یائسگی چیست

یائسگی واقعاً رویداد نیست بلکه فرآیندی است که می‌تواند یک دهه یا بیشتر طول بکشد. زنان اغلب در اوایل چهل سالگی یا حتی قبل از آن متوجه تغییراتی در چرخه‌های قاعدگی خود می‌شوند. دوره‌های خونریزی ممکن است کوتاه‌تر و یا بلندتر، خفیف‌تر یا شدیدتر شوند. این دوره‌ها ممکن است به هم نزدیک یا از هم دور شوند.
در همین زمان که به نام دوره‌ی پیش یائسگی معروف است، تخمدان‌ها به تدریج تولید هورمون زنانه‌ی استروژن را کاهش می‌دهند و زنان متوجه آثار این تغییر بر روی بدن خود می‌شوند. تولید استروژن در حدود 20 تا 25 درصد از زنان متوقف نمی‌شود، حتی پس از آن که تخمدان‌های این زنان از تولید استروژن باز ایستاد، غدد فوق کلیوی و بخش کوچکی از هر تخمدان به نام استروما به تولید مقدار اندکی از این هورمون ادامه می‌دهند. این مقدارِ کم جهت دور نگه داشتن افراد از اکثر علائم ناراحت کننده‌ی یائسگی کافی است.
رژیم غذایی مناسب، دوری از استرس، ورزش مرتب و عدم مصرف مواد حاوی کافئین (قهوه، چای، نوشابه‌ها) در این میان نقش اساسی دارند. ویتامین E می‌تواند گرگرفتگی، تعریق شبانه، تغییر خلق و خو و حتی خشکی مهبل را درمان کند. ویتامین C و بیوفلانوئیدها از طریق استحکام بخشیدن به جدار مویرگ‌ها، که ضعیف‌ترین مناطق عروقی قبل و در حین خونریزی می‌باشند، میزان خونریزی را کاهش می‌دهند. این دو ماده می‌توانند به زنان یائسه‌ای که در این دوران دچار افزایش خونریزی هستند کمک کنند.
بیش از 300 بافت مختلف بدن برای استروژن گیرنده دارند یعنی به نوعی این بافت‌ها تحت تأثیر این هورمون هستند. وقتی استروژن کم می‌شود دستگاه‌های مختلف بدن تحت تأثیر قرار می‌گیرند. از جمله دستگاه‌های جنسی، دستگاه‌های ادراری، پستان‌ها، پوست، مو، پرده‌های مخاطی، استخوان‌ها، قلب و عروق خونی، عضلات، لگن، مغز و...
چون مقدار هورمون‌ها کاهش می‌یابد در نتیجه خیلی از زنان دچار ناراحتی روحی می‌شوند. لازم است این نکته را نیز بدانید که بعد از یائسگی محیط داخلی مهبل از PH اسیدی به قلیایی تغییر می‌یابد.
اگر بخواهم به طور دقیق کلمه‌ی یائسگی یا منوپوز (1) را معنی کنم: به آخرین قاعدگی (عادت ماهیانه) هر خانمی که در حوالی 51 سالگی رخ می‌دهد این کلمه اطلاق می‌شود. با این حال یائسگی معنای گسترده‌تری داشته و امروزه بیشتر به تغییراتی که در زندگی خانم‌ها چندین سال قبل و بعد از آخرین عادت ماهیانه‌شان ایجاد می‌گردد گفته می‌شود. این مسائل به علت تغییراتی است که در میزان هورمون‌های آن‌ها پدید آمده و باعث ایجاد مشکلاتی برای آنان می‌شود.
اکثر خانم‌ها خود را با این تغییرات سازگار و هماهنگ می‌کنند و مشکلی برایشان ایجاد نمی‌شود و بعضی از خانم‌ها از بروز یائسگی بسیار خوشحال می‌شوند و آن را یک آزادی عادات ماهیانه می‌دانند. چرا که از ترس ایجاد حاملگی‌های ناخواسته رها می‌شوند. با این حال عده‌ای از خانم‌ها در دوران یائسگی دچار مشکلات زیادی می‌شوند که علی رغم درمان‌های غیر دارویی این مشکلات رفع نمی‌شوند و مجبور هستند که از درمان‌های دارویی استفاده کنند.

