تهاجم فرهنگى(2)
نويسنده:محمد تقی مصباح یزدی
اصول و ارزشهاى اسلامى و خطر تهاجم فرهنگى
مقوله فرهنگ و تهاجم فرهنگى
اول، شناختها و باورها
دوم، ارزشها و گرايشها
سوّم، رفتارها و كردارها.
منظور از هجوم فرهنگى آن است كه جامعه اى تلاش كند كه فرهنگ خودش را بر جامعه ديگرى كه طبعاً داراى فرهنگى خاص مى باشد تحميل كند يادست كم، نوعى دگرگونى در فرهنگ آن جامعه بوجود آورد. اين كار هجوم فرهنگى تلقّى مى شود.
اكنون سؤالى كه مطرح مى شود اين است كه آيا هجوم فرهنگى هميشه نامطلوب و مذموم است يا ممكن است گاهى اوقات پسنديده و ممدوح باشد؟
اين مطلب به جنبه ارزشى بحث مربوط مى شود كه بايد آن را به تفصيل مورد بررسى قرارداد،اما اجمالاً مى توان گفت كه هجوم فرهنگى هميشه مذموم و نكوهيده نيست. اگر جامعه اى داراى فرهنگ منحط، ارزشهاى كاذب، باورهاى غلط و شناختهاى نادرست باشد، جامعه ديگرى به انگيزه الهى و به قصد اصلاح سعى كند كه باورهاى غلط را از آن بزدايد و ارزشهاى غلط را به ارزشهاى صحيح تبديل نمايد اين كار ناپسند و نكوهيده نيست، ولى معمولاً از هجوم فرهنگى تأثير نابجا و ناحق اراده مى شود كه كسانى نسبت به جامعه ديگر انجام مى دهند و مى خواهند دگرگونى هاى نامطلوبى در آن جامعه بوجود آورند كه دست كم، از ديد كسانى كه از آن به هجوم تعبير مى كنند، اين دگرگونيهاى نامطلوب است.
پس بطور كلّى منظور از هجوم فرهنگى تلاش افراد يا جوامعى است كه به قصد عوض كردن يا دگرگون ساختن فرهنگ جامعه ديگرى انجام مى شود اين دگرگونى ممكن است در سه بخش اساسى ظهور كند:
الف ـ در بخش شناختها و باورها، بينش افراد را نسبت به خدا، جهان و انسان تغيير دهند.
ب ـ در بخش ارزشها و گرايشها، غير از شناختهايى كه انسانهانسبت به هر چير دارند لازم است در زندگى آنها ارزشهايى نيز مطرح باشد، زيرا زندگى بدون اعتقاد به يك سلسله ارزشها شكل انسانى پيدا نمى كند. وقتى زندگى انسان، انسانى و ممتاز از زندگى ساير حيوانات خواهد بود كه خوب و بد درآن مطرح باشد. كسانى كه كارهايى، به عنوان اينكه خوب است، انجام مى دهند و كارهايى را به عنوان اينكه بد است ترك مى كنند به ارزشهاى انسانى پاى بند هستند. اما جوامع، از نظر شناخت خوب و بد و ارزش و ضد ارزش، با هم اختلاف نظر دارند. حال، اگر جامعه اى يك سلسله ارزشها را پسنديد و به آنها دل بست اگر ديگران بخواهند كه آن ارزشها را تغيير دهند اين كار در بعد ارزشى هجوم فرهنگى است. آنچه شكل رفتارانسان را تعيين مى كند باورها و ارزشهايى است كه بدانها اعتقاد دارد.
ج ـ در رفتارها و كردارها، وقتى باورها و ارزشها به نوبه خود تغيير كنند خود به خود رفتار انسانها هم تغيير خواهد كرد. از اينرو، كسانى كه مى خواهند به فرهنگ جامعه اى هجوم ببرند سعى مى كنند در الگوهاى رفتارى افراد آن جامعه تغييراتى بوجود آورند. براى اين كار هم شيوه هاى گوناگونى وجود دارد، كه بايد مورد شناسايى و ارزيابى قرار گيرد.
بطور خلاصه، منظور از هجوم فرهنگى در جامعه ما (كه امروز در معرض هجوم فرهنگى دشمنان واقع شده و هر كدام به انگيزه اى مى خواهند فرهنگ ما را عوض كنند) اين است كه شناخت هاى مردم جامعه ما را نسبت به جهان و انسان و ارزشهايى كه به آنها دل بسته ايم و شيوه رفتار فردى و اجتماعى مان را، به گونه اى كه به نفع خودشان باشد تغيير دهند.
انگيزه دشمن از تهاجم فرهنگى
مى كنيم. اگر واقعاً جامعه ما از نظر شناختها، باورها، ارزشها و رفتارها مبتلا به مفاسد و انحرافاتى باشد و كسانى در صدد اصلاح انحرافات آن برآيند مابايد از آنها ممنون باشيم. اين كار هيچ عيبى ندارد، ولى منظور ما از هجوم فرهنگى، بنابر اصطلاح معروف، عكس اين مطلب است، يعنى ايجاد تغيير نامطلوب به وسيله گروهى در جامعه تا ارزشها رابه ضد ارزشها تبديل كنند، باورهاى صحيح رااز مردم بگيرند، ترديد، وسوسه، بى باورى، وارفتگى و وانهادگى در مردم ايجاد كنند، حالت پوچگرايى يا باورهاى كاذب و ارزشهاى غلط به جامعه تزريق كنند، منظور از هجوم فرهنگى همين است.
