مطالبات ويژه مقام معظم رهبري از مجلس شوراي اسلامي

توجه به پيام رهبر معظم انقلاب به مناسبت آغاز به کار مجلس هشتم و بررسي بيانات ايشان در ديدار با نمايندگان هشتمين دوره مجلس به روشني مسير حرکت مجلس را با توجه به مسايل اساسي کشور مشخص مي‌کند.
بر همين اساس مروري گذرا بر منويات ، راهبردها و خواسته‌هاي مقام معظم رهبري در چند سال گذشته بويژه هنگام افتتاح مجلس مي‌تواند دغدغه‌يي براي نمايندگان باشد تا آن‌را نصب العين قرار داده و اجرايي نمايند. مردم نيز بايد توقعات و انتظارات رهبري از مجلس را به عنوان مطالعات خود از نمايندگان پيگيري کرده و مطبوعات و رسانه‌ها هم در اين راستا، نقش و کارکرد خاصي در تحقق اين راهبردها مي‌توانند داشته باشند. نکات اساسي و بنياديني که مقام معظم رهبري در شرح وظايف نمايندگان در پيام خود به آنها(7/3/87) و در ديدار با ايشان(21/3/87) فرمودند را مي‌توان به صورت ذيل احصاء نمود:

جايگاه مجلس در ساختار کشور

قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران که ميثاق ملت و منشور اداره کشور است به طور مستقيم در 29 اصل به موضوع مجلس شوراي اسلامي پرداخته و در 20 اصل وظايفي خاص براي مجلس برشمرده است. مجلس به عنوان نهاد حاکميت ملي از آنچنان جايگاه و اقتداري برخوردار بوده که حضرت امام (ره) آن را در راس نهادهاي نظام جمهوري اسلامي دانستند و مقام معظم رهبري هم آن‌را بعنوان ويترين مجموعه نظام ناميد‌ه‌اند. و در عرف مردم، کاربرد کلمه ويترين به اين معنا است که چيزهاي خوب و ناب را در ويترين کاري خود مي‌چينند. مجلس هم بعنوان ويترين نظام بايد داراي بهترين افراد و مصوبات و نظارت و عملکرد آن هم از بهترين ها باشد تا مصداق ويترين نظام بر آن صدق کند. معظم له ضمن توجه هشدار گونه به نمايندگان مي‌فرمايند: «از جايگاه خودتان غفلت نکنيد. توجه داشته باشيد اين جا کجاست و مجلس شوراي اسلامي يعني چه؟ اهميت تصميم و موضعگيري را در اين مجلس مورد غفلت قرار ندهيد. اين جا مرکز و قله و به تعبيري ويترين نظام اسلامي است که جلوي چشم قرار دارد.»
معظم له در اين بخش، راهبرد وخواسته دشمنان نظام اسلامي پيرامون مجلس را همواره بي تاثير و منفي تحليل مي‌کنند. «دشمنان نظام اسلامي همواره يک مجلس بي نقش را خواسته‌اند، مجلسي که تاثيري نداشته باشد» ايشان ضمن رد صريح اين راهبرد دشمنان نظام با تاکيد بيان مي‌کنند: «مجلس بايد اثرگذار، پر رنگ، فعال و داراي نقش باشد؛ همه‌ي تلاش بايد دنبال اين باشد»
در بخش ديگر از سخنان خود مقام معظم رهبري جايگاه سياسي مجلس را اينگونه بيان مي‌فرمايند:
«شما نماينده عصاره و خلاصه‌ي ملت هستيد. موضع‌گيري شما در مسايل سياسي و بين‌المللي، به يک معنا حاکي از موضع‌گيري ملت ايران است. اين موضع‌گيري دو گونه مي‌تواند باشد: گاهي مي‌تواند دشمن را به دخالت بيشتر اميدوار کند و او را نسبت به نظام اسلامي گستاخ و طلبکار و فزون طلب و به زياده‌خواهي تشويق کند، مي تواند هم درست بعکس باشد؛ احساس کند که در ملت ايران و نمايندگان او، صلابت ، ايستادگي ، آگاهي به منابع و مصالح، ايستادگي بر سر منافع ملي و مصالح و ناسازگاري با کساني وجود دارد که همه‌ي همتشان اين است که منافع ملي را به بازيچه بگيرند و راهي براي سيطره بر اين ملت پيدا کنند.» با اين بيان رهبر معظم انقلاب از مجلس هشتم انتظار دارند که در شرايط حساس کنوني که نظام جمهوري اسلامي به سطح مطلوبي از قدرت در عرصه منطقه اي دست يافته است با قدرت و شجاعت در مقابل نظام سلطه ايستادگي کنند. بديهي است که جايگاه سياسي مهم مجلس که در رأس تمام امور است نقش اساسي در ايستادگي ملت و دولت بر سر منافع ملي دارد.

