چگونه کودکان را به کتاب خواندن علاقه مند کنیم؟

در عصر ما، بيان اين نکته که تا چه حد کتاب و کتابخواني موجب رشد ديني ، اخلاقي ، فرهنگي ، اجتماعي و عقلاني آدمي مي شود ضرورت نمي نمايد، زيرا همه مي دانند که کتابهاي مفيد و سودمند يکي از مهمترين ابزار رساندن پيام و انتقال فرهنگ و تمدن بشري از نسلي به نسل ديگر است. نظر به اين که چنين نقش و اثري است که اين پيام (کتاب) بايد از نظر محتوا، شکل ، فراواني و ارزاني مرتبا با نيازهاي واقعي آدمي هماهنگ گردد و تداوم و تعالي فرهنگ بشري را موجب شود، اگر کتاب به گونه اي شايسته در اختيار قرار گرفته و خوانده شود و برداشت هاي مناسب از آن صورت گيرد، آن گاه مي توان گفت که مويد تفکر است و قوت دهنده تعقل و يار حکمت. با کودکان بايد با بهترين و آسان ترين زبان سخن گفت که آن زبان انسان زنده است.
همراه با حرکات و حالات و اين زبان در درجه اول زبان کتاب نيست. بهترين زبان براي کودکان ابتدا ديدني هاست و حضور پدر و مادر خوب و حضور گلها و درختان و حضور آسمان و ستارگان و حضور آنچه مي تواند به گونه اي عاطفه و تفکر کودک را بيدار و مجرب سازد.

کتاب خواندن براي کودکان زير 4 سال:

استعداد خواندن در کودک خيلي پيش تر از اين که به مدرسه برود نمايان مي شود. بعضي متخصصان معتقدند که معلم در کلاس اول خيلي کم مي تواند به بچه اي که در 5سال اول زندگي اش براي يادگيري زبان زياد با او کار نشده است ، کمک کند. کتاب را از همان بدو تولد و حتي قبل از آن با صداي بلند براي کودک خود بخوانيد. اگر والدين بتوانند هر روز 20 دقيقه اين کار را ادامه دهند، فرزند آنها در سن ورود به مدرسه ، تعداد زيادي لغت فراخواهد گرفت. در ضمن ، قدرت خلاقيت و استعداد خوب گوش دادن در آنها تقويت مي شود و آموزگار

آماده شدن براي خواندن:

وقتي شما از بازيهاي موزيکال با کودکان لذت مي بريد، ممکن است اصلا به خواندن کتاب براي کودکان فکر نکنيد در صورتي که اين بازيها نقطه شروعي براي خواندن کودک است. بچه هايي که کتابخوان هاي خوبي مي شوند معمولا آنهايي هستند که خوب صحبت مي کنند. از اولين روزهاي زندگي کودک به او صحبت کردن و فکر کردن را بياموزيد. بزرگترين لذت براي شما وقتي است که او خوب ياد مي گيرد. البته بچه ها متفاوتند. بعضي ها ممکن است خوب صحبت نکنند ولي بعدا کتابخوان هاي خوبي شوند. اگر شما در مراحل اوليه رشد بچه با او حرف بزنيد به رشد و سخنگويي او احتمالا کمک کرده ايد.

کودکان دوست دارند با آهنگ کلمات بازي کنند:

بعضي وقتها بچه ها کلماتي را دوست دارند که در آنها صداهاي مشابهي وجود دارد مانند بو، مو و کو. آنها از اين کلمات تقليد مي کنند و آنها را بارها تکرار مي کنند. اين تکرارها بيشتر به خاطر اين است که کودک از آهنگ اين کلمات لذت مي برد يا سعي مي کند از صداهاي قديمي صداهاي جديد بسازد. تمام اين کارها به حرف زدن و بعدا به خواندن او کمک خواهد کرد.

بچه ها تکرار صداها را دوست دارند:

شايد دليل اين که بچه ها اشعار کودکان را خيلي دوست دارند، همين تکرار صداها باشد.

