بازی‌هایِ تنفسی

بازی‌هایی برای تحریکِ احساس و تقویت نیروی تمرکز

اندوه، خشم، ترس، ناامیدی و... تنها بر روح سنگینی نمی‌کنند، بلکه سبب می‌شوند که آدمی دیگر نتواند ریه‌های خود را به درستی از هوا پُر کند و نیز قادر نباشد که با شکم نفس بکشد. کودکان نیز دچار این سنگینی هستند و در بیشتر اوقات به فشارهای عصبی مبتلا شده‌اند. بنابراین، تنفس آن‌ها سطحی می‌شود و نمی‌توانند اکسیژن کافی برای تک تک اعضای بدن را تأمین کنند. بدن با ناآرامی واکنش نشان می‌دهد. کودک آشفته می‌شود، نمی‌تواند مدت زمانی طولانی تمرکز کند، دچار ضعف عصبی می‌شود و فقط قسمتی از اطلاعات دریافت می‌شوند. برای آنکه از گسترش این ناراحتی‌ها جلوگیری شود و آن‌ها به سرعت در دوران کودکی درمان شوند، ضروری است خیلی زود به کودک کمک شود تا نفس عمیق و سالم بکشد.
بازی‌هایِ تنفّسی را می‌توان قبل یا بعد از هر پیشنهاد منظم شده و حتی اصولاً در بین پیشنهادها، انجام داد. این بازی‌ها گرفتگیِ عضلات را برطرف و به کودک کمک می‌کنند روی اشیای مشخص محیط خود یا بر روند کارها، بهتر تمرکز کند. کودک به پیروزی‌هایی می‌رسد که او را در پرورشِ شخصیتش قدرت می‌بخشند. بنابراین، کودکستان‌ها مکانی هستند که در آن‌جا می‌توان تنفّسِ سالم را به سادگی فرا گرفت.

هدف:

شُل کردن عضلات، تقویتِ حس و توالی بینایی

مرکز ثقل

ایجاد تعادل میان جسم و روح و پرداختن آگاهانه به مسأله‌ی تنفس

مهره‌های جادویی

هدف:

برطرف کردن خستگی و تقویت نیروی تمرکز؛ ایجادِ آرامش درونی و توانایی پذیرش
بچّه‌ها، آزادانه در اتاق حرکت می‌کنند. مربی به آهستگی و یکنواخت، متن زیر را می‌خواند:
تصور کنید که بی‌نهایت مهره‌های رنگی و جادویی در هوای این اتاق معلقند و به آرامی حرکت می‌کنند و زمانی که مهره‌ای جادویی درست جلوی‌تان قرار می‌گیرد، شما ایستاده و با بینی خود آن را عمیقاً تنفس کنید، زمانی که چند مهره را تنفس کردید، دوباره بنشینید و چشم‌ها را ببندید. آیا متوجه می‌شوید که نفس چگونه در بدنتان جریان می‌یابد؟ اکنون چیز زیبایی را تصور کنید؛ برای مثال پروانه، بستنی، گل آفتاب‌گردان.

پَر در باد

هدف:

ایجاد آرامش درونی؛ افزایش نیروی تمرکز
بچّه‌ها می‌ایستند و چشم‌ها را می‌بندند. مربی متن زیر را می‌خواند:
تصور کنید که باد، پر سفیدی را برای شما می‌فرستد. پر در هوا درست جلوی بینی شما می‌رقصد. برای آنکه به زمین نیفتد، با بینی خود نفس عمیق بکشید و سپس آن را دوباره به هوا فوت کنید. به دقّت مراقب پر باشید. هرگاه پر خواست به زمین بیفتد، دوباره با بینی خود نفسِ عمیق بکشید و با دهان غنچه کرده، آن را با سرعت زیاد به هوا فوت کنید. بچّه‌ها این بازی را چندین بار انجام می‌دهند. سپس چشم‌ها را باز و سعی می‌کنند جریانِ نفس خود را حس نمایند.

خاموش کردن شمع‌ها

هدف:

تحریک و شل کردن عضلات، تأمین نیروی تازه
بچّه‌ها روی زمین دراز می‌کشند و چشم‌ها را می‌بندند. مربی آرام و یکنواخت متن را می‌خواند:
بشقابی را تصور کنید که در آن شمع‌های روشن زیادی قرار دارد. به شعله‌های روشن نگاه کنید. در این حین، یکدست و عمیق نفس بکشید. شمعی را برای خود برگزینید و سعی کنید با فوت کردن، خاموشش کنید. بدین منظور، نفس عمیق بکشید و با دهان پر شده از هوا، به آن فوت کنید. اکنون، همه شمع‌ها را خاموش و چشم‌ها را دوباره باز کنید.

خنک کردن پیشانی

هدف:

معطوف کردن توجه به تنفس، تقویتِ تخیّل و نیروی تمرکز
بچّه‌ها با چشم‌های بسته بر روی زمین می‌نشینند. مربی، متن زیر را می‌خواند:
خورشید بزرگ را تصور کنید که در پایین بدن‌تان می‌درخشد. آهسته و آرام نفس بکشید، گرم می‌شوید و عرق از پیشانی‌تان جاری می‌شود. حال باید پیشانی‌تان را خنک کنید. به همین خاطر، با بینی نفس عمیق بکشید، لب پایینی را به نرمی بر روی لب بالایی‌تان بگذارید و هوا را به طرف پیشانی فوت کنید. آیا احساس خنکی می‌کنید؟
این بازی نیز چندین بار تکرار می‌شود.

