لذت كتاب به رغم اينترنت
نويسنده: مهرى حقانى
برنده نوبل ادبيات ۲۰۰۷ در سخنرانى پيش از اهداى جايزه، نگران نكته جديدى در موضوع كتاب است: «استفاده از اينترنت به جاى كتاب». چه بسا در هنگامه اى كه در جامعه ما بر سر كتاب خواندن يا نخواندن آن هم، صدها مسأله حاشيه اى در حوزه كتاب و فرهنگ دارد، مانده است تا هنوز به بحث رقابت اينترنت و كتاب برسيم.
با اين حال، هميشه درباره تكنولوژى هاى نوين، موضوع ظريفى وجود دارد. آنها به سرعت مى آيند و اگرچه با سرعت خارق العاده اى سطح را مى پوشانند، مهارت ديگرى هم دارند يعنى هر عادتى كه شما داريد را پررنگ تر مى كنند. بنابراين اگر كتاب پررنگ بوده، اينترنت به سرعت بر جذابيت آن مى افزايد. در غير اين صورت اينترنت وقت خود را تلف نمى كند و سراغ ميدان هايى مى رود كه حرفى براى گفتن داشته باشد.
در اين ميان يك نگرانى كلى وجود دارد، اين كه هنوز چقدر مى توان در هنگام خواب، مسافرت، در صف انتظار يا در كتابخانه ها به مهمانى كاغذ و حروف چاپى رفت و يا بايد تمامى اين لذت قديمى را خيره در صفحه مانيتور جست.
صف هاى اتوبوس، قطار يا هر انتظارى در ژاپن مترادف است با تصوير آدم هايى كه تقريباً هر كدام يك كتاب كوچك جيبى يا حتى بزرگتر را درمى آورند و شروع به خواندن مى كنند. آنها اگر به كشور ديگرى هم سفر مى كنند قبلاً كتابى درباره محل جديد خوانده اند و در كشور مبدأ نيز منابع جديدتر را از دست نمى دهند. با اين حال بنابر يك نظرسنجى كه روزنامه «ماينيچى» انجام داده است، يافته هاى جديدى از عادت قديمى كتابخوانى در بين ژاپنى ها به دست آمده. تكنولوژى اينترنت و تلفن همراه، تنها پيشتاز عرصه هاى اقتصادى ژاپن نبوده است. ۸۶درصد از پاسخ دهندگان اين نظرسنجى به گسترش استفاده از شبكه اينترنت و تلفن همراه در ميان شهروندان ژاپنى به عنوان عامل دورى آنها از كتاب و مجله اشاره كرده اند. اين مسأله در پى اين عامل بوده است كه بسيارى از مشتركان تلفن همراه مى توانند اطلاعات موجود در برخى كتاب ها و مجلات را از طريق صفحه نمايشگر تلفن همراه مطالعه كنند. نسل جوانتر هم كم و بيش ترجيح داده است تا تلفن همراهى كه مى تواند به راحتى به شبكه اينترنت وصل شود را به جاى كتاب استفاده كند.
در بحث اينترنت و كتاب دو مسأله كه چندان هم به يكديگر بى ربط نيستند مطرح مى شود. از سويى درباره تكنولوژى فراگير اينترنت اين نگرانى وجود دارد كه هر روز از تعداد كتابخوان ها و گرايش به فرهنگ چاپى و نوشتارى كاسته شود و اينترنت نه به عنوان كتاب بلكه به عنوان يك موضوع متفاوت جايگزين يك مطالعه كيفى شود. نگرانى دوم اميدواركنند ه تر است يعنى مردم از طريق اينترنت كتاب مى خوانند اما همچنان مسائلى مطرح مى شود. اين مورد كه بيشتر به نظرسنجى اشاره شده در ژاپن نزديك است دربرگيرنده مسائل فرهنگى تكنيكى گسترده اى در موضوع كتاب هاى چاپى و كتاب هاى شبكه اى است.
