امر به معروف از منظر امام راحل و مقام معظم رهبری

امر به معروف از منظر امام خميني(رحمت الله علیه) :

* آن مردمي كه دارند حيثيت اسلام را از بين مي برند، حقوق ضعفا را پايمال مي كنند و... را بايد نهي از منكر كرد.
*ما همه امروز وظيفه داريم.
*امر به معروف و نهي از منكر بر همه مسلمين واجب است.
*جلوگيري از منكرات بر همه مسلمين واجب است.
*سفارش به حق كه امر به معروف است و نهي از منكر است بر همه مسلمين واجب است.
*شما و ما موظفيم كه همه در تمام اموري كه مربوط به دستگاه هاي اجرايي است امر به معروف كنيم و اگر اشخاصي پيدا مي شوند كه خلاف مي كنند، معرفي كنيم به مقاماتي كه براي جلوگيري مهيا هستند و مشكلات را هم تحمل كنيم.
* از اين جهت كه شما مي خواهيد اطاعت امر خدا بكنيد ، نهي از منكر كنيد ، بزرگترين منكر غلبه اجانب بر ماست اين منكر را بايد نهي كنيد از مخالفتي كه باهم دارند و با ملت دارند و با دشمنان اسلام كه خدا فرموده مراوده نكنيم ، صحبت مي كنند ، الان منكري بالاتر از اين نيست كه مصالح مسلمين را به خطر انداخته است.
نهي از منكر اختصاص به روحاني ندارد ، مال همه است ، امت بايد نهي از منكر بكند، امربه معروف بكند.
* اين كشور بايد همه افرادش آمر به معروف و ناهي از منكر باشند و اعوجاج ها را خودشان رفع كنند.
* اصل امر به معروف و نهي از منكر براي اين است كه جامعه را اصلاح كند.
* ما موظفيم كه همه در تمام اموري كه مربوط به دستگاههاي اجرايي است، امر به معروف كنيم .
* سيد الشهدا (سلام الله عليه) از همان روز اول كه قيام كردند، انگيزه شان اين بود كه معروف را اقامه كنند و منكر را از بين ببرند.

