وظایف شوهر نسبت به زن

روابط درون خانوادگی

پیوند زناشویی و زندگی مشترک از شیرین ترین پیوندها در روابط انسانهاست و «خانواده»کانونی است برای امنیت، آرامش، مودت و آسایش هر زن و مرد.
برخورداری از همسر خوب و شایسته در زندگی، یکی از نعمت های بزرگ است که خداوند متعال به بندگان خویش عنایت می کند و برای اکتساب چنین نعمتی، تعالیم عالیه اسلام علاوه بر آن که ملاک ها و معیارها را در «انتخاب همسر»بیان می نماید، (1)دارای رهنمودها و دستوراتی است که بدون شک باید بر روابط خانوادگی هر فرد مسلمان حاکم باشد. و شک نیست کسانی که در زندگی زناشویی جویای سعادت، نشاط، شادابی، طراوت، معنویت و خوشبختی هستند، هم در «انتخاب همسر»و هم در «نحوه ی تنظیم روابط خانوادگی»بایستی به این تعالیم ارزشمند تأسی کنند.
 

رابطه ی زن و شوهر

رابطه ی زن و شوهر، به قدمت خلقت انسان، به قداست متعالی ترین ارزش ها، به عظمت گستره ی هستی، به برکت همه ی نسل ها در همه ی عصرها و تجلی گر اولین تعامل حقّه انسان هاست.
رابطه ی زن و شوهر، رابطه ی عاشق و معشوق، رابطه ی تن و تن پوش، رابطه ی همرهان طریق کمال و معناگر محبت و ایثار است.
رابطه ی زن و شوهر، سرچشمه ی همه ی عاطفه ها و بستر گیراترین رابطه هاست.زن، مرادش را در حُسن رابطه با شوهر، می یابد و شوهر آرامش را در گرو وجود زن می داند.
رابطه ی زن و شوهر، جلوه ای از برترین هنرِ زندگی و کامل ترین شکل ارتباط انسانی است.
رابطه ی زن و شوهر، رابطه ی مهرورزی و محبت پذیری، عهد و وفا، گذشت و ایثار، سخاوت و احسان، مودّت و مروّت، صداقت و درستی، صفا و صمیمیت،خورشید و نور، چشمه و آب، پرنده و بال، اوج و پرواز، دل و دلدار، چشم و نگاه، اندام و لباس، چراغ و روشنی، باغ و باغبان، گل و گلدان، سبزه و بهار،گلبرگ و ریحان، انگشتر و نگین، لبخند و نشاط، طبیب و درمان، سکینه ی روان و آرامش جان، و رحمت و نعمت است.
در یک نگاه رابطه ی زن و شوهر، آمیزه ای است از زیباترین تلاقی چشم ها، گیراترین تبادل کلام ها، هماهنگ ترین طپش قلب ها، همسوترین اندیشه ها، استوارترین گام ها و پررمز و رازترین محرمیت ها در این رابطه ی صمیمی درون خانوادگی، هر یک از زن و شوهر و سایر اعضای خانواده وظایفی نسبت به یگدیگر دارند که علاوه بر این فصل، در فصل های بعدی به آنها اشاره خواهد شد.
 

وظایف مرد نسبت به زن

1- سرپرستی:

خداوند حکیم در قرآن کریم می فرمایند:
الرّجالُ قوامون علی النساء...(2)
«مردان، سرپرست و نگهبان زنانند... .»
واگذاری مسؤولیت و مدیریت نهایی خانواده به مرد، به معنی برخورداری از قدرت تصمیم گیری در مسایل کلی و اساسی خانواده است، نه ترجیح و مزیت و اعمال قدرت و زور و سوء استفاده از اختیار مرد سالاری. لذا مردان باید در مدیریت خانواده به تصمیم گیری عاقلانه بپردازند و اداره ی خانواده را بر محور عقل و منطق استوار سازند و به طور جدی از هوی و هوس بپرهیزند.
«زن»و «شوهر»دو رکن اساسی خانواده هستند، لیکن مرد بدان جهت که آفرینش ویژه ای دارد و از جنبه ی جسمی و عقلانی قوی تر است، رکن بزرگ و سرپرست خانواده محسوب می شود. اوست که می تواند با تدبیر خویش خانواده را به بهترین وجه اداره کند و اسباب خوشبختی و سعادت آنان را فراهم سازد و محیط خانه را همانند «بوستانی سرسبز»معطر، شاداب، مرتب و منظم گرداند و همسرش را به صورت فرشته ای درآورد.
زنان نیز در امور داخلی خانه و تدبیر در امور خانواده و فراهم کردن فضای مناسب عاطفی و محیط نشاط آمیز و لذت بخش و تربیت فرزندان و بهسازی اقتصاد خانواده سهم زیادی دارند و مردان باید نسبت به جایگاه و نقش زنان در امور خانه آگاه باشند و به سهم آنان در این زمینه توجه نمایند.«زن»و «شوهر»دو رکن اساسی خانواده هستند، لیکن مرد بدان جهت که آفرینش ویژه ای دارد و از جنبه ی جسمی و عقلانی قوی تر است، رکن بزرگ و سرپرست خانواده محسوب می شود. اوست که می تواند با تدبیر خویش خانواده را به بهترین وجه اداره کند و اسباب خوشبختی و سعادت آنان را فراهم سازد و محیط خانه را همانند «بوستانی سرسبز»معطر، شاداب، مرتب و منظم گرداند و همسرش را به صورت فرشته ای درآورد.
پیامبر اکرم اسلام (ص)می فرمایند: «مرد سرپرست خانواده است و هر سرپرستی نسبت به زیردستانش مسؤولیت دارد.» (3)
و در همین رابطه امام علی (ع)می فرمایند: «هر مردی که زنش وی را اداره کند و بر او رئیس و حاکم باشد از رحمت الهی به دور است.» (4)
مردی که مدیر خانواده است باید بدین نکته توجه داشته باشد که «زن» نیز انسانی است مانند «مرد».خواسته ها و آرزوها و حق حیات و آزادی دارد.باید بداند که زن گرفتن به معنای برده گرفتن نیست، بلکه به معنای انتخاب شریک در زندگی و یار و مونس و غمخوار گرفتن است.باید به خواسته های درونی و آرزوهای او نیز توجه داشته باشد.چنان نیست که مرد مالک مطلق زن باشد. زن نیز حقوقی بر گردن شوهر دارد که به آنها اشاره خواهد شد.
 

