اويى، شهر دخمه‌هاى اسرارآميز
نويسنده: نفيسه زمانى‌نژاد
شهر زيرزمينى اويى در زير بافت شهر نوش آباد به صورت دستكن ايجاد شده و چندين هزار متر وسعت دارد. كلمه اويى يك اصطلاح محلى است كه به معمارى دست كن زير زمينى گفته مى‌شود.
در اين منطقه از عمق 4 مترى تا عمق 18 مترى زمين، فضاهاى متعددى از جمله اطلاق، راهرو، چاه‌ها و كانال‌هاى زيادى براى درمان ماندن از دست اشرار كنده شده است. اين معمارى بى‌نظير با اين شكل در جهان منحصر به فرد بوده و تا كنون با توجه به آثار به دست آمده در كاوش‌هاى باستانى شناسى، قدمت آن به قبل از اسلام برمى‌گردد.
اين مجموعه به عنوان محلى دفاعى و نظامى كاربرد داشته كه تا سال 1381 هـ.ش هيچ اطلاعات مستندى در رابطه با اين سيستم در دست نبوده است، بلكه در ميان عوام و افراد آن منطقه به دخمه‌هاى اسرارآميز شهرت داشته است.
براى انجام كاوش‌هاى اوليه در اين محل، اعتبارى بالغ بر 200 ميليون ريال اختصاص يافت. هدف از اجراى اوليه اين طرح، آماده‌سازى فضاهاى مناسب و امكانات لازم براى تسهيل در بازديد گردشگران بوده است. بر اساس نظر كارشناسان، فلسفه‌ى وجودى اين شهر، ضعف امكانات دفاعى چون قرار گرفتن در يك موقعيت طبيعى خاص، نبود برج و باروهاى مستحكم و تعداد جمعيت كشاورزنشين اين منطقه بوده است.
در كاوش‌هاى صورت گرفته در اين شهر علاوه بر كشف يك پديده‌ى بى‌نظير كه منظور شهر زيرزمينى اويى بوده، به مطالعات مردم‌شناسى، زمين‌شناسى، معمارى و شهرسازى نيز پرداخته شده است. اين كاوش‌ها كه شامل مرمت آثار و ايستاى زميـن‌شناسى، مردم شناسى و زبان و گويش شهـرسـازى خـود شهـر نـوش‌آبـاد و تـوصيف سفـال‌هـاى بـه دسـت آمـده بـوده بـه همـراه شـنـاسـنامه، طرح عكس، آمار آنها به استان ارايه‌شده است.
همچنين شهردار نوش‌آباد در مورد اين شهر زيرزمينى بيان نموده كه اقدامات بـسـيارى براى معرفى اين منطقه باستانى به بازديدكنندگان صورت گرفته من جمله، نگارش كتابى كوتاه با نام روياى شهرنوش آباد كه به معرفى و شناسايى نحوه‌ى پيدايش و كشف دالان‌هاى تنگ و باريك و بلند و پيچ در پيچ و اسرار آميز معمارى اين شهر پرداخته است. اين شهر زيرزمينى اثر منحصر به فرد منطقه‌ى نوش‌آباد است كه در طى يك سرى حفريات باستانشناسى در زير شهر تاريخى نوش‌آباد كشف شده و در دوران باستان پناهگاه امن مردم بوده كه خود را از دست دشمنان و غارتگران، در امان نگاه مى‌داشتند.
در اين منطقه از عمق 4 مترى تا عمق 18 مترى زمين، فضاهاى متعددى از جمله اطلاق، راهرو، چاه‌ها و كانال‌هاى زيادى براى درمان ماندن از دست اشرار كنده شده است. اين معمارى بى‌نظير با اين شكل در جهان منحصر به فرد بوده و تا كنون با توجه به آثار به دست آمده در كاوش‌هاى باستانى شناسى، قدمت آن به قبل از اسلام برمى‌گردد.
