علی آن شیر خدا شاه عرب
الفتی داشته با این دل شب
شب ز اسرار علی آگاه است
دل شب محرم سرّالله است
شب علی دید به نزدیکی دید
گرچه او نیز به تاریکی دید
شب شنفته ست مناجات علی
جوشش چشمه عشق ازلی
شاه را دیده به نوشینی خواب
روی بر سینه دیوار خراب
قلعه بانی که به قصر افلاک
سر دهد ناله زندانی خاک
اشکباری که چو شمع بیزار
می فشاند زر و میگرید زار
دردمندی که چو لب بگشاید
در و دیوار به زنهار آید
کلماتی چو در آویزهی گوش
مسجد کوفه هنوزش مدهوش
فجر تا سینهی آفاق شکافت
چشم بیدار علی خفته نیافت
روزه داری که به مهر اسحار
بشکند نان جوینش افطار
ناشناسی که به تاریکی شب
میبرد شام یتیمان عرب
پادشاهی که به شب برقع پوش
میکشد بار گدایان بر دوش
تا نشد پردگی آن سرّ جلی
نشد افشا که علی بود و علی
شاه بازی که به بال و پر راز
میکند در ابدیت پرواز
شهسواری که به برق شمشیر
در دل شب بشکافد دل شیر
عشق بازی که هم آغوش خطر
خفت در خوابگه پیغمبر
آن دم صبح قیامت تاثیر
حلقه در شد از او دامن گیر
دست در دامن مولا زد در
که علی بگذر و از ما مگذر
شال شه وا شد و دامن به گرو
زینبش دست به دامن که مرو
شال میبست و ندایی مبهم
که کمربند شهادت محکم
پیشوایی که ز شوق دیدار
میکند قاتل خود را بیدار
ماه محراب عبودیّت حق
سر به محراب عبادت منشق
میزند پس لب او کاسهی شیر
میکند چشم اشارت به اسیر
چه اسیری که همان قاتل اوست
تو خدایی مگر ای دشمن دوست
در جهانی همه شور و همه شر
ها علیٌّ بشرٌ کیف بشر
کفن از گریهی غسّال خجل
پیرهن از رخ وصّال خجل
شبروان مست ولای تو علی
جان عالم به فدای تو علی
شرح بیت به بیت اشعار در مدح حضرت علی (ع)
در ادامه شرح هر بیت از اشعار در مدح حضرت علی (ع) به صورت جداگانه آورده شده است:
بیت اول:
علی آن شیر خدا شاه عرب
الفتی داشته با این دل شب
این بیت، حضرت علی (ع) را به عنوان شیر خدا و شاه عرب معرفی میکند و اشاره به الفت و نزدیکی ایشان با شب دارد. این الفت به دلیل عبادتهای شبانه و راز و نیازهای ایشان با خداوند است.
بیت دوم:
شب ز اسرار علی آگاه است
دل شب محرم سرّالله است
این بیت، شب را آگاه از اسرار حضرت علی (ع) و محرم رازهای الهی معرفی میکند. این موضوع به دلیل عبادتهای طولانی و راز و نیازهای شبانه ایشان با خداوند است.
بیت سوم:
شب علی دید به نزدیکی دید
گرچه او نیز به تاریکی دید
این بیت، اشاره به دیدگاه نزدیک شب به حضرت علی (ع) دارد، اگرچه شب تاریک است، اما این نزدیکی معنوی است.
بیت چهارم:
شب شنفته ست مناجات علی
جوشش چشمه عشق ازلی
این بیت، اشاره به مناجات و راز و نیازهای عاشقانه حضرت علی (ع) با خداوند در دل شب دارد که شب شاهد آن بوده است.
بیت پنجم:
شاه را دیده به نوشینی خواب
روی بر سینه دیوار خراب
این بیت، تصویری از زهد و سادهزیستی حضرت علی (ع) را نشان میدهد که حتی در خواب نیز روی بر سینه دیوار خراب دارد.
بیت ششم:
قلعه بانی که به قصر افلاک
سر دهد ناله زندانی خاک
این بیت، حضرت علی (ع) را به عنوان قلعهبانی معرفی میکند که نالههای زندانیان خاک را به گوش افلاک میرساند. این اشاره به عدالت و توجه ایشان به مظلومان دارد.
بیت هفتم:
اشکباری که چو شمع بیزار
می فشاند زر و میگرید زار
این بیت، به گریهها و دردمندیهای حضرت علی (ع) اشاره دارد که مانند شمع بیزار، اشکهایشان جاری میشود و از شدت درد، زار میزنند.
بیت هشتم:
دردمندی که چو لب بگشاید
در و دیوار به زنهار آید
این بیت، شدت درد و تأثر حضرت علی (ع) را به تصویر میکشد که حتی در و دیوار نیز از آن به زنهار میآیند.
بیت نهم:
کلماتی چو در آویزهی گوش
مسجد کوفه هنوزش مدهوش
این بیت، به تأثیر کلمات و سخنان حضرت علی (ع) اشاره دارد که هنوز مسجد کوفه از آن مدهوش است.