براي بچه هاي خيلي کوچک کتاب را با صداي بلند بخوانيد:

کودک در سن 8 يا 9 ماهگي از اشعار کودکانه و لالايي لذت مي برد و در 12 يا 15 ماهگي به عکسهاي کتاب موقع خواندن شعر و آواز نگاه مي کند. در 1.5 تا 2 سالگي کتاب را ورق مي زند و کم کم داستان ها را خوب ياد مي گيرد و اگر شما در خواندن کتاب اشتباه کنيد او تصحيح مي کند. البته اگر کودک شما در اين سنين مطالعه را دوست ندارد نگران نشويد. هر بچه اي رشد مخصوص خود را دارد. هنگام خواندن براي بچه او را در جايي بنشانيد که تصاوير کتاب را ببيند و شما را در نگه داشتن کتاب کمک کند. بگذاريد بچه ها کتاب را ورق بزنند. در ساعتي برايش کتاب بخوانيد که دوست دارد.

کتابهايي براي بچه هاي زير 4 سال:

هيچ کتابي را نمي توان به طور دقيق براي سن معيني معرفي کرد. به طور معمول کتابي که در 3 سالگي مورد علاقه بچه واقع مي شود، ممکن است براي سالهاي بعد هم مورد علاقه او قرار گيرد. کتابهايي که داراي کار هنري و نقاشي هاي ساده و رنگهاي روشن هستند براي بچه ها مناسب است. کتابهاي شعر کودکان نيز مورد علاقه اين سنين است. داستان هايي که به وقت خواب براي بچه مي گوييد، معمولا براي کودک پس از يک روز بازي ، جالب و سوال برانگيز مي شود. هر مادر و پدري بايد با توجه به ذوق و کنجکاوي کودک خود، کتابهاي متناسب را برگزيند. کتابهايي که عکسهاي واقعي از حيوانات را دارند نيز مورد علاقه و توجه بچه ها (در سنين رشد و بالندگي) است.

کتاب خواندن براي بچه هاي 4 تا 6 سال:

بچه ها در سن 4 تا 6 سالگي در آستانه مطالعه قرار دارند. آنها بسيار عميق تر از بچه هاي کوچکتر از خود حرف مي زنند. اين بچه ها خيلي حرف مي زنند و سوالات زيادي مي کنند و درباره کلمات چاپ شده کنجکاو مي شوند. آنها هر چه بيشتر خود را براي خواندن مجهز مي کنند.

بلند حرف زدن در اين سن مفيد است:

بچه در سن 4 سالگي ممکن است هميشه حرف بزند. او با هر کسي حتي سگ و گربه حرف مي زند. با خودش هم حرف مي زند و در واقع کلمه چرا وسيله اي براي حرف زدن هميشگي اوست. اگر شما پدر و مادرها بدانيد که حرف زدن کودک چقدر در رشد هوش او موثر است ، نقش خود را در گوش دادن به حرفهاي فرزندتان درک خواهيد کرد. شما او را تشويق مي کنيد که درباره کارهايي که مي کند صحبت کند. بچه اي که خوب صحبت مي کند براي خواندن بهتر آماده مي شود.

بچه ها از انواع بازي با کلمات لذت مي برند:

براي بچه ها در اين سنين بازي با کلمات کاري طبيعي است. آنها کلمه جديد را بارها تکرار مي کنند. اولين بازي با کلمات ، بازي با لغاتي است که با حرف مشابهي شروع مي شود مثلا ميم مثل موش ، مار. ش مثل شير، شکر. بازي ديگر داستان گويي با کمک بچه هاست که به صحبت کردن و تقويت احساس داستان گويي شان کمک مي کند. براي بچه ها داستان هاي ساده بخوانيد و از بچه بخواهيد که آنها را با شما تکرار کند، پس از 3 يا 4 بار تکرار او خواهد توانست همه داستان را بازگو کند. بازي کردن در نمايش هاي ساده به بچه قدرت بازي در داستان هاي زيبا و مورد علاقه او را خواهد داد. گزارش وقايع روزانه نيز روش خوبي براي کمک به پاسخگويي بچه هاست.

