آلرژي نسبت به حيوانات
بسياري از مردم خيلي دير متوجه مي شوند که نسبت به حيوانات خونگرم خانگي آلرژي دارند. آلرژي نسبت به گربه يا سگ حدود 15 درصد از افراد را در جوامع غربي درگير کرده است. قابل توجه است که آلرژي نسبت به اين حيوانات در بين افراد مبتلا به آسم به 30-20 درصد بالغ مي شود. به طور کلي تماس با گربه ها آلرژي هاي شديدتري را باعث مي شود. آلرژي يک نوع سيستم دفاعي بدن نسبت به يک ماده حساسيت زاي پروتئيني (آلرژن) است که در بزاق، پوست و ادرار حيوانات وجود دارد و به صورت ذرات بسيار ريز در محيط پراکنده و منتشر مي شود، سپس اين ذرات که در هوا معلق است روي بافت ملتحمه چشم و يا مخاط بيني مي نشينند و يا مستقيما به داخل ريه ها استنشاق شده و علائم بيماري هاي آلرژي را به وجود مي آورند. حتي تماس اين ذرات با پوست بدن هم مي تواند خارش و کهير ايجاد کند. علائم آلرژي مانند عطسه، خس خس سينه، خارش و کهير معمولا به سرعت و در ظرف چند دقيقه بعد از تماس با حيوان ظاهر مي شود ولي بعضي از افراد پس از چند ساعت (تا 12 ساعت بعد از تماس) علائم شديدتر آلرژي را نيز نشان مي دهند.
درمان آلرژي نسبت به حيوانات
بهترين درمان آلرژي نسبت به سگ و گربه و ديگر حيوانات خانگي مانند پرندگان، خرگوش و ... خارج کردن آنها از منزل است. امروزه ثابت شده است که حتي نگهداري حيوانات در حياط منزل نيز مي تواند مشکل زا باشد. البته حيواناتي که فاقد مو هستند مانند لاک پشت آبي، ماهي و مار، آلرژي زا نيستند. اين گونه است که حکمت دستورات مترقي اسلام در مورد ضرورت دوري از حيواناتي مانند سگ، خوک و گربه و رعايت دقيق نکات بهداشتي تا حدودي روشن مي شود. متأسفانه در جهان امروز که «عصر دانايي» نام گرفته، به رغم همه پيشرفت هايي که در زمينه علوم مختلف و تکنولوژي به دست آمده، پوچي و ابتذال فرهنگي حاکم بر زندگي فردي و اجتماعي، به جايي رسيده است که همزيستي با حيوانات در اطاق خواب و حمام و محافل خانوادگي به صورت امري متعارف شده است! در چنين شرايطي به منظور جلوگيري از آلرژي و ديگر عوارض اين همنشيني، شستشوي هفتگي و برس زدن منظم اين «دوستان مهربان» توسط مراکز بهداشتي به جوامع غربي توصيه مي شود. طبق تحقيقات انجام شده در کشورهاي پيشرفته صنعتي معلوم گرديده در حالي که بزاق و پوسته ريزه هاي بدن گربه منبع اصلي مواد حساسيت زا است، در حيوانات خانگي ديگر مانند خرگوش و خوک، ادرار عامل اصلي ايجاد آلرژي است. يک سگ يا گربه هر هفته مقدار مشخصي از مواد آلرژي زا از خود دفع مي کند و تفاوتي از اين نظر بين نژادهاي مختلف آنها وجود ندارد. استفاده از جاروبرقي هم نفع چنداني براي از بين بردن مواد حساسيت زاي آزاد شده در محيط ندارد چون به صورت بسيار ريز در هوا شناور هستند. تنها راه تميز کردن فرش و لباس و ملافه اي که به اين مواد آغشته اند تعويض آنها است، چون در بررسي هايي که انجام داده اند مشخص شده که اين آلودگي ها بيش از يکسال باقي خواهد ماند. انجام برنامه «درمان ايمني» از راه انجام تزريقات زير پوستي براي حساسيت زدايي بدون قطع کردن رابطه نزديک با حيوانات، خالي از خطر نبوده و چندان هم مؤثر نيست. منازلي که براي صرفه جويي انرژي به صورت کامل و غير قابل نفوذ عايق بندي شده اند همان گونه که حرارت را به خوبي نگهداري مي کنند، مواد آلرژي زا را نيز در داخل خود تا دو برابر منازل عادي حفظ مي کنند. دستگاه هاي تميز کننده هواي منزل که براي کاهش مواد حساسيت زاي شناور در هوا طراحي شده اند نيز ممکن است مفيد واقع شوند.
