استان سمنان(2)

این استان از نظر مساحت ششمین استان کشور است. وسعت آن حدود چهار برابر تهران می باشد. این استان در حال حاضر دارای ۴ شهرستان ۱۴ شهر ۱۰ بخش و ۲۸ دهستان است.

▪ مسجد امام خمینی(ره)

این مسجد (سلطانی سابق) در مرکز شهر سمنان واقع شده و یکی از مهمترین و زیباترین بناهای تاریخی و مهم سمنان است. این مسجد دارای چهار در بزرگ ورودی از شمال , جنوب , شرق و شمالغربی است.درِ شمالغربی به دالان درازی باز می‌شود که در انتهای آن تکیه پهنه است.
درهای شمال , جنوب و شرق دارای هشتی دالان و دهلیز هستند. بالای درهای شمالی و شرقی تزئینات مقرنس کاری گچی زیبا با دو گوشوارة دو طبقه در طرفین با پشت بغل های کاشی کاری شده وجود دارد. در هشتی های شمالی , جنوبی و شرقی تاقهای آجری گنبددار با تاقنماهای متعدد با لچکی کاشی کاری شده مشاهده میشوند .

▪ مسجد جامع سمنان

این مسجد را میتوان در زمره کهن ترین و قدیمی ترین آثار اسلامی شهر سمنان به شمار آورد . گمانه زنی ها و حفاری های اخیر نشان دادند که این مسجد در قرن اول هجری روی خرابه های یک آتشکده بنا شده است . ولی در طول زمان , تعمیراتی در آن داده شده است . در حال حاضر در بنای کنونی مسجد , آثاری از دوره مغول و تیموری دیده میشود .

▪ مسجد جامع زاوغان سمنان

این مسجد در شمال محله زاوغان سمنان و در میان باغ های سرسبز واقع شده است . این مسجد که از بناهای قرن دوم هجری و مربوط به دوره تسلط علویان در این سرزمین است . به همت سید ضیاءالدین محمد فرزند و جانشین سید ضیاءالدین علی صالح پسر عبیدالله بن حسین اصغر بن امام زین العابدین (ع) بنا شده است . مصالح ساختمانی که در این مسجد به کار رفته آجر , گچ ,سنگ و خشت خام است . مسجد جامع زاوغان شامل ایوانی بلند است که ارتفاع آن بیش از ده متر است و رو به مشرق قرار دارد .

