جيره هاي غذايي کودک از يک تا دوازده ماهگي و وسايل مورد نياز

تابلوهاي غدايي ماه به ماه

يک ماهگي

کودک يک ماهه 7 تا 8 بار شير مي خورد و تناسب شير و آب به ترتيب زير است:
90 گرم آب + 3 پيمانه شير
120 گرم آب + 4 پيمانه شير
کودکان را بايد در دو مورد آزاد گذاشت:
1-ساعات تغذيه
2-مقدار شيري که مي خورند.
اگر کودک شير خود را تمام کرد و هنوز اشتها داشت،مي توان نيم پيمانه شير را با 15 گرم آب به جيره غذايي او اضافه کرد، يعني:
105 گرم آب +3 و 1/2 پيمانه شير
120 گرم آب + 4 پيمانه شير
يا 135 گرم آب +4 و 1/2 پيمانه شير
وقتي کودک به 4 ماهگي مي رسد،مي توان يک قاشق مرباخوري (1)مواد آردي بدون گلوتن (مخصوص سنين اول)را شب هنگام به غذاي او اضافه کرد.
در طول دو ماهگي و حدود هفتمين هفته،کودک معمولاً از ساعت 23 تا 6
صبح روز بعد،مي خوابد و در طول روز يعني از ساعت 6 صبح تا ساعت 23،بيش از پنج بار شير نمي خورد.فواصل هر نوبت شيرخواري نيز به حدود 4 ساعت مي رسد.همانطور که قبلاً گفته شد،جيره غذايي کودک را با توجه به ميل واشتهاي او مي توان افزايش داد.

دو ماهگي

کودک در دو ماهگي،روزانه پنج نوبت شير مي خورد که ترکيب و اندازه هاي آن مي تواند به شرح زير باشد:
135 گرم آب + 4 و 1/2 پيمانه شير
يا 150 گرم آب + 5 پيمانه شير
يا 165 گرم آب +5 و 1/2 پيمانه شير
شب هنگام نيز مي توان از مواد آردي استفاده کرد.
از دوره چهار ماهگي مي توان مزه هاي جديد را به او شناساند،مثلاً:
*آب ميوه بدون قند اضافي حدود 20 تا 30 گرم
*کمپوت سيب آبکي که به خوبي با مخلوط کن نرم و رقيق شده باشد. از 4 ماهگي،50 گرم کمپوت سيب را همراه با آب آن در مخلوط کن بريزيد و پس از يکنواخت شدن،بدون آنکه قند و يا شکر به آن اضافه کنيد به کودک بدهيد. اگر کودک حاضر به خوردن آن نشد،اصراري نکنيد و پس از 8 تا 10 روز ديگر دوباره تجربه کنيد.
*انواع سبزي،سبزي هايي مانند هويج،تره فرنگي و يا کاهو را مي توان بدون نمک پخته و پس از آب کش کردن،در مخلوط کن کاملاً نرم کرد. پوره به دست آمده را با شير مخلوط کرده (سوپ شير)و به کودک بدهيد. ترکيب اين ماده غذايي را به شرح زير انتخاب کنيد:
30 گرم پوره سبزي
120 گرم آب حاصله از پختن سبزي
5 پيمانه شير
*اگرکودک ميلي به خوردن اين غذا نداشت،پافشاري نکنيد. زيرا هدف از تنوغ غذايي،مطلوب و دلپذير بودن آن است. در صورتي که کودک با ميل و رغبت سوپ را خورد،مي توانيد آن را کمي غليظ تر کنيد،يعني مقدار شير را در ترکيب غذا کمتر کنيد:
60 گرم پوره سبزي 90 گرم پوره سبزي
90 گرم آب حاصل از پختن سبزي و يا 90 گرم آب حاصل از پختن سبزي
4 پيمانه شير 3 پيمانه شير
با غليظ تر شدن سوپ،کاربرد سر شيشه هاي داراي سوراخ هاي بزرگتر،الزامي است.

