تانک ، قاتل بالفطره

تانک (به انگلیسی: Tank) ارابه جنگی شنی‌دار و زره‌پوشی است که برای شلیک مستقیم به دشمن طرح شده است.
اولین بار در جنگ جهانی اول از تانک استفاده شد. در جریان ساختن اولین تانک برای مخفی‌کاری به کارگران تانک ساز بریتانیا گفته بودند که دارند مخزن (tank) آب متحرک برای جبهه می‌سازند و این نام پس از آن بر این وسیله ماند.

مقدمه

لئوناردو داوینچی نخستین کسی بود که همواره قصد داشت ارابه ای غول پیکر و سنگین برای حضور در میدانهای جنگ را طراحی کند. در میان نوشته های اچ.جی. ولز در سال ۱۹۰۴ میلادی هم می توان به خوبی نشانی از وسیله ای آهنین یافت که با در هم کوبیدن صحنه های نبرد با توان عظیمی به پیش می رود. اما آنچه که هم اکنون ما به عنوان تانک می شناسیم ۹۰ سال پیش در سپتامبر ۱۹۱۶ از سوی نیروهای انگلیسی در جبهه سم (Somme) فرانسه علیه نیروهای آلمانی به کارگرفته شد در آن روز نیروهای کشور آلمان با وسیله غول پیکر و آهنینی مواجه شدند که هیچ نشانی از لوله تفنگ بر آن وجود نداشت و با قدرت بسیاری می توانست خاکریز ها و سنگرهای آنان را در هم بکوبد و پیش برود. قابلیت شلیک توپ از دو طرف آن نیز نیروهای ارتش آلمان را به شدت در این منطقه غافلگیر کرده بود. آنچه که اکنون از تانک های گذشته برجای مانده شکل و شمایل غول آسا با چرخ دنده های حرکتی جالب آنهاست که در دوران مختلف و با تغییر و تحول های بسیار، به پیشرفت قابل توجهی دست یافته اند. نخستین بار یک کارخانه تولید تجهیزات کشاورزی آمریکایی قصد ساخت وسیله سنگینی را داشت که با حرکت زنجیره ای ریل های خود بتواند زمین های کشاورزی و زراعی را برای کشاورزان هموار کند که به سرعت از سوی نیروهای ارتش آمریکا این ایده رد شد. تا این که یک مهندس انگلیسی به نام «ارنست سونیتون» با طراحی بدیع خود از یک دستگاه تانک توانست نظر وینستون چرچیل مقام ارشد ارتش وقت انگلستان را به خود جلب کند و از آن در مقابله با نیروهای آلمانی بهره ببرد. چرچیل با مشاهده ایده این مهندس خوش ذوق انگلیسی به سرعت با تشکیل هیأتی از سربازان و نیروهای ارتش به طور رسمی اعلام کرد که قصد تولید وسیله نقلیه مهاجمی را دارد که همراه با ویرانی، قابلیت شلیک نیز داشته باشد. از آنجا که ساخت وسیله دفاعی جدید نیازمند اسم رمزی بود که ایده آن را از دشمنان جبهه مقابل پنهان کند، آنها نام «تانک های آبرسانی بین النهرین» را برای آن انتخاب کردند که بعد از مدتی نام تانک میان همه استفاده شد. انتخاب این نام چندان هم بی مسمی نبوده است. زیرا تانک های ابتدایی شبیه تانکرهای حمل آب بودند و هیچ نشانی از تجهیزات و امکانات نظامی برخود نداشتند.
جالب آن که مهندسان انگلیسی در آن زمان تانک ها را به دوگونه نر و ماده تقسیم کرده بودند. تانک های نر دارای دو دهانه لوله ای شکل در دو طرف بودند که قابلیت شلیک از مجاری را داشت و تانک های ماده بیشتر برای هموار کردن سنگرها، خاکریز ها و گذشتن از مرز های سیم خاردار به کار برده می شدند. ۸ نفر خدمه تانک مجبور بودند تنها با حرکت دست و اشاره با هم ارتباط بگیرند. موتور تانک هم دارای قدرت ۱۰۵ اسب بخار بود که در آن زمان در نوع خود یکی از وسایل نظامی حیرت آور به شمار می رفت. ارتش انگلستان پس از آزمایش نخستین تانک و مشاهده قابلیت گسترده آن به سرعت مجوز ساخت ۴۹ دستگاه تانک را گرفت که در جبهه «سم» با استفاده از ۱۱ مورد از آنها ارتش آلمان را غافلگیر نمود. طولی نکشید که جنجال فراوانی در این زمینه به پا شد. روزنامه دیلی میرور یک ماه پس از این حمله شدید در نوامبر ۱۹۱۶ اولین تصویر تانک های حاضر در میدان را برای همه به معرض تماشاگذاشت که در آن زمان مبلغی در حدود یک هزار پوند (در حدود ۳۵ هزار پوند کنونی) برایشان هزینه دربرداشت. با این رو نمایی تمامی نیروهای نظامی کشورهای حاضر در صحنه جنگ سعی در دستیابی به این تجهیزات پیشرفته را داشتند که توانستند به سرعت نیز آن را در اختیار بگیرند. از آن پس تاکنون تانک ها در میادین جنگ و جبهه ها مهم ترین وسیله تخریب و پیش روی نیروهای نظامی به شمار می آیند.