● امامزاده وزیارتگاه

▪ بقعه حضرت یحیی بن موسی(ع)
در گوشه جنوب غربی تکیة معروف پهنه و در انتهای بازار جنوبی سمنان بقعه ای با بارگاه رفیع و مجلل به نام حضرت یحیی (ع) وجود دارد . حضرت یحیی بن موسی(ع) فرزند حضرت موسی بن جعفر (ع) و یکی از مرشدان راه حقیقت بود . در سال ۱۹۸ هجری قمری حضرت علی بن موسی الرضا(ع) برای ارشاد مردم این سامان برادر خویش حضرت یحیی بن موسی (ع) را در سمنان مامور این امر مهم فرمودند.
▪ بقعه حضرت علی بن جعفر(ع)
این بقعه در خیابان شهید رجایی واقع شده است . و مساحت این مجموعه در حدود ۳۵۰۰ متر مربع و محل دفن امام زاده جعفر(ع) فرزند امام صادق (ع) است. در قسمت جلو ایوان و پیش فضای آن , یک مهتابی بزرگ به طول بیست و دو متر و عرض ÷انزده متر واقع گردیده که با دوازده پله به حیاط کوچک کنار بقعه راه پیدا می کند . صحن ها , صفه , سالن, راهرو و مهتابی ,محل دفن اموات بوده و به صورت گورستان عمومی درآمده است.
▪ بقاع سیدرضاوسیدعلی اکبر
در قریة لاسجرد و در راه قدیمی عبوری سمنان به تهران بنای امام زاده ای مشاهده می شود که به نام امام زاده سید رضا و سید علی اکبر از اولاد حضرت امام موسی کاظم (ع) مشهور می باشد. این امام زاده در نزدیکی کاروانسرای شاه عباسی در یک حیاط وسیع که دارای گورهای بسیار است واقع گردیده است .
نمای امام زاده شامل حرم و گنبد و دوایوان غربی و شمالی است. که متصل به بقعه و فاقد هرگونه تزئینات است. نمای خارجی بقعه که تقریبا به شکل مکعب مستطیل است با گچ سفید شده است.ودر سمت جنوبی آن راه پله های پشت بام امام زاده قرار دارد . در سمت شرقی بقعه نیز دری کوچک وجود دارد که حرم را از ضلع شرقی حیاط متصل می کند . حرم به صورت پنج اتاق تودرتو است.
▪ بقعه سی سر
این زیارتگاه در جنوب میدان شهید بهشتی شهر سمنان و در کنار خیابان علاء الدوله واقع گردیده است . مردم سمنان درباره دفن شدگان بقعة سی سر داستانی شنیدنی می گویند . در زمان خلافت مامون یکی از سادات علوی مورد تعقیب عمال بنی عباس قرار گرفت و از ترس جان به سمنان گریخت.در سمنان نیز چون ماموران خلیفه را در تعقیب خود دید راه فرار خود را از بیراهه به طرف شمال سمنان ادامه داد و تصادفا به دهکدة درجزین رسید .
در یکی از باغهای خارج درجزین , عده ای به زراعت مشغول بودند. وی به آنان پناه برد و جریان تعقیب خود را از طرف عمال بنی عباس شرح داد. چون مردم درجزین شیعة اثنی عشری بودند , مقدم او را گرامی داشتند و برای نجات وی راهی یافتند. از آنجا که هر آن انتظار می رفت ماموران برای دستگیری او از راه برسند فورا او را بین خود جای داده و به لباس دهقانان در آوردند. پس از انجام این کار , عمال بنی عباس از راه رسیدند و به جستجو پرداختند .
دهقانان از وجود چنین شخصی اظهار بی اطلاعی کردند . بالاخره سربازان خلیفه همه آنان را که جمعا چهل نفر بودند به قتل رساندند و سر آنان را در آب رودخانه گل رودبار که از دهکدة درجزین عبور می کند انداختند . سی سر از چهل سر به آب انداخته شده در محله جنیدان به دست آمد و در بقعه سی سر دفن گردید . ۹ سر در محله ناسار از آب گرفته شده و سر بعدی در جریان آب ناپدید شد.
▪ بقعه پیغمبران
این بقعه در ۱۸ کیلومتری شمال شرقی سمنان بر فراز کوهی بلند قرار دارد . در باره شجرنامه این بقعه اطلاع دقیقی در دست نمیباشد. اما طبق اعتقادات مردم سمنان و همچنین طبق مفاد کتیبه موجود , صاحبان بقعه از فرزندان نوح بن پیغمبر بوده اند که به نام ها ی سام النبی و لام النبی مشهورند. بارگاه پیغمران شامل حرم , گنبد , ایوان و صحن است . حرم محوطه چهار گوشه است. در وسط آن , زیر گنبد و روی قبر , صندوق مشبک چوبین قرار دارد. گنبد مخروطی بقعه یک لایه و فاقد پوشش است.
▪ بقعه پیر علمدار
در نزدیکی میدان امام خمینی(ره) سمنان مقبره ای وجود دارد که به پیر علمدار مشهور است . در مورد نسب و تاریخ زندگانی مدفون این آرامگاه اطلاع دقیقی در دست نمی باشد.‌ عده ای معتقدند که درهنگام مسافرت حضرت امام رضا از مدینه به مرو , در سال ۱۹۸ هجری قمری پیر علمدار نیز جزو ملتزمان رکاب ایشان بود و وقتی به سمنان رسیدند پیر علمدار فوت نموده و در محل کنونی دفن گردیده و عده ای نیز معتقدند که علمدار یکی از مجاهدین و سرداران ملی سمنان بوده و در حمله مغول به سمنان در راه دفاع از وطن به شهادت رسیده است.