تلفظ بد کلمات از سوي بچه ها:

هر کدام از شما حتي بچه هاي 4 ، 5 يا 6 ساله اي را ديده ايد که کلمات را بد تلفظ مي کنند. به طور معمول تلفظ کردن بچه ها با تشويق شما درست مي شود. کودکان بشدت تقليد مي کنند. اگر پدر و مادرها واضح صحبت کنند، بچه ها هم مي کوشند واضح صحبت کنند. موقع تلفظ غلط از سوي کودکان ، پدر و مادر نبايد از او عيبجويي کنند، به طوري که احساس گناه از اين اشتباهات بکند. براي اين که بچه کلمات را خوب تلفظ کند، گردش زبان را در دهان هنگام تلفظ حروف سخت به او نشان دهيد و اگر اين کار را در مقابل آينه براي او انجام دهيد، مي بينيد که چگونه خودش مي تواند از حرکات لبهاي شما تقليد کند.

بچه درباره کلمات نوشته شده کنجکاو مي شود:

بچه در 2 سال پيش از ورود به مدرسه به زبان نوشتاري بسيار دقيق مي شود. آنها در همه جا لغات چاپ شده مي بينند و تلفظ اسامي را ضمن نشان دادن مي گويند. بچه در 5سالگي ممکن است حروفي را بشناسد و آنها را در جاهاي مختلف مثل تابلوي مغازه ها، روي قوطي ها به ما نشان دهد.

علايق بچه ها را گسترش دهيد:

بچه ها در سن 4 و 5 سالگي همه چيز را وارسي مي کنند، آنها دماغشان را به کمد و صندوق مي چسبانند. اين کنجکاوي طبيعي بچه را مورد تشويق قرار دهيد. اين روشي است که بچه دنيايش را گسترش مي دهد. با نگهداري يک پرنده در خانه مي توانيد مقدار زيادي آموزش به بچه خود بدهيد. ديدن مجلات بزرگسالان (نگاه کردن به عکسها و ورق زدن)، چسباندن عکس روزنامه ها و مجلات روي تابلو براي بچه ها مفيد است.

کتاب را براي بچه هاي 4 و 5 ساله بلند بخوانيد:

بلند خواندن براي بچه ها عطش خواندن را در آنها افزايش مي دهد. براي پدر و مادر هم لذتبخش است ؛ اگرچه بچه هاي 4 و 5 ساله هنوز از شعرهاي لالايي لذت مي برند، اما براي داستان هاي طولاني تر هم آماده اند.

بچه ها دوست دارند براي خودشان کتابهايي را داشته باشند:

وقتي بچه به سن 4 يا 5 سالگي مي رسد، احساس مالکيت قوي تري پيدا مي کند و کتابهايي را براي خودش مي خواهد. اگر جايي براي کتابهايش به او بدهند، او مغرورانه دوست دارد که به تعداد آنها اضافه کند و از کتابهايي که به عنوان هديه مي گيرد، استقبال خواهد کرد. رفتن به کتابخانه و ديدن کتابها براي بچه تجربه خيلي خوبي است. بگذاريد بچه خودش کتابها را ببيند و لمس کند. بگذاريد او تقاضاي خريد کتاب بکند.

کتابهايي براي بچه هاي 4 و 5 ساله:

بچه ها در اين سنين ، کتابهاي کوچکتر از سن خودشان را دوست دارند. آنها معمولا به داستان هاي عاميانه علاقه مندند. داستان هاي مربوط به حيوانات ، چه تخيلي و چه واقعي ، بخصوص داستان هاي مربوط به سگ و گربه و اسب را دوست دارند، به ماجراهاي مربوط به حيوانات غيرخانگي مانند فيل ، شتر، شير و ميمون نيز کنجکاوند.

