جمعيت هلال احمر جمهوري اسلامي ايران
نويسنده: دكتر كامبخش ميرحسيني*
تاريخچه:
اين اقدامات از سال 1304 شروع گرديد از جمله راه اندازي مجله اي به عنوان ارگان رسمي جمعيت به نام « شير و خورشيد سرخ » در سال 1307 جمعيت نسوان شير و خورشيد سرخ ايران شكل گرفت. نخستين حركت امدادي جمعيت كمك به زلزله زدگان تربت حيدريه به همت دكتر امير اعلم و در زماني بود كه هنوز جمعيت هيچ گونه امكاناتي نداشت. در سال 1308 شمسي كنفرانس ديپلماتيك ژنو درباره صليب سرخ بين المللي نشان شيرو خورشيد سرخ را در كنار نشانهاي هلال احمر و صليب سرخ به عنوان نشان امدادي و داراي مصونيت در ميادين نبرد به رسميت شناخت. در سال 1327 اساسنامه جديد جمعيت طراحي و در مجمع عمومي جمعيت در همان سال به تصويب رسيد.
برابر مواد 18 و 19 اين اساسنامه وظايف جمعيت علاوه بر معالجه مجروحان و رسيدگي به امور اسراء در زمان جنگ، امدادرساني به هنگام بليات و حوادث، تأسيس مؤسسات انتقال خون در سراسر كشور، رسيدگي به وضع بينوايان، تربيت جوانان و تربيت پرستار براي مراكز بهداشتي و درماني تعيين گرديد. در سال 1328 دكتر حسين خطيبي نوري به عنوان مدير عامل جمعيت برگزيده شد. دكتر خطيبي طي سي سال خدمات شبانه روزي خود را كاملاً داوطلبانه در اختيار جمعيت قرار داد، به طوريكه گفته مي شود حتي ناهار خود را از منزل مي آورده است. در دهة سي جمعيت علاوه برامداد رساني در موارد مختلف از جمله سيل در جنوب شرق كشور در سال 1336 اقدام به تأسيس جند مركز تحقيقات پزشكي ونيز درمانگاهها، بيمارستانها و شير خوارگاههاي مختلف در سطح كشور نمود. طي دهة چهل شمسي ارائه خدمات بهداشتي - درماني به اقشار مختلف مردم و نيز سرپرستي افراد بي خانمان و بي بضاعت با گرايش كودكان و نوجوان به عنوان رويكردي مهم مورد نظر رؤساي جمعيت بود.
تا سال 1357 جمعيت شير و خورشيد سرخ داراي بيش از 280 شعبه بود كه تقريباً همگان از اركان مشابه مركز، مجمع عمومي، هيئت هاي مركزي و مديره و بازرسي برخوردار بودند و رياست هيئت مركزي نيز بر عهده استاندار، فرماندار و يا بخشدار بود. فعاليت هاي ثمربخش « جمعيت شير و خورشيد سرخ » در راه امداد آسيب ديدگان، ايجاد بيش از 700 مؤسسه امدادي، درماني، بهداشتي، خيريه، تربيتي و اجتماعي از قبيل بيمارستانها، مراكز امدادي و درماني، بيمارستانها و زايشگاهها، كشتي بيمارستاني، بيمارستانها و درمانگاههاي امدادي و صحرائي، سازمان تداركات درماني، اندرزگاهها، آمزشگاههاي حرفه اي، پرورشگاهها، شيرخوارگاهها، مهدهاي كودك، آموزشگاههاي پرستاري و بهياري، مراكز انتقال خون، مراكز مبارزه با سل و سرطان، تأسيسات نوتواني و دست و پا سازي مصنوعي، شركت در خدمات بين المللي هنگام وقوع حوادث و سوانح طبيعي و غير طبيعي در كشورهاي خارجي و شركت در مجامع بين المللي صليب سرخ، موجب اهميت و اعتبار روز افزون جمعيت شير و خورشيد سرخ ايران نزد « كميته » و « اتحاديه بين المللي جمعيت هاي صليب سرخ، هلال احمر و شير و خورشيد سرخ » گرديد، كه در تنيجه به عضويت « كميته اجرائي » و « شوراي حكام » انتخاب و دبيركل جمعيت به رياست « كميته مشورتي بهداشت » كه يكي از چهار كميته اي است كه زير نظر كميته اجرائي انجام وظيفه مي نمايد، انتخاب گرديد.