● مراکزخرید

▪ بازار سمنان
این بازار در حدود ۱۸۰ سال قبل , در اوایل سلطنت سلسله قاجاریه ساخته شد. بازار سمنان که به سبک معماری سنتی ایران با سقف های خشتی و آجری متناسب با وضعیت آب و هوای خاص منطقه کویری ساخته شده , بزرگترین مرکز خرید و فروش کالاهای تجارتی است . در کذشته بازار عمومی شهر متشکل از راسته بازار و بازار شیخ علاء الدوله (بازار مرده ها) بوده است.
▪ بازار شیخ علاء الدوله
بازار شیخ علاءالدوله از جنوب خیابان امام خمینی سمنان و متصل به آن شروع میشود و در ۲۰۰۰ متری , اندکی به شمال متمایل میشود و در شمال خیابان امام خمینی و متصل به آن تا گورستان قدیمی علمدار ادامه می یابد .به سبب احداث این خیابان این بازار به دو قسمت تقسیم شده است . بازار در قرن هشتم به همت شیخ علاء الدوله سمنانی عارف مشهور ایران همزمان با بنای شبستان شیخ علاء الدوله ساخته شد.

● شهرستان دامغان

دامغان در حدود چهارصد سال پیش از میلاد مسیح چنان عظمتی داشت که اشک سوم و تیرداد اشکانی در سال ۲۴۹ پیش از میلاد آن را پایتخت خود اعلام نمودند . این شهر تا قرن اوم میلادی اهمیت خود را حفظ کرد و مرکز ایالت بزرگ قومس بود . برخی ها , طرح این شهر را به هوشنگ نسبت داده اند.
این نظریه به واقعیت نزدیکتر است که مردم این منطقه دراطراف رودخانه چشمه علی که در درة کوههای شمالی جاری است اسکان یافتند و مدنیتی را بوجود آوردند. چنانکه نوشته اند , نزدیک به چهارصد سال پیش از میلاد جمعی از مغان در مسیر رود سکنی گزیدند و به همین علت , نخست این منطقه ده مغان نامیده می شده و به مرور زمان و در آخر الامر به دامغان تبدیل گردید.
دامغان مدتی پایتخت زمستانی اشکانیان بود و تا کشته شدن یزدگرد , آخرین پادشاه ساسانی موقعیت خود را حفظ کرد . در دوره های حکومت امویان ,عباسیان , طاهریان , سامانیان , سربداران و دیلمیان دامغان از موقعیتی ممتاز برخودار بود.

