اعتکاف و ایام البیض

در فرهنگ دین، مساجد از چنان ارزش و منزلتی برخوردارند كه خداوند متعال آنها را خانه های خویش بر روی زمین و پناهگاهی مطمئن برای مؤمنین به شمار می آورد تا برای محفوظ ماندن از شرّ حوادث و آفات بدانجا روی آوردند(1) و این مكان مقدس را پایگاهی برای رسیدن به خدا و نزدیكی به آستانِ قُربِ حضرتِ حق بدانند و خداوند متعال نیز در تحسین آنان كه اینگونه می اندیشند، می فرماید: «همانگونه كه ستارگان برای زمینیان پرتوافشانی می كنند، مساجد نیز برای اهل آسمان نور افشانند و بی تردید خوشبخت، كسی است كه مساجد، خانه هایش باشد»(2) و از حضرت رسول اكرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) درباره ی اهمیت و ارزش مساجد روایت است كه: «بهترین مكانهای زمین، مساجد است و محبوب ترین افراد نزد خدا كسی است كه زودتر از همه به مسجد داخل شود و دیرتر از همه بیرون رود».(3)

فصلی برای گریستن

انسان در گریز از هوای نفس و در طریقت اُنس با معبود همواره نیازمند خلوتی است تا در انزوای وجود خویش در آثار صُنع پروردگارش با دیده ی عبرت بیندیشد و با سوزِ دل واشك دیده باطن خود را از زنگار گناهان بشوید و خانه ی دل را مصفای حضور خالق هستی بخش سازد و اعتكاف، فرصت و مجالي است براي پرداخت به امور نفس خويش و جلوه گري نور محبّت خدا در سراي وجود انسان تا انسان بدون دلواپسي و وابستگى، خود را در سرای معبود نظاره گر باشد و مساجد همواره بعنوان پایگاهی جهت خلوتِ اُنس با معبود برای معتكفین محسوب می گردند.

فضائل اعتكاف

اعتكاف در لغت به معنای توقف طولانی در یك مكان و ملازمت داشتن بر چیزی است(4) و در شریعت و فقه اسلام بر اقامت سه روز و بیشتر از آن در مسجد جامع برای عبادت خدا و تهذیب نفس اطلاق می گردد كه شخص معتكف به حالتِ روزه بدان عمل می نماید، در مورد فضائل اعتكاف از حضرت رسول(صلّی الله علیه و آله و سلّم) احادیثی چند روایت گردیده كه به طور اجمال به برخی از آنها می پردازیم:
الف) حضرت فرمودند: معتكف از انجام گناهان باز می ایستد و بدین وسیله اجری مانند كسی كه همه ی نیكی ها و حسنات را انجام می دهد خواهد داشت.(5)
ب) هر كسی از روی ایمان و به خاطر خدا اعتكاف كند، همه ی گناهان گذشته ی او آمرزیده می شود.(6)
ج) هر كس یك روز را به منظور كسب عنایت الهی و به نیّت قرب خدا اعتكاف نماید، خداوند بین او و آتش سه خندق ایجاد می كند كه فاصله ی هر یك تا دیگری بیش از مسافت بین زمین و آسمان است.(7)

ایام البیض

در اعتكاف همواره ایامی مشهور و مورد اهمیت سالكان طریقت و اصحاب معرفت بوده است، كه از آن جمله مي توان به ده روز آخر ماه رمضان و ایام البیض ماه رجب اشاره كرد ولي آنچه كه ایام البیض ماه رجب يعني روزهاي سيزدهم، چهاردهم و پانزدهم این ماه را مورد عنایت اهل عرفان قرار می دهد به اختصار چنین است:
الف) تأكید در استحباب روزه ی آن سه روز می باشد كه روایاتی در شأن آن از رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) و امام صادق(علیه السّلام) وارد است؛ رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: «هر كس سه روز از وسط ماه رجب (سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم) را روزه بدارد و در شب هایش به نماز شب قیام كند، از دنیا رحلت نمی كند مگر با توبه ی نصوح»(8) و همچنین از امام صادق(علیه السّلام) نقل شده است كه: «هر كس ایام البیض ماه رجب را روزه بگيرد، خداوند متعال به ازای هر روز، ثواب روزه داری و شب زنده داری یك سال را برای او می نویسد و او روز قیامت در جایگاه ایمن شدگان از آتش دوزخ، خواهد ایستاد.»(9) همین طور در حدیثی از امام صادق(علیه السّلام) آمده است: «روز قیامت ندا كننده ای از جانب عرش ندا می دهد: «أین الرجبیّون؟» يعنى: «اهل ماه رجب كجایند؟» پس گروهی كه چهره ی آنان درخشان است و تاج هایی بر سر دارند بپا خیزند... همه ی اینها برای كسی است كه قسمتی از ماه رجب را روزه بگیرد، اگر چه یك روز در اول یا وسط یا آخرِ آن باشد.(10)
ب) عمل ام داوود كه از مبارك ترین و باعظمت ترین اعمال مستحبّی در طول سال به حساب می آید كه مشتمل بر دعای استفتاح و اعمال مستحبّی دیگری است و بنا بر فرمایش امام صادق(علیه السّلام) دعای استفتاح، دعایی است كه با آن درهای آسمانی باز می شود و خواننده ی آن، دعایش در همان ساعت مستجاب می گردد و برای كسی كه آن را بخواند، پاداشی به جز بهشت نیست.(11)

اهمیت اعتكاف

در میزان اهمیتی كه پیامبر اسلام(صلّی الله علیه و آله و سلّم) نسبت به امر اعتكاف قائل بودند، از امام صادق(علیه السّلام) روایت است كه رسول خدا در ده روز آخر ماه مبارك رمضان در مسجد معتكف می شدند و مؤمنین برای آن حضرت خیمه ای بر پا می كردند و ایشان در این ده روز بستر خویش را برمی چیدند و به اعتكاف مشغول بودند. در روایتی دیگر از امام صادق(علیه السّلام) می خوانیم كه: «جنگ بدر در ماه رمضان اتفاق افتاد و آن حضرت فرصت اعتكاف پیدا نكردند، از این رو سال بعد بیست روز معتكف شدند: ده روز برای همان سال و ده روز برای سال قبل كه اعتكاف از ایشان فوت شده بود».(12)

پي نوشتها:

1- نهج الفصاحه، ابوالقاسم پاینده، حدیث 71، بنای تقوا، محمد تقي ربانى، ص 19.
2- ثواب الاعمال، شیخ صدوق، ص 63.
3- وسائل الشیعه، حر عاملى، ج 3، ص 533؛ بنای تقوا، ص 14.
4- اعتكاف تطهیر صحیفه ی اعمال، واحد تحقیقات مسجد جمكران، ص 9.
5- اعتكاف تطهیر صحیفه ی اعمال، ص 16.
6- همان، ص 14.
7- همان، ص 15.
8- همان، ص 29.
9- همان، ص 29.
10- همان، ص 28.
11- اعتكاف ابرار، مؤسسه دارالهدى، ص 107.
12- اعتكاف ابرار، ص 41.

برگرفته از : خیمه :: شهریور 1383 - شماره 15
منبع: http://www.hawzah.net
/خ