اين مجموعه به عنوان محلى دفاعى و نظامى كاربرد داشته كه تا سال 1381 هـ.ش هيچ اطلاعات مستندى در رابطه با اين سيستم در دست نبوده است، بلكه در ميان عوام و افراد آن منطقه به دخمه‌هاى اسرارآميز شهرت داشته است.
براى انجام كاوش‌هاى اوليه در اين محل، اعتبارى بالغ بر 200 ميليون ريال اختصاص يافت. هدف از اجراى اوليه اين طرح، آماده‌سازى فضاهاى مناسب و امكانات لازم براى تسهيل در بازديد گردشگران بوده است. بر اساس نظر كارشناسان، فلسفه‌ى وجودى اين شهر، ضعف امكانات دفاعى چون قرار گرفتن در يك موقعيت طبيعى خاص، نبود برج و باروهاى مستحكم و تعداد جمعيت كشاورزنشين اين منطقه بوده است.
در كاوش‌هاى صورت گرفته در اين شهر علاوه بر كشف يك پديده‌ى بى‌نظير كه منظور شهر زيرزمينى اويى بوده، به مطالعات مردم‌شناسى، زمين‌شناسى، معمارى و شهرسازى نيز پرداخته شده است. اين كاوش‌ها كه شامل مرمت آثار و ايستاى زميـن‌شناسى، مردم شناسى و زبان و گويش شهـرسـازى خـود شهـر نـوش‌آبـاد و تـوصيف سفـال‌هـاى بـه دسـت آمـده بـوده بـه همـراه شـنـاسـنامه، طرح عكس، آمار آنها به استان ارايه‌شده است.
همچنين شهردار نوش‌آباد در مورد اين شهر زيرزمينى بيان نموده كه اقدامات بـسـيارى براى معرفى اين منطقه باستانى به بازديدكنندگان صورت گرفته من جمله، نگارش كتابى كوتاه با نام روياى شهرنوش آباد كه به معرفى و شناسايى نحوه‌ى پيدايش و كشف دالان‌هاى تنگ و باريك و بلند و پيچ در پيچ و اسرار آميز معمارى اين شهر پرداخته است. اين شهر زيرزمينى اثر منحصر به فرد منطقه‌ى نوش‌آباد است كه در طى يك سرى حفريات باستانشناسى در زير شهر تاريخى نوش‌آباد كشف شده و در دوران باستان پناهگاه امن مردم بوده كه خود را از دست دشمنان و غارتگران، در امان نگاه مى‌داشتند.
معمارى شهرزيرزمينى اويى:
راهروهاى ورود به داخل اين مجموعه از طرق مختلف و به شكل مخفى در منازل يا در داخل قلعه‌ى خشتى در مجاور شهر و يا محل‌هاى پرجمعيت و داخل كانال‌هايى كه از زيرخانه‌ها و براى گذر آب قنات‌ها و ... بوده ايجاد مـى‌شـده است. در برخى منازل قديمى‌تر در قسمت مطبخ‌خانه‌ى آن چاهى براى ورود به اين فضاها حفر نموده و در دهانه‌ى چاه را با تنور به شكـل مـاهرانه‌اى پوشانده بودند و در مواقع اضطرارى افراد از داخل تنور وارد شهر زيرزمينى شده و دوباره انتهاى تنور را مسدود كرده به شكلى كه هيچ اثرى از ورود به اويى، معلوم نمى‌شده است. راه‌هاى ورود به طبقات بعدى طورى حفارى شده كه هر كس قصد ورود به فضاها را دارد ناگزير بايد از پايين به بالا حركت كند كه قدرت دفاعى افراد مهاجم را به صفر مى‌رسانيد.
هر فضادارى چندين اطاق و راهرو و توالت مى‌باشد كه راهروى ورودى به اين فضاها، براى پناه حداقل 10 نفر كافى بوده و در وسط راهروى اصلى در قسمت پيچ راهرو، سكويى كنده شده كه محل نشستن نگهبان مى‌باشد. موقعى كه نگهبان در اين قسمت بود ديگر افراد داخل مجموعه‌ى با خاطرى آسوده به استراحت مى‌پرداختند تا آن كه اعلام خطرى از سوى نگهبان داده شود.
براى معطل نگه داشتن دشمن و ايجاد ترس بر دل آنان، تله‌هاى فيزيكى زيادى بر سر راهتان ايجاد مى‌كردند. مثلاً در وسط اطاق‌ها، چاه‌هاى بسيارى عميقى وجود دارد كه تخته سنگى در وسط آن قرار دارد و روى آن را با خاك مى‌پوشاندند و با قرار گرفتن دشمن بر روى تخته سنگ، سنگ دوران شده و دشمن به قعر چاه مى‌افتاد و يا سرگردان كردن دشمن در راه‌هاى پيچ در پيچ كه قابل شناسايى نبود.
تو در تو بودن فضاها در اين شهر زيرزمينى و به وجود نيامدن كوچكترين مشكل تنفسى از شگفتى‌هاى معمارى اين مجموعه است. افراد تا زمانى داخل اويى مى‌ماندند كه از برقرارى امنيت داخل شهر اطمينان حاصل كنند. خمره‌هاى كه از داخل و بيرون لعاب بوده در داخل فضا كشف شده كه نشان آن است براى نگهدارى روغن چراغ و آذوقه به كار مى‌رفته است. آب مصرفى و شرب ساكنان داخل شهر نيز توسط راه‌هاى مخفى كه به پاياب‌هاى مرتبط با رشته‌قنات‌ها بوده و از زير زيرزمين مى‌گذشته تامين مى‌شده است. وجود اين تجهيزات در شهر زيرزمينى اويى، فقط براى دوران عدم آرامش و هجوم متجاوزان به شهر نوش آباد بوده تا مردم در مواقع احساس خطر به اين پناهگاه امن، راهى شوند.
منبع:isfahanziba.isfahan.ir
/خ
هر فضادارى چندين اطاق و راهرو و توالت مى‌باشد كه راهروى ورودى به اين فضاها، براى پناه حداقل 10 نفر كافى بوده و در وسط راهروى اصلى در قسمت پيچ راهرو، سكويى كنده شده كه محل نشستن نگهبان مى‌باشد. موقعى كه نگهبان در اين قسمت بود ديگر افراد داخل مجموعه‌ى با خاطرى آسوده به استراحت مى‌پرداختند تا آن كه اعلام خطرى از سوى نگهبان داده شود.
براى معطل نگه داشتن دشمن و ايجاد ترس بر دل آنان، تله‌هاى فيزيكى زيادى بر سر راهتان ايجاد مى‌كردند. مثلاً در وسط اطاق‌ها، چاه‌هاى بسيارى عميقى وجود دارد كه تخته سنگى در وسط آن قرار دارد و روى آن را با خاك مى‌پوشاندند و با قرار گرفتن دشمن بر روى تخته سنگ، سنگ دوران شده و دشمن به قعر چاه مى‌افتاد و يا سرگردان كردن دشمن در راه‌هاى پيچ در پيچ كه قابل شناسايى نبود.
تو در تو بودن فضاها در اين شهر زيرزمينى و به وجود نيامدن كوچكترين مشكل تنفسى از شگفتى‌هاى معمارى اين مجموعه است. افراد تا زمانى داخل اويى مى‌ماندند كه از برقرارى امنيت داخل شهر اطمينان حاصل كنند. خمره‌هاى كه از داخل و بيرون لعاب بوده در داخل فضا كشف شده كه نشان آن است براى نگهدارى روغن چراغ و آذوقه به كار مى‌رفته است. آب مصرفى و شرب ساكنان داخل شهر نيز توسط راه‌هاى مخفى كه به پاياب‌هاى مرتبط با رشته‌قنات‌ها بوده و از زير زيرزمين مى‌گذشته تامين مى‌شده است. وجود اين تجهيزات در شهر زيرزمينى اويى، فقط براى دوران عدم آرامش و هجوم متجاوزان به شهر نوش آباد بوده تا مردم در مواقع احساس خطر به اين پناهگاه امن، راهى شوند.
منبع:isfahanziba.isfahan.ir
/خ