انواع تانک
تانک ذوالفقار

تانک ذوالفقار از تانک‌های ایرانی است که در اختیار نیروهای مسلح ایران قرار دارد.
این تانک در سه مدل ۱، ۲ و ۳ ساخته شده‌است. توپ این تانک بدون خان با پخش‌کننده دود است.
از حدود ۱۰ سال پس از معرفی تانک ذوالفقار، حدس و گمانهای کارشناسان خارجی در مورد این تانک ادامه دارد. اصولاً تمامی اطلاعاتی که می‌توان از رسانه‌های گوناگون به دست آورد، مبتنی بر حدث و گمان و برداشتهای اطلاعاتی است که از تصاویر و یا فیلمهای گرفته شده بدست آمده‌است. طراحی و ساخت این تانک، خود نمایانگر احساس نیاز واحدهای نظامی ایران به ادوات جنگی قابل اطمینان و ساخت داخل است؛ اندیشه‌ای که بر پایهٔ تجارب ارزشمند زمان جنگ با عراق شکل گرفته‌است.
بی شک در ساخت این تانک، از تجارب سایر کشورها نیز استفاده شده‌است. با این حال جالب است بدانید برخی از سایت‌های اینترنتی ، تانک ذوالفقار را در ردهٔ تانکهای بسیار مدرن جهان قرار داده‌اند و این خود نمایانگر زحمات باارزش مهندسان ایرانی است. ذوالفقار گذشته از شباهتها و همسانی‌هایی که با برخی تانکهای امریکایی و روسی دارد، طرحی کاملاً جدید است که بر پایه تکنولوژی موجود در ایران به نتیجه رسیده و این خود مهمترین نقطهٔ قوت ذوالفقار به حساب می‌آید. ساخت داخل بودن یک تکنولوژی نظامی، دارای ارزشهای فراوانی از جمله داشتن چشم اندازهای پیشرفت و بهسازی‌های مهندسی در آن وسیله‌است. مسئله‌ای که می‌توان آن را به عینه در روند تکامل تدریجی تانک ذوالفقار دید. از اولین نمونه‌های آن تا جدیدترین مدلهای ارائه شده، جای پای نوآوری و ابتکار به همراه الگوبرداری از نمونه‌هایی نظیر M-۶۰ و M-۱ و T-۷۲ به خوبی دیده می‌شود.
اگر در اولین نمونهٔ ارائه شده می‌شد نشانه‌های تانک M۶۰ امریکایی را دید، اما در نمونه ذوالفقار۳ این همخوانی‌ها کمتر به چشم می‌آید. اگر در دو مدل قبلی (ذوالفقار ۱ و ۲) ، برجک تانک رگه‌هایی از تانک T-۷۲Z روسی را در خود داشت، اما در ذوالفقار۳ مهندسین ایرانی این یکسانی و همخوانی را کاهش داده‌اند. در اولین نمونه‌های ذوالفقار احتیاط مهندسین و محافظه کاری را به خوبی می‌شد مشاهده کرد. زیرا طراحی آن زیبا ولی ساده صورت گرفته بود. در مدل‌های بعدی، رفته رفته این طراحی شکل بهتری به خود می‌گیرد و به ویژگی تانکهای معاصر جهان نزدیک تر می‌شود.
منابع اطلاعاتی غربی بر این باورند که کارشناسان روسی، کرهٔ شمالی و برخی کشورهای اروپای شرقی از جمله لهستان و یوگوسلاوی، ایران را در تکمیل این تانک یاری داده و تکنولوژی مورد نیاز چنین کاری را فراهم ساخته‌اند. با توجه به آنکه کشورمان ، تانک T-۷۲S را تحت امتیاز روسیه در ایران تولید کرده‌است (تانک T-۷۲S مدل ارتقاء یافتهٔ تانک T-۷۲ محسوب می‌شود) کارشناسان امور نظامی اعتقاد دارند که در ذوالفقار، از تسلیحات این تانک از جمله سیستم کنترل آتش و توپ پرقدرت ۱۲۵میلی متری آن استفاده شده‌است. گرچه مقامات نظامی ایران، این موضوع را رد و اعلام نموده‌اند در آخرین نمونهٔ ذوالفقار، این تانک از جنبه‌های فنی کاملاً بهینه شده و دارای سیستم کنترل آتش پیشرفته رایانه‌ای و مسافت سنج لیزری مدرن است و تکنولوژی ساخت آن کاملاً بومی شده‌است. با وجود تحریم‌های ایالات متحدهٔ آمریکا، احتمالاً ایران برخی از تکنولوژی‌های نظامی مورد نیاز خود را از کشورهای بلوک شرق و همچنین کشورهای آمریکای جنوبی (ازجمله برزیل) بدست آورده‌است.
اولین گمانه زنی‌ها در مورد مشخصات فنی ذوالفقار، مبتی بر این بود که این تانک حاصل مهندسی معکوس تانک‌های M۶۰/۲ و M-۴۸ و T-۷۲ می‌باشد . تصاویر این تانک نمایانگر این است که بدنهٔ ذوالفقار شباهتهایی به تانک M-۶۰ که سالها در نیروی زمینی ارتش شاهنشاهی ایران مورد استفاده قرار میگرفته‌است دارد. همچنین با توجه به شکل و ساختار برجک تانک، گمان می‌رفت که ذوالفقار از تجهیزات تانکهای روسی استفاده می‌کند. در مجموع این تانک را محصول آمیختگی تانکهای امریکایی و روسی می‌دانند. ایران از کاربران تانکهای روسی T-۵۴ و T-۵۵ و T-۷۲ است.
نیروی زمینی ایران از کاربران قدیمی تانکهای سری M و به ویژه M۶۰ محسوب می‌شود. تمامی تانک‌های مدل T روسی از موتور دیزلی استفاده می‌کنند که اگزوز آن، بالای بدنه و سمت چپ تانک قرار دارد. احتمالن ذوالفقار نیز از یک موتور دیزلV شکل با توانایی تقریبی ۱۰۰۰ اسب بخار استفاده می‌کند. این میزان قدرت با توجه به وزن تانک که آن را در حدود ۴۰ تن تخمین می‌زنند، سرعت قابل توجهی معادل ۷۰ تا ۸۰ کیلومتر بر ساعت به ذوالفقار می‌دهد. برجک تانک دارای زاویه‌های هندسی مناسبی است که به خاطر نوع طراحی آن، برخی از صاحب نظران نظامی را بر آن داشته تا ادعا کنند که تانک ذوالفقار، تقلیدی ساده از تانک آبرامز (M-۱) امریکایی است.
همانند سایر تانکها، رانندهٔ تانک ذوالفقار نیز در سمت چپ بدنه قرار می‌گیرد. رانندهٔ تانک می‌تواند با باز کردن دریچه دید بالای سر خود، به سمت راست به هدایت چشمی تانک بپردازد و یا اینکه از پریسکوپ استفاده نماید. تانک ذوالفقار مجهز به سیستم دید در شب و سیستم تهویه هوا برای خارج کردن گاز ناشی از شلیک توپ است. صنایع نظامی ایران، کار مقاوم سازی تانک‌های نیروی زمینی ارتش را در برابر حملات میکروبی و شیمیایی آغاز کرده که این تغییرات و بهسازی‌ها، شامل حال مدل‌های جدید ذوالفقار نیز شده‌است. توپ پرقدرت ۱۲۵ میلی متری ذوالفقار همانند تانک T-۷۲، به صورت خودکار مسلح می‌شود. همچنین تانک ذولفقار، مجهز به مسافت یاب لیزری است و برجک آن نیز دارای سیستم برقی می‌باشد. در ذوالفقار ۱ ، می‌توان سیستم هشدار دهنده و پدافند لیزری ساخت سازمان صنایع دفاع ایران را نیز دید. این سیستم می‌تواند کاربران خود را با تابش پرتوهای لیزر هدایت کننده، از جنگ افزارهای هدایت شوندهٔ ضدتانک آگاه کند. این سیستم توانایی تشخیص پرتوهای مستقیم و یا غیرمستقیم مسافت یاب‌های لیزری را از نشانه گذارهای لیزری دارد. این سیستم قدرت واکنش پرسنل تانک را در برابر تهدیدها افزایش داده و حتی امکان فعال شدن خودکار و به موقع واحدهای پدافندی را در سمت زاویه تهدید فراهم می‌سازد. پدافند مورد استفاده این سیستم به صورت انتخابی، می‌تواند ترکیبی از پرتاب کننده‌های نارنجک دودزا باشد. این کار باعث شکستن قفل لیزری پرتابگرهای دشمن می‌شود. پوشش این سیستم هشدار دهنده ۳۶۰ درجه در افق و ۶۰ درجه در ارتفاع است.
عمده تغییرات مدلهای ذوالفقار، بیشتر در قسمت برجک تانک بوده‌است. آنچه که از تصاویر ذوالفقار۳ به دست می‌آید آن است که بدنهٔ ذوالفقار۳ ، با اسکلت بندی پیشینیان خود تفاوت دارد. بدنهٔ تانک ذوالفقار۱ ، شباهت زیادی به تانک M-۶۰ امریکایی داشت و شنی‌های آن نیز مشابه همان تانک بود. اما در ذوالفقار۳ ، بدنهٔ تانک دچار تغییرات زیادی شد. این تغییرات شامل افزایش قطر زره بدنه عقبی و همچنین تغییراتی در زره برجک تانک می‌شود. زره بخش جلویی تانک نیز برخلاف شباهت‌های قبلیش به زره M-۶۰، این بار بخش بالایی آن با زاویه دید راننده تانک برابر شده و صاف به نظر می‌آید. این تغییرات به چند دلیل صورت گرفته‌است: اولین دلیل تزریق تکنولوژی‌های جدید به چرخهٔ صنایع تانک سازی ایران است و دومین عامل آن می‌تواند افزایش تهدیدها از جانب تسلیحات جدید ضدتانک باشد. به این معنی که ذوالفقار، برای مقاومت بهتر در برابر این نوع تسلیحات (که روز به روز هوشمندتر می‌شوند) به زره بهتر و بسیار زخیم تری با آلیاژهای بهتر مجهز شده‌است.
مدلهای ابتدایی تانک ذوالفقار، نمایانگر نوع سمت گیری‌های نظامی ایران در همکاری‌های نظامی با کشورهایی نظیر کرهٔ شمالی و یوگسولاوی است. تانکهای ذوالفقار۱ و ۲ ، با استفاده از تکنولوژی روسیه و بلوک شرق ساخته شدند. اما ذوالفقار۳ ، حاصل همکاری نظامی ایران با کشورهای خارج این حوزه‌است. برخی از منابع اطلاعاتی ، از همکاری نظامی ایران و برزیل خبر داده بودند و برخی دیگر احتمال خرید برخی تکنولوژی فاصله یاب دقیق لیزری از IAI (یا Israel Aircraft Industries) داده‌اند. این احتمال که ایران تکنولوژی‌های تازه‌ای را از برزیل و اسرائیل (با واسطهٔ کشور رومانی) دریافت کرده باشد زیاد است. باید دانست که برزیل خود دارای تکنولوژی ساخت تانک است و تاکنون صنایع نظامی آن کشور ، چند تانک را برای ارتش برزیل طراحی کرده و به مرحله ساخت رسانده‌است. به همین دلیل ذوالفقار ۳ ، شباهتهایی با تانک برزیلی اوسریو دارد.
ایران به جز تانک ذوالفقار، تانک سفیر۷۴ را نیز تولید می‌کند. (سفیر ۷۴ ، همان تانک T-۷۲S روسی است) صنایع دفاعی ایران همچنین زره پوش‌های تندر ۱ و ۲ و همچنین نفربری به نام براق را نیز به تولید رسانده‌است.
این صنایع همچنین بر روی موشکهای ضدزره نیز کار می‌کند و تاکنون انواع مختلفی از موشک‌های هدایت شونده و غیرهدایت شونده را برای ارتش ایران تولید کرده‌است. (موشک ضدتانک طوفان و رعد ۱ و ۲) به نظر می‌رسد صنایع دفاعی ایران پس از هجوم امریکا به عراق و افغانستان، روند کار خود را شتاب بخشیده و به احتمال زیاد خط تولید تانک ذوالفقار نیز تقویت شده‌است. اکنون حدس زده می‌شود تانک ذوالفقار، تانکی بسیار مدرن و قابل اعتماد است و ارتش ایران می‌تواند به ساخت یک تانک ایرانی با استفاده از تکنولوژی داخلی افتخار کند. اگر شمار کشورهایی را که توانایی تولید تانک را دارند در نظر بگیریم، آنگاه اهمیت ساخت تانک ذوالفقار را برای ایرانیان بهتر درک می‌کنیم.

