زيتون

نام علمي Olea europaea
شامل تقريباً 20 گونه درختان کوچک از خانواده Oleaceae بوده و در جهان کهن از حوزه درياي مديترانه، شمال افريقا، جنوب شرقي آسيا، شمال تا جنوب چين، اسکاتلند و شرق استراليا پراکندگي گسترده‌اي داشته اند.

مشخصات گياه شناسي:

درختان زيتون هميشه سبز بوده و برگهاي آن سبزرنگ مايل به خاکستري در قسمت بالا مي باشد و به وضع متقابل يکديگر بر روي ساقه قرار گرفته اند . ارتفاع درخت زيتون تقريباً 3 متر و در شرايط مساعد اگر پرورش يابد ارتفاع آن تا حدود 10 متر هم مي رسد . ميوه درخت زيتون شفت مي باشد و بيضي شکل است و به تدريج به هنگام رسيدن به سياه متمايل مي شود به طوريکه در اواخر پائيز که موقع برداشت ميوه است رنگ آن به طور کلي تيره است . چوب درخت زيتون هم بسيار سفت و مقاوم است و رنگ آن زرد است که خطوطي قهوه اي رنگ در آن وجود دارد . خود ناسازگاري هم دارد .

کشت زيتون:

خاک مناسب براي زيتون خاک سبک مي باشد و در خاکهاي داراي کلسيم اگر چه خشک و ضعيف باشد براي رشد و سلامت گياه مناسب است و حتي در خاکهاي رسي هم پرورش مي يابد . درخت زيتون نياز به آب و هواي گرم و مرطوب دارد و براي رسيدن ميوه آن بايد تابستان گرم و طولاني باشد – نياز سرمايي زيتون کم است و در مناطقي که ميانگين دماي زمستاني آن 10 درجه سانتيگراد باشد رشد مي کند . اين درخت در خاک هاي مساعد به آساني درخت بيد رشد مي کند .
انواع زيتوني که در ايران کشت مي شود شامل زيتون گوله ، زيتون سياه ، زيتون شامي ، خرما زيتون ، خارا زيتون ، مارا زيتون ، زرد زيتون و آوا زيتون است که از نظر تجاري به 4 درجه خيلي درشت ، درشت ، متوسط و ريز طبقه بندي مي شود که اندازه هاي بزرگ براي کنسرو سازي و اندازه هاي ريز براي روغن گيري استفاده مي شوند .

روش هاي تکثير زيتون:

درخت زيتون از راههاي مختلفي تکثير مي شود اما معمولاً روش قلمه زدن يا خوابانيدن شاخه ارجع مي باشد و قلمه آن نيز از نوع قلمه نيم خشبی مي باشد و عمده ترين روش تکثير آن نيز قلمه زدن مي باشد که در قلمه ها چند برگ مي گذاريم براي فتوسنتز و هم براي منتقل کردن هورمون پيوند هم مي گيرد . البته براي ارقام نامرغوب پيوند مي زنيم . مثلاً در يونان پيوند زدن درختان اهلي با انواع وحشي متداول مي باشد . بهترين رقم براي پايه پيوند براي زيتون آربيکن مي باشد ( Arbiquine ) خوب سبز نمي شود و دو سال طول مي کشد .

آفات زيتون :

مهمترين آفت زيتون شپشک سياه زيتون است . به علت زياد بودن جمعيت اين آفت قشري به رنگ قهوه اي تيره يا سياه روي ساقه ها و شاخه ها را مي پوشاند که باعث پيدايش بيماري دوده يا سياهک زيتون مي شود . براي مبارزه با آن از سموم فسفره استفاده مي شود .
آفت ديگر زيتون مگس زيتون است . اين آفت به خانواده مگس ها تعلق دارد . مگس زيتون در زمان رسيدن ميوه در پوست ميوه هاي درشت تخم گذاري مي کند . لاروهاي اين حشره از گوشت ميوه تغذيه مي کنند و باعث تخريب و ريزش ميوه قبل از برداشت مي شوند . اين آفت کيفيت روغن حاصل را کاهش مي دهد و از لحاظ ظاهري روي ميوه زخمهايي به رنگ قهوه اي يا سياه مشاهده مي شود .