ديوان محاسبات ابزار قوي براي نظارت نمايندگان

يکي از وظايف مهم و اختيارات مجلس بعد نظارتي آن است. در بين ابزارهاي متعدد نظارتي مجلس، ديوان محاسبات يکي از آنها است. اختيار و وظايف ديوان محاسبات در اصول 52 و 53 قانون اساسي بيان شده است. بر اين اساس مقام‌معظم‌رهبري به نمايندگان سفارش مي کنند که ديوان محاسبات را خيلي جدي بگيرند و از آن در راستاي کار خود استفاده کنند:
«من در مجالس قبلي مکرر به مسئولان و دست اندرکاران مي گفتم ديوان محاسبات را خيلي جدي بگيريد؛ اين ابزار بسيار مهمي است. به شما هم اين نکته را عرض مي کنم. البته بعضي گوش کردند ، بعضي هم گوش نکردند ؛ اما گوش کنيد. ديوان محاسبات خيلي مهم است. بودجه عظيم اين ملت تنها درآمد عمومي عمده‌ي ملت است که در اختيار دستگاههاي قرار مي گيرد؛ بايد مشخص باشد که اين بودجه چگونه خرج شد. مسأله تفريغ بودجه و تشخيص صحت و سقم کاري که انجام گرفته، يکي از مهمترين ابزارهاي نظارتي شماست ؛ از اين غفلت نکنيد.»
رهبر معظم انقلاب در بحث نظارت بر ديوان محاسبات به نمايندگان سفارش مي‌کنند که کار نظارتي که انجام مي دهند قانوني باشد و از ارتباطات مخدوش که احتمال دارد بين بخشي از نمايندگان و دستگاههاي تحت نظارتي صورت بگيرد جداً بپرهيزند چرا که اين مسأله در نهايت جايگاه مجلس را بي اثر خواهد کرد. معظم‌له در اين زمينه مي‌فرمايند:
«اگر بخواهيد از ابزارهاي نظارتي استفاده کنيد ، همه تلاش خود را بر اين قراردهيد که ارتباط با دستگاههاي اجرايي و تحت نظارتتان قانوني باشدو بعضي از ارتباطهاي مخدوش، مطلقاً به ضرر شماست. نمي خواهيم به کسي يا چيزي يا جمعي اشاره کنيم؛ اما در فرض هاي ذهني نمي گنجد که بين بخشي از نمايندگان و بخشي از دستگاههاي تحت نظارت ارتباطات مخدوش و غير صحيحي به وجود بيايد. اين، قطعاً نظارت را مخدوش خواهد کرد و قدرت نظارت را خواهد گرفت و توانايي عظيمي که قانون به مجلس داده است، از مجلس سلب خواهد کرد؛ آنگاه مجلس ديگر اثرگذار نخواهد بود.»