**************
امر به معروف از مقام معظم رهبري(مدظله العالی) :

*امام خميني آمربه معروف وناهي ازمنكر و مجاهد في سبيل الله بود.
*مساجد به عنوان پايگاه هاي معنويت و تزكيه و هدايت روز به روز گرم تر و پر رونق تر شود و نشان ايمان و عمل و اخلاق اسلامي در گوشه و كنار جامعه از جمله در مراكز دولتي و ادارات و دانشگاه ها همه را به پيروي از تعاليم نوراني قرآن تشويق نمايد. كتاب خدا در ميان مردم حضور واقعي بيابد و آموختن و تدبير و تعميق درآن ، براي همه به خصوص جوانان و نوجوانان امري رايج و داير گردد.
*امر به معروف و نهي ازمنكر يك واجب اسلامي است و بايد در ميان مردم رايج بشود.
*امر به معروف و نهي از منكر يعني سوق دادن به نيكي ها و بازداشتن از بدي ها.
*استكبار مي خواهد در اين كشور و در ميان اين ملت ، ايمان عميق نباشد، سرگرمي به شهوات باشد«معروف» اسلامي نباشد وآن چه ازنظر اسلام « منكر» است رايج باشد.
*وظيفة جوانان حزب اللهي و مؤمن در مقابل كجروي ها و سوء نيت هايي كه در بعضي جاها مشاهده مي شود ، چيست؟ اگر منكر است ، وظيفه نهي از منكر است.
* منكرات، هم اخلاقي ، هم سياسي و هم اقتصادي است . همه جا هم ، جاي نهي از منكر است . يك دانشجو هم مي تواند در محيط درس و علم ، نهي از منكر كند . یک هنرمند هم با وسایل هنری خود می تواند نهی از منکر کند. روحانيون در محيطهاي مختلف يكي از مهمترين عوامل نهي از منكر و امر به معروف هستند. نمي شود اين واجب الهي را در دايره كوچك محدود كرد. اين كار ، كار همه است.
* هركس جايگاهي دارد ، اينكه كجا بايد نهي از منكر بكنيد و در مقابل كدام منكر مي توانيد مقاومت بكنيد و بايستيد و كدام را مي شناسيد ، مهم است؛ كار ، كار مردمي است. البته علماي دين بايد مردم را هدايت و راهنمائي كنند ؛ كيفيت نهي از منكر را براي مردم بيان كنند و منكر را براي آنها شرح بدهند.
* در جامعه اسلامي ، تكليف عامه مردم امر به معروف و نهي از منكر با لسان است ؛ اما اگر كار به برخورد بكشد ، آن ، ديگر بعهده مسئولين است كه بايد وارد بشوند و آنها ، اينكار را بكنند.
* امر به معروف و نهي از منكر فقط اين نيست كه ما براي اسقاط تكليف ، دو كلمه بگوييم ؛ آن هم در مقابل منكراتي كه معلوم نيست مهمترين منكرات باشند.
* همه بايد امر به معروف و نهي از منكر بكنند، الان هم عرض مي كنم ، نهي از منكر كنيد . اين واجب است امروز امر به معروف و نهي از منكر، هم مسئوليت شرعي و هم مسئوليت انقلابي و سياسي شماست.
به من نامه مي نويسند، بعضي تلفن مي كنند و ميگويند ما نهي از منكر مي كنيم اما مامورين رسمي ، طرف ما را نمي گيرند؛ طرف فرد مقابل را مي گيرند . من عرض مي كنم مامورين رسمي چه مامورين انتظامي و چه مامورين قضائي حق ندارند از مجرم دفاع بكنند . مأمورین باید از آمر و ناهی شرع، دفاع بکنند. دستگاه حكومت ما بايد از آمر و ناهي از منكر دفاع بكنند، اين وظيفه است.
*آيا معناي امر به معروف اين است كه اين واجب به اين عظمت را كه قوام هرچيز به اوست ، بياورند در يك دايره اي محدود در خيابانهاي تهران . اين است معناي حضور نيروهاي مومن در صحنه هاي گوناگون جامعه؟ نه خير، قضيه بالاتر از اين حرفهاست.
* مهمترين وظيفه اي كه در صراط امر به معروف و نهي از منكر وجود دارد اين است كه بايد نيروهاي مومن و حزب الله و آمر به معروف و ناهي از منكر و آنهايي كه انگيزه دارند ، بايد در نظام اسلامي در صحنه باشند و همه جا بايد حضور داشته باشند.
* همه مردم بايد وظيفه امر به معروف ونهي از منكر را براي خود قائل باشند و با لحن مناسب محل خلاف و گناه را به خاطي تذكر دهند . وانجام اين امر ، در مرحله عمل واقدام تنها با اجازه حكومت بايد انجام شود.
* امر به نيكي وصلاح ونهي از بديها ، مفاسد وتخلفات ، از نظر قرآن كريم واسلام ، تضمين كننده خط صحيح و راه راست است. هر كس به اندازه وسعت وجودي وشعاع قدرت خود ، مسئول است ونبايد در مقابل تخلفات ، بدعت گذاريها ، از ميان رفتن سنت ها وزمينه سازيهايي كه براي تهاجم دشمن صورت مي گيرد ، بي تفاوت باقي بماند .
نقش امر به معروف و نهي از منكر در ايران اسلامي ، روز به روز حياتي تر مي شود. خطاب كردن متخلف و بهره گرفتن از زبان ، در نهي او از تخلف و امر وي به معروف ، يك واجب الهي است.
استفاده از زبان در انجام اين مهم ، مبتني بر حكمت و مصلحت است ؛ زيرا اثر توالي امر و نهي زباني در انسانها حتي با زبان خودش ،همانند اثر توالي قطرات آب در سنگ و صخره است كه در آن نفوذ كرده وسر انجام به درون آن راه مي يابد. در مسايل جهاني، ملت ايران ونظام جمهوري اسلامي موظف به امر به معروف ونهي از منكر هستند.