شستشو با هوا

هدف:

احساس تنفّس و تمرکز بر روی آن، بر طرف کردن گرفتگی عضلات به روشی ساده.
بچّه‌ها، نشسته یا ایستاده، به آرامی و عمیق نفس می‌کشند. مربی، متن زیر را آهسته و یکنواخت می‌خواند:
ما دست‌های خود را با نفسمان می‌شوییم. برای این کار با بینی نفس عمیق می‌کشیم، هر دو دست را در فاصله کمی جلوی دهانمان نگه می‌داریم، با دهان نیمه بازِ خود هوا را به کف دست‌ها فوت می‌کنیم و آن‌ها را به هم می‌مالیم. این شستشو چندین بار تکرار می‌شود.

بوییدن هوا

هدف:

بوییدن و احساس نفس؛ شل کردن عضلات سینه
بچّه‌ها نشسته یا ایستاده‌اند و به آرامی و یکدست تنفس می‌کنند. مربی، متن زیر را می‌خواند:
دست‌هایِ خود را کیپ جلوی دهان نگاه دارید و با بینی نفس بکشید، هوا را با دهانِ باز به دست‌ها فوت کنید، دوباره بی‌درنگ با بینی نفس بکشید و آن را فوت کنید، دوباره نفس بکشید و فوت کنید و الی آخر.
بازی بوییدن هوا به فاصله‌های کوتاه، چندین بار پشت سر هم تکرار می‌شود.

غُرش پلنگ

هدف:

استراحت عضلات صورت؛ برطرف کردن گرفتگی عضلات سر؛ بیدار کردن تخیل؛ دعوت به فعالیت.
بچّه‌ها ایستاده یا اینکه کاملاً راست می‌نشینند. چشم‌ها را می‌بندند و عمیق و یکدست نفس می‌کشند. مربی، متن زیر را به آرامی و یکنواخت می‌خواند:
تصور کنید پلنگ هستید. با نفسِ عمیق به خود نیرو می‌دهید تا قوی شوید. اکنون نیز چندین بار پشت سر هم با بینی نفس عمیق بکشید و هوا را آهسته دوباره از بینی خارج نمایید. حالا مثل یک پلنگ قوی هستید برای آنکه قدرت خود را نشان دهید، با بینی نفس عمیق بکشید، نفس را مدتی نگه دارید، دندان‌ها را روی هم بگذارید، دهان را همانند پوزه‌ی پلنگ باز کنید و هوا را از میان دندان‌ها به بیرون برانید.
غریدن ممکن است با صدای بلند یا آهسته صورت گیرد. بازی پلنگ نیز چندین بار تکرار می‌شود.

صدای مار

هدف:

استراحت، تحریک تخیّل
بچّه‌ها ایستاده یا اینکه با بدن راست می‌نشینند. چشم‌هایشان را می‌بندند و آرام و عمیق نفس می‌کشند. مربی، متن زیر را می‌خواند: تصور کن ماری هستی که به دنبالِ غذا جستجو می‌کند. مار دیگری را می‌بینی و می‌خواهی به او نشان بدهی که اینجا قلمرو توست. فیش فیش می‌کنی، به همین منظور، با بینی نفس عمیق می‌کشی، نفس را نگه می‌داری، دندان‌ها را روی هم می‌گذاری، دهان را باز می‌کنی و خیلی آهسته نفس را با صدایی مثل فیش فیش، به بیرون می‌دهی.
این بازی چندین بار تکرار می‌شود.

تنفس رنگ‌ها

هدف:

کنترل طول و شدت تنفس.
بچّه‌ها نشسته یا ایستاده‌اند. چشم‌هایشان را می‌بندند و آرام و عمیق نفس می‌کشند. مربی متن زیر را آهسته و یکنواخت می‌خواند:
با بینی نفس عمیق بکش و سپس آن را آهسته از بینی بیرون بده. در این میان، نفست رنگی می‌شود. تصور کن رنگ دلخواهت را بیرون داده‌ای.
این بازی چند بار تکرار می‌شود.

فوت کردن به مجسّمه

هدف:

كنترل اول و شیوه‌ی تنفس؛ تمرین خیال‌پردازی
تصور کن جادوگری هستی که با هوای بازدم خود مجسمه‌های خنده‌داری می‌سازی. به همین خاطر، با بینی نفس عمیق بکش، در هنگام بازدم، شكلها و مجسمه‌هایی خنده‌دار از دهانت به بیرون می‌پرند.
این بازی چندین بار تکرار می‌شود.

کوچک مثل کوتوله، بزرگ مثل غول، چاق مثل خرس

هدف:

فراگیریِ تنفس آگاهانه؛ تمرکز بر روی تنفس
بچّه‌ها ایستاده، چشم‌ها را می‌بندند، آرام و یکدست نفس می‌کشند. مربّی متن زیر را آهسته و یکنواخت می‌خواند:
با بینی نفس عمیق بکشید و با قدرت آن را دوباره از بینی خارج کنید. با هر بازدم، یک ذره کوچک‌تر می‌شوید. تا زمانی که به اندازه‌ی یک کوتوله کوچک می‌شوید، به تنفس خود ادامه دهید.
با بینی نفس عمیق بکشید و با قدرت آن را دوباره از بینی خارج کنید. شما با هر بازدم کمی بزرگ‌تر می‌شوید. تا زمانی‌که به بزرگی یک غول شوید، به تنفس خود ادامه دهید.
با بینی نفس عمیق بکشید و با قدرت آن را دوباره از بینی خارج کنید. با هر باردم کمی چاق‌تر می‌شوید. تا زمانی‌که به اندازه‌ی یک خرس چاق شوید، به تنفس ادامه دهید.
منبع مقاله :
بیرمان، اینگرید؛ (1385)، بازی‌هایی برای تقویت احساس، ترجمه محمّد حبیبی. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ سوم