قانونگذاري مهم‌ترين ظرفيت مجلس

يکي از کارکردهاي مهم و اصلي مجلس شوراي اسلامي ، قانونگذاري است که در اصل 71 قانون اساسي آمده است: « مجلس شوراي اسلامي در عموم مسائل در حدود و مقرر در قانون اساسي مي تواند قانون وضع کند.»
رهبر معظم انقلاب در اين بخش ابتدا به استفاده بهينه از ظرفيت کاري مجلس تأکيد مي کنند و يکي از بزرگترين ظرفيت هاي مجلس را قانونگذاري مي دانند. و سپس يک سري بايدها ونبايدها در قانونگذاري را مورد ملاحظه قرار مي دهند. معظم‌له نکته مهمي که در اين موضوع دنبال مي کنند نقش نرم‌افزاري قانون براي به حرکت درآوردن کشور است.« نمايندگان بايد متوجه باشند که قانوني که آنان وضع مي‌کنند چه نقشي در اداره کشور و پيشبرد کشور دارد. قانونگذاري براي هر کشور و ملتي في‌نفسه مهم است، اما براي کشوري همچون ايران و ملت بزرگي نظير ملت ايران که راه نويني را در مقابل بشر گشوده است. از اهميتي بسيار فراوان تر برخوردار مي شود.»
يک مجلس خوب علاوه بر نقش نظارتي بايد قوانين ماندگار که راهگشاي حال و‌آينده مردم باشد را با نظرکارشناسي به تصويب برساند. مقام معظم رهبري در ديدار با نمايندگان مجلس هشتم پيرامون ويژگي‌هاي قانون مطلوب فرمودند. قانون بايد جامع، کامل، ماندگار، صريح، کارشناسي شده، گره گشا و ناظر بر مشکلات زندگي مردم باشد و جز در مواردي که براي بازکردن گره ها در کوتاه مدت لازم است، بتواند در شرايط و موقعيت هاي مختلف اجرا شود و مردم را در باره تصميماتشان براي آينده خاطر جمع کند.»
علاوه بر موارد مذکور معظم‌له در پيام خود خطاب به نمايندگان مجلس هشتم، هنر قانون نويسي و قانون گذاري را از برترينهاي نمايندگي مي دانند. ايشان يک سري ويژگيهاي ديگري را براي قانون خوب بيان نمودند: « قانون بايد کارآمد، روان، شفاف، روزآمد و با اين حال با نگاه بلند مدت داراي گستره‌اي هرچه پهناور و قابل ماندگاري، و يکسره معطوف به نيازهاي مردم و منافع عمومي باشد.» در عين حال يک سري نبايدهايي هم در منويات مقام معظم رهبري در بحث قانونگذاري مدنظر است از جمله آنها عبارت است از « نگرش جزئي، بخشي، شخصي، نگاه لجاجت‌آميز در قانون‌گذاري، بي‌سود، زيانبار» جداً پرهيز شود. «اولويت‌ها بايد ترجيح يابد، تناقض و تکرار در قوانين بايد ريشه کن شود.»
در پايان مقام معظم رهبري به خرد جمعي و استفاده از نظريه‌هاي کارشناسي در تدوين قوانين تأکيد نمودند.