خواص دارويي زيتون :

زيتون درختي پر ثمر است و روغن ميوه آن اختلالات گوارشي ، کبدي ، کليوي ، پوستي و عفوني را درمان مي کند . همچنين زيتون رماتيسم را هم درمان مي کند و برگ زيتون با اثر مقوي درمان کننده فشار خون و زخم هاي عفوني است . در حالي که مصرف زياد ميوه زيتون سبب لاغري ، بي خوابي و اختلالات تنفسي مي شود .

دید کلی

زیتون که نام علمی آن اولئا اوروپا می‌باشد از خانواده اولئاسه است در این خانواده جنسهای زیادی که اغلب آنها در نواحی گرم یا نیمه گرم زندگانی می‌کنند وجود دارد. از حیث ظاهر این گیاهان تفاوت زیادی با یکدیگر دارند و از درختچه تا درخت بلندترین بین آنها مشاهده می‌شود.

موطن اصلی و قدمت زیتون

زیتون تقریبا از 3000 سال قبل از میلاد مسیح مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این گیاه از نواحی گرم و نیمه گرم می‌باشد و موطن اصلی آن را در سوریه و جنوب ترکیه می‌دانند و از این نقاط به سایر نواحی که دارای آب و هوای مدیترانه‌ای هستند برده شد و اکنون از دامنه‌های غربی هیمالیا در شرق تا سواحل اقیانوس اطلس در مغرب و در دو طرف دریای مدیترانه درخت زیتون کاشته می‌شود. علاوه بر نواحی نامبرده در آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی و استرالیا این محصول را نیز می‌کارند و مورد استفاده قرار می‌دهند.

مشخصات گیاه شناسی درخت زیتون

برگ درخت زیتون متقابل و باریک و سبز تیره و دائمی و همیشه سبز است. برگ نسبتا ضخیم بوده و در قسمت فوقانی یعنی روی سطح برگ کاملا صاف و صیقلی است در صورتی که در سطح زیرین آن دسته‌های متفرق کرک مشاهده می‌شود. این کرکها در اطراف روزنه قرار دارند و نقش آنها جلوگیری از تبخیر در موقع گرما و خشکی هوا می‌باشد. جوانه گل زیتون در اواخر تابستان بین برگ و ساقه جوان همان سال ظاهر می‌شود ولی به حال رکود باقی می‌ماند تا بهار سال بعد که این جوانه رشد کرده و شاخه تولید می‌کند. گل زیتون دارای چهار گلبرگ و دو پرچم است و گل آذین آن خوشه‌ای است.
جوانه گل روی شاخه همان سال ظاهر می‌شود ولی میوه زیتون روی شاخه سال قبل قرار دارد. تعداد گل در هر خوشه و بنابراین در تمام درخت خیلی زیاد است لذا مقدار دانه گرده نیز زیاد می‌باشد ولی تمام گلهای یک درخت تبدیل به میوه نمی‌شوند. شکل تنه درخت زیتون خیلی نامنظم است یعنی تنه درخت صاف و عمودی رشد نمی‌کند و اغلب برجستگیها و غده‌هایی روی تنه و شاخه‌های آن مشاهده می‌شود. روی ریشه درخت زیتون نیز مجموعه‌ای از جوانه‌ها ساقه هوایی فشرده به یکدیگر به شکل غده که اندازه آن به درشتی یک تخم غاز است مشاهده می‌شود.

آب و هوای مطلوب درخت زیتون

درخت زیتون یکی از گیاهان مناطق مدیترانه‌ای یعنی مناطقی که دارای هوای گرم و مرطوب که معمولا در زمستان درجه حرارت هیچگاه به صفر نمی‌رود می‌باشد. مع هذا در نواحی خشک اگر بتوان در فصل تابستان باغ را آبیاری کرد درخت زیتون کاملا رشد کرده محصول قابل ملاحظه‌ای می‌دهد. از نظر درجه حرارت نیز درخت زیتون که گیاه گرمسیری می‌باشد تا اندازه‌ای نسبتا زیاد تحمل سرما را می‌کند یعنی درختان جوان تا 9 درجه سرما و درختان مسن و بارور تا 12 درجه زیر صفر را تحمل می‌کنند.
سرمای شدید در درخت زیتون باعث شکاف خوردن پوست درخت شده و در محل شکاف باکتریهای مخصوصی تولید برآمدگی می‌کنند و کم‌کم تعداد این گره‌ها زیاد شده تا بالاخره باعث خشک شدن درخت می‌گردد. سرما به برگها صدمه قابل ملاحظه‌ای نمی‌زند و میوه‌های سرمازده که پلاسیده و کوچک بمانند فقط برای تهیه روغن زیتون قابل استفاده می‌باشند.