2- خوش اخلاقی و خوش رفتاری:

شوهر لایق و شایسته کسی است که جز با زبان محبت و تکریم با همسرش سخن نمی گوید و همواره از خزانه ی دلش، کلام زرّین و خوشایند و گفتار شفابخش و درمانگر جان و آرامشگر روان را برگزیده، در فضای سرشار از نشاط و آرامش تقدیم همسرش نماید.
رابطه ی شوهرِ برتر با همسرش به گونه ای است که هرگز نسبت به او زبان تهدید، تنبیه، تحقیر و تخریب شخصیت ندارد. هر چه هست زبان محبت، صداقت و صمیمیت، ایثار و احسان، تشکر و سپاس و تأیید و تکریم است.
پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: «شایسته ترین مردم از نظر ایمان، خوش اخلاق ترین آنان و مهربان ترین آنها با خانواده اش است. و من مهربانترین شما با خانواده ام هستم.» (5)
و در جای دیگر می فرمایند: «با زنان مهربانی کنید و دلهایشان را به دست آورید تا با شما همراهی کنند و آنان را مجبور و خشمگین نکنید.» (6)
و در همین رابطه امیرخوبان حضرت امام علی (ع) می فرمایند: «همیشه با همسرت مدارا کن و با او به نیکی معاشرت نما، تا زندگیت با صفا شود.» (7)
بنابراین مرد عاقل و بردبار، با تلاش و کوشش و تدبیر امور زندگی بر همه ی مشکلات احتمالی روزمره در محیط کاری و بیرون از منزل پیروز می گردد و حوادث کوچک، ناملایمات روزگار و گاهاً رفتار ناپسند بعضی از مردم او را ناراحت نخواهد کرد و وقتی وارد کانون گرم خانواده می شود، با چهره ای خندان و شاداب و قلبی مالامال از عشق، مهر، صفا و دوستی و زبانی گرم و گیرا و جذّاب، محیط زیبای خانه را با وجود خود معطر و نورانی می کند و با برخورد شایسته و سخنان دلپذیرش، جسم و روح همسر و فرزندان را آرامش می دهد.
 

3- اظهار محبت و دوستی:

شوهر فهیم و آگاه، به خوبی می داند که باید محبت و دوستی و مهرورزی اش را نسبت به همسر بر زبان آورده و مهربانی را در قالب واژه های زیبا و پرمفهوم عینیت بخشد، چرا که صِرف محبت قلبی کافی نیست.
پیامبر اسلام (ص)می فرمایند: «این گفتار شوهر به همسرش که «من تو را دوست دارم» هرگز از قلب زن بیرون رفتنی نیست.» (8)
حضرت امیرالمؤمنین (ع) می فرمایند: «با زنان (همسرتان)خوش گفتار باشید که ایشان هم خوش رفتار شوند.» (9)
و در جای دیگر می فرمایند: «زیبا سخن گویید، تا پاسخ زیبا بشنوید.» (10)
و در همین رابطه امام صادق (ع) می فرمایند: «کسی را که دوست می داری به او بگو، زیرا این اظهار دوستی، عشق و علاقه ی شما را نسبت به هم افزونتر و مستحکمتر می کند. (11)
با توجه به کلام گُهربار و نورانی معصومین (ع)، باید دقت داشت که مهمتر از کلمات و واژه ها، در ایجاد محبت یا نفرت، آهنگ صدا و حرکات دست و چشم و لب و ابرو هنگام سخن گفتن است.آهنگ نرم و ملایم، ایجاد محبت می کند،چنانچه صدای کلفت و خشن، ملال و نفرت می آورد. لب خندان و چهره ی شکفته و باز، همسر و فرزندان را جلب می کند، چنانچه ترشرویی و اخم هنگام سخن گفتن آن را دلسرد و افسرده می کند.
بنابراین بسیار نیکو و بجاست که مرد در مکالمات روزمره ی خود با همسر و فرزندانش،علاوه بر اظهار عشق و علاقه و مهرورزی، مراقب حرکات دست و صورت و لحن صدای خود نیز باشد.
 