● بناویادمانهای تاریخی

▪ عمارت آغامحمدخان وفتحعلی شاه قاجار
استان قومس وعلی الخصوص شهر دامغان مورد توجه اولین پادشاه قاجار بود و به همین جهت آغا محمد خان و فتحعلی شاه در چشمه علی دامغان ساختمانهای زیبایی را بنا کردند. این دو ساختمان تقریبا مقابل هم واقع شده اند.
در قسمت شمال و در داخل دریاچه , به فاصله حدود پانصد متر از تپه های آبده , ساختمانی است دو طبقه دارای ایوان محصور در آب که فتحعلی شاه قاجار آن را ساخته بود . برای ورود به این بنا باید در ضلع های شرقی و غربی از روی تخته ای که قریب دومتر روی آب قرار داده اند , گذشت . درِ طبقه تحتانی و فوقانی که ایوان دارد از دو طرف باز می شود.
و هر کس در آن بنشیند از دو سو دریاچه را زیر نظر دارد . علاوه بر بنای فوق به فاصله ده متری از ضلع جنوبی دریاچه , ساختمانی متعلق به دوره آغامحمدخان قاجار واقع است . ساختمان دارای یک طبقه و یک شاه نشین فوقانی است . این بنا هم از نظر معماری و هم از نظر مکان به زیبایی بنای فتحعلی شاه نیست . اما دارای قدمت می باشد .
▪ عمارت دخترناصرالدین شاه
در قسمت امیر آباد دامغان و در مقابل قلعه , عمارتی وجود دارد که نمای ظاهری آن با نقش و نگار های آجری تزئین شده است . اهالی منطقه ,این بنا را به دختر ناصرالدین شاه قاجار نسبت می دهند که زمانی به آمجا تبعید شده بود . نمای اصلی بنا دارای ایوان ورودی و دو ایوان طرفین و ایوان نشیمن در بالای سردر با سقفی چوب نما شده است.
▪ برج پیر علمدار
برج پیر علمدار در شرق شهر دامغان در محله خوریا نزدیک مسجد جامع و مدرسه حاج فتحعلی بیگ واقع گردیده است.این مقبره به سال ۴۱۷ هجری قمری ساخته شده است. ارتفاع این بنا ۱۳ متر , قطر داخلی آن چهار و نیم متر و شهرت آن به دلیل کتیبه ای زیبا با خط کوفی مشبک است. این ساختمان به سبک بنای چهل دختران است.
اما نه به ظرافت و زیبایی آن.ساختمان مذکور مقبره محمد بن ابراهیم , پدر ابو حرب بختیار , ممدوح منوچهری دامغانی است . گنبد مذکور سابقا ایوانی داشت که امروزه دیگر اثری از آن وجود ندارد . و در دور ایوان کتیبه ای وجود داشت که در حال حاضر مقدار کمی از آن یادگار مانده است.
▪ گنبد زنگوله
در قرن هفتم هجری در جنوب غربی شهر دامغان جنب خیابان , بنایی از خشت خام ساخته شده است که در حال حاضر از آن گنبد اثری باقی نمانده است . این بنا دارای ارتفاعی در حدود شش متر و البته از تاق نماهای مقرنس بهره مند است.
▪ مدرسه موسویه
مدرسه موسویه را حاج موسی آقا قاجار در سال ۱۲۷۰ هجری قمری بنا کرد. این مدرسه در محله بالای کوی دباغان دامغان قرار دارد. درجنوب مدرسه مسجدی ساخته شده است که ساختمان آن از آجر و به شکل کثیرالاضلاع است.
این مسجد دارای ده اتاق است و از سطح زمین نزدیک یک مترو نیم بلندتراست. تالار فوقانی که روبروی در مدرسه واقع شده است پنج در دارد که درها به طرف حیاط مدرسه باز می شوند. و پشت انها حیاط خلوت قرار دارد .در بعضی مواقع در این حیاط خلوت مجلس درس تشکیل می شود .
▪ مدرسه حاج فتحعلی بیگ ( پامنار )
مدرسه حاج فتحعلی بیگ در محله قیصریه دامغان زیر گنبد کبود خشتی بزرگ و مقابل در شمالی مسجد جامع قرار گرفته است. در طرفین در ورودی مدرسه و در ایوان آن دو سکو وجود دارد و کتیبه ای گچبری شده در کمرگاه ایوان به خط ثلث دیده می شود که قسمتی از آن باقی است.