راهبردهاي اخلاقي خاص نمايندگان

در توصيه‌ها و راهبردهاي مقام معظم ‌رهبري به نمايندگان مجلس، برخي از آنها جنبه شخصي و فردي دارد که يک نماينده در طول دوره نمايندگي بايد به آنها پايبند باشد. در مجموع از چند سخنراني مقام معظم‌رهبري در جمع نمايندگان مجلس برخي از توصيه‌هاي که جنبه فردي دارند عبارتند از:
الف: انضباط: در بحث انضباط منظور سروقت حاضر شدن ، در کميسيون‌هاي تخصصي حضوري فعال داشتن، سرگرم نشدن به هرکاري که در وظيفه نمايندگي خللي ايجاد کند.
ب: عبوديت و احساس مسئوليت در برابر پروردگار؛ معظم‌له معتقدند اگر مسئولان و مديران نظام، از چنين احساس و تعهدي برخوردار باشند، همه اختلاف‌نظرها و سلايق ‌و همه انگيزه‌هاي معقول در محيطي امن و آرام، همگرا مي‌شود و کارها و مشکلات تدبير خواهد شد.
ج: شناخت و درک تکاليف الهي؛ حضرت آيت‌الله خامنه‌اي شناخت و درک تکاليف الهي و انجام دادن شجاعانه، قاطعانه و توأم با آرامش قلبي اين تکاليف را زمينه‌ساز جلب رضايت پروردگار و رسيدن هر فرد به نقطه‌ امن و امان الهي دانستند و معتقدند: «اين تکاليف‌،هنگامي که شخص در موضع بسيار حساس قانون‌گذاري براي کشور قرار مي‌گيرد، بسيار سنگين و پراهميت مي‌شود.»
د: خودسازي اساس همه موفقيت‌هاي‌ حقيقي؛ رهبر معظم انقلاب خودسازي را اساس همه موفقيت‌هاي حقيقي مي‌دانند و نمايندگان منتخب ملت را به ياري گرفتن از پروردگار، پناه آوردن به قرآن و ادعيه و قدرشناسي دوران کوتاه 4 سال نمايندگي توصيه کردند.
هـ: نماينده‌اي از جنس ملت باشيد؛ رهبر معظم انقلاب با اين باور که نمايندگان از بين توده مردم و ميدان‌کار به مجلس آمده‌اند نه از قصرهاي رفيع و خاندان‌هاي اشرافي، به آنان توصيه مي‌کنند اين رابطه و اين منش را پاس بدارند و براي خود نگاه دارند. چون «خوي اشرافي و گرايش به اسراف و طعمه انگاشتن اين مسئوليت، بلاي بزرگي است که گاه مردم سابقاً نجيب و پارسا هم ممکن است نتوانند خود را از آن برحذر بدارند. همه بايد به‌شدت مراقب خويش باشيم و دوره مسئوليت خود را، حسنه‌‌ي ماندگار و نه سيئه‌ئي، دامنگير، بسازيم.»