کتاب خواندن براي کودکان 6 تا 10 سال:

وقتي بچه به مدرسه مي رود، در واقع گام مهمي در زندگي اش برمي دارد. مدرسه رفتن او، به معني آن است که او ديگر بزرگ و مستقل شده است ، بعضي از اين بچه ها، وقتي به مهد کودک مي روند، در 3 يا 4 سالگي و عده اي ديگر زماني که در 5 سالگي به کودکستان مي روند، اين قدم را برمي دارند.  

مسائلي درباره خواندن بچه ها:

والدين بسيار دوست دارند که بچه ها خودشان بتوانند کتاب بخوانند از اين رو، زودتر از موقع ، به دنبال آن هستند؛ مثلا از فرزندشان مي پرسند الفبا ياد گرفتي؟ حالا مي تواني اسم کوچک خودت را بنويسي؟ اولين هفته هاي کلاس ، معمولا زمان مناسبي براي خواندن است ، بسياري از بچه ها فقط براي انجام تکليف به خواندن کتاب مي پردازند. بعضي تا اواسط سال هم آمادگي خواندن را ندارند، براي اين که بچه خواندن را بياموزد، از ابتدا به کمک شما نياز دارد. - در درجه اول مي توانيد به بچه ها نشان دهيد به او اعتماد داريد، انتقادتان را از او به لحني بگوييد که براي او خوشايند باشد.
- علاقه مندي خود را به زندگي او در مدرسه نشان دهيد، او را تشويق کنيد که درباره اتفاقات و مردمي که در مدرسه ديده است ، صحبت کند.
- از آمادگي و سلامت جسم و روح او مطمئن شويد.
- او را عادت دهيد که واضح صحبت کند. اين کار را با نشان دادن علاقه خاص خود به صحبت کردن با او انجام دهيد.
- اگر او بازي با کلمات را دوست دارد، با او بازي کنيد.

سرگرم شدن با خواندن:

بلند خواندن براي بچه هاي 6 - 7 ساله يکي از روشهاي خوبي است که او را به جستجو و سياحت علاقه مند مي کند، داستان هايي که او در مدرسه مي شنود، براي او کافي نيست. بايد هر روز ساعت معيني با صداي بلند براي او کتاب بخوانيد.

کتابهاي خوب براي بلند خواندن:

در اين سنين ، بچه ها دوست دارند همه نوع کتاب در شکل ها و اندازه هاي مختلف داشته باشند، بسياري از کتابهاي مربوط به 4 و 5 ساله ها، براي بچه هاي 6 و 7 ساله هم مناسب است.

کتاب براي بچه هاي سن مدرسه:

داستان هاي عاميانه جديد و قديم. اين داستان ها آهنگين هستند و براي بلند خواندن مناسبند، بچه هايي که از اين داستان ها لذت مي برند، در تخيل خود نمونه هاي ديگري خلق مي کنند. داستان هاي مربوط به حيوانات را نيز بچه هاي 6 - 7 ساله بسيار دوست دارند، بخصوص اگر درباره زندگي آنها عميق تر صحبت شده باشد، کتابهاي ماجراجويانه هيجان انگيز نيز از کتب مورد علاقه بچه هاي 6 و 7 ساله است. کتابهاي طنز و معما و اطلاعات عمومي بخصوص درباره علوم نيز براي اين سن جالب است. کتابهايي درباره قطار، قايق و هواپيما هم مورد توجه بچه قرار مي گيرد. مادامي که در منزل براي فرزندتان کتاب مي خوانيد، احتمالا او به سوي مستقل خواندن در مدرسه قدمهاي اوليه را برمي دارد. به همين خاطر بايد براي او کتاب بخوانيد. علاقه اي که در او ايجاد مي کنيد او را به مطالعه تشويق خواهد کرد .