4- احترام به زن:

شوهر باید در زندگی مشترک خود، به همسرش احترام بگذارد و هرگز او را اذیت و آزار نرساند و ایشان را تحقیر و تمسخر نکند.
خداوند در قرآن کریم می فرمایند:
...و عاشروهنّ بالمعروف... . (12)
«....وبا آنان، بطور شایسته رفتار کنید... .»
پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: «برادرم جبرئیل به من خبر می داد و همواره سفارش زنان را می کرد تا آنجا که گمان کردم برای شوهر جایز نیست به زنش حتی «اُف»هم بگوید.» (13)
و امام علی (ع) می فرمایند: «...کاری که برتر از توانایی زن است به او وامگذار، که زن گل بهاری است، نه پهلوانی سخت کوش... .» (14)
آری، امام علی (ع)زن را به شاخه ی گل تشبیه کرده، چه تشبیه بجا و زیبایی، ریحان لطیف و ظریف.بنابراین نباید کارهای مشکل و طاقت فرسا را از زن انتظار داشت و نباید او را با الفاظ مخرب و ناامید کننده رنجاند و موجب افسردگی و پژمردگی او شد.بلکه باید مانند باغبانی آگاه، دلسوز و مهربان با شیوه های صحیح مراقب جسم و روح ایشان بود تا او نیز با عِطر وجودِ خود، زینت بخش کانون گرم خانواده باشد.
 

5- پرهیز از تنبیه و توهین به همسر:

زن نیز مانند مرد خودش را دوست دارد و به حفظ شخصیت خویش علاقه مند است.دوست دارد محترم و گرامی باشد.از تحقیر و توهین رنجیده خاطر می گردد.از توهین و توهین کننده متنفر است.
خداوند در قرآن کریم از تمثیل و تشبیه «همسران»به «لباس» استفاده کرده و می فرمایند:
...هنّ لباسٌ لکم و اَنتم لباسٌ لهنّ... . (15)
«...آن ها لباس شما هستند، و شما لباس آن ها، (هر دو زینت هم و سبب حفظ یکدیگرید... .»
به راستی این زیباترین، کاملترین و نیکوترین تعبیری است که خالق منّان، در ارتباط با «همسران»فرموده است.
«زوجین»زیباترین، آراسته ترین، فاخرترین و مقاوم ترین لباس و پوشش فطری و روانی حمایتی یکدیگر هستند.هر یک از زوجین، باید از وجود ارزشمند خویش، لباسی از جنس «عشق و محبت» به یکدیگر هدیه دهند، چنان لباسی که به تمام نیازهای فطری، کشش های غریزی، احساس مهرطلبی، تعلق عاطفی و تشویق پذیری آن پاسخ گفته و آنان را در برابر همه ی محرک های ناخوشایند زندگی و آسیب های روانی و اجتماعی ایمن سازد.
متأسفانه در برخی از خانواده ها، مردانی وجود دارند که ناآگاهانه همسر خود را، اذیت و آزار و تنبیه می کنند و نمی دانند که این کار چه عواقب وخیمی خواهد داشت.پیامبر بزرگ اسلام (ص) می فرمایند: «هر مردی که همسرش را بیش از سه بار در عمرش بزند، خداوند او را میان تمام مردم محشر چنان رسوا کند که اولین و آخرین به وی بنگرند.» (16)
و امام علی (ع) می فرمایند: «...زنان امانت الهی در دست شما هستند.به آنان زیان نرسانید و بر ایشان سخت نگیرید.» (17)
 

بیشتر بخوانید: وظایف شوهران در نگاه روایات

عواقب بد تنبیه و توهین به زن

اگر چنانچه مردی همسرش را دانسته یا نادانسته تنبیه نماید، این حرکت غیرانسانی او عواقب بسیار وخیم جسمی، روحی، روانی، اخلاقی، اجتماعی و...خواهد داشت که بطور خلاصه عبارتند از:
ـ علاوه بر صدمات جسمی که دیه دارد (18)، رنج و تحقیر به دنبال می آورد.
ـ سبب ترس و جُبن می شود.
ـ افسردگی و بیماری عصبی ایجاد می کند.
ـ او را لجباز می کند.
ـ او را گوشه گیر و منزوی می کند و باعث کند ذهنی وی می شود.
ـ زن را بی اراده کرده و او را نسبت به همسر و اطرافیان و آشنایان بی تفاوت می سازد.
ـ حسّ کنجکاوی و ابتکار عمل و خلاقیت و اعتماد به نفس را در زن از بین می برد.
ـ زن را کینه توز می کند.
ـ زن را دچار یأس و حرمان می کند.
ـ به او می آموزد که هر وقت خشمگین شدی، شرارت و داد و فریاد کن.
ـ زن را در میان دوستان و آشنایان گرفتار عقده حقارت و کمبود مهر و محبت می کند.
ـ استرس و اضطراب دایم را در زن دامن می زند.
ـ سرپیچی و نافرمانی از شوهر را در زن شدت می دهد.
ـ در زن ایجاد تنفر می کند و او را عبوس بار می آورد و شادی ها را در او سرکوب می کند.
ـ زن را به دشمنی با شوهر و خانواده ی او وا می دارد.
ـ شهامت و بالندگی و پویایی را از او می گیرد.و او را پرخاشگر می کند و نهایتاً به سلامت روحی و جسمی زن ضربه می زند و زندگی مشترک آنها را ویران و متلاشی می نماید.
بنابراین وظیفه ی مرد است که با همسر خود، رفتاری «محترمانه»و «محبت آمیز»داشته باشد. و هرگز به او توهین نکند و خصوصاً در میان جمع شخصیت او را تخریب نکند و خوبی های دیگران را به رُخ وی نکشد و اگر کوتاهی و قصوری در ایشان می بیند، درخلوت و به دور از چشم دیگران، ابتدا خوبی ها و ویژگی های مثبت او را بیان کرده، سپس بصورت غیرمستقیم، پیام تربیتی خود را به ایشان القاء نماید و با همه ی وجود با او رفتار محبت آمیز داشته باشد.رفتاری که توأم با گذشت و اغماض از کاستی ها، نارساییها، غفلت ها، ضعف ها و جهالت ها باشد.رفتاری که همراه با ایثار، قربانی کردن هوس ها، فدا کردن میل ها و منفعت ها، تحمل سختی ها و لب فروبستن و سعه ی صدر داشتن و به امید اصلاح و خوشبختی و سعادت زوجین باشد.
 