اما اينكه انگيزه كسانى كه چنين كارهايى انجام مى دهند چيست بحثى است كه تا حدود زيادى جنبه روان شناسى اجتماعى دارد. اگر بخواهيم حق مطلب ادا شود بايد بحثهاى مربوطه ذكر شود تا بتوانيم نتيجه اى روشن بگيريم در اين بخش فقط، بحث كوتاهى در باره اين موضوع ذكر مى كنيم:
انسانها از اعمال خود در زندگى انگيزه هاى گوناگونى دارند. طبيعى ترين انگيزه آنان انگيزه هاى حيوانى براى رفع نيازهاى مادى و فيزيولوژيكى است. مانند غذاخوردن و ارضاء هوسهاى جنسى و شهوانى اين نيازهاى طبيعى در بعد حيوانى انسانها ظهور پيدا مى كند و آنان تلاش مى كنند كه اين غرايز و خواستهاى حيوانى را هرچه بهتر و بيشتر ارضانمايند. به عبارت ديگر، مقصد چنين انسانهاى حيوان صفت، مسائل مادى و اقتصادى و به تبع آن مسائل جنسى است و چيزهاى ديگرى جنبه وسيله اى دارد. تمام فعاليتهاى ديگرى كه در ابعاد گوناگون اجتماعى انجام مى گيرد، اعمّ از زمينه هاى علمى، صنعتى و هنرى همه در جهت خدمت به اين غرايز حيوانى و ارضاى آنها انجام مى شود، حتى تلاش هايى كه علما و دانشمندان در آزمايشگاهها و مراكز علمى انجام مى دهند بحثها و تحقيقاتى كه در زمينه هاى گوناگون صورت مى گيرد، براى چنين مردمى كه دراين سطح از فرهنگ هستند، به قصد پر كردن شكم و لذتهاى مادى و جنسى انجام مى شود.
اين مسأله متأسفانه در بيشتر جوامع غربى امروز مشاهده مى شود. البته همه مردم كشورهاى غربى اين گونه نيستند ولى غالب مردمى كه آنجا زندگى مى كنند و دست اندركار مسائل اجتماعى هستند، اهداف مادى و اقتصادى دارند و ساير مسائل براى آنها جنبه فرعى، مقدّمى و وسيله اى دارد؛ مثلاً، سياست وسيله اى است براى اقتصاد؛ مى خواهند باتسلّط سياسى منابع اقتصادى كشورى را به دست آورند. و براى خود بازار فروش مهيّا كنند. تسلّط فرهنگى هم به نوبه خود مقدّمه اى است براى تسلّط اقتصادى. چون نمى توانند اجناس خود رابه مردمى كه فرهنگشان باخواست آنها وفق ندارد و مصرفى نيستند بفروشند براى اينكه هر روز بتوانند بيش از بيش اجناس خود را به آن كشورها صادر كنند بايد فرهنگ مردم آنها را مطابق خواست خود عوض كنند. اگر فرهنگى مبتنى بر عقايد مذهبى، زهد و پارسايى باشد بازارى براى آنها به وجود نمى آورد كه بتوانند هر روز ابزار و اسباب آرايش جديد، وسايل تزيينى و امثال آن به آنها عرضه كنند، آنها هم خريدار باشند، بلكه بر اساس اعتقادات مذهبى و اخلاق ساده زيستى از اسراف و تبذير پرهيز مى كنند و چندين سال از هر وسيله اى استفاده مى كنند. اين گونه عقايد و احساسات به سود آنهانيست. زيرا آنها مى خواهند هر چه بيشتر توليدات خود را به فروش برسانند و بازار خوبى براى كالاهايشان پيدا كنند.براى اين منظور هم بايد فرهنگ آن مردم را به فرهنگ مصرفى تبديل كنند. همه به خاطر داريم كه در دوران رژيم گذشته در كشور ما فرهنگ مصرفى ترويج مى شد. به اين دليل، بسيارى از وسايلِ قابل استفاده به دور ريخته مى شد. درصورتى كه، در كشورهاى سرمايه دارى كه، خود اين فرهنگ را ترويج مى كردند و ما را وادار مى ساختند كه مصرف بيش از حد داشته باشيم صرفه جويى مى كردند. آنها حتى شيشه هاى دارو و آب ميوه و نوشابه را در ظرفهاى مخصوص مى ريزند و شهردارى براى استفاده مجدد آنها را جمع آورى مى كند. يا مثلا، از پوست ميوه هاى مصرفى خود، مانند پرتقال و سيب زمينى، استفاده مى كنند. آنها كه فرهنگ مصرفى را به ما تحميل مى كنند خودشان آن گونه رفتار مى كنند ولى ما چنين نيستيم. دليل اينكه آنها اين فرهنگ را بر ما تحميل كرده اند تأمين منافع اقتصادى خودشان است. پس انگيزه اصلى دشمنان از هجوم فرهنگى اقتصاد و جلب منافع مادى است. اكنون هم اين مقصود از سوى آنان دنبال مى شود ولى كليّت ندارد. مردمى كه فرهنگ براى آنها اصالت دارد هيچگاه فقط مسائل اقتصادى و رفاهى برايشان مطرح نيست، بلكه اينگونه مسائل براى آنها جنبه وسيله اى خواهد داشت.