* مفهوم امر به معروف و نهي از منكر

امر به معروف و نهي از منكر، يك وظيفه عمومي است. البته ما بايد تاسف بخوريم از اينكه معناي امر به معروف و نهي از منكر درست تشريح نمي شود. امر به معروف ، يعني ديگران را به کارهای نیک امر کردن. نهی از منکر، یعنی دیگران را از كارهاي بد نهي كردن . امرو نهي ، فقط زبان و گفتن است ، البته يك مرحله ي قبل از زبان هم دارد كه مرحله قلب است و اگر آن مرحله باشد ، امر به معروف زباني كامل خواهد شد.

* فوايد امر به معروف و نهي از منكر

اگر معناي امر به معروف و نهي از منكر و حدود آن براي مردم روشن بشود ، معلوم خواهد شد يكي از نوترين ، شيرين ترين ، كار آمد ترين و كار سازترين شيوه هاي تعامل اجتماعي ، همين امر به معروف و نهي از منكر است و بعضي ها ديگر در نمی آيند بگويند ( آقا ! اين فضولي كردن است )! نه ، اين همكاري كردن است ، اين نظارت عمومي است ، اين كمك به شيوع خير است ؛ اين كمك به محدود كردن بدي و شر است ؛ كمك به اين است كه در جامعه اسلامي گناه ، گناه بماند. بدترين خطرها اين است كه يك روز در جامعه ، گناه به عنوان ثواب معرفي بشود ؛ كار خوب به عنوان كار بد معرفي بشود و فرهنگها عوض بشود. وقتي كه امر به معروف و نهي از منكر در جامعه رايج شد ، اين موجب مي شود كه گناه در نظر مردم هميشه گناه بماند و تبديل به ثواب و كار نيك نشود . بدترين توطئه ها عليه مردم اين است كه طوري كار كنند و حرف بزنند كه كارهاي خوب – كارهايي كه دين به آن امر كرده است و رشد و صلاح كشور در آنهاست – در نظر مردم به كارهاي بد ، و كارهاي بد به كارهاي خوب تبديل شود اين خطر خيلي بزرگي است .
بنابر اين اولين فايده ي امر به معروف ونهي از منكر همين است كه نيكي و بدي ، همچنان نيكي و بدي بماند . فايده ديگرش اين است كه وقتي در جامعه گناه منتشر بشود و مردم با گناه خو بگيرند ، آنگاه اگر در راس جامعه هركسي بخواهد مردم را به خير و صلاح و معروف و نيكي سوق بدهد، كارش با مشكل مواجه خواهد شد ؛ نمي تواند ؛ يا به آساني نمي تواند ؛ مجبور است با صرف هزينه اي فراوان اين كار را انجام بدهد .

* نهي از منكر در محيط خانواده

در محيط خانواده هم مي شود نهي از منكر كرد . در بعضي از خانواده ها حقوق زنان رعايت نمي شود ؛ در بعضي از خانواده ها حقوق جوانان رعايت نمي شود ؛ در بعضي از خانواده ها به خصوص حقوق كودكان رعايت نمي شود؛ اينها را بايد به آنها تذكر داد و از آنها خواست. حقوق آنها را تضيع كردن ، فقط به اين هم نيست كه انسان به آنها محبت نكند؛ نه، سوء تربيتها، بي اهتماميها ، نرسيدنها ، كمبود عواطف و ازاين قبيل چيزها هم ظلم به آنهاست.

* منكرات رايج در جامعه

منكراتي كه در سطح جامعه وجود دارد و مي شود از آنها نهي كرد و بايد نهي كرد ، از جمله اينهاست : اتلاف منابع عمومي ، اتلاف منابع حياتي ، اتلاف برق، اتلاف وسايل سوخت، اتلاف مواد غذايي ، اسراف در آب و اسراف در نان . ما اين همه ضايعات نان داريم؛ اصلاً اين يك منكر است ؛ يك منكر ديني است؛ يك منكر اقتصادي و اجتماعي است؛ نهي ازاين منكر هم لازم است ؛ هر كسي به طريقي كه مي تواند؛ يك مسؤول يك طور مي تواند، يك مشتري نانوايي يك طور مي تواند، يك كارگر نانوايي طور ديگر مي تواند. طبق بعضي از آمارهايي كه به ما دادند، مقدار ضايعات نان ما برابر است با مقدار گندمي كه از خارج وارد كشور مي كنيم ! آيا اين جاي تاسف نيست ؟! همه اينها منكرات است و نهي از آنها لازم است. طبق نهج البلاغه ، اميرالمومنين (ع) نهي از اينها را يكي از محورهاي اصلي توصيه هاي خود قرار داده است . در باب مسئولان . در باب عموم مردم هم آنها را وادار كردن به حضور، به فعاليت و احساس مسئوليت در مسائل اجتماعي ، با همين امر به معروف و نهي از منكر.