اول و آخر این کتیبه در سمت راست و چپ جبهه ایوان از بین رفته است و در بالا و پایین آن اشعاری دیده می شود.این مدرسه را حاج فتحعلی بیگ قاجار در سال ۱۱۱۸ قمری در زمان سلطنت شاه سلطان حسین صفوی بنا نموده و موقوفاتی هم برای آن مقرر کرد . در حال حاضر مدرسه مذکور در اختیار طلاب علوم دینی قرار گربته است.
▪ نقاره خانه
نقاره خاه در جنوب قوشة دامغان و در پیرامون دهکده امروان قرار گرفته است . علاوه بر نقاره خانه در میان تپه ها و خرابه ها ی متعدد , بنای ویرانه ای از خشت خام برجای مانده است.
عده ای معتقدند این بنا بقایای شهر تاریخی صد دروازه ویا قومس یا کومش است. ولی از چندوچون و آن اطلاع دقیقی در دست نمی باشد . در اطراف ویرانه مذکور , تپه ها و خرابه هایی به چشم می خورد که دارای برج های دیده بانی و مخروبه هستند .
▪ مقبره شاهرخ میرزا
این مقبره در ضلع شمال شرقی صحن امام زاده جعفر (ع) در شهر دامغان بنا گردیده و به شکل مربع می باشد که طول ضلع خارجی آن پنج متر و طول ضلع داخلی آن چهار متر است . این بنا دارای گنبدی مدور و کوچک است. ارتفاع ساختمان آن در حدود یازده متر است و به نام مقبره شاهرخ میرزا معروف شده است.
▪ گنبد چهل دختر
گنبد چهل دختر در مرکز شهر دامغان و در ضلع آستانه مبارک حضرت امام زاده جعفر (ع) قرار دارد . این برج از بناهای دوره سلجوقی است. بنای مذکور در سال ۴۴۶ هجری به دستور ابو شجاع , موسوم به اسفارنکی بن اصفهانی از آجر ساخته شده است.
محیط خارجی این برج ۲۳۸۰ متر , قطر داخلی آن ۵.۵ متر و ارتفاع آن ۱۵ متر می باشد. در بالای آن نزدیک به گنبد , کتیبه ای به خط کوفی با تزئینات زیبای آجری و قطار بندی های جالب مشاهده می شود.
▪ برج طغرل
برج طغرل در سال ۴۹۰ هجری قمری در جنوب روستای مهماندوست واقع در ۲۰ کیلومتری شمال شرقی دامغان و در نزدیکی آبادی امام آباد بنا گردیده است. شعاع داخلی این برج ۹۲/۷ متر و ارتفاع آن ۱۲ متر است. ارتفاع اصلی برج در گذشته بیشتر بوده است. و بعدها به علت فرو ریختن گنبد مخروطی شکل و زیبای این بنا از ارتفاع آن کاسته شد.
این برج آجری که مشهور به برج معصوم زاده است دارای تاق نماهای بلند و مقرنس کاری های زیبای آجری است. دو کتیبه در بالای برج به خط های کوفی و بناییوجود دارد. تاریخ بنا با زمان سلطان سنجر سلجوقی مطابقت دارد و مردم محل آن را امام زاده قاسم می گویند.
▪ قلعه های روستای مایان
روستای مایان در شش کیلومتری دامغان و دو کیلومتری جنوب راه شوسه تهران مشهد واقع گردیده است , و دارای سه قلعه به نامهای قلعه های بالا - پایین و حرم است. قلعه های بالا و پایین مسکونی است و در بیرون این دو قلعه هم انبوهی از مردم خانه دارند.
اما قلعه حرم که خرابه است در جنوب آبادی قرار گرفته است. در اطراف همین قلعه خرابه های زیادی مشاهده می شود و نیز باغ ها و زمین های زراعتی وجود دارد.قدیمی ترین این سه قلعه , قلعه بالا می باشد.
این قلعه که هنوز دیوارهای آن با گذشت هفتصد سال پابرجاست به شکل مربع و دارای چهار برج به ارتفاع هشت متر است که سه برج آن نیمه خراب است. حسینیه ده با تاق نماها و اتاقها درداخل همین قلعه است. و در ده روز اول محرم درآن مراسم عزاداری و شبیه خوانی بر پا می گردد.