تانک ویرانگر M1

تانک M1 ابرامز بعنوان تانک جنگی اصلی ارتش ایالات متحده جایگزین تانک M60 Patton در سال 1980 شد. این تانک دارای سه مدلM1، M1A1، M1A2 می باشد. نام این تانک به احترام ژنرال کرایتون ابرامز، فرمانده سابق گردان زرهی 37 نیروی زمینی امریکا، ابرامز نامگذاری شده است. طراحی M1 در شرکت جنرال داینامیکس انجام گرفت و در نهایت این تانک در سال 1980 وارد خدمت شد. مدل ارتقا یافته M1 ، M1A1 نام دارد که در سال 1985 عرضه شد. M1A1 دارای توپ 120 میلیمتری بدون خان بوده که توسط شرکت آلمانی Rheinmetall طراحی شده است. همچنین این مدل دارای زره تقویت یافته و سیستم حفاظت NBC1 می باشد. M1A2 مدل ارتقا یافته A1 است که دارای نمایشگر گرمایی فرمانده و جایگاه اسلحه، تجهیزات ناوبری و گذرگاه دیجیتالی اطلاعات می باشد. نیروی زمینی آمریکا تمام M1 و M1A1 های خود را به مدل A2 ارتقا داده ولی سپاه تفنگداران دریایی آمریکا هنوز از مدلهای A1 استفاده می کند. در عملیات طوفان صحرا و سپر صحرا نیز در زره تعدادی از M1A1 ها تغییراتی انجام گرفت. علاوه بر آنچه گفته شد به ابرامز می توان خیشِ مین و یا غلتک مین وصل کرد. تاکنون بیش از 8800 تانک ابرامز تولید شده که علاوه بر آمریکا به کشور های دیگری مانند استرالیا، عربستان، مصر،کویت و ترکیه صادر شده است. البته این تانک در لیست نامزد های خرید سوئد نیز قرار داشت که به پیروزی نرسید.M1A1 در عربستان مستقر شدند و برتری خود را بر تانکهای T-72، T-62 و T-55 روسی در اختیار عراق نشان دادند. در این جنگ تنها 18 M1A1 به خاطر صدمه های وارد شده از خدمت خارج شدند و جالب اینجاست که هیچ مورد کشته شدن خدمه این تانک گزارش نشد. M1A1 دارای برد بیش از 4000 متر می باشد. درگیری مهم دیگری این تانک حمله امریکا به عراق در سال 2003 بود که به سقوط صدام حسین انجامید. در این جنگ هم ابرامز بسیار خوب عمل کرد و تنها یک مورد حادثه منجر به مرگ گزارش شد که در آن یک تانک ابرامز با یک مین زد تانک هدف قرار گرفت که باعث کشته شدن دو نفر و زخمی شدن نفر سوم همراه بود. این اولین مورد منجر به مرگ در تانک ابرامز بود. در 27 نوامبر 2004 یک ابرامز دیگر بوسیله بمب قدرتمند جاسازی شده نابود شد که به کشته شدن راننده انجامید. یک تانک دیگر هم به هنگام درگیری در عراق هنگام رد شدن از پل با خراب شدن آن به درون آب سقوط کرد که یک سرباز غرق شد. تاکنون هیچ ابرامی بوسیله اتش تانک دشمن نابود نشده است اگر چه چند فروند نیز بوسیله راکتهای زد تانک RPG-7، RPG-18 و AT-14 نابود شده اند. همچنین در عملیات طوفان صحرا چهار ابرام با اصابت اشتباه موشکهای زد تانک AGM-114 هلفایر شلیک شده از هلیکوپتر های AH-64 آپاچی ساقط شدند. ابرامز توسط نوعی ماده کمپوزیتی محافظت شده که از لایه هایی از استیل و سرامیک تشکیل می شود. مهمات و سوخت در قسمتی زره دار قرار داده شده اند تا به خاطر حساسیت این قسمتها امنیت خدمه بیشتر شود. در اوایل 1988 مدل M1A1 زرههای جدیدتری دریافت کرد که در آن از میله های زد اورانیوم ضعیف شده استفاده شده است. این میله ها در جلوی برجک و بدنه تانک قرار داده شده اند. با وجود افزایش قابل توجه مقاومت تانک در برابر انواع سلاحهای زد تانک این زره ها وزن ابرامز را نیز به مقدار قابل توجه زیاد کرده است. اولین M1A1 هایی که این ارتقا روی آنها نصب شد تانکهای مستقر در آلمان بود (به خاطر اینکه در جنگ سرد آلمان در خط مقدم مقابل شوروی بود). همچنین تانکهای شرکت کننده در عملیات طوفان صحرا فوراً قبل از آغاز جنگ به این درجه ارتقا یافتند. توپ مدل M1، M68A1 105 میلیمتری بود که توانایی شلیک انواع توپهای ضد نفر، دودهای سفید فسفری (از جنس فسفر) و یا توپهای با قدرت انفجاری بالا را دارد. در مدلهای M1A1 و M1A2 از توپ 120 میلیمتری M256 بدون خان استفاده شده که در شرکت رینمتال اِیجی آلمان و تحت لیسانس جنرال داینامیکس آمریکا طراحی شده است. این نیز توانایی شلیک انواع توپهای مختلف مانند اورانیوم ضعیف شده را دارد که به آن تونانایی مقابله با نیروهای زرهی و نفرات دشمن و حتی از نظر تئوری با وسایل پرنده با ارتفاع کم را دارد که البته این توانایی هنوز امتحان نشده است.
این تانک برای اولین بار در جنگ خلیج در سال 1991 در صحنه نبرد حضور یافت و در این جنگ بود که توانایی های بالای خود را به نمایش گذاشت.
ابرامز علاوه بر توپ اصلی خود مجهز به سه مسلسل دیگر نیز می باشد : 1- مسلسل 12.7 میلیمتری M2 که جلوی دریچه فرمانده قرار دارد و دارای آلت نشانه روی با بزرگنمایی 3x است. 2- دو مسلسل 7.62 میلیمتری که یکی مقابل دریچه پر کننده (لودر) و دیگری هم محور با توپ تانک است که بخاطر امکان استفاده آن از درون تانک بسیار مورد توجه قرار می گیرد. همچنین در برجک تانک دو پرتاب کننده ی 6 لول نارنجکهای دودزا گنجانده شده که باعث پنهان ماندن از دید دشمن و نمایانگر های گرمایی ( فروسرخ) می شود. موتور آن نیز می تواند پرده دودی برای استتار تولید کند. M1 به کامپیوتر کنترل آتش مجهز است که متصل به سنسور های نمایانگر گرمایی، مسافت یاب لیزری، حسگر باد، حسگر شیب زمین، داده های مربوط به نوع مهمات که تنظیمات مختلف برای مهمات را انجام می دهد) می باشد. هم فرمانده و هم توپچی می توانند توپ تانک را شلیک کنند. سیستم کنترل آتش ابرامز بسیار پیچیده، موثر و مهلک می باشد بطوریکه امکان شلیک دقیق توپ در حین حرکت در زمینهای ناهموار را می دهد. با خدمه ماهر این تانک می توان هدف را در برف، باران، مه، دود و تاریکی مطلق از فاصله 4 کیلومتری تشخیص داد و اغلب هدفی به اندازه یک تانک را در یک شلیک می توان حمله کند. ابرامز از موتور 1500 اسب بخاری نیرو گرفته و دارای 4 حالت(حرکت) جلو و 2 حالت عقب می باشد که به آن حداکثر سرعت 67 کیلومتر در ساعت را در خیابان و 48 کیلومتر در ساعت را از میان دشت و صحرا می دهد. موتور آن با گازوییل، نفت سفید، JP-1 یا سوخت هواپیما و از نظر تئوری با الکل کار می کند.C-5 و C-17 حمل کرد، بطوریکه یک تانک آماده رزم و یا دو تانک آماده حمل توسط C-5 و یک تانک آماده حمل توسط C-17 جابجا می شوند که البته این محدودیت باعث بروز مشکلات جدی در جنگ خلیج 1 شد که با حمل 1848 تانک توسط کشتی این مشکل برطرف شد. در حالت آماده حمل بعضی قسمتهای زره نصب نمی شود و مهمات و سوخت پس از رسیدن به مقصد در اختیار تانکها قرار داده می شود. کیت پایداری شهری تانک (TUSK) شامل ارتقاهایی است که به منظور افزایش توانایی رزمی روی نمونه های M1A2 در محیطهای شهری اعمال می شود. این ارتقاها بدلیل خطرناکتر بودن محیطهای شهری نسبت به صحنه های نبرد می باشد. و این خود به دلیل قویتر بودن زره جلویی تانک ها از زره های کناری، بالایی و پشتی و وجود امکان حمله از هر طرف می باشد. ارتقا زره شامل افزودن زره های واکنشی به کناره های تانک برای مقابله با سلاحهای زد تانک و کلاهکهای shaped charged می باشد. زره های میله ای (شبکه ای) در پشت بدنه برای حفاظت از موتور نصب و سپر اسلحه نیز بر روی مسلسل توپچی برای محافظت از شلیک کننده قرار داده می شود. ارتقاهای دیگر شامل نصب نمایانگر های گرمایی بر روی مسلسل پر کننده (لودر) است. همچنین به مسلسل 12.7 میلیمتری فرمانده نیز قابلیت شلیک از داخل برجک در حالیکه دریچه بسته باشد داده می شود. یک تلفن بیرونی هم برای برقرای ارتباط فرمانده با سربازان پشتیبان تانک در پشت بدنه تعبیه شده است.

تانک T-90

T-90 آخرین محصول از سری تانکهای روسی با عنوان T- می باشد که در آن شاهد ارتقا قدرت آتش، حرکت و انتقال و زره می باشیم. این تانک توسط شرکت نیژنی تاجیل روسیه ساخته می شود. در حال حاضر T-90 در نیروی زمینی روسیه و هند به خدمت گرفته شده است. در فوریه 2001 هند قراردادی برای خرید 301 فروند از این تانک را امضا کرد که از این تعداد 124 تانک در روسیه ساخته و بقیه در هند مونتاژ شد. اولین تانک در سال 2004 به هند تحویل داده شد. همچنین T-90 های مونتاژ شده در هند نیز با نام بهیشما شناخته می شوند. این تانک توسط سیستمهای خود محافظتی و نمایشگرهای فروسرخ ساخته شده در فرانسه و بلاروس (روسیه سفید) تجهیز شده است. در ژانویه 2005 اعلام شد که 91، T-90 دیگر نیز در نیروی زمینی روسیه به خدمت گرفته خواهد شد.