سه ماهگي

کودک در اين سن،روزانه پنج نوبت غذا مي خورد. مقدار غذاي هر نوبت او بين 150 تا 180 گرم است. مي توان در ساعت 14 سوپ شير،در ساعت 17 تا 18 کمي کمپوت و شب هنگام نيز مواد آردي به غذاي او اضافه کرد.
برنامه غذايي او را مي توان به شرح زير انتخاب کرد:
*صبح:يک شيشه شير. اگر کودک صبح زود بيدار شد و اشتهاي زيادي داشت، مقداري آب ميوه و يا کمپوت به او بدهيد.
*ظهر:سوپ غليظ شير. غلظت سوپ شير را بايد کم کم بيشتر کنيد و هماهنگ با افزايش سن کودک، از مقدار شير آن تا مرحله حذف کامل بکاهيد. به جاي شير، مقدار بسيار کمي کره به غذاي او اضافه کنيد. از روغن هايي مانند آفتابگردان و روغن ذرت نيز مي توان به اندازه نصف قاشق مربا خوري استفاده کرد.
*ساعت 16:کمپوت رقيق. اين کمپوت را با شيشه به کودک بدهيد. دادن کمپوت و شير غذاي کودک را کامل مي کند. مي توان ترکيب زير را براي عصرانه او در نظر گرفت:
کمپوت مخلوط با ماست + شير
وقتي کودک ماست شيرين شده را بخورد،معمولاً اشتهايي براي خوردن شير نخواهد داشت.
*شب:شير +مواد آردي مخصوص سنين اول (2)

چهارماهگي

کودک در اين سن،روزانه 4 بار غذا مي خورد.او بيشتر اوقات بيدار است و دلش مي خواهد کسي در کنارش باشد.
تنوع غذايي را مي توان به تدريج زيادتر کرد. موادي که بعد از اين سن مصرف مي شوند،از بين غذاهاي سنين بالاتر (يا سنين دوم)انتخاب مي گردند.
*صبح:يک شيشه شير.
*ظهر:پوره ي سبزي. اين پوره را با شيشه به کودک بدهيد.در اين سن، عده اي از مادران غذا را با قاشق به کودک مي دهند. من ترجيح مي دهم کودک تا جايي که ميل دارد از لذت مکيدن بهره مند باشد. از اين پس،براي تهيه سوپ يا پوره بايد تنوع بيشتري در نوع سبزي ها ايجاد کنيد. مي توان از هويج،تره فرنگي، کهو، کدوحلوايي، کدو و لوبيا سبز استفاده کرد و کمي روغن نيز در پوره ريخت.
مي توانيد دوبار در هفته 20 گرم گوشت مرغ را با مخلوط کن کاملاً نرم کرده و به پوره اضافه کنيد.
*ساعت 16:مخلوط کمپوت و فراورده هاي شير.با دادن شيشه اي شير، غذاي او را کامل کنيد.
*شب:شيرمخصوص سنين دوم + مواد آردي سنين دوم.

پنج ماهگي

کودک در پنج ماهگي،به خوردن 4 وعده غذا در روز و يک وعده دسر (معمولاً با قاشق مي خورد)عادت کرده است. او اغلب اوقات روز را بيدار بوده و درصدد کشف اشيا و محيط اطراف خود است. ضمناً سعي مي کند آنچه را در دسترس دارد،به دست گرفته و لمس کند.او با اسباب بازي هايي که در اطرافش قرار دارند،مشغول مي شود و تحريک زيادي دارد. همه چيز را به دهان مي برد و بدن خود را با دست هايش لمس مي کند.جالب تر از همه خنده هاي دلپذير اوست. برنامه غذايي کودک در اين سن را مي توان به ترتيب زير اجرا کرد:
*صبح:يک شيشه شير.
*ظهر:سوپ غليظ سبزي هاي گوناگون.مزه اين سوپ ها را مي بايستي متناوباً عوض کرد.در اين سن،مي توان يک روز در ميان مزه غذاي او را طوري عوض کرد که اين تغيير را احساس کند. مثلاً پوره اي از مخلوط دو نوع سبزي تهيه کرده و به غذاي او سيب زميني يا ماست اضافه کنيد. در صورت عدم دسترسي به ماست،مي توان کمي روغن به پوره او اضافه کرد.
دراين سن،مي توان هفته اي سه بار مواد گوشتي به جيره ي غذايي کودک افزود:
-گوشت هاي قرمز (گاو و گوساله)
-گوشت هاي کم چربي (ژامبون سفيد بدون چربي)
-گوشت هاي سفيد (مرغ، بوقلمون و ماهي)
-گوشت ماهي و تخم مرغ، به شرطي که هيچ گونه زمينه حساسيت(آلرژي) در خانواده کودک وجود نداشته باشد و يا عوامل حسياسيت زا در کودک ديده نشود.
*ساعت 16:مي توان مقداري بيسکويت نرم شده را داخل شير و يا ماست ريخته و به کودک داد. براي کامل کردن غذاهاي او مي توان يک شيشه شير با يک شيشه آب ميوه يا آب سبزي نيز به او داد.
*شب:شيشه اي شير مخصوص سنين دوم + مواد آردي سنين دوم
دراين سن مي توان از شير گاو نيز استفاده کرد. اگر شير گاو را مستقيماً از دامپروري خريده ايد،بايد آن را به مدت 20 دقيقه بجوشانيد.پس از خنک شدن شير،مواد آردي سنين دوم را به آن اضافه کرده به کودک بدهيد. براي اين منظور،يک قاشق سوپخوري مواد آردي سنين دوم را داخل 200 گرم شير و 50 گرم آب ريخته و پس از مخلوط کردن به کودک بدهيد.اگر کودک با اشتها و بدون ناراحتي همه آن را مصرف کرد،مي توان غلظت مواد را بيشتر کرد (220 گرم شير+ 30 گرم آب).
شيرهاي خشک به اندازه کافي شيرين بوده و نبايد قندي به آن اضافه کرد.

