بهداشت رواني در دختران و زنان جوان

بهداشت رواني عبارت است از سازش با خود و محيط، سازگاري داشتن به صورت موفقيت آميز و نداشتن بيماري رواني، فرد سالم و داراي سلامت فكر است و قدرت و توانايي كافي براي تحرك، لذت، ‌پيشرفت و تكامل در حد فردي و گروهي دارد. به عبارت ديگر، بهداشت رواني مجموعة فعل و انفعالها، اقدامات و فعاليت ها و كارهايي است كه ما را به سمت تأمين سلامت فردي و اجتماعي از نظر رواني هدايت مي كند و از آنجا كه ابعاد رواني جدا از ابعاد جسمي و اجتماعي نيست، طبعاً اهداف و فعاليت هاي بهداشت رواني اغلب متوجه فعاليت هاي بهداشت عمومي و بهداشت جسمي است.
زنان در ايفاي نقش هاي چندگانة خود، سهم تعيين كننده اي در بهزيستي و رفاه كودكان دارند. ارتقاي موقعيت زنان و دسترسي آنان به امكانات برابر تحصيلي، آموزشي، كسب درآمد و ساير خدمات اجتماعي و نقش زن در توسعه بايد با توجه به دختر بچه ها آغاز شود. لازم است فرصت هاي برابر براي دختر بچه ها فراهم شود تا از بهداشت، تغذيه، آموزش و ساير خدمات بهداشت اوليه بهره گيرند و به اين ترتيب بتوانند تا بالاترين حد استعداد خويش شكوفا شوند.
امروزه جامعه جهاني ترغيب شده است تا با جديت بيشتر بر رشد انساني دختر بچه ها تمركز يابد و با دقت و نظر عميق به مسأله ويژه و بسيار حساس دختر بچه ها بپردازد، زيرا آغاز مشكلات جوامع را مي توان در بي توجهي به نيمي از جمعيت مولد و زايندة جهان خصوصاً دختر بچه ها جستجو كرد.
امروز جهانيان متوجه اين واقعيت شده اند كه زنان در اثر سنت هاي غلط جاهليت و رسم هاي رايج پدرسالاري و تبعيض، سال ها و قرن ها مورد ظلم و بي عدالتي و بي توجهي قرار گرفته اند. هم اكنون بر اثر تحقيقات انجام شده نيز مشخص شده است كه نظام نابرابر جنسيتي گذشته نمي تواند به نفع روند كلي توسعه جهاني باشد. اگر اندكي در مورد اين روند ناهنجار از لحظة تولد نوزاد دختر تأمل كنيم،‌ در مي يابيم كه مفاهيم تبعيض جنسيتي در تربيت و تعليم و تبعيض در فرصت ها، امكانات و تسهيلات مورد استفاده طبقات مختلف، چگونه منجر به بروز طيف گسترده اي از مشكلات اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي حال و آينده جوامع مي شود. توجه به دختر بچه ها كليد دستيابي به موقعيت و نقش عادلانه تري براي زنان آينده است، چرا كه قالب شخصيت زنان بالغ در دوران كودكي ريخته مي شود و بهبود شرايط دختر بچه ها و سرمايه گذاري بيشتر در زمينه رشد آنها متضمن برخورداري دختران از فرصت هاي بيشتر و نابرابري كمتر است.
تبعيض جنسيتي در تربيت بر خلاف تعليمات شارع مقدس اسلام و سيرة نبوي (ص)، ائمة اطهار (ع) و اولياي الهي است. در مكتب اسلام معيار سلامت رواني تحت عنوان ”رشد“ مطرح شده است؛ بدين جهت شناخت عوامل رشد دهنده و يا عوامل بازدارنده رشد دختر بچه ها از اهميت ويژه اي برخوردار است. تحقيقات متعدد در كشورهاي جهان و ايران نشان مي دهد كه جامعه زنان به دلايل متعدد در معرض بيماري هاي رواني بيشتري قرار مي گيرند. در كشور ما تفاوت شاخص هاي توسعه بين دختر بچه ها و پسر بچه ها و تفاوت مناطق محروم و مناطق شهري بخوبي مشاهده مي شود. در يك تحقيق بر روي دانش آموزان كشور در سال 1370 نشان داده شده كه ميزان اضطراب و ترس هاي موهوم در دختران دوره راهنمايي و دبيرستان به صورت معني دار بيش از پسران است. بنابراين با توجه به اين مسأله كه دختر بچه ها از نظر بهداشت رواني در معرض خطر بيشتري نسبت به پسر بچه ها هستند، پرداختن به عوامل موثردر بهداشت رواني دختر بچه ها و چگونگي برخورد با آنها، از ضروريات و اولويت ها به شمار مي آيد.
