معرفی غارهای تاریخی استان کرمانشاه

این غار در دامنه کوه بیستون، در فاصله پانصد متری از خانه های مسکونی قرار دارد. این غار با طول بیست و هفت متر بردشت بیستون مشرف است. در سال ۱۹۶۵ م این غار توسط فیلیپ اسمیت مورد حفاری قرار گرفت.

● غار مرخرل

این غار در دامنه کوه بیستون، در فاصله پانصد متری از خانه های مسکونی قرار دارد. این غار با طول بیست و هفت متر بردشت بیستون مشرف است. در سال ۱۹۶۵ م این غار توسط فیلیپ اسمیت مورد حفاری قرار گرفت. آثار به دست آمده از این غار به ترتیب قدمت عبارتند از:
- تراشنده ها و تیغه های ضخیم دوره میان پارینه جدید (چهل هزار سال پیش).
- قلم های حکاکی، تراشنده ها و تیغه های کول دار دوره زیرین پارینه سنگی جدید.
- ریز تیغه مربوط به دوره فرا پارینه سنگی.
آثار بالای این لایه معرف دوران های نو سنگی بدون سفال و نو سنگی با سفال بود. آثار دوره نو سنگی با سفال، شامل سفال خشن با خمیره مایه کاه خرد شده است که به سفال پوک شهرت دارد.
از پنجاه و شش نمونه استخوان حیوان به دست آمده از این غار، دویست و چهل عدد متعلق به بز و گوسفند بود. این امر نشان می دهد زاگرس مرکزی یکی از مراکز اولیه اهلی شدن این دو حیوان بوده است. جدیدترین آثار مکشوفه از غار مرخول متعلق به دوره ساسانی است.

● غار مرتاریک

این غار در دامنه کوه بیستون و در قسمت شمال غربی غار مرخول قرار دارد. این غار بیست و پنج متر عمق و در حدود هشتاد متر مربع وسعت دارد. این غار به صورت دالان دراز و کم عرضی است که در انتها به محوطه ای نسبتاً بازتر منتهی می شود. دهانه غار به سمت جنوب شرقی است.
اشیای شناسایی شده از این غار که بیشتر در قمت انتهایی غار به دست آمده اند، مصنوعات سنگی بیشتر شامل سنگ های مادر، خراشنده ها، سوراخ کننده، اسکنه، ابزارهای کنگره دار و دندانه دار است. ابزارهای سنگی به دست آمده از این غار نیز متعلق به دوره موستری است.

● غار شکارچیان

این غار در دامنه کوه بیستون و به فاصله کمی از مجسمه هرکول قرار دارد. در حفاری هایی که در سال ۱۹۴۹ م در این غار صورت گرفت، در حدود بیست و دو هزار یافته شامل سفال، ابزار سنگی و قطعات استخوان حیواناتی چون گوزن، غزال، گاو وحشی، پلنگ، شغال، گراز، وباه قرمز و بخشی از استخوان ساعد انسان نئاندرتال به دست آمد. دو قطعه از سفال های مکشوفه متعلق به دوره آشوری و بقیه از نوع سفال های هخامنشی بودند. همچنین ابزارهای سنگی از نوع تیغه های سنگی دوره پارینه سنگی جدید به عبارتی در حدود چهل هزار سال پیش است.

● غار مردودر

این غار دردامنه کوه بیستون و در قسمت شمال شرقی غار شکارچیان قرار دارد. این غار بیست متر عمق و در حود یک صد و هفتاد متر مربع وسعت دارد. ارتفاع سقف غار نیز بین یک تا سه متر است. غار مردودر دارای دو دهان هاست. دهانه اصلی در جهت جنوب – جنوب غربی، مشرف بر دره ای پر شیب و کم عرض است و به پرتگاهی منتهی می شود. دهانه دیگر غار در جهت شرق – جنوب شرقی، مشرف به راهی است که به غارهای مرآفتاب و مرتاریک منتهی می شود.
ابزارهای شناسایی شده از این غار عبارتند از: ابزارهای روتوش شده، سنگ مادر، خراشنده های جانبی و خراشنده های متقارب، تراشنده های کنگره دار، تراشنده های دندانه دار و سوراخ کننده ها، ابزارهای به دست آمده از این غار مربوط به دوره موستری و زارزی است.

● غار مرآفتاب

این غار در دامنه کوه بیستون و در حد فاصل غارهای مرتاریک و مردودر قرار دارد. غار مرآفتاب بیست و شش متر طول دارد و دهانه آن به سمت شمال شرقی است. مساحت غار صد و شصت متر و دهانه آن حدود شش متر ارتفاع دارد و به تدریج از ارتفاع آن کاسته می شود. سنگ های شناسایی شده از این غار «چرت» و «ژاسب» است و بیشتر به صورت تراش های ساده، تراش های وازده و سنگ مادر دیده می شود. ابزارهای سنگی ساخته شده، شامل خراشنده ها و سوراخ کننده ها است. علاوه بر مصنوعات سنگی، در کف غار نیز ابزاری از جنس استخوان به دست آمده که به شکل مثلث است. در بخش تحتانی این ابزار سه سوراخ وجود دارد. یکی از این سوراخ ها بر لبه جانبی ابزار است.
متأسفانه کاربرد این قطعه استخوان مشخص نیست. ابزارهای سنگی شناسایی شده از این غار نیز متعلق به دوره موستری است.