از شش ماهگي

در اين دوره،تغييرات زيادي بجز چند مورد وجود ندارد.
*صبح:طبق معمول دادن شير در صورتي که کودک سحرخيز باشد، يک قاشق سوپخوري مواد آردي قابل حل فوري را در شير ريخته و کمي پودر کاکائو (نوآوري)به آن اضافه کنيد و به کودک بدهيد.
*ظهر:سبزي هاي بيشتري را وارد رژيم غذايي او کنيد. از هفت ماهگي مي توان از گل کلم و کلم بروکلي استفاده کرد. مصرف پروتئين حيواني به ايجاد تنوع کمک کرده و کودک مي تواند درهفته 4 تا 5 بار به مقدار 30 گرم انواع تودلي بخورد.
*ساعت 16:عصرانه هميشگي.
*شب سوپ معمولي براي غذاي شب او کافي نيست. بهتر است آب سبزي و مقداري مواد نشاسته اي مخصوص کودکان (با نام هاي مختلف در بازار موجود است) به آن اضافه کنيد.
حدود ساعت 19/30 مي توانيد مقداري سوپ به کودک بدهيد و بگذاريد که هنگام صرف غذا توسط افراد خانواده با آنها همراهي کند. هنگام خواب يک شيشه شير همراه با مواد آردي به او بدهيد.