خاک مطلوب درخت زیتون

درخت زیتون را در هر نوع زمین می‌توان کاشت ولی مقدار محصول همیشه متناسب با درجه حاصلخیزی و مرغوبی خاک می‌باشد برای برداشت محصول کافی و مرغوب باید درخت زیتون را در زمینهای عمیق و حاصلخیز کاشت. در زمینهایی که سطح‌الارضی کم عمق می‌توان زیتون کاری کرد. از کاشت این درخت در اراضی مرطوب و یا زمینهای شور باید خودداری شود.

ازدیاد درخت زیتون

درخت زیتون را می‌توان به طرق مختلف زیاد کرد. بعضی از کلیه وسایل تکثیر مانند کاشت هسته ، قلمه ، خواباندن شاخه و پیوند پایه بذری می‌توان استفاده کرد. بین طرق مختلف تکثیر بیشتر از کاشت هسته برای تهیه پایه و پیوند و قلمه خشبی و یا نیمه خشبی استفاده می‌کنند.

کود و حفظ حاصلخیزی خاک در باغ زیتون

کودهای ازته در درشتی میوه و مقدار محصول زیتون اثر زیاد دارد. در عمل چون ازت در زمین مخصوصا در اراضی فاقد مواد آلی به مقدار بسیار کم موجود است باید هر سال مقداری کود دامی و شیمیایی ازته به درخت داد. کود دامی اثر سریع‌تر ندارد ولی در زمینهایی که از حیث حاصلخیزی ضعیف هستند و مخصوصا برای اصلاح خواص فیزیکی خاک لازم است و درصورتی که بهای کود دامی زیاد باشد و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نباشد باید حتما از کود سبز برای تامین مواد آلی زمین یعنی هوموس استفاده کرد.
در اراضی ضعیف برای هر درخت زیتون و در مدت سه سال اول هر ساله مقدار 500 گرم ازت در اسفند یا فروردین ماه باید با خاک مخلوط کرد. در اراضیهای حاصلخیز و مرغوب می‌توان از کود شیمیایی اولیه یعنی 500 گرم ازت برای هر درخت صرفنظر کرد و فقط برای حفظ حاصلخیزی خاک کود دامی و یا کود سبز را مورد استفاده قرار داده فقط 200 تا 250 گرم ازت سالیانه برای هر درخت کافی می‌باشد

کلیات گیاه شناسی :

زیتون درختچه‌ای است به ارتفاع تقریبا سه متر ،‌ ولی هنگامی که در شرایط مساعد پرورش می‌یابد ارتفاع آن حدود 12 متر و قطر تنه‌اش به 3 متر می‌رسد. چوب درخت زیتون بسیار سخت و مقاوم است. رنگ آن زرد است که خطوطی قهوه‌ای رنگ در آن وجود دارد. از چوب زیتون برای تهیه اشیاء چوبی ظریف استفاده می‌شود.
برگهای آن سبز رنگ ، بیضوی و دراز و به وضع متقابل یکدیگر بر روی ساقه قرار گرفته‌اند. منشاء درخت زیتون احتمالا منطقه مدیترانه بوده و از آنجا به نقاط دیگر دنیا راه یافته است. زیتون معمولا در اوائل تابستان شروع به گل دادن می‌کند و میوه آن کم‌کم ظاهر می‌شود. در اواخر تابستان میوه آن به ثمر می‌رسد. در این هنگام زیتون سبز است و به تدریج تبدیل به بنفش و قهوه‌ای و سپس سیاه می‌شود،‌ بطوری که در اواخر پائیز که موقع برداشت میوه است رنگ آن به کلی تیره است.

ترکیبات شیمیایی

زیتون رسیده در حدود 30 درصد روغن دارد. این روغن مخلوطی از اولیئک اسید Oleic acid ، لینولئیک اسید Linolenic acid و پالمیتیک اسید Palmitic acid می‌باشد. روغن زیتون مایعی است زلال به رنگ زرد روشن مایل به سبز یا زرد طلایی برای استخراج روغن زیتون میوه‌ها را له کرده و در داخل کیسه‌ای می‌ریزند و سپس کیسه را تحت فشار قرار داده تا روغن آن خارج شود. البته از باقیمانده تفاله زیتون که روغن آن گرفته شده تحت اثر آب جوش حرارات و فشار روغن زیتون معمولی را استخراج می‌کنند که ارزش روغن فشار اول را ندارد. زیتون دارای سدیم ، ویتامین A و E و آهن می‌باشد.