* گستردگي حوزه نهي از منكر

نهي از منكر در همه زمينه هاي مهم وجود دارد؛ مثلاً كارهايي كه افراد توانا دستشان مي رسد و انجام مي دهند؛ همين سوء استفاده ي از منابع عمومي ؛ همين رفيق بازي در مسائل عمومي كشور، در باب واردات، در باب شركتها و در باب استفاده اي از منابع توليدي و غيره؛ همين رعايت رفاقتها از سوي مسئولان، يك وقت دو نفر تاجر و كاسب هستند و با هم همكاري و رفاقت مي كنند، آن يك حكم دارد ؛ يك وقت هست كه آن كسي كه مسئول دولتي است و قدرت و اجازه و امضاء در دست اوست ، با يك نفر رابطه ي ويژه برقرار مي كند؛ اين آن چيزي است كه ممنوع و گناه و حرام است و نهي از آن بر همه ي كساني كه اين چيزها را فهميده اند – در خود آن اداره ، در خود آن بخش، بر مافوق او ، بر زير دست او ، واجب است ؛ تا فضا براي كسي كه اهل سوء استفاده است ، تنگ بشود.

* امر به معروف نسبت به مسئولان

البته امر به معروف و نهي از منكر حوزه هاي گوناگوني دارد كه باز مهمترينش حوزه مسئولان است ؛ يعني شما بايد ما را به معروف امر، و از منكر نهی كنيد. مردم بايد از مسئولان، كار خوب بخواهند؛ آن هم نه به صورت خواهش و تقاضا ؛ بلكه بايد از آنها بخواهند. اين مهترين حوزه است؛ البته فقط اين حوزه نيست ؛ حوزه هاي گوناگوني وجود دارد.

* خطرات ترك امر به معروف و نهي از منكر

يكي از موجبات ناكامي تلاش اميرالمومنين (ع) با آن قدرت و عظمت – در ادامه اين راه ، كه بالاخره هم به شهادت آن بزرگوار منجر شد ن همين بود . اين روايت تكان دهنده و عجيبي است ؛ مي فرمايد: ( لتاُمرن با لمعروف و لتنهن عن المنكر او ليسلطن ا... عليكم شراركم فيدعو خياركم فلا يستجاب لهم ) بايد امر به معروف و نهي از منكر را ميان خودتان اقامه كنيد ، رواج بدهيد و نسبت به آن پاي بند باشيد ؛ اگر نكرديد ، خدا اشرار و فاسدها و وابسته ها را بر شما مسلط مي كند؛ يعني زمام امور سياست كشور به مرور به دست امثال حجاج بن يوسف خواهد افتاد‍‍‍‍‍‌! همان كوفه يي كه اميرالمومنين (ع) در راس آن قرار داشت و در آنجا امر و نهي مي كرد و در مسجدش خطبه مي خواند، به خاطر ترك امر به معروف و نهي از منكر، ‍‍به مرور آن جايي رسيد كه حجاج بن يوسف ثقفي آمد و در همان مسجد ايستاد و خطبه خواند و به خيال خود مردم را موعظه كرد! حجاج چه كسي بود؟ حجاج كسي بود كه خون يك انسان در نظر او ، با خون يك گنجشك هيچ تفاوتي نداشت! به همان راحتي كه يك حيوان و يك حشره را بكشند، حجاج يك انسان را مي كشت . يك بار حجاج دستور داد و گفت همه مردم كوفه بايد بيايند و شهادت بدهند كه كافر هستند و از كفر خودشان توبه كنند ؛ هر كس بگويد نه، گردنش زده مي شود . با ترك امر به معروف و نهي از منكر ، مردم اينگونه دچار ظلمهاي عجيب و غريب و استثنايي و غير قابل توصيف و تشريح شدند . وقتي كه امر به معروف و نهي از منكر ، نشود و در جامعه خلافكاري ، دزدي ، تقلب و خيانت رايج گردد بتدريج جزو فرهنگ جامعه بشود ، زمينه براي روي كار ‌‌‌آمدن آدمهاي ناباب فراهم خواهد شد.