● کاروانسرا های شهر دامغان

در داخل بازاری سرپوشیده که به همان وضع سابق باقی کانده است. دو کاروانسرا ی آجری وجود دارد. یکی کاروان سرای نو که مشتمل بر دالان و محوطه مربع شکل وسیعی است که دور تا دور آن اتاقها و حجره های تجاری قرار دارد.
یک دستگاه کارخانه پنبه پاک کنی نیز قبل از جنگ چهانی اول در آن کار گذاشته شده بوده که اکنون جز خرابه ای نمی باشد. دومی کاروان سرای کهنه که در دالان ورودی آن حجره های تجاری قرار دارد و در محوطه آن بارها و مال التجاره را می گذاشتند. قبل از انقلاب روسیه , فعالیت تجاری زیادی در این دو کاروانسرا وجود داشت . ولی اکنون از این همه هیچ نشانی باقی نمانده است.
▪ رباط شاه عباسی دامغان
کاروانسرای شاه عباسی دامغان در زمان سلطنت صفویه ساخته شده است. و کتیبه و تاریخی ندارد. و بنایی است صرفا آجری و بزرگ که دیوار اطراف آن به ارتفاع پنج متر است و سردری مرتفع , تالاری وسیع با اتاقهای متعدد و ایوانی بر بالای در ورودی دارد. این کاروانسرا که هم اکنون در مرکز شهر دامغان در خیابان شهید فلاحی و در ضلع شمالی آستانه مبارک حضرت امام زاده جعفر دامغان (ع) قرار دارد تبدیل به جایگاه نیروی انتظامی گردیده است.
▪ آتشکده آبادی صبح
آتشکده آبادی صبح در پنج کیلومتری شمال غربی روستای قوشه در شهر دامغان واقع گردیده است و در حال حاضر به غیر از ستونهای بسیار عظیم و قطور آن چیز دیگری از آن باقی مانده است.

● جاذبه های طبیعی

▪ رودخانه چشمه علی دامغان
رودخانه چشمه علی دامغان از دره های جنوبی شاه کوه گرگان واقع در استان گلستان سرچشمه می گیرد و به دشت کویر منتهی می گردد.
▪ رودخانه سفید رود
رودخانه سفید رود که یکی از سرشاخه های رود تجن است , از چند رود خانه فرعی تشکیل گردیده است و به طرف شمال شرق جریان می یابد. آبراهه های اصلی تشکیل دهنده سفید رود عبارتند از : آبرود , سیاه رودبار ,تویسن دره وآبراهه شلی.
رودخانه سفید رود پس از پیوستن به این آبراهه ها , با جریان پایه ای معادل ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ لیتر توان آبی قابل توجهی پیدا می کند. این میزان خروجی آب پس از آبیاری مزارع حاشیة رودخانه به طرف تجن جاری می شود.
▪ چشمه علی وعمارت آن
چشمه علی در ۳۵ کیلومتری شمال دامغان قرار دارد و از قدیم الایام یکی از نقاط پر جاذبه بوده است. این محل با صفا در قدیم گردشگاه فرمانروایان و سلاطین بود, بطوریکه پادشاهان اولیه ایل قاجار علاوه بر توجه به شهر دامغان , چشمه علی را نیز مورد توجه قرار دادند. به همین جهت آغا محمد خان قاجار و فتحعلی شاه قاجار در محل چشمه , ساختمانهایی زیبا بنا نهادند.
بنای چشمه علی شامل دو قسمت است یکی عمارت قراولخانه که بنایی خشتی است و معماری صفوی دارد و در زمان آغامحمدخان قاجار مورد استفاده قرار می گرفت و دیگری بنایی دو طبقه و آجری است که شالوده سنگی دارد و در داخل یک دریاچه طبیعی قرار گرفته است. این بنا مربوط به دوره فتحعلی شاه است. این پادشاه که در دامغان متولد شده بود. هر ساله ایامی را به عنوان تعطیلات در کنار این چشمه می گذراند .