مابراى تأمين نيازهاى طبيعى خود مانند غذا و لباس به دنبال كار مى رويم؛ عده اى به كشاورزى مشغول مى شوند، عده اى به كارهاى صنعتى و بازرگانى و برخى هم به كارهاى خدماتى مى پردازند تا نيازهاى زندگى خود را تأمين كنيم. اما گروهى وقتى دست اندركار اين كارها مى شوند پول برايشان اصالت پيدا مى كند و اصلا پول داشتن مطلوب آنها مى شود. ابتدا پول وسيله اى بود براى تهيه غذا و لباس، اما وقتى در گير كارهاى اقتصادى شدند پول مقصد اصلى مى شود. لذا، به دنبال جمع كردن و هر چه بيشتر اندوختن آن مى روند. افرادى هستند كه اگر در تمام روز، از بهترين غذاها و در تمام سال، از بهترين لباسها استفاده نمايند و در مجلّلترين كاخها زندگى كنند ثروت آنها براى خود و فرزندانشان تا هفت نسل كافى است ولى قناعت نمى كنند و پيوسته به فكر افزودن بر سرمايه هاى خود هستند. گويى جنون پول اندوزى دارند، بخصوص كسانى كه به رباخوارى عادت كرده اند. قرآن كريم در اين باره مى فرمايد: «الّذينَ يَأكُلُونَ الِرّبوا لايَقُومُونَ اِلاّ كَما يَقُومُ الّذى يَتَخَبُّطُهُ الشَّيطانُ مِنَ اْلمسِّ: (سوره بقره:275) حالت روانى عجيبى شبيه جنون پيدا مى كنند. (جنون پول اندوختن) اينكه اين همه مال چه فايده اى براى او دارد و اين همه پول را مى خواهد چه كند براى او مطرح نيست. براى او تنها داشتن مال اهميّت دارد.اين مطلب به عنوان نمونه ذكر شد تا بدانيم كه بسيارى از چيزها اصالتاً جنبه وسيله اى دارد ولى براى گروهى هدف محسوب مى شود، پول وسيله اى است براى تأمين نيازها، اما براى پول پرستان و سرمايه اندوزان هدف مى شود، تا آنجا كه مى پذيرد از غذا و لباس و ساير امكانات زندگى كمتر استفاده كند تا پولش كم نشود. بسيارى از مسائل اجتماعى اين گونه است كه براى بعضى جوامع هدف است و براى بعضى جوامع ديگر جنبه وسيله اى دارد. فرهنگ هم چنين است؛ براى عده اى اصالت دارد و هدف است و براى عده اى وسيله است. هجوم فرهنگى هم براى برخى اصالت دارد و براى برخى وسيله است.
پيامبران و مصلحان الهى سعى مى كنند كه فرهنگ مردم را عوض كنند. اما نه تنها به اين دليل كه اقتصادشان بهتر شود بلكه براى اين كه مردم اعتقاد صحيح پيدا كنند و به ارزشهاى ولاى انسانى پاى بند گردند. اين موضوع براى انبيا و مربيّان الهى اصالت دارد ولى براى ديگران ممكن است جنبه وسيله اى داشته باشد. پس پاسخ اين سؤال كه انگيزه هجوم فرهنگى چيست معلوم شد. انگيزه هاى افراد از اين كار متفاوت است و گاهى هجوم فرهنگى مقدّمه اى است براى انگيزه هاى ديگر و گاهى هدف است.
تأمين منافع اقتصادى،بزرگترين هدف مهاجمان فرهنگى
پس اگر در صدد تغيير فرهنگ مردم هستند به دليل منافع اقتصادى است كه به دنبال آن هستند. اوّلين نتيجه اى كه آنها از اين كار خود مى گيرند آن است كه غرور مردم را مى شكنند.وقتى مردم فرهنگ خود را مردود شمردند مانند آن آست كه هويت اجتماعى خود را از دست داده باشند. وقتى ملتى از فرهنگ خود دست بردارد و تابع ديگران شود مانند آن است كه بند اطاعت و بندگى آنها را به گردن خود انداخته با شد. اين بندگى و تبعيّت فرهنگى از آن رو حاصل مى شود كه آنان ابتدا توانسته اند غرور و شخصيت مردم را خرد كنند و آنان را تابع خود سازند. در نتيجه، به خود اتّكا ندارند واز خود هويّتى نخواهند داشت. با اينهمه، اين ابتداى كار آنهاست. هدف اصلى آنها اين است كه آداب و رسومى را كه به مردم تزريق مى كنند، بپذيرند و رفتار آنها را مطابق خواست خود عوض كنند تا ارزشهاى كاذب را بپذيرند، مانند دنباله روى از مدهاى روز و تغيير دكورها ولباسها. اگر به چنين كارى توفيق يابند مقاصدشان تأمين شده است. مردمى كه اين گونه مدپرست شدند تابع هوسهاى ديگران و مقلّد آنان شدند به راحتى مى توان كالاها بى شمارى را در بازار آنها به فروش رساند، با اين حيله كه امروز اين كالا مد است و فردا از مد مى افتد. اينكه كالايى كه مد بوده چقدر براى زندگى آنان مفيدتر بوده و راحتى و سلامت آنها را چقدر تأمين مى كرده اصلا مطرح نيست. تنها چيزى كه براى چنين مردمى مطرح مى باشد اين است كه به محض آنكه مد كالايى عوض مى شود در فكر تهيه نوع جديد آن باشند. در اين زمينه، تبليغات بنگاههاى تجارتى هم با اهداف استعمارگران همسو و همجهت است. در اين بين، جوانان بيش از ساير اقشار تحت تأثير واقع مى شوند. در گذشته، شلوار گشاد مد بود؛ اما امروزه شلوارهاى تنگ مد شده است يا بر عكس. بسيارى از اين قبيل چيزها كه مد شده با استفاده از تبليغات رايج در فيلمهاست. هم كسانى كه طرح اين مدها را به بازار عرضه مى كنند از اين راه منافع فراوانى به دست مى آورند و هم كسانى كه بااستفاده از اين طرحها محصولاتى را توليد مى كنند.
زندگى ما پر از مظاهر هجوم فرهنگى است كه هر يك از آنها براى مستكبران جهان وسيله اى است براى سلطه اقتصادى. البته استعمارگران از سلطه نظامى و سياسى نيز براى استحكام پايه هاى قدرت خود يا نفوذ در جوامع استفاده مى كنند ولى آنها مقدّمه است. آنچه براى آنها اصالت دارد و نقطه نهايى و هدف غايى آنهاست تسلّط اقتصادى است. آنچه امروز در دنيا مطرح است و محور بحثهاى سياستمداران بزرگ دنياست مسأله پيشرفت اقتصادى است. آنها پيوسته در اين فكر هستند كه امسال در آمد سرانه فلان كشور بيشتر شده است يا كمتر؛ صادراتش چقدر افزايش پيدا كرده و مسائلى از اين قبيل؛ مثلا، آمريكا از اينكه ژاپن در حال پيشرفت سريع اقتصادى است و در حال پشت سرگذاردن آمريكاست نگران است.