دكتر محمد وفادار كارشناس IT در اين مورد مى گويد: «آسيب شناسى چنين مسأله اى بيشتر از آن كه اينترنت را زير سؤال ببرد به شرايط و محيط پيرامونى ما برمى گردد. در حقيقت اينترنت يك وسيله و يك كانال ارتباطى است، اما نحوه مراجعه به آن به خلأهاى ما برمى گردد. هر كس پرسش ها و كاستى هاى خاص خود را در برابر اينترنت مطرح مى كند. در حقيقت اينترنت بايد از سويى در جامعه كاربردى شود و اين مسأله به مدارس، دانشگاه ها، مراكز تجارى و اقتصادى، مراكز فرهنگى و غيره برمى گردد و از سويى اينترنت مى تواند جاى خالى بسيارى از نداشته ها و خلأها را نيز پركند. بنابراين اينترنت يك بسته انباشته شده از اطلاعات، سرگرمى ها و منابع متعدد است.
ولى محيط اجتماعى و فرهنگى موجود است كه به نوع استفاده و يا حداقل كاربردى كردن اينترنت مربوط مى شود. اين كه ما اتومبيل داشته باشيم ولى بزرگراه براى راندن نداشته باشيم، مشكل كمپانى اتومبيل سازى نيست. اين مشكل ماست كه چرا بزرگراه براى راندن اتومبيلى كه خريده ايم، نداريم.» با اين حال اين مسأله درگير مسائل پيچيده اجتماعى و فرهنگى است.
نگاهى به كتابخوانى اينترنتى نشان مى دهد كه به عنوان نمونه كتابخوانى اينترنتى از ۱۰ سال گذشته در كشور آمريكا رواج بيشترى پيدا كرده است، چنان كه ۲۳ درصد كاربران در اين كشور كتاب هاى مورد علاقه خود را از طريق اينترنت مطالعه مى كنند. همين مسأله موجب شده تا گردش مالى نويسندگان و مؤلفانى كه كتاب هاى خود را به صورت اينترنتى در اختيار خوانندگان قرار مى دهند به ۷۵ ميليون دلار برسد. با اين حال پژوهشگران عرصه كتاب نگاه بنيادى ترى به اين مسأله دارند.
بهروز حيدرى كارشناس ارشد كتابدارى و اطلاع رسانى در همين باره به محدوديت ها و موانعى كه درباره كتابخوانى اينترنتى وجود دارد اشاره مى كند: «محدوديت دسترسى به خط اينترنتى و كامپيوتر به ويژه در كشورهاى درحال رشد همچنان وجود دارد. با اين حال كاهش بهاى كامپيوتر و هزينه اتصال به اينترنت در سال هاى گذشته اين مانع را از بين مى برد. حق مؤلف و مالكيت معنوى نشر كتاب در محيط وب يكى از چالش ها و موانع ديگر است. نحوه پرداخت هزينه كتاب و استفاده از كارت هاى اعتبارى در محيط وب نيز يكى ديگر از اين موانع است.
اما مسأله مهم ديگر به مشكلات كتاب خواندن در محيط وب برمى گردد. اين كه آيا مانند كتابخانه هاى حقيقى، منابع موجود همواره قابل دسترس هستند، آيا نشانى آنها تغييرى نمى كند، آيا تغييرى در محتواى اطلاعات پديد نمى آيد از سوى ديگر نشر الكترونيكى برخى لذت ها و جنبه هاى معنوى خواندن كتاب چاپى را از ميان مى برد. لذت ورق زدن صفحه كتاب هاى چاپى، مطالعه كتاب هنگام خواب يا هر حالتى كه خواننده احساس آرامش و راحتى كند، بردن كتاب به مدرسه، سفر يا محل كار و خواندن آن در هر زمانى كه به آن احتياج است. هديه دادن و هديه گرفتن كتاب، گردآورى كتاب هاى هنرى و چيدن آنها در قفسه كتابخانه شخصى در نشر الكترونيكى امكانپذير نيست. انسان ممكن است با يك كتاب چاپى انس بگيرد و بارها آن را بخواند و از تماس با آن لذت ببرد و يا در حاشيه آن مطالبى يادداشت كند كه در جهان الكترونيكى امكانپذير نيست. بسيارى از افراد هم علاقه مندند تا به كتابفروشى ها بروند و به مرور قفسه هاى كتاب بپردازند. حال آن كه دنياى ديجيتال، جهانى خشن، ناپايدار و شايد هم بى وفا است.