خواص داروئی

زیتون رسیده از نظر طب قدیم ایران گرم و قابض است و میوه نارس زیتون سرد و خشک است و روغن زیتون گرم و خشک است. برگ درخت زیتون نیز گرم و خشک می‌باشد.
• دم کرده برگ زیتون داروی خوبی برای پائین آوردن فشار خون می‌باشد. بدین منظور باید 20 عدد برگ زیتون را داخل 300 گرم آب ریخته و آن را به مدت 15 دقیقه بجوشانید. سپس کمی قند به آن اضافه کرده و به مقدار یک فنجان دوبار در روز از آن بنوشید. بعد از دو هفته باید به مدت 8 روز نوشیدن این دم کرده را قطع کنید و سپس ادامه دهید.
• روغن زیتون نرم کننده و صفرابر است.
• روغن زیتون دفع کننده سنگ کیسه صفرا است برای این منظور باید آن را با آبلیمو مصرف کرد.
• روغن زیتون کرم‌کش است.
• روغن زیتون برای رفع سرفه‌های خشک مفید است.
• برای رفع خارش گزیدگی حشرات ، روغن زیتون را به محل گزیدگی بمالید.
• بدن بچه‌هایی را که مبتلا به نرمی استخوان و کم خونی هستند با روغن زیتون ماساژ دهید اثر مفیدی دارد.
• برای رفع پیوره لثه ، روغن زیتون را بر روی لثه بمالید.
• برای برطرف کردن خراش و ترک پوست ، گلیسیرین و روغن زیتون را به مقدار مساوی باهم مخلوط کرده و روی پوست بمالید.
• دم کرده برگ درخت زیتون تب‌بر است.
• جوشانده برگ درخت زیتون برطرف کننده نقرس و رماتیسم است.
• برای سرباز کردن جوشها و کورکها زیتون را له کرده و روی جوش یا کورک بمالید.
• دم کرده و جوشانده پوست درخت زیتون تب‌بر و درمان کننده مالاریا است.
• پماد میوه نارس زیتون برای سوختگی مفید است.
• جویدن برگ زیتون برای از بین بردن زخمهای دهان مفید است.
• برای رفع سستی و تقویت نیروی جنسی باید 80 گرم روغن زیتون را با 14 گرم کندر و 16 گرم سیاه دانه مخلوط کرده و به مدت سه روز از آن بخورید.
• مصرف رون زیتون از امراض قلبی و سرطان جلوگیری می‌کند.
• روغن زیتون بهترین روغن برای پخت و پز می‌باشد زیرا در اثر حرارات خراب نمی‌شود.

مضرات

روغن زیتون برای هیچ کس مضر نیست و همه افراد می‌توانند از آن استفاده کنند. فقط میوه تازه و یاقوتی آن معده راسست می‌کند و ممکن است تولید استفراغ کنند.

طرز تهیه

در قدیم روغن زیتون را به این طریق تهیه می‌‌کردند: ابتدا به تنه درخت زیتون با چوب می‌‌زدند تا میوه‌های زیتون به زمین بیفتند. سپس آنها را با کمک سنگ داخل کاسه‌های چوبی له می‌‌کردند تا به روغن بیفتند. امروزه میوه زیتون را تکه‌های ریز می‌کنند و از آن خمیری به دست می‌‌آورند. این خمیر را با آب مخلوط نموده و داخل دستگاه گریز از مرکز (سانتریفوژ) می‌‌ریزند. در این دستگاه ضمن چرخش، روغن زیتون از بقیه مواد جدا می‌شود.