تغییرات هورمونی

از هنگام بلوغ تا زمان یائسگی بدن خانم‌ها به طور ماهیانه از یک چرخه‌ی تغییرات منظم هورمونی پیروی می‌کنند. مقدار هورمون‌های زنانه‌ی استروژن در طی روزهای اول هر چرخه‌ی (سیکل) افزایش می‌یابد که این کار باعث تحریک رشد تخمک و سپس آزاد شدن تخمک از یک و یا دو تخمدان می‌شود. آزاد شدن تخمک از تخمدان‌ها که به آن اصطلاحاً تخمک‌گذاری گفته می‌شود در نیمه‌ی هر چرخه‌ی (سیکل) اتفاق می‌افتد. به دنبال تخمک‌گذاری، استروژن به همراه هورمون دیگری به نام پروژسترون باعث ضخیم شدن و تقویت پوشش دیواره‌ی رحم می‌شود تا خود را برای یک حاملگی احتمالی آماده سازد. در صورتی که لقاح اتفاق نیفتد و تخمک توسط اسپرم بارور نشود، تخمک از بین خواهد رفت و پوشش دیواره‌ی رحم نیز شروع به ریختن کرده و قاعدگی (عادت ماهیانه) ایجاد می‌شود. در سال‌های نزدیک به یائسگی، عملکرد تخمدان‌ها ضعیف و ناکارآمد شده و موجب بروز قاعدگی‌های نامنظم به همراه خونریزی‌های شدید می‌شود و درنهایت تخمدان‌ها عملکردشان متوقف شده و قاعدگی‌ها نیز دیگر رخ نمی‌دهند. هم چنین الگوی منظم تغییرات هورمونی که قبلاً در هر چرخه‌ی قاعدگی به وقوع می‌پیوست نیز از بین می‌رود. به خصوص مقدار هورمون استروژن به طور نامنظمی بالا و پایین می‌رود و باعث بروز مشکلاتی مثل داغ شدن و گرگرفتگی، ریزش عرق شبانه و چندین مشکل دیگر می‌شود.
بیدار شدن در صبح خیلی زود یا نیمه‌های شب ممکن است نشان دهنده‌ی بروز افسردگی باشد. در مواردی که افسردگی وجود دارد، شما بدون هیچ گونه مشکلی به خواب می‌روید اما در ساعت 2 یا 3 نیمه شب از خواب بیدار می‌شوید و دیگر تا صبح خوابتان نمی‌برد. در خانم‌هایی که قبل از وقوع یائسگی دچار اضطراب یا افسردگی بوده‌اند، نیز یائسگی باعث تشدید این مشکلات می‌شود که ممکن است برای رفع آن‌ها نیاز به استفاده از بعضی داروها شود.

علائم و نشانه‌های یائسگی

اکثر مشکلات یائسگی به علت تغییراتی که در میزان هورمون استروژن ایجاد می‌شود پدید می‌آیند. این مشکلات عبارتند از: نامنظم شدن قاعدگی‌ها، داغ شدن و گرگرفتگی، ریزش عرق شبانه، بدخوابی، مشکلات روحی و روانی، سردردها، درد عضلات و مفاصل، اختلال در فعالیت جنسی، مشکلات ادراری و تغییراتی در پوست و مو.

نامنظم شدن قاعدگی‌ها

معمولاً اولین علامت بروز یائسگی نامنظم شدن قاعدگی‌ها می‌باشد. هنگامی که تخمدان‌ها در تولید هورمون‌های استروژن و پروژسترون دچار اختلال می‌شوند، چرخه‌ی قاعدگی نیز نامنظم می‌شود. به طور معمول ابتدا مدت چرخه‌ی قاعدگی طولانی‌تر شده و در بعضی مواقع اصلاً قاعدگی ایجاد نمی‌شود. به غیر از تغییراتی که در مدت زمان چرخه‌ قاعدگی پدید می‌آید، گاهی اوقات قاعدگی‌های شدید همراه با خونریزی زیاد که چندین روز طول می‌کشد رخ می‌دهد و گاهی نیز قاعدگی‌های مختصر و جزئی روی می‌دهد. از آنجایی که در این مواقع اکثر چرخه‌های قاعدگی بدون آزاد شدن تخمک از تخمدان‌ها رخ می‌دهند، باروری خانم‌ها نیز کاهش می‌یابد. با این حال هنوز هم امکان حاملگی در این خانم‌ها وجود دارد و بنابراین باید حتی 1 سال بعد از آخرین قاعدگی نیز از روش‌های جلوگیری از بارداری استفاده شود تا دچار حاملگی ناخواسته نشوند.

علائم و مشکلات یائسگی

در هنگام یائسگی علائم و مشکلات زیادی ممکن است ایجاد شوند که اکثر آن‌ها به علت تغییراتی است که در مقدار استروژن بدن پدیدار می‌شود. خوشبختانه همه‌ی خانم‌ها به تمام علائم یائسگی دچار نمی‌شوند و علائم از این قبیل می‌باشند:
-اضطراب و نگرانی
-تغییراتی در پوست و مو
-افسردگی
-بدخوابی
-خشکی مهبل
-خستگی
-سردرد
-گرگرفتگی
-ریزش عرق شبانه-نامنظم شدن پریودها
-طپش قلب
-عدم تمرکز فکری
-اختلال در حافظه
-مشکلات ادراری
-تحریک پذیری و عصبی شدن
-دردهای مفاصل و عضلات
-بی‌علاقگی به فعالیت جنسی
-درد در هنگام مقاربت

گرگرفتگی و عرق ریزش شبانه‌ی دوران یائسگی

گرگرفتگی‌ها و داغ شدن اغلب در سنین 47 یا 48 سالگی آغاز می‌شوند و در اکثر خانم‌ها حدود 2 یا 3 سال طول می‌کشد. در بعضی از خانم‌ها گرگرفتگی از سنین پایین‌تری شروع می‌شود. گاهی اوقات وقتی که فقط سن خانم‌ها در دهه‌ی 30 تا 40 سالگی قرار دارد این گرگرفتگی‌ها شروع می‌شوند و می‌تواند به مدت 5 تا 10 سال هم طول بکشد. 25% خانم‌ها بعد از آن مدت باز هم گاهی اوقات دچار گُرگرفتگی می‌شوند.
گرگرفتگی‌ها و عرق ریزش‌های شبانه شایع‌ترین علائم یائسگی هستند و حدود 75% خانم‌ها دچار این مشکلات می‌شوند. در مراحل اولیه‌ی یائسگی، گرگرفتگی و عرق ریزش شبانه ممکن است فقط در هفته‌ی قبل از قاعدگی (عادت ماهیانه) ایجاد شوند، یعنی در هنگامی که سطح هورمون استروژن به طور طبیعی پایین می‌آید. در نهایت سطح هورمون استروژن در طی تمام دوره‌ی قاعدگی شروع به بالا و پایین رفتن کرده و باعث می‌شود که گرگرفتگی در هر زمانی از دوره‌ی قاعدگی بروز کند. بعضی از خانم‌ها می‌توانند قبل از شروع گرگرفتگی وقوع آن را احساس کنند که اغلب آن را با افزایش فشار در سرشان احساس می‌کنند. در طی چندین دقیقه سر و گردن دچار گر گرفتگی شده، بعد شانه‌ها و سینه را گرفتار می‌سازد. گرگرفتگی در خانم‌ها اغلب باعث بروز ناراحتی‌های زیادی برای آن‌ها می‌شود.
معمولاً گرگرفتگی‌ها فقط چند ثانیه طول می‌کشند اما می‌توانند به مدت 15 دقیقه یا بیشتر نیز باقی بمانند و در طی روز نیز چندین بار رخ دهند. هم چنین شما ممکن است متوجه شوید که دچار عرق ریزش، طپش قلب، احساس ضعف و یا غش شده‌اید. عرق ریزش شبانه می‌تواند بسیار شدید شده و خواب را دچار مشکل سازد. بعضی از خانم‌ها شب‌ها به قدری عرق می‌کنند که مجبور می‌شوند لباس و حتی زیرپوش خود که کاملاً خیس شده است را عوض نمایند.

بدخوابی هنگام یائسگی

بدخوابی هنگام یائسگی فقط به دلیل بروز عرق شبانه نمی‌باشد بلکه می‌تواند نشانه‌ای از یک اضطراب یا افسردگی زمینه‌ای باشد. اشکال در بد خواب رفتن معمولاً نشانه‌ی اضطراب در فرد می‌باشد. در چنین مواردی شما احساس خستگی شدید می‌کنید اما نمی‌توانید بخوابید زیرا مدام در فکر وقایعی که در طی روز اتفاق افتاده است خواهید بود و یا در مورد برنامه‌های آینده‌تان نگران هستید.
بیدار شدن در صبح خیلی زود یا نیمه‌های شب ممکن است نشان دهنده‌ی بروز افسردگی باشد. در مواردی که افسردگی وجود دارد، شما بدون هیچ گونه مشکلی به خواب می‌روید اما در ساعت 2 یا 3 نیمه شب از خواب بیدار می‌شوید و دیگر تا صبح خوابتان نمی‌برد. در خانم‌هایی که قبل از وقوع یائسگی دچار اضطراب یا افسردگی بوده‌اند، نیز یائسگی باعث تشدید این مشکلات می‌شود که ممکن است برای رفع آن‌ها نیاز به استفاده از بعضی داروها شود. در چنین مواردی قبل از این که مشکل شما شدیدتر و در خواب شما اخلال ایجاد شود، با پزشک مشورت کنید و با توصیه‌ی او از داروی گیاهی مناسب استفاده کنید.
 

بیشتر بخوانید: خوب خوابیدن سالمندان

 

مشکلات روحی و روانی هنگام یائسگی

بدخوابی اثر خیلی بدی بر روح و روان افراد داشته و باعث می‌شود که در طی روز دچار خستگی، خواب آلودگی، اشکال در تمرکز فکری و افسردگی شوند. این مشکلات اغلب خیلی ناراحت کننده هستند و باعث می‌شوند که افراد در کارهای روزمره‌ی خود دچار مشکلاتی شوند. پیدا کردن راه‌هایی برای بهبود خواب (چه به وسیله‌ی کنترل گُرگرفتگی‌ها و چه توسط درمان افسردگی) باعث خواهد شد که تعادل روحی و روانی افراد به حالت اولیه بازگردد.

سردردهای هنگام یائسگی

بالا و پایین رفتن سطح هورمون‌ها در بعضی خانم‌ها باعث تشدید میگرن و سایر سردردها می‌شود. بسیاری از خانم‌ها متوجه می‌شوند که بین وقوع سردردهایشان و چرخه‌ی قاعدگی‌شان ارتباطی وجود دارد که به ویژه این ارتباط در 5 تا 10 سال قبل از یائسگی بیشتر می‌باشد. علائم و مشکلات قبل از قاعدگی در طی این مدت افزایش می‌یابد و سردردهای میگرنی و غیرمیگرنی در طی هفته‌ی قبل از قاعدگی می‌توانند بدتر شوند. سردردها معمولاً وقتی که هورمون‌ها دیگر بالا و پایین نرفته و در یک حد ثابت باقی می‌مانند، بهبود می‌یابند اما در صورت لزوم می‌توانید با مشورت پزشک از داروهای گیاهی نیز استفاده کنید.
افسردگی و مشکلات جنسی که در حوالی یائسگی رخ می‌دهند را نباید فقط به کاهش هورمون استروژن ربط داد. یائسگی در زمانی از زندگی خانم‌ها رخ می‌دهد که مشکلات مختلفی مثل ترک بچه‌ها از محیط خانه، بازنشستگی، مشکلات زناشویی، بیماری و یا مرگ والدین نیز ممکن است اتفاق بیفتد.

درد عضلات و مفاصل هنگام یائسگی

دردهایی که در مچ دست‌ها، زانوها، مچ پاها و کمر ایجاد می‌شوند، مشکل شایعی در یائسگی می‌باشند که می‌توانند با آرتریت (التهاب مفاصل) اشتباه گرفته شوند. ولی در برخی موارد داروهای مربوط به آرتریت و درد مفاصل به بهبود بیماری کمک می‌کنند.

اختلال در فعالیت جنسی هنگام یائسگی

هورمون استروژن در خانم‌ها باعث می‌شود که مهبل و اعضای تناسلی آن‌ها مرطوب نگه داشته شود، بنابراین در هنگام یائسگی که هورمون استروژن کاهش می‌یابد خشکی مهبل می‌تواند برای خانم‌ها مشکل ساز شود، در چنین مواقعی مقاربت دردناک می‌شود و خطر بروز عفونت‌های ادراری افزایش می‌یابد. اما از آن جایی که انجام مقاربت می‌تواند باعث تحریک تولید ترشحات لیزکننده شود، ادامه‌ی مقاربت‌های منظم باعث جلوگیری از خشک شدن اعضای تناسلی می‌شوند.

مشکلات ادراری هنگام یائسگی

میل دائم به رفتن توالت، حتی وقتی که تازه از آن جا بیرون آمده‌اید، علامت شایعی در بیماری سیستیت (التهاب مثانه) می‌باشد. این وضعیت ممکن است بعد از یائسگی بدتر شود. گاهی اوقات ادرار به علت وجود میکروب‌ها دچار عفونت می‌شود که نیاز به درمان با آنتی بیوتیک‌ها (چرک خشک کن‌ها) دارد. بنابراین اگر دچار سیستیت هستید و دائماً توالت می‌روید با پزشک مشورت کرده و از داروهای گیاهی مناسب استفاده کنید.

بی‌اختیاری ادرار در خانم‌ها

بی‌اختیاری ادرار که به علت ضعیف شدن عضلاتی که در اطراف مثانه قرار دارند ایجاد می‌شود و در اثر زایمان‌های متعدد پدید می‌آید، در هنگام یائسگی و کاهش سطح هورمون استروژن بدتر می‌شود. خانم‌هایی که دچار چنین وضعیتی هستند معمولاً در هنگام سرفه کردن، خندیدن شدید، دویدن و نیز در هنگام مقاربت دچار نشت ادرار می‌شوند.

تغییرات در پوست و موی خانم‌ها

هورمون استروژن در خانم‌ها باعث مرطوب نگاه داشتن پوست و تحریک رشد موها می‌شود. به همین علت است که در هنگام حاملگی که هورمون استروژن شدیداً افزایش می‌یابد صورت خانم‌ها زیباتر می‌شود. در صورت فقدان استروژن پوست خشک می‌شود، نرمی خود را از دست می‌دهد و دارای چین و چروک می‌شود. در چنین مواقعی رشد موها نیز آهسته می‌شود و موها نازک‌تر شده و فرم دادن به آن‌ها مشکل‌تر می‌شود.

علائم غیرهورمونی هنگام یائسگی

افسردگی و مشکلات جنسی که در حوالی یائسگی رخ می‌دهند را نباید فقط به کاهش هورمون استروژن ربط داد. یائسگی در زمانی از زندگی خانم‌ها رخ می‌دهد که مشکلات مختلفی مثل ترک بچه‌ها از محیط خانه، بازنشستگی، مشکلات زناشویی، بیماری و یا مرگ والدین نیز ممکن است اتفاق بیفتد. این تغییرات و مشکلات عوارض خود را دارند اما اکثر خانم‌ها برای مقابله یا کنار آمدن با آن‌ها راه‌هایی را پیدا می‌کنند. اگر شما احساس می‌کنید که مشکلات شما آن قدر شدید هستند که به تنهایی نمی‌توانید از عهده‌ی حلشان برآیید، سعی کنید آن‌ها را با همسر یا دوستان خود مطرح کنید.

اضافه شدن وزن خانم‌ها

کم شدن فعالیت خانم‌ها در سنین یائسگی که اغلب به علت زندگی ماشینی امروزه ایجاد می‌شود و گاهی اوقات نیز به علت آرتروز و درد مفاصل روی می‌دهد، همراه با کم شدن سوخت و ساز بدن که به علت بالا رفتن سن ایجاد می‌شود، همگی عواملی هستند که منجر به اضافه شدن وزن و چاقی می‌شوند. تغییرات هورمونی نیز نقش مهمی در بروز چاقی در خانم‌ها دارند، زیرا هورمون استروژن که مسئول ایجاد شکل اندام خانم‌ها است، در هنگام یائسگی کاهش یافته و در نتیجه باعث می‌شود که بعد از یائسگی چربی زیادی در اطراف شکم و کمر خانم‌ها به وجود آید.

نشانه‌های پیش از یائسگی

خانم‌ها موقعی که به یائسگی نزدیک می‌شوند ممکن است بعضی از نشانه‌های زیر را تجربه کنند و یا این که ممکن است هیچ یک از این علائم در آن‌ها ظاهر نشود، علائم عبارتند از:
- بی‌نظم شدن دوره‌های عادت ماهیانه
-احساس ناگهانی گرما یا گرگرفتگی
-عرق کردن‌های شبانه
-احساس تشویش و نگرانی
-خواب‌های منقطع یا بی‌خوابی
-سردردها
-از دست دادن تمرکز فکر و حافظه
-خشکی مجرای تناسلی
-از دست دادن تمایلات جنسی
-عدم توانایی در کنترل ادرار
-نوسان و تغییر در خلق و خوی
-سرگیجه و دَوَران سر

مرحله‌ی یائسگی

پایان دوره‌ی قاعدگی یا عادت ماهیانه‌ی خانم‌ها را یائسگی (2) می‌گویند. این موضوع فقط موقعی می‌تواند به طور حقیقی مشخص شود که تا مدت 12 ماه یک دوره عادت ماهیانه ظاهر نشده باشد. به طور متوسط سن خانم‌ها در آخرین دوره‌ی عادت ماهیانه 51 سالگی است. اما در هر حال این حالت به طور طبیعی می‌تواند در هر زمان، حدوداً از 35 سالگی تا 60 سالگی نیز اتفاق بیفتد. یائسگی ممکن است زودتر از موقع در اثر اتفاقاتی از قبیل: عمل جراحی دستگاه تناسلی، درمان سرطان و یا در اثر بعضی از بیماری‌ها ایجاد شود.

خطرات پس از یائسگی

از آن جایی که در سال‌های اخیر به علت بالا رفتن سطح بهداشت جامعه، طول عمر افراد بالا رفته است و خانم‌ها به طور معمول در جوامع غربی تا سنین بالای 80 سال عمر می‌کنند، اهمیت زیادی به یائسگی داده می‌شود. زیرا حدود یک سوم عمر خانم‌ها بعد از یائسگی می‌باشد. تحقیقات دانشمندان نشان داده است که هورمون استروژن باعث قوی شدن و سلامت استخوان‌ها شده و از سکته‌ی قلبی و سکته‌های مغزی جلوگیری می‌کند. بعد از یائسگی به دلیل این که اثرات حفاظتی استروژن در خانم‌ها از بین می‌رود، خطر بروز پوکی استخوان، شکستگی استخوان، سکته‌ی قلبی و سکته‌ی مغزی افزایش می‌یابد. با وجود این که چنین مشکلاتی همیشه باعث مرگ نمی‌شوند اما می‌توانند منجر به بروز ناتوانی‌های عمده‌ای در خانم‌ها شده و کیفیت زندگی آن‌ها را نامطلوب سازند.
در حقیقت خانم‌ها به دنبال یائسگی، در مدت 5 تا 7 سال اول ممکن است بیش از 20% توده‌ی استخوانی خود را از دست بدهند. امروزه داروهایی در دسترس هستند که می‌توانند جریان از دست رفتن استخوان‌ها را کند کرده و یا حتی ساخته شدن استخوان را تجدید کنند.

اختلالات یائسگی

برای دفع اختلالات یائسگی، 50 گرم زرشک را در هاون بکوبید، بعد در یک لیتر آب، حدود دو ساعت بخیسانید و بعد 1 دقیقه هم بجوشانید سپس با فشار آب آن را خارج کرده و صبح، ظهر و شب، هر مرتبه یک فنجان بنوشید.

تضیق کردن واژینال:

برای تضیق کردن واژینال (دستگاه زنانه)، گلنار فارسی، پوست انار، هسته‌ی سوخته‌ی خرما، بلوط، جفت، کندر و مازو را به نسبت مساوی مخلوط و نیم کوب کرده و هر مرتبه یک قاشق غذاخوری از آن را بپزید و با آب صاف کرده‌ی آن را خود را بشویید یا در آب آن بنشینید.

پی‌نوشت‌ها:

1.Menopause
2.Menopause