6- تلاش در راه رفاه خانواده:

خداوند رزاق و رحیم در قرآن کریم می فرمایند:
و أنکحوا الایامی منکم... إن یکونوا فقراء یُغنهم الله من فضله والله واسعٌ علیمٌ. (19)
«مردان و زنان بی همسر خود را همسر دهید،...اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی نیاز می سازد، خداوند گشایش دهنده و آگاه است.»
پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: «بی هسرانتان را همسر دهید، زیرا خداوند در پرتو ازدواج، اخلاق آنان را نیکو می گرداند و رزق و توان مالی آنها را وسعت می دهد، و بر مروت و ارزش های انسانی شان می افزاید.» (20)
امیرمؤمنان علی (ع) می فرمایند: «خداوند متعال روزی همه را تضمین کرده و قوت آنان را معین ساخته (21)... هر کس زنده باشد، روزی اش بر اوست و هر کس بمیرد، بازگشتش به سوی اوست (22)...»
امام رضا (ع) در رابطه ی با تلاش مرد در راه رفاه خانواده می فرمایند: «کسی که از راه حلال برای رفاه خانواده اش تلاش می کند، همانند مجاهدی است که در راه خدا جهاد می کند.» (23)
با توجه به دستور الهی و کلام نورانی معصومین علیهم السلام باید به این نکته دقت داشت که نفقه ی زن بر شوهر واجب است، یعنی قانوناً و شرعاً مرد موظف است کلیه ی مخارج خانواده از قبیل خوراک، پوشاک، مسکن، دارو و درمان و...را تأمین نماید و در صورت امتناع یا کوتاهی ایشان، شرعاً و قانوناً مورد بازخواست قرار خواهد گرفت.
بنابراین مرد خردمند و آینده نگر و با تدبیر، حساب دخل وخرج خانواده را به طور دقیق می کند. اشیاء و لوازم زندگی را نسبت به لزوم و احتیاج درجه بندی می کند. حوائج ضروری زندگی مانند خوراک و پوشاک را بر سایر چیزها مقدم می دارد .و در کار و شغلش، کمال جدیت و تلاش را دارد و مقداری از درآمدش را برای حوادث ناگهانی روزگار از قبیل بیماری و... کنار می گذارد.در کار و زندگی اش اعتدال و قناعت را در نظر دارد و از هر گونه اسراف و تبذیر خود داری می کند.و همه ی سعی و تلاشش این است که با توکل بر خدا، از راه حلال و در حد توان و اعتدال، وضع اقتصادی خانواده را بهتر کند.
 

7- تعلیم و تربیت همسر:

دختری که وارد خانه ی شوهر می شود و زندگی مستقلی را شروع می کند و مسؤولیت اداره یک منزل بر عهده اش می افتد، برای اداره منزل، نیاز به تجربه های لازم و اطلاعات مختلف دارد.
باید غذا پختن، لباس شستن، نظافت منزل، اتوکردن، خیاطی، آشپزی و آداب مهمانداری، آداب معاشرت و رفت و آمد، شوهرداری، بچه داری و تربیت آنها و... را بداند.شوهر نباید انتظار داشته باشد که یک زن جوان و کم تجربه همه ی این معلومات و تجارب را داشته باشد، بلکه مرد فهیم می تواند با قدری صبر و حوصله و برنامه ریزی، از زن جوان و کم تجربه خود، یک کدبانوی نمونه ی عفیف، پاکدامن و هنرمند تربیت نماید.
پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: «به زنان بافندگی و سوره ی نور را بیاموزید.» (24)
و در جای دیگر می فرمایند: «پیش از آنکه زنان (همسران) به زشتی فرمانتان دهند، شما آنان را به کار نیک نصیحت کنید.» (25)
و در رابطه با روش تعلیم و تربیت، امام علی (ع) می فرمایند: «گناهکار را با خوش رفتاری ات اصلاح کن و با خوش گفتاری ات به راه خیر راهنمایی کن.» (26)
و در جای دیگر حضرت می فرمایند: «کیفر خردمندان اشاره گویی و کیفر نادانان صراحت گویی است.» (27)
با توجه به اهمیت کلام نورانی معصومین علیهم السلام، بهترین روش های تعلیم و تربیت همسر عبارتند از:شرکت در جلسات آموزش خانواده و کلاس های هنری، استفاده از راهنمایی ها و تجارب خوبوالدین هر دوطرف، خرید کتاب های مفید اخلاقی، فقهی، بهداشتی، آشپزی و...
 

