نگاهي به جاذبه هاي سياحتي ـ زيارتي کاشان
نام شهر کاشان در مآخذ اسلامي ، «قاشان» يا «قاسان» ضبط شده واز شهر هاي بسيار قديمي ايران است . به استناد تحقيقات باستان شناسان در تپه هاي سيلک واقع در 4 کيلو متري غرب کاشان، اين ناحيه يکي از نخستين مراکز تمدن ومحل سکو نت بشر ما قبل تاريخ شناخته شده است . کاشان در زمان ساسانيان منطقه اي آباد بوده است . اين شهر در دوره اسلامي نيز يکي از شهر هاي مهم و معروف عراق عجم بود به استناد جغرافي دانان اسلامي ، نام قديم کاشان چهل حصاران نيز بوده است .در سال 442 ه . ق طغرل اول سلجوقي بر شهرهاي بزرگ جبال عجم استيلا يافت. در سال 532 ه.ق ملک سلجوق بن محمد بن ملکشاه با سپاهيان خود به کاشان حمله برد و خرابي هاي زيادي به بار آورد . در سال 594 ه.ق يکي ديگر از سر داران سلطان تکش خوارزمشاه به نام مياجق که حاکم ري بود اينتاج را کشت و براي دست اندازي به فرمانروايي او به کاشان حمله برد و شهر را محاصره کرد ، بعد از مدتي که نتيجه اي حاصل نشد با مردم کاشان صلح کرد ولي سپاهيانش به رو ستاهاي اطراف کاشان خسارت زياد وارد کردند . بعد از در گذشت تکش ، به فرمان سلطان محمد خوارزمشاه (596ـ618 ه.ق) فرزندش رکن الدين به حکومت ري ، قم ، و کاشان منصوب گرديد .درسال 621 ه. ق در هنگام تاخت و تاز سپاهيان هلاکوخان در حدود کاشان ، خواجه نصير الدين طوسي که از ملتزمين رکاب خان مغول بود ، به احترام وجود بابا افضل الدين مرقي کاشاني را از کشت و کشتار مردم کاشان بازداشت و درسال (663ـ680 ه.ق) خواجه بهاء الدين محمد به حکومت اصفهان و کاشان منصوب شد . درسال 674 ه.ق هندوشاه نخجواني حاکم کاشان بود و در سال 757و 768 اين شهر جزو قلمرو آل مظفر بوده است .کاشان به کرات بر اثر زلزله ويران شده است . ا ز جمله در سال 1192 ه.ق در دوره سلطنت کريم خان زند بر اثر زلزله خسارت بسيار ديد . آخرين بار در سال 1260 ه. ق زلزله سختي کاشان را لرزاند و باعث ويراني روستاها وقصبات اطراف آن شد . شهر کاشان معماري ويژه بومي جالب توجهي دارد و آثار بناهاي تاريخي و مذهبي فراواني در آن جا مانده است .
مراکز تاريخي و باستاني
آرامگاه سهراب سپهري
سهراب سپهري شاعر عارف مشرب و طبيعت گراي معاصر است که در سال 1307 ه. ش در کاشان متولد شد و در سال 1359 ه.ش دار فاني را وداع گفت ؛ و در روستاي مشهد اردهال کاشان به خاک سپرده شد .سپهري شاعري است داراي شيوه اي خاص و اين خود امتيازي در خور توجه است . در شعر سپهري نو عي رمانتيسم زلال و شفاف انعکاس دارد . دل آزردگي اواز محيط را نيز مي توان در اشعارش ديد .
آرامگاه بابا افضل کا شاني
آرامگاه افضل الدين محمد بن حسن کاشاني ، فيلسوف و شاعرمعروف متوفاي 707 ه .ق در قريه مرق ، در 30 کيلو متري جنوب غربي کاشان واقع شده است .آرامگاه بابا افضل به شماره 373 ، در فهرست آثار تاريخي ايران به ثبت رسيده است . با وجود بررسي هاي فراواني که محققان و تذکره نويسان درباره تاريخ تولد و وفات افضل الدين به عمل آوردند ، متأسفانه تاريخ دقيق تولد و وفات زندگي وي تاکنون ناشناخته مانده است . اما آنچه از نظر محققان نزديک به يقين مي باشد اين است که حکيم در قرن ششم به دنياآمده و در قرن هفتم بدرودحيات گفته است .
آرامگاه محتشم کاشاني
کمال الدين سيد علي بن خواجه مير احمد کاشاني ، ملقب به شمس الشعراي کاشاني و متخلص به محتشم ، از شاعران اوايل عهد صفوي است. وفات وي در سال 996 ه. ق روي داده است .وي بيشتر به سرودن مدايح ، مراثي اهل بيت مي پرداخت وترکيب بند معروف شهداي کربلا از اوست . آرامگاه وي در يکي از محلات مرکزي شهر کاشان موسوم به کوي محتشم واقع شده است . يکي از مهمترين و معروفترين شعراي دوره صفوي ، محتشم کاشاني ، شاعر دربار شاه طهماسب بود .گرچه اين شاعر به روزگار جواني شعر مي گفت ، غزل سرايي مي نمود و حتي به مديحه گفتن نيز اهتمام کرد ، ولي بعد با ملاحظه تمايل ديني واحساسات شيعي در بارصفوي ، مو ضوع تازه اي پيش آورد و اشعاري در رثاي امامان شيعه سرود در اين سبک شهرت يافت ، به طوري که مي توان او را معروفترين شاعر مرثيه گوي ايران دانست ،گرچه شعراي معدودي قبل از او و تعداد زيادي هم بعد از اودر اين سبک سخن سرايي کرده اند . مرثيه دوازده بندي مولانا محتشم کاشاني ، تا به امروز لطف خود را که ناشي از صفا و صداقت حقيقي آن است از دست نداده است . مرثيه هاي مکرر تقليد شده ولي هيچکس نتوانسته برتر از آن بسرايد... شکواييه يازده بندي وي در رثاي برادرش عبدالغني هم که رابط ميان او و دربار هند بود معروف است . وفات او را به سال 996 هجري قمري به سن 91 سالگي اتفاق افتاد .
آرامگاه فيض کاشاني
آرامگاه ملا محمد حسن فيض کاشاني در سمت غربي شهر کاشان و حوالي دروازه فين ، مجاور قبرستان بزرگ و عمومي شهر واقع شده است. قبر فيض تا اواخر قرن گذشته برحسب وصيت او فاقد هر گونه بنايي بود. بناي فعلي آرامگاه ، از آثار فرهاد ميرزا معتمد الدوله ، فرزند عباس ميرزا نايب السلطنه است . تاريخ وفات فيض کاشاني در سال 1091 ه . ق و درسن84 سالگي وي بوده است.
مدرسه آقا بزرگ کاشان
مدرسه آقابزرگ کاشان مانند ديگر بناهاي اقليم گرم وخشک ايران، چهار ايواني است . صرف نظر از ساختمانهاي نوساز کاشان ، گنبد عظيم و دو مناره کاشي کاري شده مدرسه آقا بزرگ ، در حال حاضر نيز از بلندترين بناهاي تاريخي شهر است.
باغ و کاخ تاريخي فين
يکي از بناهاي مجلل و باارزش تاريخي استان اصفهان ، باغ فين کاشان است که در 6کيلومتري جنوب کاشان و در مجاورت روستاي فين قرار دارد . بناي باقي مانده کنوني باغ در دوران صفوي بر روي بناهايي است که از عهد آل بويه ساخته شده است و از لحاظ باغ آرايي و آب رساني اهميت ويژه اي دارد . اين باغ به علت قتل امير کبير در حمام کو چک آن که در سال 1268 ه. ق اتفاق افتاد ، معروف شده است . اين باغ نمو نه اي از کاخ هاي دوران صفوي است که در دوره هاي زنديه و قاجاريه ، الحاقاتي بدان افزوده شده است.
روستاي ابيانه
يکي از آبادي هاي معروف و خوش آب و هواي استان است که در دامنه شمال غربي کوه کرکس در 28 کيلومتري شهر نطنز قرار گرفته است. ساختار اجتماعي و معماري اين روستا ؛ به ويژه علاقه شديد مردم آن به حفظ آداب و رسوم و سنن قديمي بسيار جالب توجه است . ساختمانها ، ابنيه ي تاريخي و لباس اهالي همچنان بومي و بسيار ديدني است.
تپه هاي سيلک
در سه کيلومتري جنوب غربي کاشان (تپه هاي سيلک ) در حدود 4500 سال قبل از ميلاد اقوامي با تمدن جالب توجهي مي زيسته اند ؛ که وسايل کار آنها را بيشتر سنگ و استخوان تشکيل مي داده است . ظاهرا در 5500 سال پيش ، اين اقوام بر اثر ارتباط با مدنيت شوش ، نگارش خط را فرا گرفته اند و لوحه هاي گلي فراواني با قديمي ترين نوع اين خط ، در سيلک به يادگار گذاشته اند . تمدن اقوام تپه هاي سيلک در 2500 سال پيش ، مغلوب تمدن آريايي گرديد که آثار آنها در طبقات مختلف حفاري از قبيل ظروف لوله دار بلند با نقش اسب ، خورشيد ، اسلحه آهني ، شمشير و نيزه هاي بلند کشف شده است .
حمام عبدالرزاق خان
يکي از حمام هاي تاريخي کاشان حمام مشهور خان است . اين حمام که در مجمو عه بازار کاشان قرار دارد و صحن هاي وسيع و خزينه هاي متعدد گرم و سرد و استخر بزرگ دارد ، با سنگ مرمر سفيد و کاشي الوان تزئين شده است. بعضي از عناصر داخلي آن به مرور زمان و کم تو جهي در حال تخريب است . اين گرمابه با سردر کاشي کاري و جلوخان زيباي خود ازاهميت و ارزش تاريخي خاصي برخوردار است .
جاذبه هاي طبيعي
آب سرخ فريزهند
چشمه فريزهند به فاصله 78 کيلو متري جنوب کاشان قرار دارد . اطراف چشمه را رسوبات حاصله از جريان آب فرا گرفته است . آب اين چشمه از دسته آبهاي بي کربناته مخلوط همراه با گاز است و درمان بيماري هاي دستگاه گوارش ، کبد و مجاري صفراوي ، معده و روده اي و بيماريهاي تغذيه مؤثر است . به سبب وجود املاح آهن در ترکيبات آن ، در ازدياد تعداد گلبولهاي قرمز و مقدار هموگلو بين خون و در نتيجه ، در درمان انواع کم خوني مؤثر است .
غار نياسر کاشان
اين غار از عجا يب و نوادر آثار باستاني است. در حدود1800 تا 2000 سال قبل در دل کوه کرکس و بر فراز تپه هاي آهکي مشرف بر نياسر کاشان و احتمالا با مقاصد آييني و مذهبي به صورت تونل سنگي پر پيچ وخم با ابزارهاي ابتدايي کنده شده است . غار نياسر کاشان شامل مجموعه زيرزميني و پيچيده اي است که از راهروهاي تنگ و طولاني و اتاق ها و چاه هاي متعددي تشکيل شده و دسترسي به اعماق آنها بدون بهره گيري از وسايل پيشرفته امروزي ممکن نيست. اين غار که به سوراخ رئيس يا غار ويس شهرت دارد قرن ها نامکشوف ماند و در هيچ يک از متون تاريخي و آثارتحقيقي قرون اخير و به رغم ذکرساير بناهاي تاريخي منطقه نظير آتشکده نياسر (بنا شده توسط اردشير بابکان مؤسس سلسله ساسانيان ) مورد اشاره قرار نگرفته است. از شگفتي هاي اين غار انسان ساخت بودن آن است. کمبود هوا در هيچ نقطه اي از آن احساس نمي شود و حتي درعميق ترين نقاط آن عمل تهويه به طور طبيعي انجام مي گيرد . يکي از فرضيات در مورد منشاء تاريخي اين غار بيانگر اين است که در ساخت آتشکده نياسر از سنگ هاي تراشيده شده حاصل از کندن غار استفاده شده است. احتمالا زمان حفر غار پيشاز احداث آتشکده بوده است.
اماکن زيارتي و مذهبي
مسجد مير عماد
اين مسجد قديمي از بناهاي مهم تاريخ کاشان است که در جنوب بازار مس فروشان و در مقابل ميدان بازار واقع شده است و به همين جهت ، به مسجد ميدان نيز معروف است . بناي اين اثر تاريخي در زمان سلطنت سلطان جهان شاه قراقويونلو (841ـ 874 ه. ق )احداث شده است. بر طبق نوشته کتيبه سر در مسجد ، باني آن خواجه عماد الدين شيرواني در سال 868 ه. ق بوده است.
امام زاده حبيب بن موسي
اين بقعه در کوي پشت مشهد اردهال کاشان واقع شده است و از زيارتگاههاي معتبر و قديمي است ، که در زمان شاه عباس اول به علت انتساب اين امام زاده به دودمان صفويه ،مورد توجه بسيار قرار گرفته است .گفته مي شود که نسب اين امام زاده به يکي از اولاد حضرت امام محمد باقر (ع) و يا به يکي از اولاد حضرت امام موسي بن جعفر (ع)مي رسد. اين بقعه در نيمه قرن دوم قرن هفتم هجري قمري ساخته شده و اتاق مقبره آن حاوي تابوت و قبر امام زاده است.
امام زاده شاهزاده عيسي و يحيي
اين بنا درنزديکي مسجد ابيانه واقع شده و بر اساس زيارت نامه آن ، مدفن دو امام زاده ـ شاهزاده عيسي و شاهزاده يحيي ـ است . بناي اين امام زاده که احتمالا متعلق به قرن ششم هجري قمري است ، در اواخر دوران صفويه به وسيله بانويي خيرخواه تعمير شده و سنگ نوشته اي نيز دراين باره بر ديوار ايوان آن کار گذاشته شده است .
بقعه ابولؤلؤ (بابا شجاع الدين )
از بقاع مشهور ديگري که بسيار مورد قرار دارد ، مقبره ابولؤلؤ معروف به بابا شجاع الدين ، در شرق جاده فين است. اين بقعه ، صحن و سرا ، رواق و گنبدي مخروطي دارد که با کاشي هاي فيروزه اي و الوان پوشيده شده است . به گفته برخي از مؤلفين اسلامي ابولؤلؤ فيروز ، جوان صنعتگر از مردم فين کاشان بود که اعراب او را به بردگي به مدينه بردند و چون بر اثر تحمل شکنجه هاي فراوان به جان آمده بود ، از راه کينه جويي ، عمر خليفه دوم مسلمين را به قتل رساند . تاريخ بناي اوليه گنبد و بارگاه او معلوم نيست ؛ ولي بر کاشي هاي قبر تاريخ 777 ه. ق ديده مي شود که ضريح ساده چوبي آن را در برگرفته است .
منبع: مجله زائر/خ