بين نه تا دوازده ماهگي

تا اين سن کودک تعداد زيادي از مواد غذايي را چشيده است. بنابراين بايد سعي کنيد تغييرات بيشتري در طعم و مزه غذاها به وجود آوريد. اين تغييرات مي توانند به شرح زير باشند:
-اضافه کردن حبوبات به سبزي ها
-تغيير شکل ظاهري غذا:به جاي آنکه غذا را به صورت پوره تهيه کنيد، مي توانيد آن را با چنگال له کرده به کودک بدهيد (به استثناي گوشت،تخم مرغ و ماهي که بافت محکمي دارند و قابل جويدن توسط کودک نيستند).
-عدم اختلاط مواد غذايي:در بشقاب غذاي کودک،مي توان مواد غذايي را جدا از هم قرار داده و هر يک از آنها را به طور جداگانه به کودک خوراند.به اين ترتيب، کودک به تغذيه معمولي عادت مي کند.
چگونه بايد تغذيه روزانه کودک را برنامه ريزي کرد؟ من پيشنهاد مي کنم که:
*صبح:شير با مقدار کمي مواد آردي به او بدهيد.
بعضي اوقات در ساعت 10 صبح کودک احساس گرسنگي مي کند و اين معمولاً موقعي است که صبح زود بيدار شده باشد. در اين موقع يک ليوان آب ميوه (اگر ميوه شيرين باشد به شيريني اضافي نيازي ندارد)يا آب سبزي به او بدهيد.
*ظهر:غذاي کودک را همان گونه که قبلاً تهيه مي کرديد،آماده کنيد.مواد را با چنگال نرم کنيد. بهتر است که هر کدام از ترکيبات غذا را جدا جدا به کودک بدهيد.مي توانيد برنج،پوره عدس، نخود، لپه و نخود فرنگي را در فهرست غذايي او منظور کنيد،ولي همه آنها را بايد کاملاً نرم و براي کودک قابل خوردن کنيد.
ساعت 16:عصرانه هميشگي را به او بدهيد.
شب:سوپ غليظ يا پوره سبزي هاي مختلف را به همراه يک شيشه شير و يا فراورده هاي شير به او بدهيد.
پس از آنکه غذاي کودک تمام شد،او را در آغوش بگيريد و با ساير افراد خانواده مشغول صرف شام شويد.خواهيد ديد که او با علاقه مندي خاصي مي خواهد بعضي ازغذاها را بچشد. به اين ترتيب،نشان مي دهد که چه غذايي را دوست دارد يا ندارد و شما به سليقه او پي مي بريد. وقتي او با تغذيه طبيعي خانواده آشنا شد و شما نيز سليقه اش را شناختيد،مسئله خاصي در تهيه غذاي مخصوص براي او وجود ندارد،زيرا او نيز غذاهايي را که شما مي خوريد، مصرف مي کند.با اين حال،بايد به دندان هاي کوچک او نيز فکر کنيد.
درمورد تغذيه با سرشيشه نيز تا موقعي که عطش و علاقمندي کودک به مکيدن تمام نشده است،مانعي نمي بينم از آن استفاده کند.مطمئن باشيد وقتي ميلي به آن نداشته باشد به نحوي به شما خواهد فهماند.

از دوازده ماهگي

از 12 ماهگي و حتي زودتر از اين سن،درست در موقعي که کودک توانست راه برود،تغذيه او به گونه اي ديگر تغيير مي کند. در واقع بايد تعادلي بين مقدار تغذيه و فعاليت هاي کودک وجود داشته باشد.
در طول سال اول،کودک اوقات زيادي را در خواب به سر برده و اکثر اوقات را در محل خواب خود مي گذراند.بعدها،مدت بيداري او افزايش مي يابد. در اين مدت،در گهواره يا صندلي مخصوص و يا داخل محوطه اي که براي او مهيا کرده ايد به سر مي برد. او به تنهايي تحريک و جابجايي خاصي ندارد و با آنچه در اختيارش قرار گيرد،مشغول مي شود و سعي در شناخت آن مي کند. لذا براي پرورش يادگيري او،بايد از انواع بازي ها،تصاوير و اسباب بازي ها استفاده کرد.
از موقعي که کودک شروع به راه رفتن مي کند،خودش به تنهايي براي اکتشاف محيط اطراف خود به راه مي افتد تا ميل ديدن بعضي از اشيا و وسايل
ناديدني را در خود ارضا کند.او اشيايي را در دست مي گيرد و از اتاقي به اتاق ديگر مي برد،درکمدها را باز کرده و مي بندد و چنان مشغول فعاليت و جستجوي راه هاي جديد است که غذا را فراموش مي کند. در اين دوره، فعاليت کودک خيلي زياد و کنجکاوي اش به مراتب بيشتر از پيش است.
آيا تصور مي کنيد وقتي براي غذا خوردن دارد؟ او مي خواهد کارهايي را انجام دهد و تجربه هايي را آزمايش کند و... در اين دوره است که نبايد از کودک غافل شد.
و اما غذا؟ و تغذيه؟ اغلب اوقات،کودک اهميتي به خوردن غذا نمي دهد و تمام محدوده فکري او متوجه اکتشاف و انجام کارهاي جديد است که با به کارگيري ماهيچه هاي خود براي ايجاد نوعي هماهنگي تلاش مي کند.دراين شرايط، اهميت غذا فقط به رفع گرسنگي محدود مي شود.
در چنين مواقعي است که بايد حس کنجکاوي او را که هرگز از بين نمي رود، برانگيزيد.براي اين کار،غذاهاي جديد با رنگ هاي متنوع و روش هاي جديد پذيرايي را به او ارائه کنيد.خواهيد ديد که چگونه کودک اين نوآوري ها را دنبال مي کند و دوباره به تغديه طبيعي خود ادامه مي دهد.
بعضي اوقات،کودک به اندازه کافي غذا نمي خورد و يا اصلاً هيچ اشتهايي براي خوردن ندارد.اين مسئله چندان مهم نيست و نبايد کودک را وادار به خوردن غذا کرد.او را هرگز مجبور نکنيد که غذاهاي ظرف خود را حتماً تمام کند. هرگز او را مجبور نکنيد مدت ها روي صندلي اش بنشيند و تکان نخورد. تمام اين اعمال اجباري در خاطره ي او باقي مي ماند و به اعتمادي که بين شما و فرزندتان ريشه گرفته است آسيب مي رساند و اين تأسف آور است،زيرا براي نگهداري،پرورش و بزرگ کردن کودک و تربيت او در دوره نوجواني،به اعتماد او نيازمنديم.
اگرچه گفته مي شود نبايد به اصرار کودک را وادار به خوردن کرد و يا مي بايستي او را در خوردن آزاد گذاشت،ولي تأکيد مي شود که بايد تناوب
ساعات تغذيه و رعايت احترام به ديگران را به او آموزش داد. اگر کودک نمي خواهد و يا نمي تواند غذايي را که براي او در نظر گرفته ايد تمام کند، دليلي ندارد که در خارج از ساعات صرف غذا و زماني که سفره جمع آوري شده و کارهاي ديگر خانه بايد انجام بگيرند،خواستار خوردن غذا باشد. در اين مواقع او بايد تا وعده بعدي غذا منتظر بماند.