البته در ايران ممكن است به خاطر محبوب نبودن اينترنت، از نشريات الكترونيكى استقبال نشود. بهترين نقطه آغاز، اين است كه نشر الكترونيك را به صورت دانشگاهى بررسى و تدريس كرد و اهميت آن به صاحبان صنعت يادآورى شود. شركت هاى انتشاراتى مى توانند با استفاده از هر دو شيوه نشر به سوددهى برسند. نويسنده هم مطلب خود را راحت تر و با هزينه بهترى به فروش مى رساند و خواننده هم مطلب را سريع تر دريافت مى كند.»
بنابراين سازمان بندى اطلاعات بيشتر تك سطحى و انعطاف پذير است؛ نوعى جست وجوى بازيگوشانه و غيرمتعهد به هدف كه همواره آمادگى گشايش به افق هاى جديد را دارد. او حتى درباره يادگيرى از راه دور به تجربه تدريس در كلاس درس و حضور در سالن سخنرانى اشاره مى كند، جايى كه مشاركت جويى شاگردان و حضور استاد موجب مى شود تا نوعى مهارت عملى به وجود آيد جايى كه نه تنها سبك معلم الهام بخش است، بلكه اطوار او نيز تقليد مى شود. به بيان ساده تر، اين انديشمند معتقد است شكل حقيقى و حركت جسم هاى ما نقش اساسى در به وجود آمدن معنا دارد در غير اينصورت نوعى مهارت سطح پائين به وجود مى آيد.
با اين حال اگرچه پى بردن به چنين تعبيرهايى خارج از لطف نيست اما نگاه از اين زاويه به اينترنت بيشتر مختص جوامع پيشرفته و محيط هايى است كه از مراحل اوليه ورود به تكنولوژى هاى جديد گذشته اند. در نهايت به نظر مى رسد اينترنت بيشتر يك محيط گسترده براى اطلاع رسانى بيشتر و كيفى تر است. همچنان كه كتاب هاى چاپى و مطالعه روى كاغذ عنصر انكارنشدنى فرهنگ است، اينترنت نيز مى تواند به چنين مسأله اى كيفيت ببخشد، مى تواند آن را گسترش دهد و دروازه هاى جديدى بگشايد اما شايد همان گونه كه فيلسوف آمريكايى اشاره مى كند اينترنت و فضاى ديجيتال بيشتر براى ارائه افق هاى جديد است و كمتر مى توان عمق، تمركز و معنا در چنين محيطى يافت؛ دو هدفى كه البته هنوز در افق نيازهاى ضرورى ما هستند.
منبع:www. persianbook.net
معرفي سايت مرتبط با اين مقاله
با اين حال، هميشه درباره تكنولوژى هاى نوين، موضوع ظريفى وجود دارد. آنها به سرعت مى آيند و اگرچه با سرعت خارق العاده اى سطح را مى پوشانند، مهارت ديگرى هم دارند يعنى هر عادتى كه شما داريد را پررنگ تر مى كنند. بنابراين اگر كتاب پررنگ بوده، اينترنت به سرعت بر جذابيت آن مى افزايد. در غير اين صورت اينترنت وقت خود را تلف نمى كند و سراغ ميدان هايى مى رود كه حرفى براى گفتن داشته باشد.
در اين ميان يك نگرانى كلى وجود دارد، اين كه هنوز چقدر مى توان در هنگام خواب، مسافرت، در صف انتظار يا در كتابخانه ها به مهمانى كاغذ و حروف چاپى رفت و يا بايد تمامى اين لذت قديمى را خيره در صفحه مانيتور جست.
صف هاى اتوبوس، قطار يا هر انتظارى در ژاپن مترادف است با تصوير آدم هايى كه تقريباً هر كدام يك كتاب كوچك جيبى يا حتى بزرگتر را درمى آورند و شروع به خواندن مى كنند. آنها اگر به كشور ديگرى هم سفر مى كنند قبلاً كتابى درباره محل جديد خوانده اند و در كشور مبدأ نيز منابع جديدتر را از دست نمى دهند. با اين حال بنابر يك نظرسنجى كه روزنامه «ماينيچى» انجام داده است، يافته هاى جديدى از عادت قديمى كتابخوانى در بين ژاپنى ها به دست آمده. تكنولوژى اينترنت و تلفن همراه، تنها پيشتاز عرصه هاى اقتصادى ژاپن نبوده است. ۸۶درصد از پاسخ دهندگان اين نظرسنجى به گسترش استفاده از شبكه اينترنت و تلفن همراه در ميان شهروندان ژاپنى به عنوان عامل دورى آنها از كتاب و مجله اشاره كرده اند. اين مسأله در پى اين عامل بوده است كه بسيارى از مشتركان تلفن همراه مى توانند اطلاعات موجود در برخى كتاب ها و مجلات را از طريق صفحه نمايشگر تلفن همراه مطالعه كنند. نسل جوانتر هم كم و بيش ترجيح داده است تا تلفن همراهى كه مى تواند به راحتى به شبكه اينترنت وصل شود را به جاى كتاب استفاده كند.
