحه شخصی خود قرار دهند. همین طور، کاربران می توانند اطلاعات شخصی خود را نیز در اين شبكه‌ها قرار دهند.
در اغلب شبکه های اجتماعی، برای حفظ حریم خصوصی افراد راه کارهایی ارائه شده است؛ برای مثال، دسترسی به تصاویر و اطلاعات را با توجه به درخواست کاربر محدود می نمایند و یا اجازه مشاهده پروفایل کاربر را به هر کسی نمی دهند؛ ولی این راه ها کافی نیستند. مشکلاتی از قبیل ساخت پروفایل های تقلبی در شبکه های اجتماعی و عدم امکان کنترل آن ها به دلیل حجم بالای این هرزنامه‌ها، باعث مي‌شود كه افرادی با پروفایل‌های تقلبی به شبکه های اجتماعی وارد شوند و با ورود به حریم‌های خصوصی افراد مورد نظر، تصاویر و اطلاعات آن ها را به سرقت برده و شروع به پخش تصاویر در اینترنت كنند.

4.‌ انزوا و دور ماندن از محیط های واقعی اجتماع

جامعه مجازی، هیچ وقت جایگزین جامعه واقعی نخواهد گردید؛ بلکه به عنوان تسهیل کننده تجارب اجتماعی عمل خواهد كرد. تسهیلات ارتباطی به ما امکان می‌دهد تا در سطح جهانی و از راه دور به شیوه‌ای جدید با اجتماعاتی كه منافع مشتركی داریم، بپیوندیم. در نتیجه، با پیوستن به این «اجتماعات از راه دور» قادر خواهیم بود تا در دنیای واقعی نیز روابط اجتماعی بهتری با همسایگان، همکاران و سایر شهروندان جامعه واقعی برقرار سازیم.