پيشرفت علم و تكنولوژى يك شعار بيش نيست. اگر آمريكا بتواند از ژاپن تكنولوژى وارد كند اما كالاهاى خود را بهتر و بيشتر بفروشد هيچ نگران نيست، چون دوست دارد كه دانشمندان آنجا زحمت بكشند، اختراع كنند و بسازند، اما اينها آن را وارد كنند، مونتاژ كنند و به اسم خود به فروش برسانند تا منافع آن به جيب سرمايه داران آمريكايى برود. مطالبى را هم كه مطرح مى كنند، مبنى بر اينكه تكنولوژى ما پيشرفته تر است، جنبه تبليغاتى دارد، براى اينكه بتوانند از آن بهره بردارى اقتصادى كنند. پس هجوم اقتصادى به انگيزه هاى گوناگون انجام مى شود؛ اما آنچه امروز براى استكبار جهانى بيشتر اهميت دارد تسلّط اقتصادى بر كشورهاى جهان است. اين مهمترين انگيزه آنان از هجوم فرهنگى است.
پيشينه تهاجم فرهنگى
اين مسأله هميشه بوده است، پس از اين هم خواهد بود. مردم سلطه جو، برترى طلب و ناراضى نسبت به حق خود هميشه بوده اند. هرروز به يك شكل جلوه مى كند؛ اما اين روحيه از بين نخواهد رفت. انبيا هم در مقابل اين روحيه تلاش مى كنند تا با آن مبارزه كنند. اين طبيعت دشمنى بين حق و باطل است. هر كدام به نفع خود تلاش مى كنند و سعى دارند تا ديگرى را از بين ببرند.
در آيه شريفه اى كه ذكر شد، به نوع فعاليت شياطين و اصلى ترين كارى كه انجام مى دهند اشاره شده است بيان آن مسائل توسط قرآن براى هدايت ماست تا بدانيم كه چه دشمنانى در كمين ما هستند و بدانيم كه چگونه در مقابل آنها موضع گيرى كنيم. شياطين انس در مقابل انبيا به دشمنى بر خاسته اند، وسيله كارشان هم به تعبير قرآن «يُوحى بَعْضُهُمْ اِلى بَعْض زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُروراً» است؛ يعنى با حرفها و سخنان زيبا و فريبنده به يكديگر الهام مى كنند. استفاده از سخن زيبا وخوش ظاهر اما بى باطن و بى مغز كار شياطين است تا ديگران را بفريبند.
به عنوان جمله اى معترضه خداوند در انتهاى اين آيه مى فرمايد: «وَ لَوْ شَاءَ رَبُّكَ مَا فَعَلُوهُ فَذَرَهُمْ وَ مَا يَفْتَرُونَ». اين جزو تدبير تكوينى الهى است كه مى فرمايد همان گونه كه ما پيامبران را فرستاده ايم و آنها را با انواع نيروهاى معنوى حمايت كرده ايم به آنها هم ابزار و وسايلى براى كار داده شده است. البته همان گونه كه پيامبر مجبور نيست آنها هم مجبور نيستند؛ اما تدبير الهى به شكلى است كه هر دو دسته به وجود مى آيند، رشد مى كنند و ادامه دهندگان راه هر دو گروه هميشه خواهند بود. هدف شياطين از اعمال روشهاى گوناگون براى جلب طرفداران خود اين است كه آن دسته از مردمى كه هنوز به آخرت ايمان ندارند و زندگى آنها در سطح همين زندگى حيوانى است و فقط هر چه را مى بينند و احساس مى كنند، مى پديرند و هنوز نمى توانند ماوراى محسوسات را درك نمايند و قبول كنند يعنى هنوز ايمان به غيب و آخرت ندارند؛ بفريبند اما كسانى كه داراى ايمان هستند و به ماوراى اين عالم اعتقاد دارند گول شياطين را نمى خورند. بر خلاف انسانهايى كه تحت تعلميات پيامبران قرار نگرفته اند. فقط به محسوسات ايمان دارندو به عالم غيب معتقد نيستند و به يقين نرسيده اند؛ بجز برخى افراد بسيار نادر و استثنائى همه در آغاز زندگى بينش طبيعى و مادى دارند. به تدريج، بايد به مسائل ماوراى طبيعى و غيبى پى ببرند. شياطين جن و انس در كمين هستند تا چنين افرادى را به دام بيندازند. پس پاسخ اين سؤال كه هجوم فرهنگى از چه زمانى شروع شده است اين است كه از ابتداى تاريخ زندگى اجتماعى انسان همه افراد بشر در گروه حق و باطل قرار داشته اند و از همان ابتدا هم تهاجم فرهنگى وجود داشته است.
مظاهر هجوم فرهنگى
1- بينشها و باورها؛ 2- گرايشها، 3- رفتارها و كردارها
در بخش باورها، دشمنان سعى مى كنند كه بينش ما را نسبت به هستى و انسان تغيير دهند. اگر دشمنان بخواهند اعتقاد مارا نسبت به خدا، آغاز و انجام جهان، معنويات، روح، فرشته، وحى، حساب و كتاب عوض كنند اول تلاش مى كنند كه اين مسائل را افسانه،خيالبافى و خرافه معرفى نمايند؛ مثلا مى گويند واقع بين باش، درست فكر كن، اين حرفها ايده اليستى است، ماوراى طبيعت نامحسوس است،اين مسائل خيالبافى است،....اگر به صورت محيطى بر اين مسائل كار شود متأسفانه مى تواند بر جوانان اثر بسيارى داشته باشد. به كسى كه ارتباط قلبى و معنوى درستى با ماوراى اين عالم پيدا نكرده است تلقين مى كنند كه همه اين حرفها خيالات است؛ عده اى نشسته اند و اين مسائل را براى خود بافته اند؛ اصلا آدميزاد نمى تواند اعتقاد جزمى پيدا كند، به هيچ چيز نمى توان يقين پيدا كرد،... در فرهنگ غربى «دگماتيست» يعنى كسى كه بر اعتقادات جزمى تكيه دارد و حاضر نيست از آنها دست بردارد مانند يك فحش است اما قرآن در توصيف پرهيزكاران مى فرمايد: «وَ بِْالاخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ». وقتى هم مى خواهد مردمى رامورد مذمت خود قرار دهد مى فرمايد: «بل هم فى شكٍّ» در شك و سرگردانى بسر مى برند. «بل هم منها عمون»چشم آنها نمى بيند و از ديدن آخرت كورند. ولى امروز فلسفه دنياى غرب مى گويد: اصلا اعتقاد داشتن نسبت به مسائل غير مادى خرافات است. چيزى را كه نمى بينى و حس نمى كنى، نپذير و گرنه ايده آليست و خيالاتى شده اى. اگر هم اعتقادى پيدا كردى نسبت به آن تعصّب نداشته باش. هر كسى براى خود اعتقادى دارد. تو هم اعتقادت را براى خودت داشته باش. اما نبايد اصرار داشته باشى كه حرف من حق است و حرف تو باطل؛... «عيسى به دين خود، موسى به دين خود». به زعم و گمان آنها اولا انسان حق ندارد به چيزى يقين پيدا كند، چون اصلا چيز باوركردنى در عالم وجود ندارد. ثانياً، به فرض آنكه به چيزى اعتقاد پيدا كرد حق ندارد عقيده خود را به ديگران تحميل كند. با اين فرض، كسى حق ندارد كسى را دعوت كند كه اسلام را بپذيرد. حتى بت پرستى هم براى خود نوعى اعتقاد است و نبايد آنرا نكوهش كرد.