تسلیحات

تسلیحات T-90 شامل توپ 125 میلیمتری 2A46M بدون خان می باشد که قادر به شلیک انواع تسلیحات مانند توپ های HEAT (توپ انفجاری بسیار قوی زد تانک)، APDC (توپ زد زره)، HE-FRAG خرده های انفجاری قوی بعلاوه ی گلوله های انفجاری با فیوزهای زمانی می باشد. . این توپ دارای سیستم پر کن خودکار است و آن را بدون پیاده کردن برجک تانک براحتی می توان پیاده کرد. علاوه بر توپ 125 میلیمتری T-90 می تواند موشک هدایت شونده زد تانک 9M119 رفلکس ( کد ناتو AT-11 اسنایپر) را شلیک کند. برد این موشک 100 تا 4000 متر بوده که در عرض 11.7 ثانیه می تواند به دورترین فاصله مجاز خود برسد. از این سیستم موشکی برای مقابله با زره های واکنشی و حتی اهداف هوایی کم ارتفاع مانند هلیکوپتر تا برد 5 کیلومتر استفاده کرد. این سیستم موشکهای 9M119 یا 9M119M که دارای هدایت نیمه فعال لیزری است شلیک می کند. وزن این موشکها 23.4 کیلوگرم است. همچنین T-90 با مسلسلهای 7.62 میلیمتری و 12.7 میلیمتری زد هوایی تجهیز شده است. یک قبضه مسلسل کلاشنیکف AKS-74 نیز در قسمت انبار تانک نگهداری می شود.

زره

T-90 با زره های معمولی و زره های انفجاری واکنشی (ERA) محافظت می شود. سیستم کمک رسانی دفاعی Shtora-1 ساخت روسیه نیز به پایداری تانک کمک می کند. این سیستم شامل پارازیت اندازهای گرمایی، سیستم هشدار دهنده لیزری با چهار دریافت کننده لیزری، سیستم نارنجک انداز دودی برای استتار تانک بعلاوه سیستم کنترل کامپیوتری می باشد. همچنین در T-90 از تجهیزات حفاظتی ش.م.ر(شیمیایی،میکروبی،رادیواکتیو) استفاده شده است.

کنترل آتش

T-90 دارای سیستم کنترل آتش اتوماتیک 1A4GT می باشد که شامل سیستم کنترل آتش روز 1A43 توپچی، آلت نشانه روی گرمایی TO1-KO1 توپچی دارای برد 1.2 تا 1.5 کیلومتری تشخیص هدف و نمایشگر PNK-S فرمانده است. خود سیستم 1A43 نیز شامل آلت نشانه روی/ فاصله یاب با کانال هدایت موشک، اندازه گیر باد، کامپیوتر 1V528 و تثبیت کننده تسلیحات 2E42-4 می باشد. آلت نشانه روی PNK-4S فرمانده شامل آلت نشانه روی روز/شب با برد تشخیص هدف 800 متر در روز و 700 متر در شب می باشد. راننده نیز با نمایشگر فروسرخ دید در شب TVN-5 مجهز می شود.

رانش

T-90 از موتور V-84MS با قدرت 840 اسب بخار پیستونی چهار زمانه نیرو می گیرد. این موتور از انواع سوخت مانند کروسین (نفت سفید) و بنزین بعلاوه دیزل می تواند استفاده کند. در مجموع 1600 لیتر سوخت را این تانک می تواند حمل کند که منابع آنها با زره های مناسب محافظت می شوند.

تانك سنگين تي-72 ازدهاي خاموش شرق

در اواخر دهه 60 هنگامي كه تانك تي 64 ستون فقرات زرهي ارتش شوروي را تشكيل داده بود روس ها به فكر طراحي و ساخت تانك برتري افتادند كه جايگزين تي 64 شود بنابراين اولين مدل تانك تي 72 در سال 1971 توليد شد ولي مدل فوق از فناوري آنچنان پيشرفته اي نسبت به تي 64 برخوردار نبود البته مدل هاي بعدي تي 72 پيشرفت قابل ملاحضه و چشمگيري كردند در سال 1977 اين تانك در معرض ديد عموم قرار گرفت تي 72 از بدو تولي مورد توجه و استقبال ارتش شوروي قرار گرفت و به سرعت وارد پيكره زرهي آن ارتش و نيروهاي پيمان ورشو (بلوك شرق سابق) شد اين تانك به جز كشورهاي بلوك شرق در بسياري از كشورهاي جهان مورد استفاده قرار گرفت (بيش از 28 كشور) برخي كشورها نظير جمهوري اسلامي ايران - لهستان - هند- چكسلواكي سابق و ... ترجيح دادند تي 72 را تحت امتياز در كشور خود توليد كنند. جثه و ارتفاع تي 72 نسبت به تانك هاي خانواده تي (سري هاي تي 62 55 و 54) كمتر است (داشتن ارتفاع كم و جثه كوچك براي تانك مزيت بزرگي محسوب مي شود و احتمال هدف قرار گرفتن و اصابت گلوله و موشك به تانك كاهش مي يابد) طراحي آن دقيق و ساده بوده و قيافه معمولي و شبيه به تانك هاي قبلي سري تي دارد. اين تانك مي تواند مقدار قابل توجهي سوخت و مهمات حمل كند. تي 72 جز تانك هاي متوسط به حساب مي آيد و از نظر ظاهري شباهت زيادي به تي 64 دارد تحرك آن نسبت به تي 62 زيادتر مي باشد ولي با تي64 فرق زيادي نمي كندزره چند لايه آن، قابليت بهتري نسبت به تي 62 و 64 دارد.البته در نهايت تي 72 در مقايسه با تانك هاي قبلي برتر است.
زره: اين زره چن لايه و مقاوم مي باشدزره واكنشي نصب شده بر روي تي 72 ام و تي 72 ام يك در برابر آتش توپ 105 ميليمتري تان آبرامز تا فاصله 2000 متري مقاوم است.مدل هاي بعدي تي 72 به مسافت يابهاي جديد ليزري مجهز و احتمالا در برابر ضربات مستقيم تان آبرامز از فاصله كمتر از 2000 متر مقاومت مي كند. قطر اين زره چند لايه در كمترين ضخامت 80 ميليمتر و در بشترين ضخامت به 280 ميليمتر مي رسد.

انواع مدل هاي تي 72 :