وسايل لازم

براي نوزاد

*دستگاه مخصوص ضد عفوني
*تعدادي شيشه و سرشيشه
*يک يا دو عدد برس مخصوص شستشوي شيشه
*دستگاه گرم کننده شيشه هاي شير

از دو ماه و نيم تا سه ماهگي

*همزن برقي يا دستي:اين وسيله براي همزدن و يکنواخت کردن سوپ ها و يا کرم ها کاملاً ضروري است. بهترين و سهل ترين نوع آنها،نوع بدون سيم است.
*مخلوط کن شناور:اين وسيله ميله اي دارد که به تيغه اي منتهي مي شود و مي توان آن را درون ظرف سوپ و يا ليوان قرار داد. اين وسيله غذاها را به خوبي نرم کرده و با آب آن مخلوط مي کند. اولين سوپ ها و پوره هاي آبکي را به راحتي مي توان با اين دستگاه آماده کرد.
*دستگاه خرد کن برقي مخصوص کودکان:اين دستگاه انواع مواد غذايي، گوشت، سبزي و غيره را چرخ مي کند و چون داري درجه هاي متعددي است، با توجه به سن کودک مي توان آن را تنظيم کرده و غذا را آماده کرد.
*مخلوط کن:ازاين دستگاه مي توانيد براي تهيه غذاي کودک و هم ديگر کارهاي آشپزخانه استفاده کنيد. اين دستگاه براي تهيه انواع شيريني،سوپ، چرخ کردن،همزدن و مخلوط کردن انواع مواد غذايي به کار مي رود.کاربرد هاي متفاوت اين دستگاه،گراني آن را توجيه مي کند.
*آب ميوه:با اين وسيله مي توان آب انواع ميوه ها را گرفت.با در اختيار داشتن اين دستگاه مي توان از اولين ماه هاي بارداري تا سال هاي بعد،از آب انواع ميوه و سبزي استفاده کنيد.
بخارپز:داشتن اين وسيله از لوازم ضروري آشپزخانه نيست و مي توان به جاي آن از ساير وسايل براي اين نوع پخت استفاده کرد.قابلمه هاي جديد دو جداره اي در بازار وجود دارد که در يک جدار آن آب ريخته مي شود و مواد غذايي درون قابلمه،بدون هيچ گونه تماسي با آب درون آن قرار مي گيرد و با بخار آب پخته مي شوند.
روش پخت غذا با بخار،تا حد زيادي از هدر رفتن ويتامين ها و نمک هاي معدني جلوگيري مي کند.

پی‏نوشتها:

1-هر قاشق مرباخوري حدود 5 گرم است.
2-به نظر مي رسد که مواد آردي يا غذاهاي جامد در ايران از چهار تا شش ماهگي مورد مصرف قرار بگيرد.

منبع:کتاب آشپزي نوين براي کودکان
/خ