اصول و ارزشهاى دينى و تشكيكهاى مهاجمان
اما دشمن براى اينكه اين مسائل جدّى گرفته نشود تبليغات مى كند؛ مى گويد: دين يك سلسله پندارهايى است مربوط به زندگى شخصى افراد، هر كس در اعتقادى كه دارد آزاد است ولى نبايد به اعتقاد ديگران كارى داشته باشد. در حالى كه عمده شعارهاى پس از انقلاب مابر اين اساس بود كه «ما انقلابمان را به همه جهان صادر مى كنيم»؛ يعنى ما يك سلسله باورهاى دينى داريم كه مى خواهيم آنها را براى ديگران هم اثبات كنيم. اجبارى هم نسبت به پذيرش حرفمان نداريم. تنها مى گوييم حرف ما رابشنويد اگر دلايل ما براى شما قابل قبول است بپذيريد.
آنها چه پاسخ مى دهند؟ آنها مى گويند اولا، اصلا دليل نياوريد؛ زيرا دليلهاى فلسفى و تعقّلى هيچ اعتبارى ندارد. فقط دلايل حسّى و تجربى قابل پذيرش است. ثانياً، اگر شما به دنبال اين هستيد كه چيزى را به طور يقينى كشف كنيد و بدان معرفت صحيح پيدا كنيد اين يك خيالى بيش نيست و هر گز تحقّق نخواهد يافت. كشف حقيقت و پيدا كردن اعتقاد يقينى نسبت به يك چيز نشدنى است. انسان هرگز نمى تواند از شك رهايى يابد. اينها كارهايى است كه دشمنان ما در زمينه شناخت و جهان بينى انجام مى دهند و مهمترين و مؤثرترين كارى است كه آنها انجام مى دهند، براى اينكه ايمان ما را از بين ببرند.
اما در زمينه مسائل ارزشى: در مدت هشت سال جنگ تحميلى، مردم به اشكال مختلف به جبهه ها كمك مى كردند، از پيرزن و پير مرد و خرد و كلان به طور كلّى، هر كس به هر شكلى كه مى توانست كمك مى كرد. همه اين كمكها به دليل باورهايى بود كه مردم به خدا و قيامت و حساب و كتاب داشتند، و به خاطر يك سلسله ارزشهايى بود كه بدانها دل بسته بودند: ايثار، فداكارى، جانبازى و امثال آن. اهميّت اين مسائل براى آنها چنان بود كه حاضر بودند جان خود را بدهند ولى اين ارزشها مخدوش نشود. پس پاى بندى به اين ارزشهاست كه چنين حماسه هايى را مى آفريند. اگر موفق شوند كه اين پاى بندى را از مردم ما بگيرند در اهداف پليد خود پيروز شده اند. لذا براى سست كردنِ پاى بندى مردم سعى مى كنند كه اين ارزشها را اعتبارى جلوه دهند. مى گويند: گروهى چيزى را پسنديدند و بدان دل بستند، همان براى آنها ارزش شد.گروهى هم چيز ديگرى را پسنديدند آن چيز برايشان ارزش شد. امروز براى جامعه اى فلان چيز ارزش است و فردا چيز ديگر اولا، اينها دليلى عقلانى ندارند. ثانياً، به فرض داشتن دليل عقلانى چنين دلايلى اطمينان بخش نيستند چون اينها مسائلى متافيزيكى و غير قابل اثبات، هستند بخصوص آنكه مسائل ارزشى را متافيزيكى هم نمى توان دانست؛ زيرا ارزش اعتبارى است و اعتباريات برهان بردار نيست. عده اى چنين خواسته اند و چيزى را براى خود به عنوان ارزش مطرح كرده اند، فردا هم چيز ديگرى به عنوان ارزش جديد مطرح مى كنند. امروز فداكارى، جان بازى و شهادت طلبى ارزش است، فردا پول پرستى، كاخ نشينى، صنعت و تكنولوژى ارزش است.
اگر اين فكر رواج پيدا كند كه ارزشها امورى اعتبارى هستند، پايه و اساسى ندارند و تابع يك سلسله شرايط اجتماعى و فرهنگى خاص هستند مسائل ارزشى كه در طول تاريخ براى ما مطرح بوده به تدريج، بر اثر تأثير فرهنگهاى بيگانه بر جوانان، دگرگون خواهد شد. در اين صورت جوانان ما در آينده، حاضر نخواهند بود كه نارنجك به كمر ببندند و خود را به زير تانك دشمن بيندازند. چرا؟ چون در گذشته اين كارها ارزش بوده ولى اكنون ارزش خود را از دست داده است. در عوض، هنر، رقاصى و خوانندگى و امثال آن ارزش شده است.