در همين راستا در سال 1352 بيستمين كنفرانس بين المللي صليب سرخ كه عاليترين مجمع تصميم گيري نهضت بين المللي به حساب مي آيد با حضور بيش از 130 عضو در تهران برگزار شد. مصوبات اين كنفرانس در زمينه هاي مختلف هنوز هم از لحاظ حقوقي مورد ارجاع مي باشند.
در اسفند ماه سال 1357 يعني در كمتر از يك ماه بعد از پيروزي انقلاب، بر اساس مصوبه دولت موقت و در زماني كه دكتر سامي وزير بهداري و بهزيستي وقت كه به عنوان سرپرست جمعيت انتخاب شده بودند، كليه مؤسسات درماني و بهداشتي ( شامل 224 بيمارستان، 173 درمانگاه مستقل و مركز اورژانس، 77 اندرزگاه، 15 مركز مستقل انتقال خون و 30 مركز آموزش پرستاري، مامائي، بهياري و پزشكي به همراه چندين پرورشگاه و خانه كودك ) از جمعيت منتزع و با حفظ مالكيت جمعيت، به وزارت بهداري و بهزيستي وقت منتقل گرديد. بعدها امور مربوط به تربيت كادر پيراپزشكي وانتقال خون از جمعيت سلب گرديد و اكثر پرورشگاهها و شيرخوارگاهها به ساير سازمانها واگذار گرديد. در سال 1359 دكتر علي بهزادنيا مسئووليت جمعيت را به عهده گرفت و تا حد امكان به بازسازي مجدد ساختار آن پرداخت سپس دكتر سيدحسن فيروز آبادي رياست جمعيت را به عهده گرفت و تا سال 1362 در اين پست باقي ماند و پس از آن مرحوم دكتر سيف اله وحيد دستجردي به مدت بيش از 15 سال به عنوان رئيس جمعيت فعاليت كردند. جمعيت در جريان جنگ تحميلي يكي از درخشانترين خدمات امدادي و درماني را به رزمندگان اسلام و هموطنان جنگ زده ارائه نمود.
در دي ماه 1362 برابر ماده واحده مصوب مجلس شوراي اسلامي، عنوان جمعيت به جمعيت هلال احمر جمهوري اسلامي ايران تغيير يافت و ايران از كليه حقوق بين المللي خود براي استفاده انحصاري از نشانه شير و خورشيد سرخ صرف نظر كرد و نشان مذكور بلافاصله از آيين نامه اساسنامه تشكل بين المللي جمعيت هاي صليب سرخ و هلال احمر حذف گرديد، اما به دليل اينكه اين نشان در كنفرانس ديپلماتيك جمعيت هاي صليب سرخ و هلال احمر به تصويب رسيده بود لغو آن نيز بايد در اجلاس مشابه صورت پذيرد و از آنجايي كه برپايي چنين اجلاسي تا كنون در دستور كار تشكل بين المللي جمعيت هاي صليب سرخ و هلال احمر قرار نداشته اين نشان همچنان در اسناد مربوط به كنوانسيونهاي چهارگانه ژنو و پروتكل هاي الحاقي آنها به كار برده مي شود.
در سال 1367 اساسنامه جمعيت توسط مجلس شوراي اسلامي تصويب شد در اين اساسنامه رئيس جمعيت به پيشنهاد وزير بهداشت و حكم رئيس جمهور تعيين مي شود و نماينده وزير بهداشت در هيئت اجرائي به عنوان عاليترين ركن جمعيت حضور داشته است.