8- نظافت و آراستگی:

نظافت و تمیزی از ارکان زندگی انسان است، که حیات و لذت بردن از حیات، بستگی به آن دارد. نظافت در خانه، کوچه، بازار، اداره و مغازه ضروری و اجتناب ناپذیر است.نظافت با خوردن، آشامیدن، پوشیدن و حتی نفس کشیدن انسان ارتباط دارد.
در نظام آفرینش، خداوند متعال همه ی موجودات را زیبا آفرید، خصوصاً انسان که گل سرسبد خلقت است زیباتر.در بین انسان ها خداوند سبحان خلقت زنان را نسبت به مردان زیبا پسند تر و نظافت دوست تر آفریده است.
امام علی (ع) در این باره می فرمایند: «همت و کوشش زنان به زینت دادن زندگی دنیا متوجه است.» (28)
پیامبر اسلام (ص)می فرمایند: «هر چه می توانید پاکیزه باشید، زیرا خداوند اسلام را بر پاکیزگی بنیان نهاده و جز مردم پاکیزه کسی به بهشت نمی رود.» (29)
و امام باقر (ع) می فرمایند: «همان گونه که مردان دوست دارند زینت را در زنانشان ببینند، زنان نیز دوست دارند زینت را در شوهرانشان ببینند.» (30)
و در همین رابطه امام کاظم (ع) می فرمایند: «آراستگی شوهر موجب عفت زیاد همسر می شود و بی عفتی زنان به خاطر ناآراستگی شوهرانشان بوده است.» (31)
 

9- بوی دهان و مسواک زدن:

یکی از دستورات مهم اسلام که بر انجام آن تأکید فراوان شده است مسواک زدن می باشد.زن و شوهر به خاطر نزدیکی بسیاری که با یکدیگر دارند و به واسطه ی همسری، همخوری و همخوابی از بوی دهان یکدیگر یا شادان و خرم می شوند ویا افسرده و متنفر.
پیامبر اکرم (ص) خطاب به مردان می فرمایند: «لباس های خود را تمیز کنید و موهای خود را کم کنید، مسواک بزنید و آراسته و پاکیزه باشید، که بنی اسرائیل چنین نکردند تا زنانشان به فساد کشیده شدند.»(32)
امیرالمؤمنین علی (ع) می فرمایند: «مسواک کردن موجب رضایت خداست و سنت پیغمبر (ص)است و پاک کننده دهان است.» (33)
و امام صادق (ع) در همین رابطه می فرمایند: «مسواک کردن دوازده فایده دارد:چشم را نورانی می کند، اندوه را می زداید، حافظه را زیاد می کند، دندان ها را سفید و ثواب را زیاد می نماید، بوی دهن را می برد، لثه را محکم می کند و اشتهای غذا می آورد و فرشتگان را خوشحال می کند و... .» (34)
 

10- حفظ عفت و پاکدامنی خود:

همانطور که مرد همسر خود را عفیف و پاکدامن می خواهد، خود نیز باید عفیف و پرهیزگار باشد.باید مواظب رفتار، کردار و گفتار خود باشد و از هواهای نفسانی پیروی نکند.هرگز از زیبایی های زنان دیگر در نزد همسر خود سخن نگوید و... .
پیامبر امین اسلام (ص) می فرمایند: «نسبت به زنان دیگران عفت داشته باشید، تا دیگران نسبت به زنان شما عفت داشته باشند.» (35)
امام علی (ع)درباره ی پرهیز از نگاه به نامحرم و خطر آن می فرمایند: «قلب، کتاب چشم است (آنچه چشم ببیند در قلب نشیند). (36)
و در همین رابطه امام صادق (ع)می فرمایند: «نگاه شهوت آلوده، تیری زهرآگین از تیرهای ابلیس است و چه بسیار از نگاه های به نامحرم که سبب اندوه و حسرت طولانی می شود.» (37)
و بابا طاهر عریان چه زیبا و پرمحتوا می گوید:
ز دست دیده و دل هر دو فریاد
که هر چه دیده بیند دل کند یاد
بسازم خنجری نیشش ز فولاد
زنم بر دیده تا دل گردد آزاد
بنابراین نگاه به نامحرم حرام است و مرد مسلمان نباید به زن نامحرم خیره شود و با قصد لذت به او نگاه کند. و مهمترین هدف اسلام در ممنوع کردن نگاه به نامحرم مراقبت از کانون گرم خانواده، ثبات پایه های زندگی خانوادگی و حفظ اخلاق جامعه است. (38)
 

11- وقت گذاری برای همسر:

اشتغال و کار بیرون از منزل برای مرد یک امر ضروری، لازم، نیکو و مورد پسند است؛ در عین حال، وضع باید به گونه ای باشد که مرد ساعاتی را در خانواده و در جمع صمیمی همسر و فرزندان حضور داشته باشد. مثلاً به غیر از ساعات شبانه روز که مقداری را در اختیار آنان می گذارد، روزهای تعطیل آخر هفته و نیز تعطیلات سالانه را با آنها بگذراند.اگر به گردش و تفریحی برای رفع خستگی می رود، آنها را فراموش نکند.
گذراندن اوقات فراغت در کنار همسر و فرزندان سبب به وجود آوردن تفاهم و صمیمیت، انس و الفت، عشق و محبت بین اعضای خانواده می شود و مهمتر این که شوهر از مسایل خانواده (کمبودها و کاستی ها و دیگر مشکلات احتمالی)اطلاع پیدا می کند و زمام اختیار و کنترل خانواده هم چنان در دست اوست.از درس و بحث فرزندان و نیازهای آنها اطلاع پیدا می کند و زمینه ی رشد و شکوفایی استعدادها و ارتقاء علمی ایشان را فراهم می نماید و فرزندان نیز اعتماد بیشتری نسبت به پدر خود پیدا می کنند و با همه ی وجود به او مهرو عشق و علاقه می ورزند و مطمئن هستند که او در همه ی لحظات یار و یاورو غمخوار آنها می باشد.
اما متأسفانه مشاهده می شود چه بسیار خانواده هایی که شوهر در آن فقط اسمی دارد و نقش او تنها تهیه غذا و لباس برای اهل خانه است. و چه بسیار خانواده هایی که در اثر غفلت و سهل انگاری مرد خانواده، زن و یا فرزندان دچار مشکلات فراوان، گمراهی ها، انحرافات اخلاقی، اعتیاد و... شده اند که اگر شوهر (پدر)قبلاً مقداری از وقت خود را صرف آن ها کرده بود، هرگز چنین وضعی پیش نمی آمد. (39)
بنابراین بسیار نیکو و بجاست که شوهر، هرگاه از منزل وارد می شود، پس از سلام و احوالپرسی گرم و صمیمی، چند لحظه ای از وقت خود را در اختیار اعضای خانواده بگذارد و با آنها مشغول به تناول چای، شربت، میوه و غذا شود و پس از گفتگوی صمیمانه ی خانوادگی، به سایر فعالیت های خصوصی خود از قبیل:مطالعه ی روزنامه، مجلات، کتب علمی و حسابرسی های تجاری و... بپردازد.
 

12- هدیه و سوغات سفر:

یکی از سنت های اسلامی، هدیه دادن می باشد. هدیه موجب خوشحالی و صفا و صمیمیت می شود.
شکی نیست که هدیه دادن به همسر، آن هم از سر صدق و صفای دل و برای ابراز سپاس از نعمت خداوندی و به نشانه ی محبت و مودت، از بارزترین مصادیق احسان و نیکی، به خصوص در میان همسران است.
هدیه، تلخی ها را شیرین می کند، خارها را گل می کند، بنیان خانواده را استحکام می بخشد و نور شادمانی و امید را در دل ها می کارد.
هدیه دادن دل ها را به هم نزدیک می کند، کینه ها را می زداید و رفتارهای مطلوب را در هدیه دهنده و هدیه گیرنده مضاعف می کند.
پیامبر بزرگ اسلام (ص) می فرمایند: «هرگاه مردی به سفر رود، هنگامی که نزد خانواده اش می آید، باید (به اندازه ای که توانایی دارد) هدیه و چیز تازه و مطبوعی برای آن ها بیاورد... .» (40)
بنابراین هرگاه مردی از سفر می آید و سوغاتی را به عنوان «هدیه» برای همسر خود می آورد، به او نشان می دهد که من حتی در سفر به فکر تو بوده و دوستدار، غمخوار، یار و یاور تو هستم و همیشه و در همه جا به یاد تو هستم. زن نیز از این برخورد شایسته ی شوهر احساس خوشحالی و سرور می کند و کانون گرم خانواده مملو از عطر محبت، عشق، نشاط، شادابی و لذت معنوی می شود.
 

13- تعاون و همکاری در امور خانواده:

یکی از عوامل شادابی و تکامل خانواده ها تعیین حدود مسؤولیت افراد در خانواده است. با تقسیم کار، عدالت اجتماعی در محیط کوچک خانواده سعادت می آفریند و زن را از دخالت در اموری که سزاوار او نیست باز می دارد.
امام باقر (ع) می فرمایند: «حضرت فاطمه (س)کارهای منزل را با حضرت علی (ع) اینگونه تقسیم کرد که:خمیر کردن آرد، نان پختن، تمیز کردن و جارو زدن خانه، به عهده ی فاطمه (س) باشد و کارهای بیرون منزل از قبیل، جمع آوری هیزم و تهیه مواد اولیه غذایی و... را علی (ع)انجام دهد.» (41)
امام صادق (ع) می فرمایند: «این تقسیم کار با رهنمود رسول خدا (ص) انجام گرفت. آنگاه که رسول خدا (ص) فرمود:کارهای داخل منزل را فاطمه (ع)و کارهای بیرون منزل را علی (ع) انجام دهد.» (42)
درست است که کارهای خانه داری بر عهده ی زن هاست و در این باره حرفی ندارند، لیکن باید توجه داشت که اداره ی یک منزل کار آسانی نیست.
یک بانوی خانه دار اگر شبانه روز را هم در منزل کار کند، باز هم مقداری از کارها لنگ می ماند.خصوصاً در مواقع غیر عادی مانند مهمان داری.
شوهر عاقل و مهربان وقتی وارد منزل می شود، همسر خود را درک می کند و می داند که کارهای او بسیار بوده و خسته می باشد، لذا مقتضای محبت و صفای خانوادگی این است که در چنین مواقع به یاری همسرش بشتابد و هر کاری که از عهده اش ساخته است انجام دهد.
سیره ی عملی پیامبر اکرم (ص)، امام علی (ع)و سایر ائمه اطهار علیهم السلام اینگونه بوده که در امور خانه داری به همسرانشان کمک می کردند.
«رسول خدا(ص)به خانه ی علی (ع) وارد شد. او و فاطمه را دید که با کمک یکدیگر با آسیاب دستی آرد می کنند. پیامبر (ص) فرمود: کدام یک خسته ترید؟ علی (ع) عرض کرد: فاطمه خسته تر است. پیامبر (ص) به او فرمود:برخیز دخترجان. فاطمه برخاست و پیامبر (ص) به جای او نشست و علی (ع) را در آرد کردن کمک کرد.» (43)
از این داستان کوتاه و مختصر درس ها و زیبایی های بسیار زیادی برداشت می شود که خود بهترین الگوی عملی برای ما مسلمانان و محبان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام می باشد و به طور اجمال به برخی از آنها اشاره می شود:
1- پیامبر اکرم (ص)با همه ی گرفتاری ها و کارهای مشکلی که دارد مانند تحمل وحی، تبلیغ معارف الهی، تعلیم و تربیت امت، رهبری اجتماع، جهاد و...، صله رحم و خبرگیری از دختر نازنین و داماد گرامی اش را فراموش نمی کند.
2- تشریف فرمایی رسول اکرم (ص) بدون خبر قبلی و تشریفات است.
3- حضورمبارک حضرت برای کمک به دختر عزیز و داماد ارجمند است. نه برای جانبداری یکی از آنها.
4- بزرگان دین اسلام نان خود را با دست خود تهیه می کنند.
5- امام علی (ع) و خانم زهرا (س) برای ورود رسول خدا (ص) تشریفاتی قائل نمی شوند و به کار خود مشغولند تا صفا و صمیمیت بین آن بزرگواران خدشه دار نشود.
6- امام علی (ع) که کارهای بیرون خانه را به عهده گرفته است. گاهی هم به کارهای درون خانه می پردازد و به همسر مهربانش کمک می کند.
7- پیامبر اکرم (ص) در مرحله ی اول به فاطمه (س) نمی فرماید: تو خسته ای برخیز تا من به جایت بنشینم، بلکه سؤال می فرمایند: کدام یک خسته تر هستید؟ تا عدالت و تساوی را رعایت کرده باشد و صفای زن و شوهر را باقی گذاشته باشد و خود را حمایت کننده ی دخترش نشان نمی دهد.
8- امیر خوبان علی (ع) چه زیبا و لطیف پاسخ پیامبر اکرم (ص) را دادند. پیش از آن که خانم فاطمه (س) بفرماید: من خسته ام، علی مهربان می فرماید: فاطمه خسته تر است.
آری! درود و رحمت بیکران خدا بر رهبران و بزرگانی که با گفتار و رفتار چند لحظه ای خود، به میلیون ها خانواده از امت خویش، برای همیشه ی تاریخ، درس محبت، عشق، ایثار، عدالت، انسانیت و شرافت می دهند. و درود خدا بر شما خانواده های متدین و نیک اندیش که حقیقتاً و با همه ی وجود پیروان صدیق این مکتبید.
 

14- قدردانی و سپاس از همسر:

احساس قدردانی و حق شناسی و تشکر از زحمات و رفتارهای مطلوب همسر، نشانی از رفتارهای محبت آمیز شوهر نسبت به اوست.
همسر شما در منزل مشغول کارهای گوناگون بوده، مشغول نظافت و شستشو و امور تربیت و نگهداری فرزندان بوده، غذا تهیه کرده و زندگی را با زحمات فراوان شیرین و آماده ی پذیرایی از شوهر نموده، وقتی شوهر به خانه بازگشت، وظیفه دارد از زحمات شایسته ی همسر خود تقدیر و تشکر نماید.
چه نیکوست که مرد با چهره ای خندان و متبسم وارد منزل شود. بگذارد تبسم بر لبانش جاری شود، با قیافه ای آرام و متین و شاداب با همسر و فرزندان برخورد نماید.از زحمات و تلاش های زن قدردانی کند.
بنابراین شما می توانید «با یک جمله ی ستایش آمیز» مهارت های ساده و عادی همسر خود را توسعه دهید و از او یک نابغه بسازید.
روان شناسان می گویند: «کودکان آیینه ی تمام نمای رفتار و کردار والدینند.» مثلاً وقتی شوهر کنار سفره، از آشپزی و زحمات همسر خود قدردانی می کند و به او می گوید: «عجب غذای لذیذی پخته ای، دست شما درد نکند و...»، فرزندان نیز همین روش تقدیر و تشکر و احترام به مادر را یاد می گیرند، چون ادب را نمی توان با پند و نصیحت به دیگران آموخت، بلکه باید با عمل نشان داد.
 

15- رفت و آمد فامیلی:

صله ی رحم و دیدار والدین و خویشاوندان و آشنایان، یکی از سنت های بسیار نیکو و دستورهای مؤکد اسلام است که هر انسانی وظیفه دارد به آن عمل کند و قطع رحم از گناهان کبیره می باشد.
پیامبر اسلام (ص) می فرمایند: «به امتم سفارش می کنم، چه آن هایی که حاضرند، و چه آن هایی که غایبند، تا روز قیامت که صله رحم کنند، اگر چه فاصله ی میان آنها یکسال راه باشد. صله ی رحم جزء دین است.» (44)
و در جای دیگر می فرمایند: «با خویشاوندان پیوند داشته باشید، اگر چه تنها با سلام کردن باشد.» (45)
و امام باقر (ع) می فرمایند: «صله ی رحم، اعمال را پاک و اموال را با برکت و بلاها را دفع و حساب قیامت را آسان می کند و اجل را به تأخیر می اندازد.» (46)
با توجه به ضرورت و اهمیت صله ی رحم در کلام نورانی معصومین علیهم السلام، از دختر خانمی که از لحظه ی تولد تا جوانی نزد والدین و اعضای خانواده ی خود بزرگ شده و با آنها انس و الفت پیدا نموده، نمی توان انتظار داشت که با انتخاب همسر و زندگی مشترک، پدر و مادر خود را و آن همه خاطرات شیرین با اعضای خانواده را فراموش کند. بلکه شوهر فهیم و مهربان، طوری با همسر خود رفتار می کند که او «باهم بودن» را «با هر چیز دیگری» معاوضه نمی کند و اگر چند لحظه ای برای صله ی رحم و دیدار والدینش برود، می خواهد که هر چه زودتر به زندگی مستقل خود و در جوار شوهر برگردد.اما دو زوج جوان باید دقت داشته باشند که ـ هر چقدر با هم رابطه ی حسنه ای داشته باشندـ وظیفه دارند که با فامیل یکدیگر رفت و آمد متعادلی داشته باشند و از تجربه ها و راهنمایی های آگاهانه و دلسوزانه ی آنها استفاده نمایند.