در بحث اينترنت و كتاب دو مسأله كه چندان هم به يكديگر بى ربط نيستند مطرح مى شود. از سويى درباره تكنولوژى فراگير اينترنت اين نگرانى وجود دارد كه هر روز از تعداد كتابخوان ها و گرايش به فرهنگ چاپى و نوشتارى كاسته شود و اينترنت نه به عنوان كتاب بلكه به عنوان يك موضوع متفاوت جايگزين يك مطالعه كيفى شود. نگرانى دوم اميدواركنند ه تر است يعنى مردم از طريق اينترنت كتاب مى خوانند اما همچنان مسائلى مطرح مى شود. اين مورد كه بيشتر به نظرسنجى اشاره شده در ژاپن نزديك است دربرگيرنده مسائل فرهنگى تكنيكى گسترده اى در موضوع كتاب هاى چاپى و كتاب هاى شبكه اى است.
موج سوارى بر اينترنت
دكتر محمد وفادار كارشناس IT در اين مورد مى گويد: «آسيب شناسى چنين مسأله اى بيشتر از آن كه اينترنت را زير سؤال ببرد به شرايط و محيط پيرامونى ما برمى گردد. در حقيقت اينترنت يك وسيله و يك كانال ارتباطى است، اما نحوه مراجعه به آن به خلأهاى ما برمى گردد. هر كس پرسش ها و كاستى هاى خاص خود را در برابر اينترنت مطرح مى كند. در حقيقت اينترنت بايد از سويى در جامعه كاربردى شود و اين مسأله به مدارس، دانشگاه ها، مراكز تجارى و اقتصادى، مراكز فرهنگى و غيره برمى گردد و از سويى اينترنت مى تواند جاى خالى بسيارى از نداشته ها و خلأها را نيز پركند. بنابراين اينترنت يك بسته انباشته شده از اطلاعات، سرگرمى ها و منابع متعدد است.
ولى محيط اجتماعى و فرهنگى موجود است كه به نوع استفاده و يا حداقل كاربردى كردن اينترنت مربوط مى شود. اين كه ما اتومبيل داشته باشيم ولى بزرگراه براى راندن نداشته باشيم، مشكل كمپانى اتومبيل سازى نيست. اين مشكل ماست كه چرا بزرگراه براى راندن اتومبيلى كه خريده ايم، نداريم.» با اين حال اين مسأله درگير مسائل پيچيده اجتماعى و فرهنگى است.
ورق زدن يا كليك كردن
نگاهى به كتابخوانى اينترنتى نشان مى دهد كه به عنوان نمونه كتابخوانى اينترنتى از ۱۰ سال گذشته در كشور آمريكا رواج بيشترى پيدا كرده است، چنان كه ۲۳ درصد كاربران در اين كشور كتاب هاى مورد علاقه خود را از طريق اينترنت مطالعه مى كنند. همين مسأله موجب شده تا گردش مالى نويسندگان و مؤلفانى كه كتاب هاى خود را به صورت اينترنتى در اختيار خوانندگان قرار مى دهند به ۷۵ ميليون دلار برسد. با اين حال پژوهشگران عرصه كتاب نگاه بنيادى ترى به اين مسأله دارند.
بهروز حيدرى كارشناس ارشد كتابدارى و اطلاع رسانى در همين باره به محدوديت ها و موانعى كه درباره كتابخوانى اينترنتى وجود دارد اشاره مى كند: «محدوديت دسترسى به خط اينترنتى و كامپيوتر به ويژه در كشورهاى درحال رشد همچنان وجود دارد. با اين حال كاهش بهاى كامپيوتر و هزينه اتصال به اينترنت در سال هاى گذشته اين مانع را از بين مى برد. حق مؤلف و مالكيت معنوى نشر كتاب در محيط وب يكى از چالش ها و موانع ديگر است. نحوه پرداخت هزينه كتاب و استفاده از كارت هاى اعتبارى در محيط وب نيز يكى ديگر از اين موانع است.