پس استعمارگران براى اينكه جامعه ما را از عمل به مسائل ارزشى خود باز دارد يعنى از رفتارى كه به نفع مستكبران نيست جلوگيرى كنند، چنين دسيسه هايى را بكار مى گيرند. آنها مى دانند كه رفتار ملت ما و دستگاه ارزشى كه تاكنون برايش مطرح بوده موجب شده است كه قدرتى در آنها بوجود آيد كه اگر تمام قدرتهاى جهان دست به دست هم دهند نتوانند با اين ملت مبارزه كنند و او را به زانو در آورند. پاى بندى به اين اعتقادات و ارزشها براى استكبار، گران تمام مى شود و او را در مبارزه سياسى، نظامى و اقتصادى به شكست وادار مى كند تا آنجا كه مى بيند هيچ راه ديگرى جز مبارزه فرهنگى وجود ندارد.
مبارزه فرهنگى، بهترين شگرد دشمنان
از جمله روشهاى آنان براى مقابله با فرهنگ اسلامى اين است كه سعى مى كنند تا افكارى عرضه كنند كه ملتهاى اسلامى خودشان از اعتقاداتشان دست بردارند، اگر نشد سعى مى كنند آنهارا عوض كنند. در غير اين صورت، روشنفكرنماها را وادار مى كنند كه وانمود كنند كه تاكنون رشد فكرى نداشته ايم و در اشتباه بوده ايم اما اكنون كه فرهنگ ما علوم و فلسفه ما پيشرفت كرده است، فهميده ايم كه نمى توان معرفت يقينى پيدا كرد؛ فهميده ايم كه دستگاه ارزشى اصلا ثبات و دوام ندارد، پايه عقلانى ندارد. اگر اين مطلب توسط ملتها پذيرفته شود موجب روشنى چشم استكبار جهانى است. استكبار جهانى از اين بالاتر چه آرزويى مى تواند داشته باشد كه روزى بيايد كه مسلمانان در اعتقاداتشان ترديد كنند و به ارزشهايشان پاى بند نباشند. اين همان هجوم فرهنگى است: ارائه يك سلسه نظريات فلسفى، معرفت شناختى و هستى شناسنانه به عنوان مسائل فلسفى نو. مى گويند: نمى توان جلوى فكر را گرفت؛ مسائل فكرى روز بايد در مجامع فرهنگى مطرح شود و بى طرفانه مورد بررسى قرار گيرد. اين شگردى است براى سست كردن انديشه ها و افكار و باورهاى مردم.
مى گويند: «اينقدر پاى بند مسائل دينى نباشيد، گاهى هم اندكى گناه بدنيست. اندكى كجى راستى به حساب مى آيد. اين تقيّدات و خشكى ها را كنار بگذاريد.» اين تهاجم فرهنگى اصيل است كه با مدد گرفتن از ابزارها و وسايل تبليغاتى و هنرى انجام مى شود. همين مطالب به تدريج، تقويت مى شود تا آنجا كه به طور صريح، در محافل علمى و آكادميك مطرح مى شود و آنها هم براى قشرهاى ديگر كه هنوز قدرت تفسير و تحليل عميق و عقلى مطالب را ندارند بازگو مى شود. در نتيجه، ساير مردم هم تحت تأثير قرار مى گيرند. از اينروست كه مى بينيم مفاهيم عوض مى شود و به جاى آنكه ايثار و فداكارى را نشان دهند تا آنجا كه جامعه كشش داشته باشد به مسائل شخصى و جنسى و از اين قبيل مى پردازند. در نتيجه، قشر جوان قدم به قدم عقب نشينى مى كند و از سوى ديگر جانبِ مهاجم فرهنگى خيز برمى دارد.
چيزهايى مثل مد لباس و شكل زندگى كه با افكار دشمنان بيشتر سازگارى دارد همه از مظاهر هجوم فرهنگى دشمن است. امروز اگر شما بخواهيد در بازار، پيراهنى پيدا كنيد كه روى آن انگليسى نوشته نشده، عكس هنر پيشه ها، تصاوير حيوانات و امثال آن رويش نباشد، پيدا نمى كنيد. مگر خط فارسى زشت تر از خط انگليسى است؟ چرا در جمهورى اسلامى و پايگاه انقلاب اسلامى در دنيا، فرهنگ بيگانه اينقدر نفوذ داشته باشد؟ اين هجوم فرهنگى است كه ما را از هويت خودمان تهى مى كند، به گونه اى كه گويى ما نه فرهنگ داريم، نه علم، نه زبان و نه خط.
اهميت مبارزه با هجوم فرهنگى
بنابر اين، بايد اين خطر را خوب درك كنيم. اگر چنين شد آنگاه مى دانيم كه چه بايد بكنيم. آنان كه بامسائل اسلامى كارى ندارند دست كم، براى مليّت خودشان هم كه شده ارزشهاى كشور خود را فراموش نكنند و با تقليد از مظاهر فرهنگى غرب در مد لباسها و فيلمها و ساير موارد مشابه فرهنگ دشمن را رواج ندهند. بخصوص دانشجويان عزيز، كه از رشد فكرى و عقلى بر خوردارند، بايد بيشتر مراقب باشند و براى ترويج فرهنگ و ارزشهاى اسلامى تلاش كنند. ارزش مجاهده در اين راه است. بايد در اين زمينه، مطالعه و بحث شود و اين مسائل براى نسل جوان بخوبى روشن گردد در اين ميدان مسؤوليت قشر دانشگاهى بيش از ساير مردم است. اگر سستى شود دشمن با دسيسه و توطئه هاى فراوانِ خود، نفوذ خواهد كرد و در آن صورت، خون شهيدان عزيزى كه در اين راه ريخته شده پايمال خواهد گشت.