از نظر منابع مالي نيز علاوه بر بودجه دولتي برابر اساسنامه چهل و دو در صد از درآمد حاصل از حق الثبت اسناد رسمي، 55 در صد از درآمد يك درصد كارمزد ثبت سفارشات، يك ريال از هر مراسله سفارشي و 5/2 ريال از هر تلگراف ارسالي، ساير اعانات مردمي و سازمانها و يك درصد از قيمت هر بليط هواپيما و كشتي تعيين گرديد. علي رغم تأكيد اساسنامه فوق به بازگردانيدن اموال و املاك تحت تصرف نهادها به جمعيت متأسفانه شماري از املاك مزبور همچنان در اختيار آنان قرار دارد. به دنبال تصدي رياست جمعيت توسط دكتر نوربالا در سال 1378 تحولات و تغييرات وسيعي در جمعيت به وقوع پيوست كه يكي از مهمترين آنها دور شدن جمعيت از جهت گيري هاي سياسي كشور و پايبندي به اصول هفتگانه نهضت بين المللي صليب سرخ و هلال احمر ( انسانيت، بي غرضي، بي طرفي، عدم وابستگي، خدمات داوطلبانه، يگانگي و جهان شمولي ) بوده است. تبديل معاونتهاي امداد و نيز جوانان به سازمان امدادو نجات و سازمان جوانان، احياء و بازسازي سازمان داوطلبان، تشكيل معاونت حقوقي، برنامه ريزي و امور مجلس، افزودن واژه درمان به معاونت توانبخشي، ارتقاء « مركز آموزش و تحقيقات » به « مؤسسه آموزش عالي علمي - كاربردي هلال احمر ايران »، به دست آوردن مجدد مسئووليت هيئت پزشكي حج پس از 20 سال، انتخاب به عنوان عضو هيئت حاكمه فدراسيون، تشكيل كانون هاي دانشجويي در بيش از 290 دانشگاه با بيش از صدهزار دانشجوي فعال، ارتقاء كمي و كيفي در حوزه هاي مختلف امداد از جمله آموزش، تجهيزات جديد از جمله خودرو، آمبولانس، چرخبال، سيستم مخابراتي و همچنين در زمينه درمان ( 20 مركز درماني در داخل كشور و 10 بيمارستان و درمانگاه در خارج از كشور ) و توسعه توانبخشي ( اعم از ارتوپدي فني، فيزيوتراپي، بازتواني رواني، شنوايي سنجي، بينايي سنجي، هيدروتراپي و... ) از اقداماتي بوده است كه به دنبال رياست دكتر نوربالا در جمعيت به وقوع پيوست. در جلسه علني روز چهارشنبه 24 ارديبهشت ماه 1382 در مجلس شوراي اسلامي منجر به اصلاح بخشي از اساسنامه قبلي شد. به موجب آن اركان اداره كننده جمعيت چنين تغيير نمود: از مهمترين اقداماتي كه در راستاي مردمي تر كردن جمعيت و رها سازي از وابستگي به دولت و انتصابي بودن، صورت گرفت، برگزاري انتخابات در 21 ارديبهشت ماه 1383 در ساسر كشور بود و در شهرستانها مجمع شهرستان با انتخاب شوراي اجرائي شهرستان كه رئيس شعبه را تعيين مي نمايند و منتخبين آنها مجمع استان و هيئت مديره استان را تشكيل خواهند داد كه مدير عامل را بر مي گزينند در مجمع عمومي كه از سراسر كشور 7 نفر از اعضاي شوراي عالي را برمي گزينند كه اين شورا نيز يك نفر ار به عنوان رئيس جمعيت جهت صدور ابلاغ به رئيس جمهور معرفي مي نمايند. در شوراي عالي علاوه بر 7 نفر ذكر شده رئيس جمعيت، خزانه دار، دبيركل و 4 نفر منتخب رئيس جمهور نيز حضور دارند.
اصلاح اساسنامه مجوز فعاليت درماني در داخل كشور را كه بعد از انقلاب از جمعيت سلب گرديده بود مجدداً به جمعيت باز گردانيد.
علاوه بر آنها مسئووليت تصميم گيري درباره سياستهاي كلان جمعيت و هر گونه تغيير در مرامنامه و اساسنامه جمعيت از مجلس شوراي اسلامي به مجمع عمومي انتقال يافت.
*عضو سازمان هلال احمر استان کردستان
منبع: http://malayermc.com
/س