طبقه بندی روغن زیتون

روغنهای زیتون صنعتی را می‌‌توان بر اساس خواص شیمیایی و روش تهیه به انواع مختلفی طبقه بندی نمود:
کاملاً خالص که آن را از مرحلهٔ ابتدایی فشردن زیتون به دست می‌‌آورند و پ.هاش آن بین ۵/۰ تا ۱ درصد می‌‌باشد.
خالص که این روغن به طریقه روغن کاملاً خالص تهیه می‌شود، فقط پ.هاش آن ۵/۱ تا ۲ درصد است.
نیمه خالص که مخلوطی از روغن کاملاً خالص و خالص که پ.هاش آن تا ۳/۳ درصد می‌‌باشد.
خالص لامپانت، روغن زیتون خالصی که پ.هاش آن بیش از ۳/۳ درصد باشد که یا آن را تصفیه می‌کنند و یا برای مصارفی غیر از مصارف خوراکی آن را به کار می‌‌برند.
روغن تصفیه شده که از مخلوط روغن خالص و روغن تصفیه شده به دست می‌‌آید.
روغنهای زیتون خالص را تنها با استخراج به طریق فیزیکی تهیه می‌‌کنند. در میان روغنهای زیتونی که توضیحشان در بالا آمد، روغن زیتون کاملاً خالص دارای ارزش غذایی بالایی بوده و برای سلامتی مفید است. این نوع روغن زیتون، مزه گل می‌‌دهد.

تاریخچه

روغن زیتون، فراورده‌ای بود که ابتدا مردمان تمدن مینون (تمدنی یونانی در عصر برنز در نواحی مدیترانه ای) آن را تولید می‌‌کردند. این روغن برای آنها منشاء ثروت محسوب می‌‌شد. این مردمان، گوشت له شدهٔ میوهٔ زیتون را داخل مخزن ثابتی می‌‌ریختند و پس از مدتی، روغن زیتون در قسمت بالا جمع می‌‌شد و آنها آب و بقیه مواد را از قسمت انتهایی مخزن خارج می‌‌کردند.
امروزه از روغن زیتون در پخت و پز و همچنین در تهیهٔ مواد آرایشی بهداشتی استفاده می‌‌کنند. از این روغن صابون هم تهیه می‌‌نمایند. البته روغن زیتون را در صنایع دارویی و همچنین به عنوان سوخت چراغهای نفتی هم به کار می‌‌برند.
اسپانیا امروزه بزرگترین تولید کننده روغن زیتون جهان است.

آثار روغن زیتون بر تندرستی

تحقیقات نشان داده که مصرف روزانه دو قاشق غذا خوری (۲۳ گرم) روغن زیتون، خطر ابتلا به بیماریهای قلبی را کاهش می‌‌دهد که این امر، به دلیل وجود چربیهای اشباع نشده در این روغن است. بنابراین برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری، بهتر است که به جای چربیهای اشباع شده از روغن زیتون استفاده شود تا میزان مصرف کالری روزانه از حد لازم بیشتر نباشد. همچنین روغن گردو و اسید چرب امگاــ۳ که در گوشت ماهی و سبزیجات وجود دارد همچون روغن زیتون، اسیدهای چرب اشباع نشده دارند و بنابراین برای پیشگیری از ابتلا به بیماریهای قلبی مفیدند.

روغن گیری از زیتون

در قدیم روغن زیتون را به این طریق تهیه می ‌کردند. ابتدا به تنه درخت با چوب ضربه می ‌زدند تا میوه‌ها به زمین بریزد. بعد با کمک سنگ آنها را در داخل کاسه‌های چوبی له می ‌کردند تا به روغن بیفتد.
امروزه برای تهیه روغن زیتون، میوه را ریز کرده و از آن خمیری به دست می ‌آورند. این خمیر را با آب مخلوط کرده و داخل دستگاه سانتریفوژ می ‌ریزند و روغن را جدا می‌ کنند.
نوع زیتون و درجه رسیدگی آن و روش برداشت، از معیارهای تعیین کننده کیفیت روغن زیتون است. بهترین روغن زیتون، روغن خالص طبیعی یا بکر (extra virgin) است. این اصطلاح به روغنی اطلاق می ‌شود که به روش مکانیکی با فشار و تصفیه کمتر تولید شده و مزه خوبی نیز داشته باشد. البته فقط در روش‌های واقعاً سنتی از فشار روی خمیر زیتون برای استخراج روغن استفاده می‌ شود. طبق قوانین فیزیکی هر چه فشار روی خمیر زیتون بیشتر شود، حرارت آن نیز بیشتر می‌ شود و این حرارت کیفیت روغن حاصل را کم می‌ کند. روغنی که از اولین فشار اندک یا به اصطلاح فشار سرد اول روی خمیر زیتون به دست می ‌آید، بهترین کیفیت را دارد.