● اماکن زیارتی ومذهبی

▪ مسجد تاریخانة دامغان
گزافه نیست اگر بگوییم که این بنا کهن ترین بنای دوره اسلامی است که شالوده ساسانی خود را حفظ نموده و ظاهرا از خرابی ها و صدمات ناشی از زلزله قرون گذشته در امان مانده است. اگر چه نوشته ای که تعیین کنندة تاریخ بنای آن باشد موجود نمی باشد. ولی از روی سبک بنا می توان آن را متعلق به قبل از سال ۲۰۰ هجری قمری دانست.
اهمیت این بنا بخاطر امتزاج سبک عربی اسلامی و اسلوب و معماری عهد ساسانی آن است. تاقهایی که بدون مجاورت دیوار , روی ستونهای تاریخانه ساخته شده اند معماری عهد ساسانی را به یاد می آورد . ستونهای تاریخانه دارای تاقهای ضربی وسیع و موازی با نما ها هستند. از طرف صحن مسجد , مانند ایوانهای زمان ساسانیان باز و گشوده اند.
از نظر معماری قطر و اندازه ستونهای کاخ تپه حصار دامغان که به جای مانده از دوره ساسانیان است برابر با اندازه و قطر ستونهای تاریخانه می باشد. و این نشان دهنده استمرار و تداوم معماری ساسانیان در دورة اسلامی است. احتمالا تاریخانه در زمان تسلط اعراب بر ایران , آتشکده یا معبدی بوده که بعد ها به مسجد تبدیل شده است . ساختمان مسجد , مربوط به قرن دوم هجری قمری می باشد.
▪ مسجد جامع دامغان
مسجد جامع دامغان روبروی مدرسه حاج فتحعلی بیگ که به آن مدرسه پامنار نیز می گویند قرار گرفته است . طول آن ۳۵ متر و عرض آن ۱۸ متر می باشد . دارای دو ردیف ستون است که روی ستونها سقف های مدور آجری دارد. و فواصل آجرها نیز با گچ بند کشی شده است. ستونها هم آجری است و محراب آن از گچ ساخته شده , مسجد دامغان را میرزا محمدخان سپهسالار دامغانی بنا نموده است.
▪ امام زاده جعفر(ع)وامام زاده محمد(ع)
در نقطة مرکزی شهر دامغان مجموعه امام زاده جعفر (ع) شامل بقعه امام زاده جعفر (ع) و امام زاده محمد (ع) , آرامگاه شاهرخ میرزا و بنای چهل دختران وجود دارد که قدمت آنها به حدود ۱۲۵۰ سال قبل و به زمان سلجوقیان باز می گردد.
امام زاده جعفر (ع) از اولاد اما سجاد (ع) است. گنبد امام زاده از میزان متعارف بلندتر است و در سالهای اخیر با آجر معمولی به سبک پله ای باز سازی گردیده است. بقعه حرمی مربع شکل دارد که قبر در وسط آن قرار دارد و یک ثندوق چوبی کنده کاری شده روی قبر وجود دارد.
▪ بقعه عبدالعالی و عبدالمعالی (ع)
در قسمت جنوب شرقی دامغان و در کوی معصوم زاده مقبره ای وجود دارد که مشهور به معصوم زادگان عبدالعالی و عبدالمعالی است. بقعه دارای گنبد پیازی شکل است که از خشت و گل ساخته شده است و سطح خارجی آن با کاشی کبود معمولی مزین شده است.
حرم به صورت اتاق هشت ضلعی است که هشت تاقنمای متساوی الاضلاع به ابعاد دو متر دارد و از سطح زمین در حدود ۵۰ سانتی متر بلند تر است.مساحت تقریبی حرم ۳۵ متر مربع و کف آن با موزائیک مفروش شده است .
در وسط حرم دو قبر وجود دارد که روی قبر ها یک ضریح چوبی غیر مشبک با حفاظ شیشه ای رنگی و بدون سقف به طول ۲.۶۰ و عرض ۲.۳۰ و بلندی ۱.۷۰ قرار گرفته است . این ضریح روی ستونی از سنگ مرمر توسی به ارتفاع ۳۰ سانتی متر است.
▪ بقعه امام زاده ابراهیم (ع)
این بقعه در فاصله ۸ کیلومتری دامغان و در ۱.۵ کیلومتری جنوبی دهکده وامرزان قرار دارد . تاکنون شجره نامه ای که بیانگر اصل و نسب و تاریخ زندگانی صاحب بقعه باشد به دست نیامده است .
اما مردم محل , این آرامگاه را متعلق به حضرت ابراهیم (ع) فرزند موسی بن جعفر (ع) می دانند. در نزدیکی امام زاده گنبدی از جنس خشت و قدیمی وجود دارد و در داخل آن قبری نیز وجود دارد که آن را گنبد علی نام نهاده اند.