تي 72آ: اين مدل تفاوت زيادي با سايرين دارد كه شامل پرتاب كننده هاي نارنجك دودزا صفحات محافظ شني و... است داخل تانك مقداري متفاوت و زره آن هم ضخيم تر بوده كه مختصري وزن تانك افزايش يافته است.
تي72 بي :زره قسمت جلويي برجك ضخيم مي باشد.
تي 72 بي كا :با نصب تعدادي بيسيم اضافه به عنوان تاك فرماندهي مورد استفاده قرار مي گيرد.
تي72 بي ام: زره آن دومين نسل از زره واكنشي kontak-5 با مواد منفجره فعال مانند تي90 است.(اين سيستم در تانك هاي صادراتي هم وجود دارد).
تي72 ام: توسط لهستان و چكسلواكي سابق مورد استفاده قرار گرفت تفاوت هاي عمده با ساير تي 72 ها در برجك و مسافت ياب آن است.
تي72 ام يك: مدل روسي صادراتي تي72 بوده و از تي72 ام اقتباس شده مدل هاي از آن را كه زره واكنشي در آن به كار بكار رفته به نام تي72 آ وي و تي72 ام يك وي
مي شناسند . در بسياري از كشورها تي 72 ام و تي 72ام يك وجود دارد برخي كشورها اين تانك را اصلاح و ارتقا داده اند.تي72 ام يك پرتاب كننده نارنجك دودزا و محافظ شني
ندارد ولي مسافت ياب و زره معتبر و خوبي دارد.
تي72 اس:مدل ارتقا داده تي72 آ مي باشد كه به كشورهاي ديگر صادر شده است اين مدل را با تي72 بي ام مي توان مقايسه كرد البته قطر زره جلو برجك تي72 اس احتمالا
كمتر از تي72 بي ام است ولي تمام تي72 ها مجهز به زره واكنشي هستند.
تي72 بي وي: به زره واكنشي در بدنه و برجك مجهز است.
تانك هاي تي80 و تي90 جايگزيني براي تي72 محسوب مي شوند.
كشورهاي زير تي 72 را به كار گرفته اند:
جمهوري اسلامي ايران -ارمنستان- آنگولا-الجزاير- آذربايجان-اوكراين- زبكستان-اسلواكي - بوسني و هرزگوين -بلاروس-بلغارستان -تركمنستان -تاجيكستان-جمهوري چك-سوريه-
روسيه- روماني-عراق-قرقيزستان-قزاقستان - كرواسي-گرجستان-مجارستان-لهستان- ليبي-فنلاند-هند- ايالات متحده آمريكا (آن را كنار گذاشته) و يوگوسلاوي.
تانك تي72 با وجود 20 تن وزن كمتر مقاومت زرهي در سطح تانك ام1 دارد كه اين برتري صنعت تانك سازي روسيه را نشان ميدهد. روسها در ساخت زرههاي پيشرفته تبحر زيادي دارند و در صورت استفاده بيشتر از اين زرهها (مانند تانكهاي غربي) كه وزن تانك به 60 70 تن برسد بايد شاهد تانكي باشيم كه هيچ گلوله و موشك بر آن اثرگذاز نيست!
مقاومت زره تانك تي72 بدون زرههاي واكنشگر در حدود 550 ميليمتر در مقياس RHA ميباشد كه اين ميزان با استفاده از زرههاي واكنشگر تا 1000 ميليمتر قابل ارتقا هست. در مقابل تانك ام1 تنها در حدود 620 ميليمتر مقاومت زره دارد! البته ويژگي زره ام1 در آسيب پذيري كم در برابر سلاحهاي قديمي است ولي در كل مقاومت مشابهي دارند.
تانک لئوپارد 2 - برترین تانک رزمی جهان
تانک لئوپارد اولین بار در سال 1963توسط شرکت کراوس مافی آلمان غربی طراحی وتولید گردید بیش از 6000 دستگاه از این تانک که به لئوپارد1 معروف شد،به بسیاری از کشورهای عضو ناتو همچون بلژیک ، دانمارک ، یونان ، ایتالیا ، کانادا ، هلند ، نروژ ، ترکیه واسترالیا صادر گردید که از بعضی از این کشورها هنوز در حال خدمت می باشد . تانک لئوپارد1 به یک تانک بسیار موفق دردهه 60و70میلادی تبدیل شد . جنگ افزارهای تانک لئوپارد1را یک توپ 105 میلیمتری ودو قبضه مسلسل MG-3کالیبر 7.62ملیمتری تشکیل می داد که یکی موازی با توپ ودیگری روی برجک نصب شده بود . یکی از دلایل اصلی پرطرفدار بودن این تانک توانایی آن در درگیری با آتش موثر حین حرکت بود . در اوخر دهه 1970، در آلمان غربی فعالیت های فشرده ای برای تولید یک تولید یک تانک رزمی جدید آغازشد . هدف از طراحی و تولید این تانک جدید تقویت ارتش آلمان غربی درمقابل ارتش آلمان شرقی و دیگر کشورهای عضو پیمان ورشو بود که به تانک های پشرفته روسی همچون سـری تانک های T- 64 و T-72 مجهز شده بودنـد . این تانک به سفارش وزارت دفاع آلـمان غـربی و توسط کارخانجات کراوس مافی وگمان(Krauss-Maffei Wegmann)(KMW) طراحی و تولید گردید وبه لئوپارد2 معروف شد . تولید تانک لئوپارد 2 از سال 1979 میلادی آغاز شد . تانک لئوپارد2 از نظر خصوصیات ظاهری و مشخصات فیزیکی از تانک لئوپارد 1بزرگتراست و از لحاظ سیستم های ناوبری وکنترل آتش نیز تفاوت عمده ای با تانک لئوپارد1 دارد .
بدنه تانک از سه بخش تشکیل شده است:
1-اتاقک راننده که در جلوی بدنه قراردارد،
2- بخش فرماندهی و کنترل که در وسط بدنه قرار دارد،
3-بخش موتور که در انتهای بدنه قرار دارد.
اتاقک راننده به سه عدد پریسکوپ مجهز شده است و فضای سمت چپ راننده برای ذخیره سازی مهمات درنظر گرفته شده است.یک دوربین با زاویه دید 65 درجه افقی وعمودی درپشت تانک نصب شده که به کمک یک صفحه نمایشگر تلویزیونی به راننده کمک می کند تابتواند در جهت عکس نیز حرکت کند.به کمک این سیستمها راننده میتواند بدون کاستن از سرعت تانک ویا تعویض دنده سریعاٌ تغییر مسیر بدهدودر زمینهای ناهموار سرعت خود را حفظ کند.برجک در وسط تانک قرار گرفته است.طبق اصلاحات وبرنامه های بهینه سازی انجام گرفته برروی تانک،نسل سوم زره های کامپوزیتی(زره مرکب)بر روی تانک نصب شده وزره قسمت جلویی و جانبی برجک به کمک تکه هایی از زره پیش ساخته تقویت شده است که این تکه هابرروی زره اصلی نصب شده اند.تقویت زره تانک موجب حفاظت بیشتر در مقابل در مقابل حملات راکتهای ضد تانک وگلوله های ثاقب APFSDS و گلوله های HEATبا خرج شکلدار، گردیده است.همچنین این تکه ها مثل یک عایق صوتی وحرارتی برای تانک ایفای نقش میکنند.
Leopard 2A6EX آخرین مدل تانک لئوپارد 2
جایگاه فرمانده تانک مجهز به یک پریسکوپ مستقل PERI-R 17 A2 میباشد . پریسکوپ PERI-R 17 A2یک پریسکوپ متعادل با میدان دید وسیع می باشد که مجهز به سیستم های پیشرفته ی دید درشب وتعیین هدف است.این پریسکوپ قابلیت گردش 360درجه ای دارد.یک نمایشگر ویژه تصویر ارسالی از پریسکوپ را نمایش می دهد.
در صورت به خدمت گرفتن سیستم کنترل آنش می توان از این پریسکوپ برای شلیک نیز استفاده کرد.جایگاه توپچی به یک سیستم نشانه روی اولیه ومتعادل از نوع EMES 15 با قدرت بزرگنمایی دو برابر مجهز است. این سیستم نشانه روی به یک سیستم مسافت یاب لیزری ویک دوربین نشانه روی حرارتی از نوع آشکار ساز مادون قرمز مجهز است.ازسیستم مسافت یاب لیزری می توان درماموریت های ضد بالگرد نیز استفاده کرد.
اتاقک خدمه به یک سیستم آشکار ساز انفجار و یک سیستم اطفا مجهز شده است .یک دیوار ضد آتش ، اتاقک را از بخش جدا می کند تادر صورت آتش سوزی ویا انفجار احتمالی بخش موتوربه خدمه تانک آسیبی وارد نشود.
تانک به یک سیستم مکانیاب جهانی(GPS)و یک سیستم ناوبری خودکار تشکیل شده است.بعلت افزایش قطر زره برجک ،وزن برجک افزایش یافته است بنابر این سیستم الکترو هیدرولیکی گرداننده برجک با یک سیستم الکتریکی قویتر و مطمئن تر جایگزین شده است.
سلاح اصلی تانک لئوپارد 2 یک توپ 120 میلیمتری لوله کوتاه وبدون خان بنام L-44است.مدل A6EXبه یک توپ 120 میلیمتری فاقد خان بنام L-55مجهز شده اند که طول لوله آن افزایش یافته است. افزایش طول لوله به توپ این قابلیت را داده است تا درصد بیشتری انرژی موجود در لوله را برای بالا بردن سرعت ونفوذوبردگلوله،صرف کند.این توپ مجهز به به سیستم فشنگ پران اتوماتیک می باشد.تانک M1A2 آمریکایی دقیقا از توپ تانـک لئـوپـارد 2 استـفاده میکند وایالت متحده این توپ 120 میلیمتری راتحت لیسانس آلـمان تولید می کند.این خود از توان بالای این صلاح حکایت میکند.این توپ تقریبا باتمامی مهماتهای فعلی 120 میلیمتری و مهمات جدید نفوذ کننده ی APFSDSسازگار میباشد.با افزایش قدرت آتش توپ اصلی،تانک قادر است تا با اهداف پروازی در ارتفاع پایین نیز درگیر شود.تانک برای هدف قرار دادن اهداف کوتاه پرواز از گلوله های ویژای استفاده می کند که ایالات متحده آنها را طراحی کرده و ساخته است.
علاوه بر توپ اصلی تانک به دو قبضه مسلسل MG3کالیبر7.62 میلیمتری مجهز میباشد که یک مسلسل بصورت موازی با توپ و دیگری روی برجک تانک نصب شده است.
موتو تانک یک موتو دیزلی بنام MTU MB 873 است که 1500 اسب توان تولید میکند. لازم به ذکر است که یک موتور دیزلی دیگر به نام MTU MT 883 نیز بر روی تانک آزمایش شده است که توانی معادل 1650اسب دارد.با کمک این موتورها تانک می توند بیشینه سرعتی معادل 72 کیلو متر بر ساعت دست پیدا کند.









