تخت فولاد

نويسنده: پرويز ورجاوند

تخت فولاد، گورستان بزرگ و قديمي اصفهان واقع در ساحل جنوبي زاينده رود. اين گورستان به اعتبار نوشته‌هاي تاريخي تا پايان دوران صفويه به احترام قبر عارف بزرگ بابا رکن‌الدين مسعود بن عبدالله بيضاوي که در سال 769 ق در اين مکان به خاک سپرده مي‌شود به نام قبرستان بابا رکن‌الدين معروف بوده است. در اين گورستان سنگ قبري کهنتر از سنگ قبر بابا رکن‌الدين از نظر تاريخ به دست نيامده است. با توجه به شخصيت بابا رکن‌الدين اين محل مورد توجه قرار مي‌گيرد و از اينرو بسياري از علما و فقها و مشاهير و شاعران و خوشنويسان را از قرن هشتم به بعد در آن به خاک مي‌سپارند. اينکه گورستان مزبور پيش از قرن هشتم از چه اهميتي برخوردار بوده و چه پيشينه‌اي داشته به درستي روشن نيست شايد در اصل گورستان يهوديان بوده و آنها براي دور نگهداشتن از خطر دست‌اندازي مسلمان شهرت دادند که اين گورستان مدفن يوشع از پيامبران بني‌اسرائيل است. ولي درباره‌ي نام آن از دوران صفويه به بعد که به «تخت فولاد» معروف مي‌باشد داستاني افسانه‌آميز گفته شده مبني بر اينکه وقتي امام حسن (عليه‌السلام) عازم گرگان بوده‌اند به اصفهان وارد مي‌شوند (درباره‌ي آمدن امام حسن (عليه‌السلام) به اصفهان مدرک تاريخي معتبري وجود ندارد) در محل تخت فولاد کنوني در محلي که به نام «لسان الارض» معروف است زمين با حضرت سخن مي‌گويد که يهود جادو مي‌کنند، پس آن حضرت تختي از فولاد ساخته در آن منزل مي‌کنند تا جادو در ايشان اثر نکند، از اينرو اين محل به «تخت فولاد» معروف مي‌شود (به نقل از رجال اصفهان با حواشي ملحقات سيد مصلح‌الدين مهدوي، 44) در محوطه‌ي وسيع گورستان تخت فولاد بقعه‌ها، تکيه‌ها، مسجد و آب انبارهاي بسياري ساخته شده که از آن جمله‌اند آرامگاه ميرفندرسکي، آقا حسين خوانساري، علامه محمدباقر مجلسي، ميرزا رفيعا، محمد عبدالفتاح تنکابني، جهانگيرخان قشقائي، آقا محمدباقر بيدآبادي، اسدالله بن محمود گلپايگاني معروف به آذرگشسب و عده‌اي ديگر. آقا ميرزا محمدباقر چهارسوقي از علماء و فقهاي اصفهان. تکيه‌هائي چون: مير ملک، حاج محمد جعفر آباده‌اي، مسجد و مدرسه‌ي رکن‌الملک، مسجد مصلي و بسياري ديگر. فرودگاه قديمي اصفهان که در داخل شهر کنوني قرار دارد در بخشي از محوطه‌ي گورستان تخت فولاد ايجاد گرديده است. بقعه‌ي ميرزا رفيعا که از جمله بقعه‌هاي داخل گورستان بود در حال حاضر در حاشيه‌ي اين فرودگاه هنوز برپا مانده است.
منبع:
گنجينه‌ي آثار تاريخي اصفهان، 221، 493.
منبع: تهيه و تنظيم: دائرةالمعارف تشيع، جلد 4، (1391) تهران: مؤسسه‌ي انتشارات حکمت، چاپ اول.