● بازار دامغان

این بازار بارها با زلزله و حمله دشمنان خراب شد . تا بالاخره به شکل امروزی در آمده است. پیکره بازار پس از احداث خیابان شرقی و غربی مجاور آن نسبت به شکل اولیه بازار دگرگونی های مهمی یافته است.
راه های ارتباطی کنونی میان بازار و خیابان , پیشتر محل عبور از بافت مسکونی و پر تراکم شمالی به بازار شهر بودند. پیکره یا کالبد , بازار دامغان , از جهات شرق و غرب به سمت میانه راه و قطع محل کذر ذوالفقاری , دارای شیب است.
این شیب که اختلاف سطح آن در حدود دو متر است , در پوشش بازار محسوس نیست.اما پس از احداث خیابانی به موازات آن در سمت شمال , فضای بازار را به ویژه در نزدیکی میدان امام خمینی تنوع بخشیده است.
دکانها ی بازار که بیشتر از نظر عمق و گنجایش متفاوت اند , دارای دهانه های برابرند و تا پیش از احداث خیابانها فقط به اندازه دو برابر باز می شدند . بازار دامغان دو کاروانسرا ی شهری دارد که کارکردهای ویژه تیمچه و قیصریه و سراهای بازار را همین دو کاروان سرا برعهده گرفته اند.

● شهرستان شاهرود

عده ای معتقدند که نام قدیم شاهرود حنجره یا شخره (شاخره) بود که به تدریج تبدیل به شاهرود شده است. بر اساس شواهد و مدارک تاریخی موجود تشکیل هسته اولیه شهر شاهرود به دلیل دفاع از مهاجمان روی تپه های کم ارتفاع در دامنه کوه شمالی و غربی شاهرود ساخته شد و به تدریج همراه با برقراری امنیت در محل , رشد و توسعه یافت.
رشد این شهر در چند سال اخیر به علت قرار گرفتن در مسیر جاده اصلی تهران به مشهد چشمگیر بوده است . به استناد برخی اشاره های تاریخی مندرج در متون و بعضی شواهد باستان شناختی.معماری موجود در داخل و خارج شهر کنونی راه عبور قافله ها و کاروانهایی که بزرگراه غربی - شرقی (جاده ابریشم) را طی می کردند, از آبادی یا روستای بزرگ شاهرود می گذشتند.
موقعیت ممتاز طبیعی و جغرافیایی و وجود چندین قلعه و دژ در این مکان و اطراف آن جوابگوی اطراق و پناه ساکنان و کاروانیان در هنگام بروز خطر بود. در عین حال , وجود کاروان سرا و چاپارخانه در این منطقه آن را به یکی از مراکز مهم یکجانشینی در منطقه تبدیل کرد. به علاوه استعداد خاک و وفور آب برای آبادی شاهرود , موقعیت های ویژه ای را فراهم کرد که همگی منجر به تشکیل شهر در قرن های هفتم و هشتم هجری شد.