● خواص روغن زیتون

روغن زیتون از محبوب‌ترین روغن‌های گیاهی است که طعم خوب و فواید بسیاری دارد. از ۴۰۰۰ سال پیش، مصریان باستان به خواص درمانی آن پی برده بودند و از آن در طب باستان، استفاده زیادی می ‌شده است. امروزه نیز دنیای پزشکی به اهمیت آن آگاه است و تحقیقات گسترده‌ای در مورد اثرات آن انجام می‌ دهد.
روغن زیتون حاوی اسیدهای چرب از جمله اسید اولئیک، اسید پالمیتیک، اسید لینولئیک (اسید چرب امگا- ۶) و مقدار بسیار اندکی اسید لینولنیک (اسید چرب امگا- ۳) و مواد آنتی اکسیدان مانند ویتامین E یا آلفا توکوفرول، کاروتنوئیدها و ترکیبات فنولی مثل هیدرکسی تیروزول و اولیورویین و ویتامین‌های A و D و K است.

● خواص برگ درخت زیتون

▪ برگ درخت زیتون نیز مانند روغن آن از نظر طب قدیم ایران، طبیعت گرم و خشک دارد.
▪ دم کرده برگ درخت زیتون داروی خوبی برای کاهش فشار خون است. به این منظور باید ۲۰ عدد برگ درخت زیتون را در ۳۰۰ گرم آب ریخته و ۱۵ دقیقه بجوشانید و به مقدار یک فنجان، دو بار در روز مصرف کنید. بعد از دو هفته باید به مدت ۸ روز نوشیدن آن را قطع کرده و دوباره ادامه دهید.
▪ دم کرده برگ درخت زیتون تب ‌بُر است و جویدن آن برای از بین بردن زخم‌های دهان مفید است.
▪ جوشانده برگ درخت زیتون برطرف‌ کننده نقرس و روماتیسم است.

● روش انتخاب روغن زیتون مرغوب

▪ برای انتخاب روغن مرغوب، بهتر است اول آن را ببویید. روغن زیتون خوب باید بوی زیتون یا سبزی یا سیب بدهد که مربوط به نوع زیتون یا زمان برداشت آن است. اگر بوی فلزی احساس کردید، بدانید که روغن، نامرغوب یا فاسد است.
▪ مرحله بعدی، چشیدن روغن است. برای این کار طوری روغن را روی زبان بریزید که سقف دهان را نپوشاند. مزه روغن نامرغوب روی زبان به کندی پخش می ‌شود. برخی روغن‌های خوب در عقب دهان مزه تندی ایجاد می‌ کند که نشانه برداشت زیتون نارس است و با افزایش رسیدگی، مقدار تندی آن کاهش می ‌‌یابد.
▪ رنگ روغن زیتون معیار مناسبی برای تعیین کیفیت روغن نیست، زیرا به راحتی می‌ توان در آن تقلب کرد. به علاوه هر نوع زیتون، رنگ مخصوص خود را دارد و یا حتی اگر مقدار برگ‌های زیتون همراه دانه زیاد باشد، رنگ روغن حاصل را تغییر می‌ دهد.
▪ از مصرف روغن‌هایی که در ظروف شفاف و در معرض نور و حرارت نگهداری شده، خودداری کنید و در منزل آن را در جای خشک و خنک و تاریک قرار دهید. درب ظرف را بلافاصله بعد از مصرف ببندید، زیرا روغن زیتون به سرعت بو و مزه غذاهای مختلف را به خود می ‌گیرد و در اثر تماس با اکسیژن هوا فاسد می‌ شود. برای نگهداری روغن، ظروف سرامیکی یا پلاستیکی تیره بهتر از ظروف پلی‌اتیلنی شفاف هستند. روغن زیتون را در شرایط مناسب می‌ توان ۱۲۰تا ۱۹۰روز نگهداری کرد.
منبع:
آزاده اسدی دهخوارقانی- کارشناس تغذیه
http://www.articles.ir/article1457.aspx
1. http://www.tve.org/ho/doc.cfm?aid=300
http://daneshnameh.roshd.ir
http://www.iranmania.com/nutrition/foodstuff/features/zeytoon.asp
http://poshtibani-see.blogfa.com/post-1.aspx