در ميان همه فرهنگها، تنها فرهنگ اسلام است كه مى تواند در مقابل دشمنان با تمام قدرت مقاومت كند. اين مطلب را مدتهاست كه آنها فهميده اند؛ لذا، بيش از يك قرن است كه تصميم گرفته اند براى مقابله با فرهنگ اسلامى آن را كم رنگ بلكه بى رنگ و بى رمق كنند. آنها نقشه كشيده اند كه در كشورهاى اسلامى، اسلام را طورى وانمود كنند كه كارايى لازم را نداشته باشد. براى اين منظور، بهترين راه را اين ديدند كه اسلام را مثل مسيحيت امروز اروپا به معابد و مساجد منحصر كنند و اسلام را از دخالت دادن در امور زندگى اجتماعى و سياسى معاف كنند (مسأله تفكيك دين از سياست و سكولاريسم).
تجربه تفكيك دين از سياست در غرب به موفقيتهايى دست يافته بود انتظار داشتند اين سياست در ايران هم كاملا به موفقيت برسد؛ اما يك انسان الهى پيدا شد و اين نقشه را در كشورهاى اسلامى بر باد داد. او امام خمينى(قدس سره)بود.
اگر آنها با ما دشمنى دارند بر سر همين مسئله است. اگر با امام(قدس سره) نيز دشمنى كردند براى همين مسئله بود وگرنه عظمت امام خمينى در دل آنها بگونه اى بود كه بى اختيار و از عمق دل، به او احترام مى گذاشتند. عظمت امام آنچنان بود كه هر انسانى را در مقابل خود خاضع مى كرد؛ ولى دشمنيهاى آنها به اين دليل بود كه روش امام خمينى(قدس سره) با اهداف اقتصادى و سياسى آنها تقابل تام داشت. نمونه آشتى ناپذيرى امام(قدس سره) را امروز در خلف صالح او مى بينيم. اين بزرگترين مشكل آنهاست.
هر انقلابى را به نحوى مهار كرده و به شكلى از پا در آورده اند و در نهايت، با آن آشتى كرده اند. آشتى ناپذيرى انقلاب اسلامى ايران براى آنها يك بلاى درمان ناپذير است. پس علت اينكه با آن مبارزه و دشمنى مى كنند و فرهنگ ما را مورد هجوم قرار مى دهند تا حدى روشن شد.
عامل ديگرى را نيز مى توان به آن افزود: امروز فاسدترين كشورهاى دنيا از نظر مواد مخدر، مشروبات الكلى، قتل، جنايت و از هم پاشيدگى خانواده ها آمريكاست. تعداد قتل و جنايت در هيچ كشورى مثل آمريكا نيست. به علت ارتكاب بيش از حد جنايت و قتل، دولت خريد و فروش دو نوع سلاح را در اين كشور ممنوع كرده است. البته هنوز خريد و فروش حدود بيش از شصت نوع سلاح ديگر آزاد است.
اخيراً شهردار نيويورك براى اينكه دانش آموزان بتوانند به مدرسه بروند به پليس دستور داده است كه هر روز در مواقع شروع و تعطيلى مدارس، از خيابانهاى اطراف، به دقت، مراقبت كند؛ يعنى دانش آموزان مدارس آمريكايى جرأت نمى كنند كه آزادانه به مدرسه بروند؛ يا آنها را مى ربايند يا نابود مى كنند يا به مراكز فساد مى كشانند يا مبتلا به مواد مخدر مى كنند و يا مورد تجاوز جنسى قرار مى دهند. بسيارى از كلاسهاى مدرسه ها خلوت است؛ چون دانش آموزان امنيت ندارند كه از خانه هاى خود بيرون بيايند.
او اينگونه چاره انديشى كرده است كه در هنگام شروع مدارس و هنگام تعطيل شدن آنها، پليس خيابانهاى اطراف مدرسه را محاصره كند. اين تنها چاره اى است كه آنها به عقلشان رسيده است. تجاوزات جنسى پدرها و پدربزرگها به بچه هاى كوچك خود هم بسيار فراوان است.
چندى پيش فيلمى را در آلمان به نمايش گذاشتند كه در آن يك نوجوان سيزده ساله پدر و مادر خود را كشته و محاكمه شده بود. از او پرسيدند كه چرا پدر و مادرت را كشتى؟ از اين كار چه انگيزه اى داشتى؟ او جواب داد: از وقتى كه خود را شناخته ام و به ياد دارم، مورد تجاوز جنسى پدرم بوده ام. پدرم اين كار را در مقابل مادرم انجام مى داد. به اين دليل، كينه پدرم و مادرم در دلم جا گرفته بود تا اينكه موفق شدم آنها را به قتل برسانم. اين فرهنگ غربى است كه مى خواهند آن را براى ما صادر كنند.
ابزار تهاجم دشمنان چيست؟
اگر بخواهند اين روحيه را از ما بگيرند بايد چه كنند؟ هيچ راهى بهتر از اين وجود ندارد كه ايمان را از آنها بگيرند؛ اين يقينى كه به عالم آخرت، حساب و كتاب و ماوراء الطبيعه، دارند به شك تبديل كنند. انسانى كه شك داشته باشد كه، العباد بالله، خدا هست يا نيست، عالم آخرتى هست يا نيست و جهنمى هست يا نيست فداكارى نمى كند.
ايمان زدائى و ايجاد شك يكى از ابزارهاى تهاجم فرهنگى
هيچ راهى براى آمريكا و ابرقدرتها بهتر از اين نيست كه بدون جنگ و كشتار، و بدون اينكه پولى خرج كنند و حساسيتى ايجاد نمايند، ايمان را از دلهاى مردم بدزدند و بزدايند. اين كار به سادگى انجام مى شود: با سخنرانيهاى علمى، كتابهاى فلسفى، فيلمها، نمايشنامه ها و چيزهايى از اين قبيل به نام پيشرفت علم، ترقى فرهنگ، فلسفه هاى نوين و... هيچ راهى بهتر و موفق تر از اين وجود ندارد.