شيوع فقر، وجود وابستگي اقتصادي در زنان، خشونت عليه آنها، وجود ديدگاه منفي نسبت به دختران و زنان و ساير تبعيضات و نيز محدوديت در كنترل باروري خويش و نفوذ نداشتن در تصميم گيري ها از جمله واقعيت هاي اجتماعي هستند كه بر بهداشت زنان تأثير منفي به جاي مي گذارند. دامنه محدوديت دختر بچه ها و زنان در مقايسه هاي زير قابل ملاحظه است:
1- در كشورهاي در حال توسعه، دختر بچه ها در مقايسه با پسران خردسال از خوراك، مراقبت هاي بهداشتي و امكانات آموزشي كمتري برخوردارند.
2- در كشورهاي در حال توسعه،‌ ميزان باسوادي زنان دو سوم مردان است.
3- بخش اعظم كارهاي انجام شده توسط دختر بچه ها و زنان نهفته است.
4- موانع فرهنگي، اجتماعي و حقوقي و اقتصادي موجود در برابر روند تكامل دختر بچه ها و زنان به مراتب بيشتر از موانعي است كه مردان و پسران با آن مواجه مي شوند.
5- بار فقري كه بر دوش زنان قرار مي گيرد عواقب جدي براي كودكان، بخصوص دختران خردسال دارد. حتي در مناطقي كه فقر مهمترين عامل در رشد كودك نباشند، اشكال گوناگون تبعيضات جنسيتي فرصت هاي مساوي را از دختران خردسال دريغ مي دارد.
6- سنت ها، قوانين و عادات اجتماعي در بسياري مواقع دختر بچه را به كودك كم اهميت تبديل مي كند. تصميمات خانوادگي در اموري از قبيل تغذيه، كارهاي خانه، مراقبت هاي بهداشتي و دسترسي به آموزش، همواره به سود پسران است تا دختران.
راههاي پيشنهادي به منظور رفع نيازهاي رواني دختر بچه ها
  آموزش خانواده ها در جهت تغيير نگرش نسبت به دختران و رفع هر گونه تبعيض جنسيتي؛
  آموزش هاي عمومي از طريق رسانه هاي گروهي در جهت از بين بردن رجحان جنسي؛
  آموزش هاي ديني و مذهبي در جهت رفع برخي باورهاي غلط در مورد دختران؛
  آموزش هاي رفتاري به والدين خصوصاً پدران در برخورد با دختران؛
  اجباري كردن سواد (دوره راهنمايي) براي دختران؛
  انجام تحقيقات گسترده براي شناخت ارزش ها در مناطق مختلف كشور و گسيل مبلغان مذهبي و ايجاد دوره هاي آموزشي در روستاها و شهرها توسط مشاوران و روان شناسان منطقه اي براي بالا بردن اطلاعات خانواده در مورد نقش موثر دختر بچه ها (زنان آينده) در جامعه؛
  ايجاد همكاري و هماهنگي بين سازمان ها و نهادهاي مختلف در جهت ايجاد امكانات بيشتر براي دختران؛
  از ميان برداشتن آداب و رسوم سنتي كه به سلامت جسمي، رواني و عاطفي دختران آسيب مي رساند، از طريق اقدامات مناسب سياسي، قانوني، تبليغي و تشويقي؛
  ايجاد مراكز مشاوره اي كودكان و آموزشي عمومي معلمان؛
  انجام تحقيقات مستمر و ارزشيابي از برنامه هاي اجتماعي در مورد مشكلات رواني دختر بچه ها و كارايي برنامه هاي آموزشي در رفع مشكلات؛
از آنجا كه دختر بچه امروز زن فرداست، اگر قرار است زن در تحولات و توسعه اجتماعي شريك و همدوش مرد باشد، اينك زمان آن فرا رسيده است تا در توزيع حيثيت و فرصت هاي انساني، دختر بچه ها سهمي را كه استحقاق آن را دارند دريافت كنند.