طول توپ L-55از توپ L-44 م1300 میلیمتر بلند تر است
تا کنون بیش از 3200 دستگاه از این تولید شده که علاوه بر ارتش آلمان به کشورهایی همچون اتریش، دانمارک، هلند،نروژ،سوئیس و اسپانیا صادر گردیده است.
تانک لئوپارد2 تنوع گسترده ای دارد . مدلهایA1تا A4 این تانک تفاوت اندکی باهم دارند ولی مدل های A5و A6EXبا دیگر مدلها متفاوتند.مدل A5 تانک زره قطورتری داردو زره بخش جلوی برجک و بخش جانبی تانک تقویت شده است.مدل A6EXکه جدید ترین وپیشرفته ترین مدل تانک می باشد به سیستم کنترل آتش وسیسمتم شلیک پیـشـرفته تری مجهز شـده اسـت.مدل A6EXهمچنین به یک موتور کمکی،یک سیستم حفاظتی ضد مین جدید و یک سیس تهویه مطبوع مجهز میباشد.پس اصلاحات انجام گرفته برروی تانک وورود مدلهای جدیدتر سفارشات بیشتری برای خریدویا ارتقای تانک به شرکت(KMW) آلمان ارائه گردید.ارتش فنلاند 124 دستگاه و ارتش لهستان128 دستگاه تانک لئوپارد 2 مدل A4را از آلمان تحویل گرفتند.درماه آگوست سال 2005 میلادی یونان نیز خواهان خرید 183 دسگاه تانک لئوپارد 2 مدل A4و150 دستگاه تانک لئوپارد 1مدل A5مازاد ارتش آلمان شد.ارتش آلمان نیز عملیات بهینه سازی 225 دستگاه لئوپارد 2مدل A5 خود رابرای ارتقا به مدل A6،به مقامات آلمان ارائه کرده است.اولین سری ازاین تانکها درماه فوریه سال2003 میلادی به ارتش هلند تحویل داده شد.
ارتش اسپانیا نیز 219 دستگاه تانک لئوپارد2 مدل Eسفارش داده بودو قرار بود که 30دستگاه را تحویل گرفته ومابقی را تحت لیسانس آلمان درداخل اسپانیا تولید کند که اولین سری از این تانکها درماه ژوئن سال2004میلادی به ارتش اسپانیا تحویل داده شد.درماه مارس سال 2003 میلادی ارتش یونان 170 دستگاه تانک تانک لئوپارد 2 مدل HEL که نسخه ای از مدل A6EXرا سفارس داد که قرار است این تانکهارا به تدریج طی سالهای 2006 الی 2009میلادی تحویل بگیرد.گونه ی دیگر تانک لئوپارد 2مدل Sدر ماه مارس میباشد که دارای سیستم فرماندهی کنترل ویک زره غیر عامل جدید میباشد.120دستگاه تانک لئوپارد 2 مدل S در ماه مارس سال 2002 میلادی به ارتش سوئد تحویل داده شد که این تانک با نام STRV-122 در ارتش سوئد مشغول خدمت میباشد.
تانک مدرنیزه شده ی لئوپارد 2 یکی از بهترین وپیشرفته ترین تانکهای جهان از لحاظ قدرت تحرک،قدرت آتش وسیستم دفاعی میباشد.با این حال وزن62 تنی این تانک،حمل و نقل ونگهداری آنرا مشکل کرده است.بزرگترین هنر طراحان و سازندگان تانک این نکته بوده که افزایش وزن تانک هیچ تاثیری بر قدرت تحرک ومانور پذیری تانک نگذاشته است.
درسال 1998 میلادی مجله بسیار معروف MilitaryOrdnance تانک لئوپارد 2مـدل A5را بعنوان بهترین تانک رزمی جهان انتخاب نمود.لازم به ذکر است که تانک M1A2 ایالات متحده در رده دوم و تانک T-90روسها دررده هفتـم قرارگرفتند.قدرت تحرک بالا وقدرت آتش سهمگین به همراه زره قطور و مستحکم تانک لئوپاردیاد هیولاهای زرهی گذشته آلمانها همچون سری تانکهای TIGERرادر ذهن زنده می کند.
تانک لئوپارد2 مدل S ارتش سوئد که یکی از پیشرفته ترین
مدلهای خانواده لئوپارد میباشد
مشخصات :
خدمه: 4 نفر
وزن: 62تن
طول تانک: 7.7 متر
عرض: 3.7 متر
ارتفاع از سطح زمین: 3 متر
جنگ افزارهای موجود روی تانک:یک توپ 120 ملیمیتری Rheinmetall 120 mm L55 smoothbore gun
یک مسلسل 7.62 میلیمتری موازی با توپ + یک مسلسل با کالیبر 7.62 میلیمتری نصب شده روی برجک
ظرفیت گلوله: توپ:آماده شلیک: 15 گلوله -------ذخیره شده: 27 گلوله----مسلسل :4750 فشنگ
نواخت گلوله در دقیقه: 1200 گلوله در دقیقه
مادون قرمز:دارد
شلیک در حین حرکت: بله
موتور: MTU MB 873 با 1500 اسب بخار قدرت
حداکثر سرعت:72 کیلومتر بر ساعت جاده ای--45 کیلومتر برساعت غیر جاده ای
حداکثر برد عملیاتی:500 کیلو متر
با لوله هواکش:4 متر--بدون لوله هواکش 1 متر

تانك مركاوا مدل Mk3

مقامات اسرائيل به اين نتيجه رسيدند كه به دليل جمعيت كم نمي توانند از عهده تلفات سنگين در جنگ برآيند در نتيجه تصميم به ساخت تانك مركاوا گرفتند. مركاوا (Merkava) نوعي تانك جنگي است كه توسط اسرائيل، به منظور تامين هر چه بيشتر امنيت جاني سرنشينان در شرايط سخت جنگي و در اصل براي كمك به ارتش اسرائيل ساخته شده است.
از آنجايي كه موتور تانك در قسمت جلوي آن قرار دارد، در نتيجه جرم بيشتر تانك در اين قسمت جمع شده و در شرايط بحراني فرار از در پشتي تانك براي سرنشينان آسانتر مي شود. مركاوا سريع حركت مي كند، بسيار پر قدرت است و بدنه آن از نوعي فلز ضد ضربه كم نظير ساخته شده است. مجموعه اين خصوصيات Merkava را به يكي از ايمن ترين تانك هاي جهان براي سربازان تبديل كرده است.
تعداد زيادي از اين نوع تانك در كارخانه اي واقع در يكي از شهر هاي مركزي اسرائيل به نام تلاشومر (Tel HaShomer) توليد و نگهداري مي شوند، به علاوه قطعات لازم براي ساخت نيز در اسرائيل و توسط شركت هاي فعال در زمينه صنايع نظامي از جمله IMI, Elbit, Soltam و ... ساخته مي شوند.

تاريخچه

در سال 1967 پس از جنگ شش روزه - جنگ "اعراب و اسرائيل " يا جنگ "ماه ژوئن " نيز ناميده مي شود و درواقع نبرد اسرائيل با كشورهاي عربي نظير مصر، اردن، عراق و سوريه بود كه طي آن اسرائيل موفق شد نوارغزه، شبه جزيره سينا در مصر، نواحي غربي اردن و فلات جولان در سوريه را به تصرف خود در آورد - و تحريم اسرائيل توسط كشور فرانسه، وزارت دفاع اسرائيل قراردادي مبني بر همكاري و مشاركت با كشور انگلستان در ساخت نوعي تانك جنگي به نام چيفتن (Chieftain) را به امضاء رساند.
در سال 1969 با فشار كشور هاي عربي، انگلستان مجبور به لغو اين قرارداد و كنار گذاشتن اسرائيل از اين پروژه شد. اين كار اسرائيل را متوجه اين نكته كرد كه به منظور تامين تسليحات نظامي اش نمي تواند به كمك ديگر كشورها تكيه كند، در نتيجه با استفاده بهينه از نيروهاي داخلي، مصصم به ساخت يك تانك جنگي كه عملا يكي از مخرب ترين جنگ افزارهاي نظامي به شمار مي رود، شد.
تانك مركاوا مدل Mk2 جمعيت اندك عامل ساخت مركاوا
هر چند اسرائيل حادثه جنگ يوم كيپور (Yom Kippur) در سال 1973 را با ذخاير تسهيلات نظامي آمريكا پيش برد، اما به اين نتيجه رسيد كه كشوري مانند اسرائيل با جمعيت اندكش نمي تواند از عهده تلفات سنگين چنين جنگ هايي برآيد؛ در نتيجه تصميم به ساخت تانك Merkava با هدف حفظ جان سربازانش گرفت.
جنگ يوم كيپور كه جنگ رمضان، جنگ اكتبر يا جنگ 1973 اعراب و اسرائيل نيز ناميده مي شود، جنگي بود كه با اتحاد كشورهاي عربي به رهبري مصر و سوريه در مقابله با اسرائيل در گرفت. اين جنگ كه در واقع نوعي جوابيه به جنگ شش روزه بود در تعطيلات يوم كپيور يهوديان آغاز شد و بيست روز به طول انجاميد و نهايتا نيز به آتش بس رسيد.
Merkava Mk 1
براي اولين بار اين تانك كه مجهز به يك توپ 105 ميليمتري بود، در ماه آوريل 1979 مورد بهره برداري قرار گرفت. در سال 1982 در جنگ لبنان آزمايش شد، ظاهرا سيستم ترمز تانك با مشكلاتي روبرو بود.
Merkava Mk 2
اشكالات Mk 1 در اين مدل برطرف و بهسازي شد، از آن جمله اضافه شدن يك خمپاره 60 ميليمتري در داخل تانك بود. Mk 2 مجددا در تهاجم اسرائيل به لبنان و بيروت مورد استفاده قرار گرفت.
Merkava Mk 3
اين مدل كه در 1990 معرفي شد، مجهز به يك موتور با قدرتي معادل 1200 اسب بخار و يك اسلحه Smooth-Bore 120 ميليمتري بود.
Merkava Mk 3B
در سال 1995 عرضه شد، اين تانك كه Merkava Baz نيز ناميده شد، در سيستم شليك و تهويه هواي داخل آن نسبت به مدل هاي قبل تغييراتي بوجود آمد و يك پكيج زرهي به نام Kasag به آن افزوده شد. در واقع Merkava 3 Baz Kasag يكي از امن ترين تانك هاي دنيا به شمار مي رود.
طي انتفاضه الاقصي سه عدد تانك مركاوا توسط رزمندگان فلسطين در نوار غزه نابود شد و 7 سرباز اسرئيلي به هلاكت رسيدند.Merkava Mk4آخرين مدل ساخته شده از تانك هاي Merkava است كه از سال 2004 مورد استفاده قرار گرفته است، سيتم ايمني اش كامل تر شده دقيق تر شليك مي كند.
ملاحظات
مانند هر تانك ديگر، Merkava نمي تواند در مقابل مين هاي زيرزميني مقاومت كند. طي انتفاضه الاقصي سه عدد تانك مركاوا توسط رزمندگان فلسطين در نوار غزه نابود شد و 7 سرباز اسرئيلي به هلاكت رسيدند.
در زد و خوردهاي اخير ميان اسرائيل و لبنان (در سال 2006) نيز چندين تانك مركاوا تخزيب شده و سرنشينان آنها زخمي شده يا به هلاكت رسيدند. مقامات اسرائيلي معتقد هستند كه اين عمليات و عمليات مشابه با كمك موشك هاي ضد تانك Metis-M ساخت كشور روسيه انجام شده است.
از سال 2005 تعداد ده هزار كارگر در 220 كارخانه ساخت تانك مركاوا دركشور اسرائيل به كار گمارده شده اند. در همان سال درآمد دولت اسرائيل از صادر كردن تجهيزات و ابزار جانبي تانك مركاوا رقمي بالغ بر 200 ميليون دلار بود. كارخانه هاي سازنده اين تجهيزات در اسرائيل، در آمد حاصله از صادرات لوازم فوق الذكر را در سال 2007 معادل 400 ميليون دلار پيش بيني كرده اند.
پايان كار مركاوا
شكست تانك‌هاي اسرائيلي مركاوا در جنگ با حزب‌الله فرماندهان نظامي اسرائيل را بر آن داشته تا در ادامه توليد آن تجديدنظر كنند و احتمالا به آن خاتمه دهند.
مجلهء "ديفنس نيوز " در اين مورد نوشته است: "كارشناسان نظامي معتقدند اين تانك، جنگ‌افزار نظامي سنگيني است و بايد به دنبال توليد نوعي سبك آن بود. " اين مجله به نقل از ژنرال "بنيامين گنتز " فرمانده نيروي زميني ارتش اسرائيل نوشت: "جنگ‌هاي آينده ممكن است به تانك‌هاي كمتري نياز داشته باشد به همين خاطر بايد در طرح افزايش توليد تانك‌هاي مركاوا تجديدنظر كرد. "
ژنرال "نر امير " مدير كل برنامه توليد خودرو‌هاي زرهي در اسرائيل نيز گفت: "تصميم‌گيري درباره ادامه توليد مركاوا بسيار مهم است و بعد استراتژيك دارد. "
ديفنس نيوز افزود: "پس از 33 روز جنگ عليه حزب‌الله كه به شايستگي از موشك‌هاي ضدتانك براي جلوگيري از نفوذ زميني اسرائيل استفاده كرد، ژنرال گنتز و ديگر فرماندهان نظامي اسرائيل تصميم گرفتند درباره جنگ تانك‌ها تجديدنظر كنند. " اين مجله به نقل از ژنرال "حاييم ارتس " نوشت: "ما در حال حاضر در انتظار ارزيابي حوادث جنگيم و در آن صورت به روشني درخواهيم يافت چرا اوضاع چنين پيش رفت. " به نوشته ديفنس نيوز، ژنرال ارتس افزود: با وجود اين، يكي از درس‌هاي اين جنگ اين بود كه تانك‌ها و ماشين‌آلات جنگي سنگين نيروي اصلي در جنگ‌هاي زميني است.