* امر و نهي صادقانه

وقتي كه شما براي كمك به نظام اسلامي مردم را به نيكي امر مي كنيد - مثلاً احسان به فقرا ، صدقه، راز داري ، محبت ، همكاري ، كارهاي نيك ، تواضع ، حلم ، صبر - و مي گوييد اين كارها را بكن ، هنگامي كه دل شما نسبت به اين معروف ، بستگي و شيفتگي داشته باشد ، اين امر شما ، امر صادقانه است .
وقتي كسي را از منكر نهي مي كنيد - مثلاً ظلم كردن ، تعرض كردن ، تجاوز به ديگران، اموال عمومي را حيف و ميل كردن ، دست درازي به نواميس مردم ، غيبت كردن ، دروغ گفتن، نمامي كردن ، توطئه كردن ، عليه نظام اسلامي كار كردن ، با دشمن اسلام همكاري كردن – و مي گوييد اين كارها را نكن ، وقتي كه در دل شما نسبت به اين كارها بغض وجود داشته باشد ، اين نهي ، يك نهي صادقانه است و خود شما هم طبق همين امر و نهي تان عمل مي كنيد. اگر خداي ناكرده دل با زبان همراه نباشد ، آنگاه انسان مشمول اين جمله مي شدكه ( لعن ا... الامرين با المعروف التاركين له)
كسي كه مردم را به نيكي امر مي كند ، اما خود او به آن عمل نمي كند ، مردم از بدي نهي مي كند ، اما خود او همان بدي را مرتكب مي شود؛ چنين شخصي مشمول لعنت خدا مي شود؛ این چیز خیلی خطرناکی خواهد شد. .

* نباید فقط به نهی از منکر پرداخت

در مسأله ی امر به معروف و نهی از منکر، فقط نهی از منکر نیست؛ امر به معروف و کارهای نیک هم هست. برای جوان، درس خواندن، عبادت کردن، اخلاق نیک، همکاری اجتماعی، ورزش صحیح و معقول و رعایت آداب و عادات خوب در زندگی همه جزو چیزهای خوب است. برای یک مرد، برای یک زن و برای یک خانواده، وظایف خوب و کارهای بزرگی وجود دارد.
هر کسی را که شما به یکی از این کارهای خوب امر بکنید - به او بگویید و از او بخواهید - امر به معروف است. نهی از منکر هم فقط نهی از گناهان شخصی نیست. تا می گوییم نهی از منکر، فوراً در ذهن مجسم می شود که اگر یک نفر در خیابان رفتار و لباسش خوب نبود، یکی باید بیاید و او را نهی از منکر کند، فقط این نیست.

* نظام امر به معروف

يك نكته را هم مي خواهم ياد آوري كنم ، و آن نظام امر به معروف ونهي از منكر است . امر به معروف ونهي از منكر واجب حتمي است ، فقط من وشما به عنوان مسئولان كشور وظيفه مان در باب امر به معروف ونهي ازمنكر سنگين تر است. بايد از شيو ه ها و وسايل مناسب استفاده كنيم ؛ اما آحاد مردم هم وظيفه درند . با چهارتا مقاله در فلان روزنامه ، واجب امر به معروف نه از وجوب مي افتد ، نه ارزش تاثير گذاري اش ساقط مي شود . قوام ورشد و كمال و صلاح ، وابسته ي به امر به معروف ونهي از منكر است ؛ اينهاست كه نظام را هميشه جوان نگه مي دارد . حالا كه نظام ما بيست يك ساله و جوان است و در مقايسه با نظام فرتوت هفتاد ساله ي پير كمونيستي در شوروي به طور طبيعي هم جوان است ، اما اگر صد سال هم بر چنين نظامي بگذرد ، چنانچه امر به معروف باشد وشما وظيفه ي خودتان بدانيد كه اگر منكري را در هر شخصي ديديد ، او را از اين منكر نهي كنيد، آنگاه اين نظام اسلامي هميشه تر وتازه وبا طراوت وشاداب مي ماند .