درمان دارويي
با مشورت پزشک متخصص آلرژي، داروي مناسب براي کنترل علائم آلرژي انتخاب مي شود. چنانچه تماس با حيوانات فقط به طور اتفاقي و يا گاه به گاه است مي توان از داروهاي ضد هيستامين، ضد احتقان و ضد آسم (براي افراد مبتلا به آسم) براي پيشگيري از بروز آلرژي مصرف کرد.
آلرژي غذايي
در سالهاي اخير اهميت و شيوه حساسيت نسبت به مواد غذايي نه تنها موجب ناراحتي و مشکلات تنفسي، پوستي و گوارشي شده بلکه طبق گزارش هاي علمي که اخيرا منتشر شده ممکن است باعث بيماري هاي کليه، افزايش فشار خون، سردرد از نوع ميگرن، افسردگي و يا اضطراب و شب ادراري شود. نکته مهمي که بايد به آن توجه کنيد اين است که آلرژي غذايي تنها يکي از علل متعدد تحمل نکردن بعضي غذاها و بروز ناراحتي است. مسموميت هاي غذايي، حساسيت نسبت به مواد مجاز افزودني به مواد غذايي و يا کمبود بعضي از آنزيم ها مانند لاکتاز در بعضي افراد و يا واکنش هاي رواني نسبت به بعضي از غذاها، علل ديگر هستند. بر روي هم، آلرژي غذايي چندان شايع نيست و ميزان شيوع آن در جوامع مختلف متفاوت است. ولي معمولا در بين افرادي که به طور ذاتي استعداد به آلرژي دارند بيشتر يافت مي شود. بنابراين اين گونه افراد معمولا علائمي از آلرژي هاي ديگر مثل آلرژي بيني، کهير و يا آسم را نيز نشان مي دهند.
چرا آلرژي غذايي بوجود مي آيد؟
به مواد بيگانه اي (آنتي ژن) که ايجاد حساسيت مي کنند آلرژن مي گويند. آلرژن ها معمولا از جنس مواد پروتئيني و يا ترکيب قند و پروتئين هستند. پروتئين هاي غذايي معمولا به صورت مولکول هاي دست نخورده و کامل در لوله گوارشي جذب نمي شوند بلک تحت تأثير اسيد معده و آنزيم هاي روده هضم شده و به مولکول هاي کوچک
پپتيدي و اسيدهاي آمينه تبديل و سپس از راه مخاط روده به جريان خون وارد مي شوند. بنابراين در شرايط عادي، مواد پروتئيني رژيم غذايي، آلرژي ايجاد نمي کنند. ولي در بعضي از شرايط مانند دوران نوزادي و يا پس از بيماري اسهال به ويژه در دوران شيرخوارگي، مخاط پوششي روده آسيب ديده و نفوذپذير مي شود، بنابراين مولکول هاي بزرگ و مقدار زيادي از مواد حساسيت زا از جدار روده عبور مي کنند و وارد جريان خون مي شوند، از جمله مواد پروتئيني که به صورت هضم نشده به جدار روده نفوذ کرده و در افراد مستعد ايجاد آلرژي مي کنند.
علائم آلرژي غذايي چيست؟
علائم آلرژي غذايي هم مي تواند در ارتباط با معده و روده ها و هم در ساير اندام هاي بدن به ويژه پوست و دستگاه تنفس ظاهر شود. پيدايش سريع کهير و خارش در اطراف دهان بلافاصله پس از صرف غذايي که نسبت به آن حساسيت وجود دارد مانند ميوه هاي ترش، آجيل و يا سبزيجات گزارش شده است. علائم تهوع، استفراغ، درد شکم و يا اسهال مي تواند ظرف 30 دقيقه پس از خوردن غذاهاي دريايي و يا تخم مرغ عارض شود و مي تواند همراه با سردرد، برافروختگي صورت، خارش پوست و طپش قلب باشد که معمولا بعد از 2-1 ساعت برطرف مي گردد. علائم تنفسي مانند عطسه، آبريزش از بيني، لارنژيت، بروز حمله آسم و يا تشديد بيماري در مبتلايان به آسم نيز به علت حساسيت به شير گاو، بادام زميني، گوشت خوک و مواد افزودني مجاز به غذاهاي آماده مصرف، در افراد مستعد مي تواند بروز کند. کهير تکرار شونده علامت شاخص آلرژي به پروتئين مواد غذايي به ويژه ماهي است. در موارد شديد، ورم صورت و اسهال شديد نيز مي تواند ظاهر شود. بروز اگزما در اثر آلرژي غذايي نيز در بعضي از بيماران گزارش شده است. نگهداري غير بهداشتي ماهي ها در سردخانه و همچنين نگهداري پنير به مدت طولاني مي تواند منجر به ايجاد هيستامين در آنها شود که پس از مصرف، علائم آلرژي غذايي را در بدن ايجاد مي کند.