16- وظیفه ی مرد است که مواظب حجاب و پوشش همسرش باشد که او حد و حدود شرعی و اخلاقی را حفظ کند و با آرایش و لباس های زینت از خانه بیرون نرود، زیرا این کار هم گناهی است کبیره و هم اینکه به ضرر خود زن، شوهر، خانواده و کل اجتماع می باشد و... . (47)
 

حفظ گل

زن بسان گل بود در باغ و گلزار جهان
مرد او اندر مَثَل باشد چو مرد باغبان
باغبان باید که دیوار کشد بر دور باغ
تا گُلش ایمن شود از دستبرد این و آن
مرد هم باید بپوشاند به زن زیب حجاب
گر همی خواهد گُلش همواره در امن و امان
ورنه می باید ببیند او به چشم خویشتن
غنچه ی ناموس خود را در کف بیگانگان
 

17- معاشقه و زناشویی:

پیمان ازدواج از یک سو راستی، وفاداری، صفا، سازش، گذشت، فداکاری و احترام متقابل و از سوی دیگر «پیمان عشق و زناشویی»است. روابط زناشویی همسر با زن، نشانه ی عمیق تمایل مرد نسبت به همسرش و وسیله ای برای تکمیل این مودت است.
 

نمایش پی نوشت ها:

1-جهت مطالعه بیشتر در این زمینه می توانید به کتاب «راهنمای ازدواج» از همین مؤلف مراجعه نمایید.
2-سوره نساء، آیه 34.
3-مستدرک الوسایل، ج2،ص550.
4-مکارم الاخلاق، ب8، ف9، ص231.
5-وسایل الشیعه، ج8، ص507، ح25.
6-مستدرک الوسایل، ج14، ص252، ح2.
7-مکارم الاخلاق، ص218.
8-وسایل الشیعه، ج14، ص10، ح9.
9-بحارالانوار، ج103، ص223، ح1.
10-غرر و درر، ج2، ص226/ بهشت خانواده، ج1، ص38.
11-اصول کافی، ج2، ص644، ح2.
12-سوره نساء، آیه 19.
13-مستدرک الوسایل، ج14، ص252، ح2.
14-نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، نامه 117/31.
15-سوره بقره، آیه 187.
16-مستدرک الوسایل، ج14، ص250، ح6.
17-مستدرک الوسایل، ج14، ص251، ح7.
18-سوره نور، آیه 32.
19-سوره نور، آیه 32.
20-ترجمه میزان الحکمه، ج5، ص2250، ح7813.
21-نهج البلاغه، خ91، بخش 3/خ90، بخش4/خ114، بخش 16.
22-همان، خ91، بخش 8/خ185، بخش 26 و...
23-بحارالانوار، ج104، ص72، ح14.
24-وسایل الشیعه، ج14، ص127، ح1.
25-بحارالانوار، ج103، ص227، ح23.
26-غررالحکم/احکام متأهلین، عبدالرحیم موگهی، ص146.
27-همان.
28-بحارالانوار، ج103، ص227، ح23.
29-نهج الفصاحه، ص72.
30-مکارم الاخلاق، ب5، ف2، ص80.
31-وسایل الشیعه، ج 14، ص183، ح1.
32-نهج الفصاحه، ص72، رقم 378.
33-وسایل الشیعه، ج1، ص349.
34-وسایل الشیعه، ج 1، ص347.
35-مستدرک الوسایل، ج 15، ص174، ح5.
36-نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، حکمت 409.
37-وسایل الشیعه، ج 14، ص138.
38-جهت مطالعه ی بیشتر در رابطه با فرجام نگاه به نامحرم و عشق های خیابانی و.... می توانید به کتاب «کرشمه های شیطانی» اثر همین مؤلف که مجموعه ماجراهای واقعی از زندگی پسران و دختران و زوج های جوان می باشد، مراجعه نمایید.
39-ماجرای واقعی و تکان دهنده ی «تشنه ی محبت» در کتاب «کرشمه های شیطانی» از همین مؤلف گواه همین مطالب می باشد.
40-وسایل الشیعه، ج8، ص338.
41-نهج الحیاه، محمد دشتی، ص180.
42-همان.
43-بحارالانوار، ج43، ص50.
44-سفینه البحار، ج1، ص515.
45-همان.
46-همان.
47-درباره ی فلسفه ی حجاب، فایده ی حجاب، حجاب برتر و... در فصل های بعدی مفصلاً توضیح داده خواهد شد.

منبع: کتاب راهنمای خانواده