* اميرالمومنين (علیه السلام) شهيد امر به معروف و نهي از منكر

وظيفه بزرگي بر دوش ما قرار دارد. اميرالمومنين (علیه السلام) جان مبارك خود را بر سر اين كار گذاشت؛ همچنان كه تمام عمر خود را از وقتي كه مي توانست تلاشي بكند- از همان وقتي كه اسلام آورد، از اوان كودكي تا آخر عمر ؛ چه دوران مكه ، چه دوران مدينه ، چه دوران بعد ، چه در دوران خلافت – در همين راه مصرف كرد و يك آن از مجاهدت و تلاش در راه خدا باز نايستاد. براي انسان والايي كه مي خواهد بر فراز همه ي پديده هاي عالم وجود پرواز بكند و هيچ چيز پابند او نباشد و او را اسير نكند، اسوه ي حقيقي ، اميرالمومنين (علیه السلام) است

* توصیه به مسوولان

يك نكته را مي خواهم ياد آوري كنم ، و آن نظام امر به معروف ونهي از منكر است . امر به معروف ونهي از منكر واجب حتمي است ، فقط من وشما به عنوان مسئولان كشور وظيفه مان در باب امر به معروف ونهي ازمنكر سنگين تر است. بايد از شيو ه ها و وسايل مناسب استفاده كنيم ؛ اما آحاد مردم هم وظيفه دارند . با چهارتا مقاله در فلان روزنامه ، واجب امر به معروف نه از وجوب مي افتد ، نه ارزش تاثير گذاري اش ساقط مي شود . قوام ورشد و كمال و صلاح ، وابسته ي به امر به معروف ونهي از منكر است ؛ اينهاست كه نظام را هميشه جوان نگه مي دارد . حالا كه نظام ما بيست يك ساله و جوان است و در مقايسه با نظام فرتوت هفتاد ساله ي پير كمونيستي در شوروي به طور طبيعي هم جوان است ، اما اگر صد سال هم بر چنين نظامي بگذرد ، چنانچه امر به معروف باشد وشما وظيفه ي خودتان بدانيد كه اگر منكري را در هر شخصي ديديد ، او را از اين منكر نهي كنيد، آنگاه اين نظام اسلامي هميشه تر وتازه وبا طراوت وشاداب مي ماند .
طرف امر به معروف و نهي از منكر فقط طبقه ي عامه ي مردم نيستند؛ حتي اگر در سطوح بالا هم هستند، شما بايد به او امر كنيد ؛ نه اينكه از او خواهش كنيد؛ بايد بگوئيد: آقا نكن ؛ اين كار يا اين حرف درست نيست. امر ونهي بايد با حالت استعلاء باشد . البته اين استعلاء معنايش اين نيست كه آمران حتماً بايد بالاتر از ماموران ، وناهيان بالاتر از منهيان باشند؛ نه، روح و مدل امر به معروف ، مدل امر ونهي است ؛ مدل خواهش وتقاضا وتضرع نيست . نمي شود گفت كه خواهش مي كنم شما اين اشتباه را نكنيد ؛ نه ، بايد گفت آقا ! اين اشتباه را نكن ؛ چرا اشتباه مي كني؟ طرف ، هر كسي هست - حالا بنده كه طلبه حقيري هستم – از بنده مهمتر هم باشد ، او هم مخاطب امر به معروف ونهي از منكر قرار مي گيرد. با چهارتا مقاله در فلان روزنامه ، واجب امر به معروف نه از وجوب مي افتد ، نه ارزش تاثير گذاري اش ساقط مي شود . قوام ورشد و كمال و صلاح ، وابسته ي به امر به معروف ونهي از منكر است.
منابع:
www.kh-setadehya.ir
www.nemademehr.com
صحیفه نور