اما مسأله مهم ديگر به مشكلات كتاب خواندن در محيط وب برمى گردد. اين كه آيا مانند كتابخانه هاى حقيقى، منابع موجود همواره قابل دسترس هستند، آيا نشانى آنها تغييرى نمى كند، آيا تغييرى در محتواى اطلاعات پديد نمى آيد از سوى ديگر نشر الكترونيكى برخى لذت ها و جنبه هاى معنوى خواندن كتاب چاپى را از ميان مى برد. لذت ورق زدن صفحه كتاب هاى چاپى، مطالعه كتاب هنگام خواب يا هر حالتى كه خواننده احساس آرامش و راحتى كند، بردن كتاب به مدرسه، سفر يا محل كار و خواندن آن در هر زمانى كه به آن احتياج است. هديه دادن و هديه گرفتن كتاب، گردآورى كتاب هاى هنرى و چيدن آنها در قفسه كتابخانه شخصى در نشر الكترونيكى امكانپذير نيست. انسان ممكن است با يك كتاب چاپى انس بگيرد و بارها آن را بخواند و از تماس با آن لذت ببرد و يا در حاشيه آن مطالبى يادداشت كند كه در جهان الكترونيكى امكانپذير نيست. بسيارى از افراد هم علاقه مندند تا به كتابفروشى ها بروند و به مرور قفسه هاى كتاب بپردازند. حال آن كه دنياى ديجيتال، جهانى خشن، ناپايدار و شايد هم بى وفا است.
البته در ايران ممكن است به خاطر محبوب نبودن اينترنت، از نشريات الكترونيكى استقبال نشود. بهترين نقطه آغاز، اين است كه نشر الكترونيك را به صورت دانشگاهى بررسى و تدريس كرد و اهميت آن به صاحبان صنعت يادآورى شود. شركت هاى انتشاراتى مى توانند با استفاده از هر دو شيوه نشر به سوددهى برسند. نويسنده هم مطلب خود را راحت تر و با هزينه بهترى به فروش مى رساند و خواننده هم مطلب را سريع تر دريافت مى كند.»
اينترنت ماشين گسترش
بنابراين سازمان بندى اطلاعات بيشتر تك سطحى و انعطاف پذير است؛ نوعى جست وجوى بازيگوشانه و غيرمتعهد به هدف كه همواره آمادگى گشايش به افق هاى جديد را دارد. او حتى درباره يادگيرى از راه دور به تجربه تدريس در كلاس درس و حضور در سالن سخنرانى اشاره مى كند، جايى كه مشاركت جويى شاگردان و حضور استاد موجب مى شود تا نوعى مهارت عملى به وجود آيد جايى كه نه تنها سبك معلم الهام بخش است، بلكه اطوار او نيز تقليد مى شود. به بيان ساده تر، اين انديشمند معتقد است شكل حقيقى و حركت جسم هاى ما نقش اساسى در به وجود آمدن معنا دارد در غير اينصورت نوعى مهارت سطح پائين به وجود مى آيد.
با اين حال اگرچه پى بردن به چنين تعبيرهايى خارج از لطف نيست اما نگاه از اين زاويه به اينترنت بيشتر مختص جوامع پيشرفته و محيط هايى است كه از مراحل اوليه ورود به تكنولوژى هاى جديد گذشته اند. در نهايت به نظر مى رسد اينترنت بيشتر يك محيط گسترده براى اطلاع رسانى بيشتر و كيفى تر است. همچنان كه كتاب هاى چاپى و مطالعه روى كاغذ عنصر انكارنشدنى فرهنگ است، اينترنت نيز مى تواند به چنين مسأله اى كيفيت ببخشد، مى تواند آن را گسترش دهد و دروازه هاى جديدى بگشايد اما شايد همان گونه كه فيلسوف آمريكايى اشاره مى كند اينترنت و فضاى ديجيتال بيشتر براى ارائه افق هاى جديد است و كمتر مى توان عمق، تمركز و معنا در چنين محيطى يافت؛ دو هدفى كه البته هنوز در افق نيازهاى ضرورى ما هستند.
منبع:www. persianbook.net
معرفي سايت مرتبط با اين مقاله
تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله
