کودکان و تکالیف خانه

جلب همکاری کودکان در تمیز کردن خانه، تقریباً ناممکن است اما یکی از مهم‌ترین وظایفی است که باید آموخته شود، هر چند به دوره‌ای سخت و طولانی نیاز دارد. تمیز کردن خانه یکی از درگیری‌های اصلی در بسیاری از خانواده‌هاست به ویژه خانواده‌هایی که خیلی دیر آموزش این وظیفه‌ی مهم را آغاز می‌کنند. اگرچه والدین آستانه‌ی تحمل متفاوتی در روبه‌رو شدن با درهم ریختگی وسایل منزل دارند اما آموزش مرتب نگه‌داشتن محیط زندگی به کودکان بسیار ارزشمند است و در تمامی مراحل زندگی برای آنها مفید خواهد بود.
اگر برای نخستین بار از فرزند خود می‌خواهید که اتاقش را تمیز کند، از به کار بردن جمله‌هایی مانند «اتاقت را تمیز کن» اجتناب ورزید و به طور دقیق برای او مشخص کنید که منظور شما از تمیز کردن اتاق چیست. زیرا ممکن است سرپیچی فرزندتان از دستورها به دلیل نفهمیدن منظور شما باشد.
گاهی اوقات، کودکان مایلند به والدین خود کمک کنند ولی نمی‌توانند «چگونه؟» بنابراین، باید آنها را راهنمایی کرد. سارا (1) کودک دو سال و نیمه، مشغول بازی با یک ماشین در مهدکودک بود که معلم او از طریق پیانو علامتی داد که نشان دهنده‌ی تغییر فعالیت و آغاز یک بازی جدید بود. او گفت: «یک، دو، سه، وسایل خود را جمع کنید. به من کمک کنید من هم به شما کمک می‌کنم.» سارا ماشین را در سبد اسباب‌بازی گذاشت و بقیه را به معلم داد چون بازی دیگری غیر از نواختن پیانو در انتظارش بود که برای او جذابیت بیشتری داشت. خودداری سارا از ادامه‌ی مرتب کردن وسایل بازی، به دلیل تنبلی سارا نبود.
اکنون به نکته‌های کلیدی دیگری اشاره می‌کنیم که به کودک شما کمک می‌کند تا در تمیز کردن خانه با شما همکاری نماید:
1. مراقب رفتار خود باشید زیرا کودکان اغلب از رفتار والدین خود تقلید می‌کنند. ممکن است شما خیلی منظم باشید ولی همسرتان نامرتب باشد، کودک شما نیز لزوماً مرتب بودن را انتخاب نخواهد کرد، بنابراین در داشتن یک رفتار هماهنگ با همسرتان به توافق برسید.
2. حتی اگر فرزندی یک ساله دارید، درباره‌ی کارهایی که برای او انجام می‌دهید و کمکی که به او می‌کنید توضیح دهید، مثلاً، وقتی اسباب بازی او را در سبد اسباب‌بازی‌ها قرار می‌دهید به او بگویید: «می‌خواهم اتاق تو را مرتب کنم پس اسباب‌بازی‌هایت را سر جای خودش می‌گذارم، تو هم وقتی بازی خود را تمام کردی، آنها را در سبد بگذار». شما باید کلمات و مفاهیم آن را به کودک خود بیاموزید. این آموزش از طریق مثال و تکرار امکان‌پذیر خواهد بود. در این صورت، اگر دستوری به او دادید متوجه آن خواهد شد.
3. برای تفهیم ضرورت انجام دادن کاری در منزل، از داد و کتک زدن خودداری کنید. زورگویی چیزی به دانش کودک اضافه نمی‌کند. سعی کنید فرزندتان وظایفی را که در خانه دارد درک کند، بنابراین درخواست‌های خود را به گونه‌ای مشخص و واضح بیان کنید.
4. کارهای بزرگ را به چند بخش کوچک تقسیم کنید تا انجام آن برای کودک به سهولت میسر باشد. برای مثال، نخست به او بگویید کتاب‌هایش را مرتب کند. سپس کارهای دیگری از او بخواهید. مرتب کردن همه‌ی وسایل وظیفه‌ی بزرگی است که سبب ترس کودک خواهد شد.
5. قفسه‌ی کتاب، وسیله‌ی خوبی برای نگهداری اسباب‌بازی‌ها محسوب می‌شود و می‌تواند نظم و ترتیب را به ذهن کودک متبادر سازد. هر چه فضای مربوط به اسباب‌بازی‌ها کوچک‌تر باشد، مرتب کردن آنها آسان‌تر است.
6. کودکان به طور معمول آهسته کار می‌کنند. هرگز برای این که کارها با سرعت انجام شوند خودتان آنها را انجام ندهید همکاری فرزندتان در مرتب کردن خانه اهمیت بیشتری از سرعت انجام کارها دارد.
7. وقتی مشغول مرتب کردن خانه هستید تلویزیون را خاموش کنید تا تمرکز فرزندتان مختل نشود.
8. به فرزند خود بگویید: «اگر می‌خواهی نقاشی کنی اول باید وسایل خود را مرتب کنی». بدین ترتیب، فرزند شما به تدریج خواهد آموخت که وسایل خود را پس از هر بازی مرتب کند.
9. اگر می‌‎خواهید فرزندتان در مرتب کردن خانه به شما کمک کند، انتظار نداشته باشید که خانه آن‌گونه که سلیقه‌ی شماست مرتب شود. کودکان کم‌کم می‌آموزند که مرتب کردن خانه را به خوبی انجام دهند لذا از نارسایی کار آنها انتقاد نکنید.
10. کودکان خود را به خاطر مرتب بودن و کمک کردن تحسین کنید. این کار نباید فقط لفظی باشد بلکه او را در آغوش بگیرید و ببوسید تا احساس خود را نشان دهید.
11. در حضور دیگران از فرزند خود تعریف کنید که چگونه به شما کمک می‌کند.
12. اگر به خاطر این که فرزندتان به شما کمک نمی‌کند و می‌خواهید او را تنبیه کنید، به او می‌گویید: «برایت قصه نمی‌گویم» با این اصرار فرزندتان، از تنبیهی که در نظر گرفته‌اید منصرف نشوید زیرا در این صورت او برای هیچ یک از سخنان شما ارزش قائل نخواهد شد.
13. سعی کنید تمیز کردن اتاق را به صورت یک بازی انجام دهید و با فرزند خود در این مورد مسابقه دهید یا با آواز خواندن به انجام کار بپردازید.
14. هنگامی که میهمان دارید، پانزده دقیقه برای مرتب کردن خانه وقت تعیین کنید و به میهمانان بگویید همه‌ی اعضای خانواده‌ی ما در تمیز کردن خانه مشارکت می‌کنند.
15. هیچ کودکی علاقه ندارد به تنهایی اتاق خود را مرتب کند. سعی کنید این کار را به طور دسته‌جمعی انجام دهید تا فرزندتان از شما یاد بگیرد و از این که به شما کمک می‌کند لذت ببرد.
16. وقتی تمیز کردن خانه به پایان رسید، ارزش کار را به فرزند خود گوشزد کنید. مثلاً به او بگویید: «آیا خانه قشنگ‌تر نشده است؟» ، «آیا خواندن داستان در این اتاق مرتب لذت بیشتری ندارد؟»فرزند شما با این یادآوری‌ها در وضعیتی قرار می‌گیرد که ارزش مرتب بودن را درک می‌کند.

پی‌نوشت‌ها:

1. Sara.

منبع مقاله :
سیگل، الینور، سیگل، لیندا؛ (1393)، کلیدهای رویارویی با مشکلات رفتاری کودکان، ترجمه‌ی مسعود حاجی‌زاده، تهران: موسسه انتشارات صابرین، چاپ پانزدهم.