تانك لكلرك ساخت فرانسه

لکلرک(Leclerc) نام تانک رزمی پیشرفته ای است که توسط کارنجات جیات(Giat) فرانسه ساخته شده وتوسعه یافته است. این تانک درارتش کشورهای و امارات متحده عربی عملیاتی گردیده است.لکلرک فقط یک تانک به معنای کلاسیک آن نیست بلکه یک سیستم جنگ افزاری پیشرفته می باشد که به جدیدترین سلاح های عصر خود مجهز شده است.جدیدترین فناوری های نظامی بکار رفته در این تانک موجب شده است که فاکتورهای برتری رزمی همچون قدرت تحرک،مانور پذیری،قدرت آتش وضریب ایمنی حفاظتی این تانک به بالا ترین حد ممکن برسد. تانک لکلرک از سال 1990 میلادی واری خط تولید گردید ودر سال 1992 در ارتش فرانسه وبه دنبال آن در سال 1995 در ارتش امارات متحده عربی عملیاتی گردید است لازم به ذکر است که تانک بهینه سازی شده لکلرک باکد(MK2) نیز در سال 1998 وارد خط تولید گردید.
این تانک به احترام ژنرال ژاک فیلیپ لکلرک ، فرمانده لشکر دوم زرهی فرانسه آزاد در جنگ دوم، لکلرک نامیده شد.ژنرال لکلرک کسی بود که در سواحل نرماندی پیاده شدو پیشروی نیروهای فرانسه را فتح پاریس رهبری کرد.تانک لکلرک جایگزین تانک معروف AMX-30گردیده است که سال ها به عنوان ماشین زرهی اصلی فرانسه مشغول خدمت بوده است.در آغاز دهه هفتاد میلادی ارتش فرانسه به این نتیجه رسید که تانک AMX-30 آن کشور فرسوده شده وباید برای جایگزینی آن با یک تانک پیشرفته دیگر فکری نمود.
در سال 1977 ارتش فرانسه نیاز خود را مبنی بر ساخت یک تانک رزمی جدید را مطرح نمود.امکان خرید تانک های خارجی همچون آبرامزایالات متحده،لئوپارد2 آلمان غربی ومرکاوای اسرائیل که جزو بهترین تاکهای رزمی جهان مه حساب می آمدند نیز توسط مقامات فرانسوی مطالعه گردید ورد شد.مقامات فرانسوی از تانک لئوپارد2 آلمان ها خوششان آمده بود دست همکاری را به سوی آلمان ها دراز کردند اما برنامه مشترک ساخت تانک جدید بر پایه تانک لئو پاردآلمان هابه نتیجه نرسید.سرانجام در سال 1979 میلادی دولت فرانسه تصمیم گرفت که ساخت این تانک را بعنوان یک پروژه ملی در داخل کشور آغاز کند.برخلاف اکثر تانک های غربی که از سیستم حفاظتی غیر فعال استفاده می کردند،برای تانک لکلرک سیستم حفاظتی فعال در نظر گرفته شد.سیستم حفاظتی فعال که به سیستم سیستم حفاظتی عامل نیز معروف است بیشتر توسط نمونه تانکهای شرقی(بلوک شرق)مورد استفاده قرار می گرفت.
مقامات ارتش فرانسه علت در نظر گرفتن سیستم حفاظت فعال برای تانک راپایین آوردن جرم کلی وبالا بردن قابلیت تحرک تانک اعلام کردند.در نتیجه پایین آمدن جرم تانک قدرت مانورپذیری آن افزایش می یابدو درصورت آتش مستقیم یا شلیک جنگ افزارهای هدایت شونده دشمن خدمه می توانند با یک اقدام به موقع از اصابت جنگ افزارهای دشمن به تانک جلوگیری کنند. به علت هزینه های هنگفت ساخت تانک،دولت فرانسه در صدد شراکت با یک کشوردیگر بودتا بتواند قسمتی از هزینه ها را جبران کند.سرانجام مقامات اماراتی به فرانسوی ها پیشنهاد همکاری دادندوبدین ترتیب امارات متحده عربی نیز وارداین پروژه گردیدو قرار شد که علاوه بر420 دستگاه تانک در نظر گرفته شده برای ارتش فرانسه 390 دستگاه دیگر نیز برای امارات ساخته شود. در سال 1986 میلادی پروژه ساخت تانک تحت عنوان لکلرک آغاز شد وبه سرعت شش نمونه اولیه ساخت شدند.تولید انبوه تانک نیز در سال 1990 آغاز گردید.
تانک لکلرک به یک توپ بدون خان 120 میلیمتری مجهز است که توسط شرکت(GIAT) ساخته شده است.سری کاملی از گلوله های مختلف برای این توپ ساخته شده است از جمله گلوله های ضد زره APFSDSو گلوله های انفجاری شدید ضد تانک HEAT البته تانک لکلرک از مهمات تانک لئوپارد2و سری تانک های ابرامز ایالات متحده نیز می تواند استفاده نماید. این توپ به یک روکش حرارتی و یک سیستم هوای فشرده اتوماتیک مجهز است. این تانک از سیستم هوای فشرده برای خارج کردن دود ناشی از شلیک استفاده می کند وبر خلاف بسیاری از تانک های دیگر از سیلندر تخلیه کننده استفاده نمی نماید. تانک لکلرک از یک سیستم گلوله گذاری اتوماتیک منحصر به فرد بهره می برد.این سیستم خدمه تانک را از چهار نفر به سه نفر کاهش داده است زیرا دیگر نیازی به فرد گلوله گذار نیست.این سیستم گلوله گذار خودکار گلوله گذار خود کار نواخت تیر 12 گلوله توپ در دقیقه را برای تانک امکانپذیر نموده است.همچنین این سیستم تونایی شلیک حین حرکت ومناطق ناهمواروبرعلیه اهداف متحرک را برای تانک میسر ساخته است.این سیستم 22 گلوله را بصورت آماده برای حمل می کند 18 گلوله دیگر نیز در انبارک ویژه تانک ذخیره می شوند.
تانک لکلرک میتواند حین حرکت با سرعت 40 کیلومتربر ساعت به سمت هدفی در فاصله 400 متری خود شلیک نماید.همچنین این تانک می تواندحین حرکت با سرعت 60 کیلومتر بر ساعت نیز شلیک نماید.این در حالی است که اغلب تانک های پیشرفته امروزی درصورتی می توانند شلیک دقیقی انجام دهند که با سرعتی در حدود 15 کیلومتر بر ساعت اقدام نمایند.
تانک علاوه بر توپ اصلی به یک قبضه مسلسل 12.7 میلیمتری موازی با توپ ویک قبضه مسلسل 7.62 میلیمتری مستقر برروی برجک مجهز شده است.مسلسل مستقر برروی برجک درون یک محفظه تقویت شده قرار گرفته است.تانک لکلرک از سیستم حفاظتی گالیکس(Galix) استفاده می کند این سیستم حفاظتی که شرکت جیات آن راطراحی کرده است انواع گوناگونی از نارنجک های دود زاوگلوله های پنهان کننده از مادون قرمز را شلیک می نماید.بدنه وبرجک تانک ازقطعات زره فولادی وزایه دارساخته شده است ودر صورت آسیب دیدن این قطعات
می توان براحتی آنها راتعویض نمود. تانک لکلرک به یک سیستم مدیریت نبرد بنام FINDERSو یک دستگاه ارتباطی دیجیتالی ازنوع سیستم پایانه ای اطلاعات(TIS) بنام ICONESمجهز شده است.این سیستم ها برای جمع آوری اطلاعات از دیگر تانک هاوگرفتن دستورات لازم از ستاد فرماندهی مرکزی بکار می روند. FINDERS شامل یک نقشه تمام رنگی کامپیوتری است که موقعیت تانک هاونیروهای خودی ونیروهای دشمن رانمایش میدهد.سیستم کنترل آتش دیجیتالی تانک لکلرک میتواند مستقلا توسط توپچی یا فرمانده تانک بکار گرفته شود.تانک به حسگرهاوهدف یاب های متفاوتی مجهز است ازجمله هدف یاب ثابت توپچی بانام SAVAN-20
ساخت شرکت ساژم (SAGEM) و سیستم دیدروزانه –شبانه راننده به نام OB-60 که شرکت تیلز اپتروسیس (Thales Optrosys) سازنده آن است.سیستم کنترل آتش تانک قادر است تاشش هدف متفاوت را بصورت یکجا رد یابی کند این سیستم مشابه تانک چلنجر 2(Challenger2) ارتش انگلستان می باشد.
موتو تانک لکلرک یک موتو دیزلی هشت سیلندر بنام SACM می باشد.این موتو قادراست توانی معادل 1500 اسب بخار ایجادکند.همچنین تانک لکلرک به یک سیستم تعویض دنده اتوماتیک به نام SESM ESM 500 مجهز است.که پنج دنده جلو ودو دنده عقب دارد.حداکثرسرعت جاده ای تانک 70 کیلومتر بر ساعت وحداکثر سرعت آن در مناطق ناهموار50 کیلومتر برساعت است.برد عملیاتی تانک نیز 550 کیلومتر درحالت معمول و 650 کیلومتر با کمک مخازن سوخت اضافی است. تانک به یک توربین گازی بنام TM307B مجهز شده واین توربین توان کمکی مورد نیازتمامی سیستم های تانک رادرصورت ازکار افتادن موتور اصلی تامین خواهدکرد.
تانک لکلرک بسیار پر قدرت است ونسبت توان به جرم آن 21 وات بر هر کیلو گرم میباشد.این ویژگی موجب آن گردیده که این تانک به یکی از سریع ترین تانکهای رزمی جهان تبدیل شود.این تانک می تواند درمدت چهار ثانیه به سرعت 32 کیلومتر برساعت برسد.باوزنی درحدود56 تن،تانک لکلرک یکی از سبک ترین تانک های رزمی جهان به حساب می آید.جعبه دنده تانک به یک سیستم کند کننده هیدروکنیتیک مجهز شده است تاشتاب تانک را به میزان 7 متر بر مجذور ثانیه کاهش دهد.این ویژگی در آخرین لحظات یعنی قبل از اصابت گلوله دشمن بسیار مفید خواهد بود زیرا تانک با یک کاهش سرعت ناگهانی میتواند از اصابت گلوله دشمن بگریزد.
تانک لکلرک در سال 1990 وارد خط تولید گردیدوخیلی دیر وارد ارتش فرانسه شد درنتیجه نیروهای فرانسوی نتوانستند از این تانک در جنگ خلیج فارس استفاده کنند.طی درگیریهای کوزوو این تانک وارد عرصه نبرد گردید و 15 دستگاه از این تانک در راستای ماموریت صلح بانی نیروهای فرانسوی در کوزوو مستقر شد است.
بطور خلاصه میتوان لکلرک را آمیزه هایی از تکنولوژی، قدرت وسرعت نامید.
مشخصات:
خدمه: 3نفر
وزن تانک: 56 تن
طول بدنه تانک:6.9 متر
عرض تانک : 3.71 متر
ارتفاع تانک از سطح زمین : 2.53 متر
جنگ افزارهای موجود روی تانک :
یک توپ 120 میلیمتری بدون خان + یک مسلسل 12.7 میلیمتری موازی با توپ+ یک مسلسل با کالیبر7.62 نصب شده روی برجک
ظرفیت گلوله :
آماده شلیک 32 گلوله
ذخیره شده:18 گلوله
نواخت گلوله توپ در دقیقه :12 گلوله دردقیقه.
مادون قرمز: دارد
شلیک در حین حرکت: بله
موتور: SACM V8X دیزلی با 1500 اسب بخار قدرت.
حداکثر سرعت جاده ای:70 کیلومتر بر ساعت.
حداکثر سرعت غیرجاده ای:50 کیلومتر بر ساعت.
حداکثر برد عملیاتی :550الی 650 کیلومتر
عمق شناوری پایاب:بالوله هواکش 4 متر ---بدون لوله هواکش:1 مت