ايجاد شك در مردم زحمتى ندارد. در مَثَل است كه «يك ديوانه سنگى را در چاه مى اندازد كه چهل عاقل نمى توانند آن را در آورند.» ايجاد شك مشكل نيست و سرمايه ايمانى را كه صدها سال روى آن كار شده تا در دلهاى مردم رسوخ پيدا كرده است، فرهنگى را كه حاصل تلاشهاى چند قرن يك ملت است به راحتى از بين مى برند.
مردم انقلابى ما به يكباره ساخته نشده اند، صدها سال اين حسينيه ها و حسين حسين گفتن ها آنها را ساخته است وگرنه بى جهت عاشق كربلا نمى شدند. اين كارها دو روزه انجام نمى شود. اينها با آموزشهايى كه در طول قرنها با تدبير الهى، كه آن تدبير را نيز خود ائمه اطهار(عليهم السلام) به ما ياد داده اند بوجود آمده است. دشمنان با ايجاد يك شك دو روزه آن را به باد مى دهند و بسيارى از افراد هم به به و چه چه مى كنند كه «بله، آقا اينها افكارى نو است و ما نبايد بيش از حد در لاك خود فرو رويم، بلكه بايد ببينيم كه دانشمندان غربى چه گفته اند. غرب جغرافيايى كه گناهى نكرده است. مگر غرب اينهمه دانشمندان بزرگ به جامعه تقديم نكرده است؟»
ما با غرب و علم غربى و صنعت غربى و غرب جغرافيايى مخالف نيستيم، بلكه با اين فرهنگى كه نمونه هاى آن را ذكر كرديم مخالفيم. اكنون دانشمندان سرشناس غربى از مهاجرين شرقى هستند.
در كشور آلمان، بسيارى از خانواده هاى ازدواج خود را ثبت نمى كنند و به شهردارى مى گويند كه بچه ما حرام زاده است، تا از پول شهردارى استفاده كنند؛ چون در آن جا شهردارى به كسى كه بچه حرام زاده را نگهدارى كند ماهيانه پول مى دهد. بنابر اين، پدر و مادر ازدواج خود را نامشروع جلوه مى دهند و بچه خود را حرام زاده معرفى مى كنند تا از دولت پول بگيرند. با اين حساب چقدر بچه حرام زاده وجود دارد؟ الى ما شاءالله. آيا مى توان توقع داشت كه از بين اين بچه ها «انيشتين» بوجود بيايد؟ اين يك نمونه از فرهنگ غربى است.
ديپلمه هاى اروپا و آمريكا به اندازه دانش آموزان دوره راهنمايى ما سواد ندارند و چهار عمل اصلى را بلد نيستند.
اگر ماشين حساب نداشته باشند يك عمل ساده رياضى را نمى توانند انجام دهند. آن زمانى كه مغزهاى متفكر مى پروراندند گذشت. امروز دانشمندانى كه در اروپا و آمريكا هستند غالباً از كشورهاى شرقى هستند. از استادان و جامعه فرهنگى كشور مى خواهم كه اين مطالب را با دقت مورد مطالعه قرار دهند.
اخيراً يكى از مسؤولين دفتر نمايندگى ايران در سازمان ملل مى گفت: «ما آمار گرفته ايم، تعداد استادان ايرانى كه فقط در آمريكا تدريس مى كنند، از تعداد كل استادانى كه در همه ايران تدريس مى كنند بيشتر است. آنها كه در كشور كانادا، كشورهاى اروپايى و ساير كشورها كار مى كنند جزو اين دسته نيستند.
حدود دو، سه سال پيش نخست وزير كانادا رسماً اعلام كرد كه كشور ايران سى و پنج هزار متخصص در كانادا دارد. كه اگر آنها بروند با صرف ميلياردها دلار نمى توان جاى آنها را پر كرد. معاون وزير اقتصاد كانادا يك فرد ايرانى است. حتى بعضى از دانشمندان بزرگى كه در صنايع محرمانه جنگى آمريكا (ناسا) كار مى كنند ايرانى هستند. نبايد تصور شود كه آنها تافته اى جدا بافته هستند، آنها فرزندان ما هستند كه به آنجا رفته اند و تحت تأثير تشويقهايى كه از آنها كرده اند، همانجا مانده اند و به محيط عادت كرده اند. البته اكنون بسيارى از آنها پشيمان شده اند و مايلند كه به ايران بازگردند.
برخى از استادان درجه يك، كه در كشورهاى غربى افتخاراتى داشته اند، در كنفرانسى كه چندى پيش در «فيلادلفيا» برگزار شد به خود بنده گفتند: ما از اينكه در اينجا هستيم بسيار پشيمانيم؛ از روز اول هم كه به اينجا آمديم آرزو مى كرديم كه بتوانيم به ايران باز گرديم ولى متأسفانه بچه هاى ما در اين كشورها عروس و داماد شده اند و نمى توانيم آنها را رها كنيم.
اگر ما نيز زحمت بكشيم و درس بخوانيم و اعتماد به نفس داشته باشيم مى توانيم مانند آنها باشيم. بايد باور داشته باشيم كه ما موجب پيشرفت و گردش كار آنها هستيم و نفت و مغزهاى متفكر ماست كه آنها را سرپا نگه داشته است.
اميدواريم خداى متعال كه، با لطف و عنايت خود ما را موفق داشت كه در اين جهان آشفته و در اين طوفان عظيم انسانى، توانستيم گليم خود را از آب بكشيم و كشورى مستقل و آزاد بوجود آوريم و چنين انقلابى را سامان دهيم تا براى ساير كشورها سرمشقى باشد، احسان خود را بر ما تمام كند و بر بينش و معرفت ما بيفزايد؛ ايمان ما را نسبت به اسلام و معارف اسلامى و ارزشهاى آن بيشتر كند و درجات امام راحل را روز به روز متعالى تر فرمايد؛ به جانشين او سلامت، و عزت و توفيق بيشتر مرحمت كند؛ به همه خدمتگزاران اين نظام توفيق خدمت بيشتر و به همه ما توفيق قدردانى بيشتر مرحمت كند.
منبع:سایت آیت اله مصباح
/س