نقش رژيم غذايي در آلرژي
به طور کلي غذاهاي ذيل در افرادي که استعداد آلرژي دارند بيش از ساير غذاها ايجاد حساسيت مي کنند: شير گاو، تخم مرغ، شکلات، کاکائو، ادويه جات، ماهي و غذاهاي دريايي، غذاهاي سرخ کرده، گوجه، پياز و بادمجان، ميوه جات ترش، توت فرنگي، آجيل، سبزيجات، گوشت گاو، سوسيس و کالباس، گندم و جو، حبوبات، سويا، انواع سس، کنسروها، نوشابه، خربزه، هندوانه، هلو، انگور و گوشت مانده . بيماران معمولا نه به يک غذا بلکه به چند نوع غذا آلرژي دارند و هر نوع غذا هم مي تواند چندين ماده حساسيت زا يا آلرژن در خود داشته باشد. لذا با نظر پزشک متخصص آلرژي، رژيم غذايي ويژه اي مشتمل بر: برنج، گوشت بوقلمون يا بره، روغن زيتون، سيب سفيد (پخته شده) به مدت چند هفته تجويز مي شود و چنانچه علائم آلرژي برطرف شد غذاهاي ديگر را يک به يک و هر کدام به مدت يک هفته (حداقل سه روز) به رژيم غذايي اضافه کرده و علائم آلرژي را در طي مدت مصرف بررسي مي کنند. تا چنانچه علائم آلرژي مجددا پيدا شده نوع غذايي را که حساسيت زا است تشخيص داده و از رژيم غذايي بيمار حذف کنند.
شير مادر يا شير خشک؟
طبق تحقيقات علمي مشخص شده که شير مادر از هر نظر بهترين غذاي کودکان در دوران شيرخواري است. شير مادر منبعي غني از پادتن هاي «IgA» است که سطح مخاط روده هاي طفل را در مقابل مواد آلرژن نفوذ ناپذير مي کند. شير مادر همچنين با داشتن پادتن ها، مواد و سلول هاي دفاعي ديگر از عفونت هاي روده و بروز اسهال پيشگيري مي کند و لذا از افزايش تراوائي سطح مخاطي روده در مقابل ورود مواد و عوامل آلرژن جلوگيري مي کند. با مصرف شير مادر، سيستم ايمني کودک خردسال نسبت به پروتئين هاي موجود در شير گاو، حساس نمي شود و بنابراين کودک در سالهاي بعد خواهد توانست بدون مشکل آلرژي از شير گاو استفاده کند. لذا امروزه توصيه مي شود که:
1- به منظور پيشگيري از بروز آلرژي در فرزندان خانواده هايي که در آنها سابقه يا زمينه آلرژي وجود دارد (و يا بعدا آزمايش خون بند ناف نوزاد نشان دهد که مقدار پادتن IgE افزايش يافته است)، توصيه مي شود که مادر در دوران حاملگي و نيز دوران شير دادن از مصرف غذاها و مواد حساسيت زا پرهيز نمايند.
2- تمامي نوزادان (به ويژه آنهايي که زمينه آلرژي در خانواده دارند) تا 6 ماهگي فقط از شير مادر استفاده کنند و در صورت عدم امکان استفاده از شير مادر، دايه بگيرند. بعضي از انواع شير خشک ها مانند نوتراميژن و پروژستميل و همچنين شير بز و گوسفند از درجه حساسيت زايي کمتري نسبت به شير گاو برخوردارند و در شرايط عدم امکان تغذيه از شير مادر و يا دايه تجويز مي شوند.
3- بعد از 6 ماه اول، مي توان به تدريج برنج، ميوه جات و سبزيجات پخته را اضافه بر شير مادر به رژيم غذايي شيرخوار افزود.
4- در هنگام ابتلاي شيرخوار به عفونت هاي حاد روده و بروز اسهال ، توصيه مي شود که در طول بيماري و تا 8 روز بعد از بهبودي (به منظور امکان ترميم مخاط روده و جلوگيري از نفوذ مواد حساسيت زا) از شير مادر بيشتر استفاده شود و در اين مدت از مواد غذايي حساسيت زا پرهيز گردد.
5- محيط کودک را بايد از مواد آلرژن و حساسيت زا مانند قارچ ها، کپک ها، ذرات مايت محفوظ نگه داشته و همچنين ضروري است با خارج کردن حيوانات خونگرم اهلي، منزل را از وجود پر و پشم پرندگان و حيوانات و ذرات و ترشحات سگ و خرگوش پاک کرد. توضيحات کامل تر در شماره هاي بعدي داده خواهد شد.