بیت دهم:
فجر تا سینهی آفاق شکافت
چشم بیدار علی خفته نیافت
این بیت، اشاره به بیداری و عبادتهای شبانه حضرت علی (ع) دارد که حتی هنگام فجر نیز بیدار بودند و به عبادت مشغول بودند.
بیت یازدهم:
روزه داری که به مهر اسحار
بشکند نان جوینش افطار
این بیت، به سادهزیستی و زهد حضرت علی (ع) اشاره دارد که با نان جوین روزه خود را افطار میکردند.
بیت دوازدهم:
ناشناسی که به تاریکی شب
میبرد شام یتیمان عرب
این بیت، اشاره به کمکهای مخفیانه حضرت علی (ع) به یتیمان در شب دارد.
بیت سیزدهم:
پادشاهی که به شب برقع پوش
میکشد بار گدایان بر دوش
این بیت، به تواضع و فروتنی حضرت علی (ع) اشاره دارد که حتی به عنوان پادشاه، شبها برقع پوشیده و بار گدایان را بر دوش میکشیدند.
بیت چهاردهم:
تا نشد پردگی آن سرّ جلی
نشد افشا که علی بود و علی
این بیت، اشاره به مخفی بودن کمکهای حضرت علی (ع) دارد که تا زمانی که این راز پنهان بود، کسی نمیدانست که آن شخص علی (ع) بوده است.
بیت پانزدهم:
شاه بازی که به بال و پر راز
میکند در ابدیت پرواز
این بیت، حضرت علی (ع) را به عنوان شاهبازی معرفی میکند که با بال و پر راز در ابدیت پرواز میکند. این اشاره به عرفان و معنویت بالای ایشان دارد.
بیت شانزدهم:
شهسواری که به برق شمشیر
در دل شب بشکافد دل شیر
این بیت، به شجاعت و قدرت حضرت علی (ع) اشاره دارد که با شمشیر خود دل شیر را در دل شب میشکافند.
بیت هفدهم:
عشق بازی که هم آغوش خطر
خفت در خوابگه پیغمبر
این بیت، به عشق و فداکاری حضرت علی (ع) اشاره دارد که در خوابگاه پیامبر (ص) در معرض خطر خوابیدند.
بیت هجدهم:
آن دم صبح قیامت تاثیر
حلقه در شد از او دامن گیر
این بیت، به تأثیر فداکاری حضرت علی (ع) اشاره دارد که حتی صبح قیامت نیز از آن تأثیر میگیرد.
بیت نوزدهم:
دست در دامن مولا زد در
که علی بگذر و از ما مگذر
این بیت، به لحظات وداع حضرت علی (ع) با خانوادهاش اشاره دارد.
بیت بیستم:
شال شه وا شد و دامن به گرو
زینبش دست به دامن که مرو
این بیت، به لحظات وداع و نگرانی حضرت زینب (س) از رفتن حضرت علی (ع) اشاره دارد.
بیت بیست و یکم:
شال میبست و ندایی مبهم
که کمربند شهادت محکم
این بیت، به آماده شدن حضرت علی (ع) برای شهادت اشاره دارد.
بیت بیست و دوم:
پیشوایی که ز شوق دیدار
میکند قاتل خود را بیدار
این بیت، به بزرگواری حضرت علی (ع) اشاره دارد که حتی قاتل خود را نیز از شوق دیدار خداوند بیدار میکنند.
بیت بیست و سوم:
ماه محراب عبودیّت حق
سر به محراب عبادت منشق
این بیت، به لحظات شهادت حضرت علی (ع) اشاره دارد که در محراب عبادت، سرشان شکافته شد.
بیت بیست و چهارم:
میزند پس لب او کاسهی شیر
میکند چشم اشارت به اسیر
این بیت، به آخرین لحظات حضرت علی (ع) اشاره دارد که در حالی که کاسه شیری در دست داشتند، به اسیر خود (ابن ملجم) اشاره کردند.
بیت بیست و پنجم:
چه اسیری که همان قاتل اوست
تو خدایی مگر ای دشمن دوست
این بیت، به بزرگواری حضرت علی (ع) اشاره دارد که حتی قاتل خود را نیز مورد لطف قرار دادند.
بیت بیست و ششم:
در جهانی همه شور و همه شر
ها علیٌّ بشرٌ کیف بشر
این بیت، به مقام والای حضرت علی (ع) اشاره دارد که در جهانی پر از شر و فتنه، شخصیتی بینظیر و فراتر از تصور بشر بودند.
بیت بیست و هفتم:
کفن از گریهی غسّال خجل
پیرهن از رخ وصّال خجل
این بیت، به مقام والای حضرت علی (ع) اشاره دارد که حتی کفن و پیرهن نیز از ایشان خجلند.
بیت بیست و هشتم:
شبروان مست ولای تو علی
جان عالم به فدای تو علی
این بیت، به عشق و ارادت شیعیان به حضرت علی (ع) اشاره دارد که جان خود را فدای ایشان میکنند.
*این مقاله در تاریخ 1403/11/25 بروز رسانی شده است.