تانک T-94 روسی

نمونه ي آزمايشي اين تانك توسط دفتر طراحي KBTM در امسك(OMSK) در دهه ي 90 طراحي شد. احتمالا نمونه ي اصلي T-94 پس از گذراندن مراحل توسعه و بررسي هاي نهايي براي عموم به نمايش در خواهد آمد.
اولين نمونه ي T-94 در سپتامبر 1997 در نمايشگاه دفاعي VTTV امسك به نمايش در امد.
شكل ظاهري تانك به كلي با تانكهاي قبلي روسها متفاوت است واز برجك نيمكره اي در ان خبري نيست. اين تانك در چارچوب برنامه ي تانك اينده ي روسيه طراحي شده و به احتمال زياد برترين تانك جهان خواهد بود. نمونه ي اوليه بدنه اي مانند بدنه ي T-80U دارد و سلاح 125 م.م بدون خان پيشين را حمل ميكند. ولي نمونه ي كامل تانك احتمالا از بدنه ي نوين و سلاح 152 م.م استفاده خواهد كرد. ممكن است اين تانك به علت مشكلات اقتصادي بعد از ورود به خدمت نسل جديد تانكهاي امريكا (MCS) عملياتي شود و اين به نوعي نوشدارو بعد از مرگ سهراب است.
موتور:
نمونه ي اخر اين تانك (با توجه به توپ 152 م.م و زره Kaktus جديد) بايد از T-80U سنگينتر باشد و احتمال تغيير موتور در ان وجود دارد.
محافظت:
زره اين تانك بايد مقاومت بالايي در برابر راكتهاي اينده داشته باشد چون مقابله با موشكها وظيفه ي سيستم دفاع فعال DROZD (برفك) است.
نمونه ي اوليه با زره واكنشي Kaktus پوشيده شده و قابليت نصب سيستم دفاع فعال DROZD را دارد.
نكته ي عجيب در مورد black eagle نداشتن جمر است كه احتمالا به علت قدرت فوق العاده ي زره از جمر استفاده نشده.
برجك:
برجك تانك به صورت نو يني طراحي شده و قابليت نصب زره واكنشي Kaktus را دارد.اين برجك توانايي پرتاب پوكه ي توپ 152 م.م به بيرون را دارد و اين در تانكهاي روسي يك انقلاب محسوب ميشود.
سلاح:
همانگونه كه گفته شد سلاح اصلي اين تانك يك توپ 152م.م خواهد بود كه به تمام توپهاي در حال حاضر برتري دارد.انواع مهمات با اين توپ قابل شليك هستند و سيستمهاي پيشرفته ي الكترونيكي كنترل اتش را بر عهده دارند.احتمالا اين تانك قادر به شليك در هنگام حركت(در تمام جهات) خواهد بود.
جايگاه خدمه:
در نمونه ي اوليه از همان الگوي روسي استفاده شده ولي احتمال دارد نمونه ي صادراتي تانك از الگوي غربي استفاده كند.
گفته ميشود كه اين تانك يك پروژه ي مشترك بين فدراسيون روسيه و كره ي جنوبي است ولي هر دو طرف اين ادعا را رد كرده اند.متخصصان روسي از سال 2002 در حال طراحي تانك T-95 هستند كه بيشتر از black eagle به MCS ايالات متحده شباهت دارد.T-95 داراي برجك بدون سرنشين (قابل كنترل از داخل) خواهد بود و توانايي حمل 5 نفر (3 نفر خدمه و 2 نفر سرباز) را خواهد داشت.
منابع :
تانک http://fa.wikipedia.org
معرفی انواع تانک http://forum.patoghu.com
تانک لئوپارد http://www.iranarmy.blogfa.com
تانک ویرانگر M1 http://newcoy.persianblog.ir
روزگاری که تانکها تانکر بودند! http://newcoy.persianblog.ir
تانك سنگين تي-72 ازدهاي خاموش شرق http://www.baznevis.com
تانك مركاوا چيست؟ http://www.farsnews.net
معرفی انواع تانک http://forum.bitiran.com
معرفی انواع تانک http://ir-vb.info/vb
/الف