بررسي مقايسه‌اي مطالبات مقام معظم رهبري از مجلس ششم و هشتم

از يک منظر انجام مقايسه تطبيقي بين خواسته‌ها و مطالبات مقام معظم رهبري از مجلس هشتم که جمع غالب آن با نمايندگان اصولگراست و مجلس ششم که اکثريت با نمايندگان اصلاح‌طلب بود نشان دهنده اهميت و جايگاه مجلس هشتم است. بدين معنا که نوع مطالبات رهبري از مجلس ششم و هشتم با يکديگر تفاوت فراواني دارد. به واضح روشن است که نوع مطالبات در دو مجلس با هم بسيار فرق دارد. توجه به مطالبات و خواسته‌هاي رهبري از مجلس هشتم که به اختصار ذکر شد و نوع ‌مطالبات ‌از مجلس‌ ششم‌ که ‌در ذيل مي‌آيد به خوبي اين مسأله را ثابت مي‌کند:
1_ « عمل به قانون اساسي، علاج اساسي دردهاي اين کشور است» رهبر معظم انقلاب در حالي اين توصيه را به نمايندگان مجلس ششم بيان کردند که تغيير قانون اساسي و ظرفيت آن در شعارهاي تبليغاتي و سخنراني‌هاي طيف وسيعي از نمايندگان اصلاح‌طلب ديده مي‌شد. مجلس ششم در جهت عملي نمودن پروژه تغيير قانون اساسي جنجال هاي زيادي را در مجلس بوجود آوردکه در سطح جامعه آثار سوئي را به همراه داشت.
2_ «اولويت‌ها را در نظر بگيريد. مسأله معيشت قطعاً در اولويت اول است» اين مسأله به اين خاطر بود که رويه مجلس ششم به گونه‌اي بود که بيشترين اولويت را به توسعه سياسي داده بودند و اولويت‌هاي اساسي جامعه که فقر، فساد، تبعيض و تورم وخواسته‌هاي اقتصادي بود به نوعي به فراموشي سپرده شده بود.
3_ در ادامه همين مبحث مقام معظم رهبري خطاب به نمايندگان مجلس ششم تأکيد مي‌کنند.« شما بدانيد که دشمن شما، دشمن اين انقلاب، دشمن اين نظام، برنده‌ترين حربه‌اي که در اختيار خواهد داشت، فقر و گرفتاري اقتصادي مردم است. روي اين مسأله بايد فکرکرد.... اولويت اول اين است که شکم مردم را سيرکنيد. مي‌شود نشست و حرف‌هاي‌ روشنفکري زد: اگر فلان‌ طور نشود، فلان‌طور نخواهد شد، اگر چنين‌نشود، چنان‌ نخواهد شد؛ اما بايد ديد واقعيت چيست.»
4- از ديگر دغدغه هاي مقام معظم رهبري در دوره اصلاحات گزينش مديران براساس ايده‌هاي اصلاح‌طلبي بود که ايشان در ديدار با نمايندگان مجلس ششم به صراحت معيارهاي گزينش مسئولان به نمايندگان مجلس را متذکر شدند: «درگزينش اشخاص و در گزينش بايد هوشمندانه، عالمانه و دقيق باشد.... و بدون ملاحظه‌اين‌وآ‌ن‌عمل کنيد.»
5_ در پايان همان ديدار باتوجه به موقعيت زماني و چگونگي تعامل برخي از اصلاح‌طلبان با قدرت‌هاي خارجي و موضع‌گيري‌هاي ضعيف آنها، معظم له تأکيد مي‌نمايند.«وظيفه ما اين است که از هويت انقلاب، اساس انقلاب و اساس اين نظام دفاع کنيم.»
بنابر آنچه که گذشت مي‌توان گفت که مقايسه مطالبات مقام معظم رهبري از مجلس ششم و هشتم نتايج ذيل را در مورد نوع انتظارات و نحوه تعامل رهبري با مجالس شوراي اسلامي روشن مي‌‌سازد:
1- رهبر معظم انقلاب همواره نمايندگان را به نقش اساسي خود يعني نماينده‌ي خواسته‌ها و تقاضاهاي مردم بودن متوجه ساخته‌اند و تأکيد دارند که نماينده بايد با تمام توان خواسته‌هاي واقعي مردم را دنبال نمايد.
2- دنبال نمودن خواسته‌هاي واقعي همه مردم از اقشار ضعيف جامعه تا افراد مرفه و توانمند به اين معنا است که نماينده بايد حرف واقعي مردم را بزند نه اينکه تقاضاهاي مردم را با انگاره‌هاي ذهني و بعضاً و منافع شخصي خود پيوند زند. همچنانکه مجلس ششم تقاضاي عمومي را با مفاهيمي همچون توسعه سياسي، جامعه مدني و ... پيوند مي‌زد در حالي‌که ملت به معناي همه مردم خواستار رفع مشکلات اقتصادي بودند.
3- نوع ترکيب و بافت مجلس تأثير زيادي در نوع خواسته‌ها و انتظارات رهبري از نمايندگان دارد. زمانيکه يک مجلس متشکل از افرادي ساختارشکن و منتقد به قانون اساسي باشد توصيه‌هاي معظم له همواره بر حفظ نهادها و صيانت از قانون اساسي در جريان است؛ اما اگر مجلسي همراه و همسو با نظام شکل گيرد انتظارات رهبري در راستاي پويا نمودن قوانين، توجه به راهبردهاي اساسي نظام يعني پيشرفت همراه با عدالت، توجه به نوع شکل‌گيري طبقات اجتماعي و .. در جريان خواهد بود.
منبع:ايرنا

---

تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله