پيامدها و دستاوردهاي دفاع مقدس (3)

پيامدها و دستاوردهاي سياسي ـ فرهنگي ـ اقتصادي دفاع مقدس

32. احياي نقش مساجد در دفاع مقدس

مساجد و ائمه‌ي جماعات، از بدو ظهور اسلام در نشر معارف اسلامي و استحكام حكومت اسلامي بسيار نقش آفرين بوده‌اند. در دوران پيروزي انقلاب اسلامي و هشت سال دفاع مقدس، شاهد تأثير شگرف مساجد در معرفي انقلاب اسلامي و ساماندهي نيروها به ويژه بسيج مردمي در دوران دفاع مقدس و نشر و ترويج فرهنگ ايثار و شهادت بوديم، كه اهم آن‌ها عبارتند از:

1 ـ32. مسجد؛ اولين پايگاه حكومت اسلامي

هسته‌ي اوليه‌ي حكومت اسلامي در مسجد پي‌ريزي شده بود. زماني‌كه رسول اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ از مكه به مدينه هجرت كردند، با همكاري مهاجرين و انصار مسجد قبا را بنا نهادند و عملاً با احداث اين مسجد، بنيان حكومت اسلامي شكل گرفت. حضور رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ درمسجد و رسيدگي به امور مردم در كنار برگزاري نماز و عبادت، جلوه‌ي خاصي به مسجد بخشيده بود. مسجد، همچنين مركز تعليم و تربيت ديني مسلمانان و فراگيري اصول حكومت داري به ويژه عدالت بوده است، از اين رو قرآن كريم مي‌فرمايد:
«قُلْ اَمَرَ رَبّي بِالْقِسْطِ وَاَقيموُا وُجُوهَكُمْ عِنْدَ كُلّ مَسْجِدٍ وَّ ادْعُوهُ مُخْلِصينَ لَهُ الدّينَ»
«بگو: پروردگارم امر به عدالت كرده است، و توجه خويش را در هر مسجد و به هنگام عبادت به سوي او كنيد و او را بخوانيد؛ در حالي كه دين خود را براي او خالص گردانيده‌ايد.»

2ـ 32. مسجد، محور وحدت

پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ همزمان با احداث بناي مسجد قبا، درس مشاركت و همدلي را عملاً به مسلمانان آموختند؛ به گونه‌اي كه مهاجرين و انصار در احداث بناي مسجد دوشادوش هم كار مي‌كردند و صفا و صميميت بين آن‌ها روز به روز بيش‌تر مي‌شد. از اين رو مسجد، محور وحدت و همدلي بود و مسجد ضرار كه باعث تفرقه‌ي بين مؤمنان بود، ويران گرديد.
«وَّالَّذينَ اتَّخَذوُا مَسْجِداً ضِراراً وَّ كُفراً وَّ تَفْريقاً بَيْنَ الْمُؤْمِنينَ وَ اِرْصاداً لِّمَنْ حارَبَ اللهَ وَ رَسُولَه مِنْ قَبْلُ...»
«كساني هستند كه مسجدي ساختند براي زيان به مسلمانان و تقويت كفر و تفرقه افكني مؤمنان و كمينگاه براي كسي كه از پيش با خدا و پيامبرش مبارزه كرده بودند.»
بنابراين، مسجد ضرار اصلاً مسجد نبود، زيرا اصالت و حقيقت مسجد بر پايه‌ي‌ تقويت ايمان و وحدت بين مسلمانان است، نه تفرقه.

3 ـ32. مسجد، تنها رسانه‌ي مطمئن

مسجد در صدر اسلام تنها مركز اطلاع‌رساني به مردم بود. خبر، حوادث و پيشامدهاي مهم ـ مخصوصاً تصميم براي غزوات ـ در مسجد به مسلمانان اعلام مي‌شد. گاهي تصميمات مهم حكومتي در مسجد به اطلاع مردم مي‌رسيد. مسلمانان هم تنها خبري را صحيح و معتبر مي‌شمردند كه از طريق مساجد و ائمه‌ي جماعات منتشر مي‌شد.
مساجد، در دوران پيروزي انقلاب اسلامي نقش اوليه‌ي خود را بازيافتند؛ به طوري كه خبرهاي مهم انقلاب اسلامي ـ به ويژه اعلاميه‌ها و پيام‌هاي امام خميني( رحمت الله علیه ) ـ از طريق مساجد به نيروهاي انقلابي مي‌رسيد. همچنين در دوران دفاع مقدس، نيازهاي جبهه ـ اعم از نيرو و امكانات و تداركات و پشتيباني ـ از طريق مساجد به اطلاع امت شهيد پرور مي‌رسيد، و مردم هم عاشقانه در حد توان اقلام مورد نياز جبهه‌ها را تأمين مي‌كردند و زيباترين مشاركت مدني و ديني را با اين عمل به نمايش مي‌گذاشتند.
همچنين خبر اعزام نيروهاي بسيجي از مسجد به اطلاع نمازگزاران مي‌رسيد و زن و مرد خود را براي بدرقه‌اي با شكوه آماده مي‌كردند و با قرآن و دسته‌هاي گل و يا دستمال و پارچه‌هاي يادگاري، مراسم بدرقه را آذين مي‌بستند.
همچنين خبر شهادت بسيجي‌هاي مسجد و مراسم تشييع پيكر آن عزيزان، از طريق روحاني مسجد و اعضاي هيأت امنا و پايگاه بسيج مسجد به مردم اطلاع داده مي‌شد و همگان با حضوري معنوي و ديدگاني اشك‌آلود، در مراسم تشييع و تدفين شهدا شركت مي‌كردند و تشكر و قدرداني خود را از اين طريق به حماسه آفرينان دفاع مقدس ابراز مي‌داشتند.
امروزه عنصر مهم در اطلاع‌رساني، صدق راوي و حقيقت خبر است، كه حتي بنگاه‌هاي عظيم خبري جهان را با چالش جدي مخاطبان مواجه كرده است، اما قداست مسجد و پيشينه‌ي تاريخي آن، اعتماد همگان به ويژه نمازگزاران را به صداقت خبررساني مساجد افزوده است و به صراحت مي‌توان گفت كه مساجد سالم‌ترين مراكز خبررساني به مردم هستند.

4 ـ32. مسجد و روحانيت

اگر چه بايد در مقاله‌اي مستقل به نقش مهم روحانيت در دفاع مقدس پرداخت، اما در اين جا به مناسبت مساجد، بايد اشاره‌اي به نقش ارزنده‌ي آنان نمود؛ به طوري كه رابطه‌ي مسجد با روحانيت مثل رابطه‌ي جسم با روح است. بالندگي و فعاليت چشمگير مساجد در دوران انقلاب و هشت سال دفاع مقدس، مرهون زحمات و هدايتگري‌هاي خالصانه‌ي روحانيت است. اگر مساجد مراكز اطلاع‌رساني بودند، در واقع اساس اين اطلاع‌رساني، روحاني مسجد بوده است. زبان صادقانه و جذاب روحانيت و تأثيرگذاري عميق آن در افكار عمومي مردم، از نكات مهم تبليغ و اطلاع‌رساني در نظام جمهوري اسلامي است، كه كم‌تر مورد توجه قرار گرفته است.
روحاني صادق و فداكار، نه‌تنها مردم را به مبارزه با رژيم طاغوت و حضور در صحنه‌هاي انقلاب دعوت مي‌كرد، بلكه خود پيشاپيش همه در ميدان نبرد حاضر بود. پيروزي انقلاب اسلامي مرهون روشنگري‌ها و هدايت ظريف روحانيان بود، كه به عنوان نمايندگان امين و مخلص انقلاب در دل‌هاي مردم مي‌درخشيدند.
همچنين در دوران دفاع مقدس، نقش و حضور فعال روحانيت از سنگر مساجد تا سنگر جبهه‌هاي غرب و جنوب كشور، از صفحات زرين كتاب تاريخ دفاع مقدس است؛ حتي عبور داوطلبانه از ميادين مين و پيشتازي در شهادت، قداستي جاودانه به روحانيت فداكار بخشيده است.
همدلي و همزباني روحانيت در تاريخ انقلاب اسلامي و دفاع مقدس، از اسرار ناگشوده‌اي است كه هنوز نسل حاضر ما از آن اطلاع روشن و كافي ندارد. اگر اين راز خوب كشف شود، در واقع راه نشر ارزش‌هاي دفاع مقدس هم كشف مي‌گردد و آن حفظ پيوند معنوي مسجد با روحانيت است كه عدم اهتمام به آن، چالش‌هايي جدي را متوجه نظام جمهوري اسلامي خواهد كرد.

5 ـ32. تربيت نيروهاي مبارز

مسجد، مدرسه‌ي تعليم و تربيت نيروهاي مبارز و انقلابي بوده است. وقتي دين‌ستيزي در مراكز علمي و دانشگاهي كشور مورد توجه رژيم طاغوت قرار گرفت و حتي بقاي حكومت ننگين خود را در انحراف جوانان و ديانت‌زدايي در مدارس و دانشگاه‌هاي كشور ديد، از هر اقدامي كه جوانان را به دين و روحانيت بدبين كند، دريغ ننمود. در اين راستا، گرايش جوانان مؤمن و خدا جو به مساجد و وعظ روحانيت، شتاب بيش‌تري گرفت؛ تا جايي كه جوانان انقلابي كه به نداي امام خميني( رحمت الله علیه ) لبيك گفته، انقلاب عظيم اسلامي را در ايران به پيروزي رساندند، همگي تربيت شدگان مساجد و روحانيت آگاه و انقلابي بوده‌اند.
همچنين حضور مستمر و چشمگير جوانان و نوجوانان فداكار و مؤمن در جبهه‌هاي نبرد و مقاومت و پايداري هشت ساله‌ي آنان در برابر دشمن خطرناكي چون صدام، مرهون تربيت معنوي و اخلاقي مساجد كشور بوده است.
امروز مسؤولان كشور براي حفظ هويت ديني و معنوي انقلاب، بايد به مساجد اهتمامي ويژه كنند و نقش كارساز و مؤثر دوران انقلاب و دفاع مقدس را به آن بازگردانند. غفلت از مساجد و نقش آن در تداوم ارزش‌هاي انقلاب اسلامي، در واقع كمك به نقشه‌هاي شوم دشمن در تخريب نقش مساجد و روحانيت است؛ چنان كه امام خميني( رحمت الله علیه ) فرمودند:
«اين‌ها از مساجد بد ديدند؛ خصوصاً در اين دو سه سال اخير، مسجد يك محلي بود كه مردم را به نهضت و قيام بر ضد ظلم تهييج كرد. اين‌ها مي‌خواهند اين سنگر را بگيرند.»
«امروز ما براي تربيت نيروهايي كه انقلاب و دستاوردهاي خونبار آن را حفظ كنند، نياز مبرم به مسجد و اصول تربيتي روحانيت همانند گذشته داريم.»
«اين مساجد بايد مركز تربيت صحيح باشد، و مساجد بحمدالله اكثراً اين طوري است. اشخاصي كه در مسجد مي‌روند، بايد تربيت بشوند به تربيت‌هاي اسلامي. مساجد را خالي نگذاريد. آن‌هايي كه مي‌خواهند نقشه بكشند و شما را دور كنند از مساجد، دور كنند از مراكز تعليم وتربيت، آن‌ها دشمن شما هستند.»

6 ـ32. تشكيل بسيج مردمي

پس از تشكيل بسيج به فرمان امام خميني( رحمت الله علیه ) در 5 آذر 1358، مساجد به عنوان بهترين نماد حضور مردم، اولين پايگاه‌هاي بسيج را به خود اختصاص دادند. نمازگزاران خدا جو و متعهد و انقلابي، به منظور حضور نظامي و ارايه‌ي فعاليت‌ها و مهارت‌هاي علمي و هنري و تبليغي خود، استقبال قابل توجهي از پايگاه‌هاي بسيج مساجد نمودند.
زماني‌كه نقش مساجد در شناسايي و اعزام نيروهاي مستعد پررنگ‌تر شد، جوانان عاشق جبهه حضور مؤثري در پايگاه‌هاي بسيج يافتند، و هر يك با ارايه‌‌ي توانمندي‌هاي رزمي و تخصصي، آمادگي خود را براي حضور در جبهه‌هاي نبرد اعلام ‌داشتند.
از نكات قابل توجه اين‌ است كه نيروهاي رزمنده به هنگام اعزام، به اعضاي خانواده‌ي خود سفارش مي‌كردند كه جاي خالي آن‌ها را در مسجد و پايگاه بسيج پر كنند و شهدا نيز در وصيت‌‌نامه‌هاي خود كراراً سفارش امام خميني( رحمت الله علیه ) را درباره‌ي مسجد به خانواده‌ها و بستگان خود گوشزد مي‌كردند كه: «مسجد سنگر است؛ سنگرها را حفظ كنيد.»

7 ـ32. پايگاه تبليغ انقلاب اسلامي و دفاع مقدس

مساجد از مراكز مهم تبليغ جهاني انقلاب اسلامي و ارزش‌هاي دفاع مقدس به شمار مي‌آيند. نگاهي گذرا به دوران انقلاب اسلامي، نشان مي‌دهد كه مردم حقايق انقلاب اسلامي و حوادث جهاني را از طريق مساجد دنبال مي‌كردند. مسؤولان و شخصيت‌هاي سياسي و مذهبي انقلاب، از طريق مساجد با مردم ارتباط داشتند و مطالب گفتني را به مردم منتقل مي‌نمودند.
در دوران دفاع مقدس هم حوادث جبهه‌ها و پيامدهاي سياسي و اجتماعي عمليات رزمندگان، بيش‌تر از تريبون‌هاي مساجد براي مردم تبيين مي‌شد؛ حتي فرماندهان مؤثر دفاع مقدس پس از انجام عمليات‌هاي مهم، در مساجد حضور پيدا مي‌كردند، و درباره‌ي چگونگي عمليات‌ها و دستاوردهاي آن ـ به ويژه تأثير آن در تحولات منطقه‌اي و جهاني ـ سخن مي‌گفتند و مردم هم سخنان پرشور آنان را به‌عنوان سفيران صادق دفاع مقدس، به جان و دل مي‌سپردند و براي ديگران نقل مي‌كردند.

8 ـ 32. جمع آوري كمك‌هاي مردمي توسط مساجد

مساجد در دوران دفاع مقدس از جمله مراكز مهم اعلام اقلام مورد نياز جبهه‌ها و نيز محل جمع‌آوري كمك‌هاي مردمي بودند. صرف نظر از ارزش مادي كمك‌هاي مردمي كه در خور توجه است، حضور معنوي آحاد مختلف مردم در امر كمك‌رساني به جبهه‌ها شگفت‌آور بود. پيرمردي را مي‌بيني كه انگشتر يادگاري پدرش را به عنوان با ارزش‌ترين متاع زندگاني خود تقديم رزمندگان مي‌نمايد و از اين كه به دليل كهولت سن توان حضور در جبهه‌ها را ندارد، گريه مي‌كند؛ يا پيرزني را مي‌بيني كه با اهداي چند تخم مرغ محلي، خود را در دفاع مقدس سهيم مي‌داند؛ يا كودكي خردسال كه قلك خود را به همراه نامه‌اي براي رزمندگان به مسجد مي‌آورد؛ يا مادراني كه هنر دستي و خياطي خود را تقديم مي‌كنند؛ يا نوعروساني كه جهيزيه‌ي خود را در شب اول عروسي به ستاد كمك‌هاي مردمي تحويل مي‌دهند؛ و ده‌ها مورد ديگر، كه شگفت‌انگيزترين جلوه‌هاي ايثار و حماسه‌ي اين ملت در تاريخ دفاع مقدس است.
از آن مهم‌تر، هنگامي‌كه دشمن بعثي از نبرد رو يا رو با رزمندگان اسلام در جبهه‌ها درمانده مي‌شد و ددمنشانه مناطق مسكوني، آموزشي و مراكز درماني را مورد حملات شديد هوايي و موشكي خود قرار مي‌داد، مردم سراسيمه براي اهداي خون و ... به بيمارستان‌ها مراجعه مي‌كردند.
اين حركت‌هاي خدا پسندانه و ايثارگرانه‌ي مردم، موجب دلگرمي رزمندگان و فرماندهان و مسؤولان كشور مي‌شد؛ تا جايي‌كه احساس مسؤوليت و انگيزه براي احقاق حقوق مردم و تنبيه متجاوزان در آنان تقويت مي‌گرديد.
تجلي ايثار و ايمان ملت خداجوي ايران در مساجد، مصداق اين حديث نوراني نبي اكرم(صلي الله عليه و آله) است كه فرمودند: «المسجد بيت كل تقي»
خداي متعال هم عنايت و رحمت واسعه‌ي خود را چون باران بهاري بر دل‌هاي خرم و سرسبز مردان و زنان ما نازل كرد، تا حماسه‌اي ماندني و خواندني را در تاريخ دفاع مقدس رقم بزنند و بر افتخار دفتر مجاهدان و پاكبازان راه خون و شهادت بيفزايند و ابواب فضل الهي را بر روي بندگانش بگشايند.

9 ـ 32. ترويج فرهنگ ايثار و شهادت

يكي از تأثيرات مهم مساجد در دوران دفاع مقدس، ترويج فرهنگ ايثار و شهادت بود. عمدتاً تشييع شهدا از مساجد محله‌ها شروع مي‌شد و آحاد مردم با حضور بستگان و نزديكان شهدا در مساجد، محفلي روحاني و معنوي را برپا مي‌نمودند و با توسل به ائمه‌ي معصومين(عليهم‌السلام) و ارواح شهدا، براي پيروزي رزمندگان و رسوايي دشمنان اسلام، خالصانه دعا مي‌كردند.
همچنين برگزاري مراسم شهدا در مساجد و دعوت از سخنرانان و صاحب نظران، از فعاليت‌هاي مهم روحاني و بسيج مساجد به حساب مي‌آمد. تشريح فرهنگ ايثار و شهادت و معرفي ويژگي‌هاي اخلاقي و اجتماعي شهدا، تأثير به سزايي در روحيه‌ي مردم به‌ويژه جوانان داشت.
بسياري از ابعاد شخصيتي و اخلاقي رزمندگان، پس از شهادت آنان براي مردم بازگو مي‌شد و حتي نزديكان رزمندگان بعد از شهادت عزيرانشان متوجه مي‌شدند كه چه افراد بزرگواري براي شهادت گلچين شده‌اند، و خداوند خريدار جان عاشقاني است كه جز به وصال او نمي‌انديشند و در آتش فراق او مي‌سوزند.
به قول حافظ:
اي گل تو دوش داغ صبوحي چشيده‌اي
مـــا آن شـقـايـقيــم كـه با داغ زاده‌ايـم
رزمندگان ما مصداق اين حديث قدسي بوده‌اند: «اوليائي تحت قبائي».
يعني دوستان واقعي من تحت پوشش محبت من هستند و در بين مردم گمنام و ناشناخته‌اند؛ غبار فروتني بر چهره‌ي آنان نشسته است و دوست ندارند كسي از آن‌ها تعريف كند. بر خلاف ما كه دوست داريم همه از ما ـ راست يا دروغ ـ تعريف كنند، آنان تعريف خود را خلاف بندگي و عبوديت مي‌دانستند، و حتي دوستاني كه آنان را مي‌شناختند، راضي نبودند كه چيزي در وصف آن‌ها بگويند. اما بعد از شهادت كه دوستان و همرزمان از خصوصيات اخلاقي و سلوك عرفاني و حماسه آفريني‌هاي آنان سخن مي‌گفتند، همه در حيرت فرو مي‌رفتند كه چگونه با اين عمر كوتاه و سن كم به آن مقامات بلند معنوي و عرفاني نايل آمدند.
بيان اوصاف و خاطرات شهدا در مساجد، تأثير الگويي فراواني در جوانان داشت و يكي از عوامل مهم تشويق آنان جهت اعزام به جبهه‌ها بود.
افسوس كه بعد از دفاع مقدس اين استوانه‌هاي ايمان و شهادت فراموش شده‌اند و بعضاً با ياد و آثار آنان هم برخوردي مصرفي با ذائقه‌ي روزمرّگي مي‌شود، و مساجد رفته رفته از طنين حماسه‌ي آنان بي‌بهره مي‌شوند و فرهنگ عافيت جويانه، طعنه به ميراث خونبار آنان مي‌زند، و باغبان ناشي، گل را به جاي خار وجين مي‌كند.
در آن باغي كه گلچين باغبان است
فغــــان بلبـلان بر آسمـــــان اسـت

10 ـ32. نقش مساجد در نشر ارزش‌هاي دفاع مقدس

مساجد پس از دوران دفاع مقدس نقش مهمي در نشر ارزش‌هاي دفاع مقدس و انتقال پيام شهيدان پيدا كردند. برگزاري مراسم سالگرد شهدا‌، برپايي نمايشگاه‌ها، تهيه‌ي روزنامه‌هاي ديواري و تبليغات عمومي، از جمله فعاليت‌هاي مساجد پس از دفاع مقدس محسوب مي‌شود.
شهيدان درباره‌ي مسجد سفارش‌هاي فراوان نموده‌اند؛ از آن جمله: راه ما را با حضور در مساجد ادامه دهيد. شهيدان، شب وروز به روي گلدسته‌هاي مساجد نشسته و هنگام اذان به درب مسجد مي‌نگرند كه كدام يك از دوستانشان در نماز جماعت حاضر مي‌شوند. شهيدان، نام بچه‌هاي مسجد را نوشته‌ و نزد امام حسين ـ عليه السلام ـ مي‌برند، تا آن‌ها را به عنوان شيعه‌ي واقعي خود انتخاب كند و اعمالشان را تأييد نمايد.
شهيدي ديگر در وصيت‌نامه‌ي خود مي‌نويسد: نام و خاطره‌ي ما را در مساجد زنده نگه داريد، زيرا ما در مساجد با حقايق دين و عاشورا آشنا شديم. در مسجد جز ياد خدا همه چيز فراموش مي‌شود، و راز اين آيه در مسجد مي‌فهميم:
«وَ اَنَّ الْمَساجِدَ لِلِّه فَلا تَدْعُوا مَعَ اللهِ اَحَداً».
و همانا مساجد از آن خداست. پس هيچ كس را با خدا نخوانيد.
با توجه به سفارش‌هاي شهدا، متوليان امور بايد مساجد را همان گونه كه در دوران دفاع مقدس محور اصلي فعاليت‌هاي فرهنگي مربوط به جنگ بود، اينك نيز مركز اصلي نشر ارزش‌هاي دفاع مقدس بدانند و با برنامه ريزي درست و بلند مدت، نقش مساجد را در تداوم راه شهيدان نهادينه كنند.
همان گونه كه مساجد و روحانيت در پيدايش ارزش‌هاي انقلاب و دفاع مقدس نقش قابل توجهي داشتند،‌ اينك در حفظ و نشر ارزش‌ها و حماسه‌هاي دوران دفاع مقدس هم نقش كليدي و حساسي به عهده دارند، از اين رو براي آن كه مساجد در اين زمينه به كارآمدي خود برسند، توجه به موارد زير ضروري است:
الف. تحقق مردم سالاري ديني در مساجد
يكي از بسترهاي عيني پيوند دين با مردم، مسجد است. از اين رو، زماني مردم سالاري ديني در كشور تحقق عيني پيدا مي‌كند كه مسؤولان و كارگزاران كشور، مساجد را مظهر پيوند علايق و آموزه‌هاي ديني با مردم بدانند،‌ و ائمه‌ي جماعات را به عنوان زبان گوياي مطالبات مردم بشناسند، و ارتباط خود را با مردم از طريق مساجد نهادينه كنند و حضور در مساجد را به عنوان استماع مطالبات مردم و رفع نيازهاي آنان مغتنم بشمارند.
ب. مسجد؛ مركز فعاليت‌هاي فرهنگي
لازم است كارهاي فرهنگي و تبليغات ديني با محوريت مساجد انجام شود؛ بودجه و سرمايه‌هاي فرهنگي در اختيار مساجد قرار گيرد؛ و بر اساس روز شمار انقلاب و دفاع مقدس، مجالس تبليغي و علمي، با شكوه هر چه تمام‌تر در مساجد برگزار گردد.
ج. مسجد؛ مركز مطالبات مردم
وقتي مسجد به عنوان بنيادي‌ترين نهاد ديني و مدني تحكيم يابد، آحاد مردم به مساجد هجوم مي‌آورند، زيرا در كنار نيازهاي معنوي و عبادي، مطالبات مادي و روزمره‌ي خود را نيز از طريق مساجد تأمين شده مي‌دانند.
د. مسجد و پيوند دين با سياست
پيوند دين با سياست با شعار تحقق پيدا نمي‌كند. مساجد در طول تاريخ فعاليت خود نشان داده‌اند كه براي راهبردي كردن اتحاد دين و سياست، نقش اول را به‌عهده دارند. بسياري از شاهان براي مشروع جلوه دادن حكومت خود، در ظاهر به مساجد و روحانيت نزديك مي‌شدند؛ در حالي‌كه انقلاب اسلامي ما ماهيتي ديني دارد و بايد پيوند باطني خود را با مساجد حفظ كند. اگر انقلاب اسلامي بخواهد هويت ديني خود را منهاي مساجد دنبال كند، عملاً در چالش سكولاريسم گرفتار خواهد شد.
ه‍ . مسجد؛ محل پيوند نسل امروز با فردا
مساجد، همان طور كه خانه‌ي رزمندگان و شهيدان در دوران دفاع مقدس بودند، امروز بهترين كانون ديني و فرهنگي براي نشر ارزش‌ها و اهداف والاي آنان به حساب مي‌آيند. اگر مسؤولان دفاع مقدس،‌ مساجد را به عنوان مجاري انتقال ارزش‌هاي دفاع مقدس مورد توجه قرار دهند و به جاي ريختن بودجه‌هاي كلان در هاضمه‌ي هنر مدرنيته، استعدادهاي هنري و ادبي بسيجيان عزيز در پايگاه‌هاي مساجد و نمازگزاران خلاق را شكوفا كنند، درحقيقت پيوندي جاودانه بين نسل امروز و فردا و ارزش‌هاي دفاع مقدس ايجاد خواهند كرد. در آن صورت، آحاد مردم همان طور كه حادثه‌ي عاشورا را در گنجينه‌ي تاريخ خود حفظ نموده‌اند، به همان شكل وقايع هشت سال دفاع مقدس را بخشي از اعتقادات خود دانسته، آن را جاودانه در سينه‌ي تاريخ اين ملت خواهند داشت.

دستاوردهاي بين المللي و منطقه‌اي دفاع مقدس

1. تثبيت اقتدار جمهوري اسلامي ايران

جمهوري اسلامي ايران ناخود آگاه به جنگي تمام عيار فراخوانده شد كه بر اساس پيش بيني كارشناسان نظامي و سياسي، توان مقابله‌ي ايران سه روزه بود. اما پس از هشت سال دفاع دليرانه‌ي رزمندگان،‌ نه‌تنها دشمن نتوانست يك وجب از خاك كشورمان را اشغال كند، بلكه در اوج درماندگي و عجز قرار گرفت، و همگان به عظمت، پايداري و اقتدار جمهوري اسلامي ايران اعتراف نمودند. امام راحل( رحمت الله علیه ) در اين باره فرمودند: «ما در جنگ ريشه‌هاي انقلاب پربار اسلامي‌مان را محكم كرديم.»
تحقيقاً اگر امريكا طي هشت سال، اقتدار ملت ما را نديده بود، در سال 2003 به جاي حمله به عراق،‌ ايران را مورد حمله قرار مي‌داد. اما آنچه كه همواره موجب انصراف دشمن از حمله شده، تثبيت اقتدار جمهوري اسلامي ايران در دوران دفاع مقدس بوده است.

2. تضمين استقلال كشور

كشوري كه مقتدر است، استقلال دارد. دشمن بعثي طي هشت سال، استقلال و آزادي ما را به چالش كشاند، اما با اثبات اقتدار نظام توسط رزمندگان،‌ استقلال كشور نيز تضمين شد. اگر همه‌ي آحاد ملت و به‌خصوص احزاب سياسي كشور، استقلال و آزادي ايران اسلامي را مرهون مجاهدت رزمندگان و خون مقدس شهدا ندانند، مي‌توان گفت با الفباي سياست آشنايي ندارند.

3. تولد استراتژي نوين دفاعي

امروزه استراتژي‌هاي دفاعي و تهاجمي بر اساس مباني كلاسيك و علوم نظامي تعريف مي‌شوند؛‌ اما در دفاع مقدس،‌ دنيا با شكلي از دفاع مواجه شد كه نيروي انساني و اراده‌ي دروني او نقش اول را در دفاع داشت. عنصر ايمان و عشق به خداي متعال، امروزه مقوله‌اي است كه در محافل علمي و نظامي جهان به عنوان يك استراتژي نوين مورد مطالعه است.

4. ايجاد الگوي مبارزه با قدرت‌هاي بزرگ

از بركات هشت سال دفاع مقدس، ارايه‌ي الگويي از مبارزه براي كشورهاي اسلامي و جهان مستضعفان است. امام راحل( رحمت الله علیه )، يكي از بركات جنگ را الگوگيري كشورهايي چون فلسطين،‌ افغانستان و ... در مبارزه عليه ستمگران و سلطه‌گران دانسته‌اند. اينك به بركت دفاع مقدس، كابوس شكست‌ناپذيري قدرت‌هاي بزرگ در اذهان جهانيان شكسته شده است؛ به طوري كه امام راحل( رحمت الله علیه ) فرمودند: «ما در جنگ، ابهت دو ابر قدرت شرق و غرب را شكستيم.»

5. اثبات مظلوميت ايران در جهان

جمهوري اسلامي ايران كه مورد هجوم ناجوانمردانه‌ي دشمن قرار گرفته بود، فرياد مظلوميت خود را به گوش جهانيان و مجامع بين المللي رسانده بود، ولي توجه جدي به خواسته‌هاي ايران نمي‌شد؛ گويي همگان مي‌خواستند صدام پيروز ميدان شود، اما صدور قطعنامه‌ي 598 و اعلاميه‌ي دبيركل وقت سازمان ملل و نيز تجاوز عراق به كويت كه اعتراف رسانه‌ها و كشورهاي مختلف مبني بر متجاوز بودن عراق را در پي داشت، سند مظلوميت جمهوري اسلامي ايران را امضا نمود و همگان به حقانيت ايران اعتراف كردند.

6. رشد روابط سياسي و ديپلماسي با كشورها

وقتي كشورهاي جهان، به ويژه كشورهاي منطقه، اقتدار و ثبات نظام جمهوري اسلامي را در دوران دفاع مقدس مشاهده كردند، خواهان توسعه‌ي روابط همه جانبه با ايران اسلامي شدند. حتي كشورهايي كه تحت تأثير تبليغات دروغين استكبار جهاني قرار گرفته بودند، در دوران دفاع مقدس دريافتند كه انقلاب اسلامي، نه‌تنها قابل شكست نيست، بلكه ريشه در اعتقادات ديني و مذهبي مردم دارد.
حجم فعاليت ديپلماسي و تردد نمايندگان سياسي كشورها، به ويژه هنگامي كه رژيم عراق به كويت حمله كرد، رشد قابل ملاحظه‌اي يافت؛ حتي اعتراف بعضي از كشورها به حمايت از صدام در جنگ و متجاوز بودن رژيم عراق، از جمله مباحث ديدارهاي ديپلماسي بوده است.

7. اعتقاد به نقش ایران در تأمین امنیت منطقه

در دوران دفاع مقدس، همه ي کارشناسان مسایل استراتژیك به این نتیجه رسیدند که تأمین امنیت منطقه ي خاورمیانه ، به ویژه خطوط کشتیراني در خلیج فارس، بدون حضور کشور قدرتمندي مثل ایران ممکن نیست، از این رو به کشورهاي متبوع خود توصیه مي کردند که نقش ایران را در تضمین امنیت منطقه نادیده نگیرند. همین امر سبب شد که کشورهاي منطقه به ویژه همسایگان در معادلات سیاسي و روابط منطقه اي خود، این موضوع را مورد توجه قرار دهند و ایران اسلامي را محور امنیتي منطقه قلمداد کنند.

٨. اثبات کار آمدي دین اسلام

همه ي کارشناسان مباحث استراتژیك و سیاسي در دوران دفاع مقدس اعتراف کردند که ایران با بهره گیري از تعالیم و آموزه هاي دیني ، توانست جوانان را براي دفاعي همه جانبه بسیج کند و بار دیگر ثابت نماید که عنصر دین و عشق به خدا، مي تواند جبهه اي مستحکم و نفوذناپذیر به وجود آورد که طي هشت سال در برابر تهاجم همه جانب هي دشمن مقاومت کند. به راستي اندیشه ي دفاعي امام راحل( رحمت الله علیه ) که ایدئولوژي مقاومت رزمندگان و ملت شهید پرور بود، برخاسته از متن قرآن و سیره ي نبوي و علوي بود. توانایي این اندیشه در هدایت و فرماندهي همه ي زوایاي دفاع مقدس، در واقع کار آمدي دین اسلام را به اثبات رسانده است و بر فرضی هي کساني که مدیریت دیني را در برابر مدیریت علمي مدرن، ناکارآمد جلوه مي دادند، عملاً خط بطلان کشیده است.

٩. شکست اهداف زمان بندي شده ي اسراییل در خاورمیانه

اسراییل غاصب که براي منطقه ي خاورمیانه خواب و خیال درازي دیده بود، با ظهور انقلاب اسلامي در منطقه و عبور از چالش عظیم جنگ تحمیلي، با خطر شکست مواجه گردیده و در گرداب انتفاض هي فلسطین گرفتار شده و تمامي اهداف شیطاني اش عقیم مانده است. موج اسلام خواهي که به تعبیر امام راحل( رحمت الله علیه ) برخاسته از جنگ هشت ساله است، خشم و نفرت عمومي جهان به ویژه مسلمانان را علیه اسراییل جنایتکار برانگیخته است.

١٠ . شکست استراتژي مهار دو جانبه ي امریکا

امریکا با اعلان بي طرفي، در آغاز جنگ سعي داشت که دو کشور ایران و عراق را در چنگ خود داشته باشد. ماجراي مك فارلین و ایران گیت در راستاي استراتژي مهار دو جانبه بود، اما امریکا عملاً با شکست مواجه شد و با جانبداري و حمایت همه جانبه از عراق، در صف دشمنان ما قرار گرفت و سرانجام کار را به جایي رساند که امریکا صدام را در حمله به کویت عامل بحران منطقه و مخالف منافع استراتژیك خود تشخیص داد و با لشکر کشي به عراق، در صدد رفع این بحران بر آمد و ایران اسلامي سرافراز و استوار باقي ماند و با ثبات تر از گذشته به عنوان کشوري بزرگ و مقتدر، نقشي حیاتي در تضمین امنیت منطقه پیدا کرد.

١١ . ارزیابي عملکرد سازمان هاي بین المللي و منطقه اي

یکي از نتایج بین المللي و منطقه اي دفاع مقدس، ارزیابي عملکرد سازما نها و نهادهاي بین المللي به ویژه شوراي امنیت سازمان ملل است که وظیفه ي مستقیم تأمین امنیت و صلح جهاني را بر عهده دارد. متأسفانه، عملکرد سازمان ملل متحد طي هشت سال تجاوز عراق به ایران، نشان داد که این سازمان قدرت تصمیم گیري عادلانه در حل مناقشات جهاني را ندارد و حتي در مقاطعي با جانبداري از عراق، اصل بي طرفي را نقص کرد و حیثیت بین المللي خود را خدشه دار نمود، و عملاً نشان داد که تحت نفوذ قدرت هاي سلطه گر جهاني است و قدرت تصمیم گیري مستقل را ندارد.
رجوع به کتاب هایي که قطعنامه هاي صادر شده از سوي شوراي امنیت سازمان ملل را بررسي و تحلیل کرد هاند، به خوبي نشان مي دهد که این سازمان بیش تر در خدمت منافع قدر تهاي بزرگ است و عدالت و صداقت و دفاع از حقوق مل تهاي مظلوم که فلسف هي وجودي آن است به فراموشي سپرده شده است.

١٢ . مطرح شدن بیش تر انقلاب اسلامي در سطح جهاني

یکي از توطئه هاي امپریالیسم در قبال انقلاب اسلامي، این بوده و هست که آن را از لحاظ خبري و پیا مرساني محاصره کند و با استفاده از کلی هي شبکه هاي خبررساني که در اختیار دارد، از رسیدن صداي انقلاب ایران به گوش ستمدیدگان جهان جلوگیري نماید و اگر قرار باشد خبري در جهان درباره ي ایران نقل شود ، همان باشد که خود آ نها نقل م يکنند.
اما جنگ تحمیلي تا حدودي این محاصره را شکست و مردم جهان با حداقل اخباري که از این انقلاب اسلامي » : جنگ به گوششان م يرسید، این مسأله برایشان به صراحت مطرح م يشد که «. است که مي جنگد مقاومت هشت ساله ي ایران در جنگ تحمیلي، این حقیقت را براي مردم جهان جلوه گر ساخته «. انقلاب اسلامي تسلی مپذیر نیست » : است که باید توجه داشته باشیم که بیش ترین تلاش ابر قدر تها، در راستاي شکستن اراده ي شکست ناپذیر ملت ما بوده است. آن ها همواره خواسته اند حداقل یکبار هم که شده، ما را وادار به کنند و یا ما را پشت میزهاي مذاکره بنشانند، زیرا آنان « عقب نشیني از خواسته هایمان » یا « تسلیم » گفتن « لا» مي دانند که یکي از جذبه هاي جهاني انقلاب اسلامي، در سازش ناپذیري و سرسختي و به ابرقدرت هاست.
ما باید کاملاً به این نکته توجه کنیم که امپریالیسم و صهیونیسم، در مورد انقلاب ایران حتي از اخبار تحریف شده و دروغین نیز ابا دارند و اصولاً چنین عملي در مرحله ي دوم اهداف آنها قرار دارد و مرحل هي اوّل و مه متر براي امپریالیسم این است که اصولاً از انقلاب اسلامي خبري « انقلاب اسلامي » در جهان نباشد؛ چرا که هر گونه خبر از آن، خود به خود نشانه ي آن است که انقلاب و پخش خبر آن در جهان، براي « وجود » و اگر توجه نماییم، همین « وجود دارد » هنوز امپریالیسم مر گآور است؛ چرا که مستضعفان جهان امروز حداقل م يدانند که ملت ایران به نام اسلام به پاخاسته و با این سلاح، شاه را برانداخته و با امریکا و اسراییل و اقمار آن ها مبارزه مي کند.
انقلاب اسلامي را بیش تر در جهان پخش کرد، « وجود » بدین ترتیب، وقوع جنگ تحمیلي، خبر و این به معني همان قول معروف است که اگر انقلاب منزوي شده بود ، دلیلي نداشت که دشمن به ایران حمله کند.

١٣ . شکست طرح هاي توسعه طلبانه ي دشمنان انقلاب اسلامي

یکي دیگر از نتایج مفید دفاع مقدس به تعبیر امام عزیزمان، شکست طر حهاي توسعه طلبانه ي دشمنان اسلامیمان است با توجه به این که انقلاب شکوهمند اسلامي یکي از مردمي ترین قیا مها در طول تاریخ علیه بیداد و ظلم بوده، دشمنان به عناوین گوناگون دست اندرکار تهیه ي طرح و توطئه علیه انقلاب شدند، ولي بحمدلله و با هوشیاري امام راحل( رحمت الله علیه )، همگي آن توطئه ها نتیجه ي عکس داد و نه تنها ملت و انقلاب ما را تسلیم بیدادگري نکرد، بلکه ملت، چنان با دشمنان مبارزه نمود که امروز ثمرات آن را با افتخار شاهد هستیم.
دشمنان ما و در رأس آن ها امریکاي جنایتکار و کمونیسم خو نآشام، کمر به نابودي این انقلاب بسته اند و در صدد ضربه زدن به آن هستند؛ چرا که امروز همین انقلاب سد راه توسع هطلبي آنان شده است؛ چنان که امام عزیزمان فرمودند:
ما با یك ابرقدرتي در طرف غرب [امریکا] و یك ابرقدرتي در طرف شرق [شوروي] مواجه » «. هستیم که هر دو این ها مي خواهند ما را ببلعند ما به خواست خداوند تبارك و تعالي و همت برادرها و خواهران ایماني ایران، در مقابل همه ي » این ها [ابرقدرت ها] با کمال قاطعیت ایستاده ایم و اجازه نخواهیم داد که هیچ قدرتي با ما مواجهه «. کند و تصرف در مقدورات ما کند

١٤ . آزمون حقوق بشر

زماني که رژیم جنایتکار صدام از زمین، هوا و دریا به جمهوري اسلامي ایران تجاوز کرد و روستاهاي محروم جنوب و غرب را با خاك یکسان نمود، و به زنان و کودکان بي دفاع ما رحم نکرد و به طرز وحشیانه اي آنان را به خاك و خون کشید، صداي کشورها و حتي مجامع بین المللي به دفاع از حقوق بشر برنخاست، و حتي با سکوت معنادار خود ، دشمن متجاوز را به قتل و غارت بیش تر تشویق مي کردند و رژیم سفاك بعثي، بدون اعتنا به معاهدات بین المللي دربار ه ي حقوق انسان ها در زمان جنگ، بي رحمي و تجاوز را در حق ملت مظلوم ما به حد اوج رساند. بمباران بیمارستان ها و مدرسه ها و مناطق مسکوني که به شهادت صدها شهروند مظلوم و بي دفاع منجر شد، گوشه اي از جنایات ضد بشري صدام است. متأسفانه سازمان ملل به ویژه کمیسیون حقوق بشر در این آزمون سخت مردود شدند و حتي انجمن هایي که داعی هي حقوق بشر به ویژه دفاع از حقوق زنان و کودکان را داشته اند، به وظیفه ي خود عمل ننمودند همچنین در سیاهچال هاي رژیم صدام، حقوق اسراي ما رعایت نشد. شکنجه هاي سخت و فشارهاي روحي و جسمي که گوشه اي از آن توسط آزادگان سرافراز ما افشا شده است، انسان را ضمن احساس وحشت، در حیرتي عظیم فرو م يبرد که پس سازما نها و دولت هاي مدعي دموکراسي و حقوق بشر چه کرده اند؟
و این سؤال، چالش عظیمي را پیش روي مدعیان حقوق بشر قرار مي دهد و جواب آن تنها این است که همگان در آزمون دفاع از حقوق بشر مردود شده، و اعتماد خود را در برابر افکار عمومي جهان از دست داده اند.

١٥ . بیداري جهان اسلام

دفاع هشت ساله ي ملت شهید پرور ایران در برابر تجاوز رژیم سرسپرد هي صدام، زنگ خطر را در جهان اسلام به صدا درآورد، و این واقعیت را به اثبات رساند که امریکا و اذنابش با اسلام مخالف اند و هر دولتي که نظام سیاسي و اداره ي کشورش را بر اساس اصول و آموزه هاي دیني پي ریزي کند، به اتهام بنیادگرایي مورد هجوم امریکا قرار مي گیرد؛ چرا که امریکا در راستاي طرح خاورمیانه ي بزرگ به دنبال تحقق لیبرال دموکراسي و حذف اسلام است.
امروزه ک متر کسي است که مسلمان باشد، اما دشمني امریکا و ضدیت او را با دین اسلام و دولت هاي اسلامي نشناسد. این آگاهي و شناخت در دوران هشت سال دفاع مقدس، بارها از زبان مبارك امام راحل( رحمت الله علیه ) جاري شد که امریکا با حمایت از صدام، به دنبال حذف اسلام است. پس از سرنوشت محتوم صدام و افشاي سیاست هاي منطقه اي امریکا، دقیقاً محاسبه ي حضرت امام( رحمت الله علیه ) تحقق عیني یافته است.
دستاوردهاي دفاع مقدس آنگاه مهم جلوه مي کند که دشمنان و نوع جنایات آ نها را بشناسیم. بدیهي است که شناخت ماهیت و اهداف آشکار و پنهان دشمناني که طي هشت سال با ما جنگیدند و نیز نوع و حجم جنایات آن ها، نسل امروز و فرداي ما را در شناخت و حفظ دستاوردهاي دفاع مقدس متعهد خواهد کرد و با افتخار از این دوران سخن گفته، تأثیر ارزش هاي دفاع مقدس را در حفظ استقلال و عزت دیني خود همیشگي و پایدار مي دانند.
منبع: پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس
/خ