● غار (پناه گاه سنگی) ورواسی

این پناه گاه سنگی در یازده کیلومتری شمال شرقی کرمانشاه، در دامنه کوه «ماسیم و در دره معروف به «تنگ کنشت» قرار دارد. این پناه گاه در سال ۱۹۶۰ م مورد گمانه زنی قرار گرفت. آثار به دست آمده از این گمانه به ترتیب قدمت از قدیم به جدید عبارتند از:
- تراشنده ها و سرپیمان های دندانه دار دوره میانی پارینه سنگی جدید.
- قلم های حکاکی، تراشنده ها، تیغه های روتوش شده و سر پیکان های دوره زیرین پارینه سنگی جدید.
ـ سنگ های مادر، ریز تیغه ها، چکش، قلم حکاکی، سوراخ کن های دوره فرا پارینه سنگی.
بنا به تحقیقات انجام شده این پناه گاه سنگی محل مناسبی برای استقرار موقت شکارچیان بود. بقایای حیوانی مکشوفه نیز این امر را تأیید می کند. در میان استخوان های حیواناتی که آزمایش شده اند، تعداد زیادی بقایای استخوان حیوانات شکاری مانند گورخر، بزکوهی، بز و گوسفند اهلی نشده، گراز وحشی و کفتار وجود داشت. علاوه بر آن مقداری استخوان جوندگان کوچک جثه مانند موش کور و خرگوش نیز در میان بقایای استخوانی مشاهد شد.

● غار دو اشکفت

یکی از کهن ترین سکونتگاه های بشر در منطقه کرمانشاه غار دو اشکفت در نزدیکی طاق بستان است. این مکان باستانی – شامل دو غار مجاور هم – در دامنه جنوبی کوه «میوله»، در ارتفاع حدود سیصد متری از دشت و مشرف بر پارک کوهستان قرار دارد. با توجه به مطالعات باستان شناسی انجام یافته، یکی از این دو غار (غار شرقی)، در دوره پارینه سنگی میانی محل سکونت موقت یا فصلی گروه های شکارورز ساکن منطقه بود.
این گروه های شکارچی که احتمالاً از نوع نئاندرتال بودند با توجه به مزایای مختلف این مکان از جمله وجود چشمه آب دایمی در کنار غار، چشم انداز مناسب دهانه آن به دست و دسترسی نسبتاً آسان به ارتفاعات بالاتر، به طور متوالی از این غار استفاده کرده اند. همچنین وجود یک برون زد زمین شناسی از جنس رادیو لاریت در نزدیک غار، امکان ساخت ابزار سنگی را در محل فراهم می کرده است.
به طوری که اکثر ابزارهای سنگی یافت شده در محل، از این نوع سنگ ساخته شه است. علاوه بر این منابع سنگ داخل دشت نیز استفاده می کردند. برای مثال منابع سنگ تپه های «گاکیه» در شرق کرمانشاه که حدود دوازده کیلومتر با غار فاصله دارد، در میان مجموع های یافت شده وجود دارد. ابزارهای یافت شده در دو اشکفت اغلب از نوع خراشنده جانبی و سایر ابزارها مربوط به صنعت موستری زاگرس هستند که بین دویست و پنجاه تا حدود چهل هزار سال پیش ساخت آنها در زاگرس رواج داشته است. آثاری از دوره پارینه سنگی میانی در سایر غارهای منطقه مثل غار «قبه» و پناهگاه صخره ای و رواسی در تنگه کنشت و چندین غار دیگر در بیستون نیز یافت شده است.
مطالعات انجام شده در مکان های پارینه سنگی میانی کرمانشاه نشان می دهد که ساکنان این غارها بیشتر به شکار بز کوهی، میش وحشی، گورخر و اسب وحشی می پرداختند. البته حیوانات دیگر مثل مارال، گاو وحشی، غزال و گراز نیز شکار می شدند.

● غار قوری قلعه

این غار در بیست و پنج کیلومتری شمال شرق شهر پاوه، در دامنه کوه «شاهو» قرار دارد. غار قوری قلعه بزرگ ترین غار آبی آسیا است و تاکنون ۳۱۴۰ متر آن شناسایی شده است. آبشارهای متعدد، قندیل های کریستالی، ستون های مورب گچی، حوضچه های آب، استالاگمیت و استلاگتیت های بسیار زیبا از جمله جاذبه های این غار است. وجود جنگل های متراکم با گونه های بلوط، انجیر کوهی، آلبالوی کوهی، بادام وحشی و همچنین حیواناتی چون گرگ، روباه، خوک، خرگوش و کل و بز در اطراف این غار، زیبابی خاصی به آن بخشیده است. تقریباً حدود چهارصد متر از این غار نورپردازی شده است و هر روز باز دیدکنندگان بسیاری از این غار دیدن می کنند.