5.‌ تأثیرات منفی رفتاری

هر شبکه اجتماعی فرهنگ ارتباطاتی خاص خود را دارد، یعنی منش و گفتار مخصوص و منحصر به فردي را برای خود برگزیده است. البته می‌توان شبکه هایی را یافت که فرهنگ ارتباطاتی تقلیدی برای خود برگزیده اند. فرد با عضویت در هر شبکه اجتماعی درگیر نوع خاصی از فرهنگ ارتباطاتی می‌شود که شامل: برخورد، تکيه کلام، اصطلاحات مخصوص، رفتار، تیپ شخصیتی و ظاهری و... است. بدون تردید، میزان تأثیرپذیری فرد از این محیط، صفر مطلق نخواهد بود. پس هر شبکه اجتماعی، هویت مطلوب خود را ترویج می‌کند.
مثلاً در سایت هایی مثل فیس بوک و فرندفید و تويیتر، کاربر در کنار اینکه عضو جامعه بزرگ پايگاه مورد نظر است، در گروه و شبکه های اجتماعی کوچک‌تری نیز عضو می شود. هر کدام از این گروه ها وابستگی خاص خود را دارند و به تبع، فرهنگ ارتباطاتی مخصوص. پس فرد در تأثیرپذیری از فرهنگ ارتباطاتی این گروه ها بر خود لازم می بیند که هویت ارتباطاتی خود، يعني سبک و هویت کنش های کلی خويش در ارتباط با دیگران را تغییر دهد؛ هر چند این تغییر هویت موقت و محدود به زمان و مکان خاصی باشد؛ ولی بدون تردید در هویت واقعی فرد بی‌تأثیر نخواهد بود و به‌ طور کلی، همه اجزای یک شبکه اجتماعی که فرد با آن در تعامل است، در ضمیر ناخود آگاه فرد تاثیر می گذارد. هویت ارتباطاتی فرد نیز چیزی نیست که به ضمیر ناخودآگاه مرتبط نباشد.
ادامه دارد...
منابع تحقيق :
داخلی:
- امیری، مصطفی،(1387)، گفتمان بی مرز (چت، آسیب ها و کاربردها)، نشریه میان رشته ای پیام، پاییز، شماره 91.
- امیری، مصطفی،(1387)، گفتمان بی مرز (چت، آسیب ها و کاربردها)، نشریه علوم سیاسی،حصون، زمستان، شماره 18.
- استاديان، ندا، اينترنت وآسيب هاي اجتماعي، منتشر شده درپايگاه تخصصي نشر مقالات حقوقي،حق گستر.
- سلیمانی پور، روح الله،(1389)، شبکه های اجتماعی، فرصت ها و تهدیدها، نشریه اطلاع رسانی و کتابداری، ره آورد نور، تابستان، شماره 31 .
- سلیمی ، عظیمه و همکاران (1388)، ارتباطات اینترنتی در زندگی : بررسی نقش ادراک حمایت اجتماعی و احساس تنهایی در استفاده از اینترنت ، مطالعات روان شناختی.
- سهرابی حقیقت، محمد هادی(1385)، بررسی اثرات استفاده از اینترنت بر انزوای اجتماعی در میان کاربران کافی نت های تهران، رساله کارشناسی ارشد، راهنما دکتر منوچهر محسنی تبریزی، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.
- ساروخانی، باقر(1385)، اینترنت و خانواده در ایران معاصر، مجموعه مقالات همایش زنان و اینترنت در هزاره سوم، تهران، دفتر امور زنان سپاه.
- شیرودی، مرتضی (1387)، آسیب شناسی اینترنت در ایران و جهان اسلام، مجله مربیان، سال هشتم، شماره28.
- شیخی، غفور(1391)، آسیب های اجتماعی نوپدید(1- چت) - بررسی های علوم اجتماعی و مباحث پژوهشگریresearches.mihanblog.com/post
- درگاهی ، حسین و رضوی، سید منصور(1386). اعتیاد به اینترنت و عوامل مؤثر بر آن در ساکنان منطقه 2 غرب تهران ، فصلنامه پایش ، سال ششم ، شماره سوم.
- دانایی، نسرین(1384)، تفاوت نسل دیروز و نسل امروز، روزنامه همشهری، شماره3732.
- ربیعی، علی و شاقاسمی، احسان (1383)، آسیب شناسی فردی و اجتماعی روابط مجازی در ایران: یک رویکرد کیفی، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال نهم ،شماره34.
- رحیمی، محمد و پرنده، رادبه،(1392)، آسیب شناسی فضای مجازی و خانواده؛ تهدیدها و چالش ها، سایت علوم اجتماعی.
- ذکائی، محمد سعید(1387)، جامعه شناسی جوانان، تهران، انتشارات آگاه.
- فیاض بخش ، احمد و همکاران (1390)، استفاده از اینترنت و سلامت در دانشجویان، مجله پژوهشی حکیم، دوره چهاردهم ،شماره دوم.
- فرهمند، مریم(1387)، دختران و کاربرد اینترنت، مجله مطالعات راهبردی زنان، شماره 41.
- عزیز پور، آرزو(1389)، درآمدی بر نقش و کارکرد رسانه های غربی در ترویج و فرهنگ غربی بر روی جوانان، مجله درس هایی از مکتب اسلام، شماره 592.
- عباسی، مهدی و هاشمی، تورج(1389)، نقش رسانه ای اینترنت در ناهنجاری اجتماعی در فضای سایبر در جنگ نرم، ماهنامه مهندسی فرهنگی، سال پنجم، شماره 50-49.
- صادقیان، عفت(1386)، تأثیر کامپیوتر و اینترنت بر کودکان و نوجوانان، مجله الکترونیکی پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران.
- صابری، محمد،(1392)، نقش و تاثیر اینترنت در رفتار اجتماعی نوجوانان و جوانان،کارشناس مدیریت فرهنگی.
- منطقی، مرتضی(1383)، رفتار شناسی جوانان در دهه سوم و چهارم انقلاب اسلامی، تهران : پژوهشکده علوم انسانی.
- منتظر قائم، مهدی و شاقاسمی، احسان(1387)، اینترنت و تغییر اجتماعی در ایران؛ نگاهی فرا تحلیلی با تأکید بر جوانان، مجله جامعه شناسی ایران، دوره نهم، شماره 4-3 .
- مسعودنیا، ابراهیم (1390) رابطه استفاده آسیب شناختی / جبری از اینترنت با بروز علایم اضطراب و بی خوابی در میان اعضای هیئت علمی دانشگاه یزد ، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی ، شماره 61.
- محسنی، منوچهر و دوران، بهزاد و سهرابی حقیقت، محمد هادی(1385)، بررسی اثرات استفاده از اینترنت بر انزوای اجتماعی کاربران اینترنت ( در میان کاربران کافی نت های تهران) مجله جامعه شناسی ایران، شماره4.
- ناستی زایی، ناصر (1387) . بررسی ارتباط سلامت عمومی با اعتیاد به اینترنت ، طبیب شرق ، دوره 11 ، شماره 1.
- هاقس، زندارا (1383)، اینترنت، دروغ پردازی و روابط عاشقانه، مجله سیاحت غرب، شماره 12.
- ویستا، زندگی دوم در فضای مجازی(۱۳۹۲) http://vista.ir/article/320106: نشانی سایت.
خارجی:
Len hart , Amanda (2001)," the internet and education" combridge press-
- Osgerby , Bill (2004), " youth media" , London and New York : Routhledge