20نکته کليدي در حفظ قرآن
نويسنده: محمد حاج ابوالقاسمي
حفظ قرآن شرايطي دارد که مراعات آنها کار حفظ را آسان تر مي کند.ما در اينجا 20 نکته در اين زمينه ارائه مي دهيم.
1.در کار حفظ از عنايات اهل بيت عليهم السلام بهره بگيريم تا حفظ ما در جهت ارتقاي معنويتمان مؤثر باشد؛نه آنکه خداي نکرده حجابي نفساني و مايه نزول انسان باشد که اگر انسان به علم خود عمل ننمايد،فاصله اش از خدا بيشتر خواهد شد.از امام سجاد عليه السلام نقل شده است که:فان العلم اذا لم يُعمل به لم يزدد صاحبُهُ الا کُفرا و لم يزدد من الله الا بُعدا(1).
2.براي به دست آوردن اخلاص که رمز اصلي موفقيت حافظ است سعي کنيم کار حفظ حتي المقدور بي سر و صدا و بدون اطلاع آشنايان و نزديکان انجام بگيرد.البته شرکت در برخي محافل مانند مسابقات قرآني و محافل انس با قرآن که براي تسلط انسان مفيد است،بايد انجام بگيرد و در عين حال جوانب اخلاص و قصد قربت مورد توجه قرار بگيرد.
براي به دست آوردن اخلاص که رمز اصلي موفقيت حافظ است،سعي کنيم کار حفظ حتي المقدور بي سر و صدا و بدون اطلاع آشنايان و نزديکان انجام بگيرد.
3.شرکت در جلسات حفظ و استفاده بردن از اساتيد با تجربه در جهت کسب مهارت و تسلط انسان بسيار مؤثر و مهم است.استاد حفظ مس تواند با ايجا انگيزه،انتقال تجربيات خود در زمينه شيوه حفظ آيات مشابه و ارائه رمزهايي براي جلوگيري از اشتباه،شما را راهنمايي نمايد.
4.کار حفظ نيازمند يک يار همراه است تا با کمک وي بتوانيد محفوظات خود را مورد ارزيابي قرار بدهيد و با برنامه روزانه خود به همراه او به کارتان نظم و انظباط ببخشيد.بهترين کس براي اين کار در مورد جوانان متأهل،همسر آنهاست و در غيرمتأهلان،دوستاني اند که در جلسه حفظ با آنها همراه اند.
5.حفظ قرآن نيازمند انگيزه اي قوي است و اگر از آغاز اين کار را با قدرت آغاز نکنيد و با تسلط لازم به پيش نرويد،ممکن است پس از مدتي احساس خستگي و دلسردي به شما دست دهد.پس سعي کنيد خشت اول را درست قرار دهيد،والّا ديوار شما کج بالا مي رود و روزي فرو مي ريزد.
6.در کار حفظ عجله نکنيد و سعي کنيد از حفظ قرآن لذت ببريد و به اين کار به ديد تفريحِ روحانيِ فرح بخش بنگريد.براي اين منظور لازم است به معناي آيات توجه نماييد و با زمزمه کردن آيات حفظ شده،در خلوتهاي خودتان،به بالا رفتن معنويت و نورانيتتان کمک کنيد.
7.براي حفظ،زمان و مکان مناسبي را انتخاب کنيد که از هياهوي زندگي روزمره دور باشيد و بتوانيد با فراغت بال و در خلوت به اين کار نوراني بپردازيد.به نظر مي رسد ابتداي روز،مناسب ترين زمان براي اين کار باشد و لازم است زمان حفظ را تغيير ندهيد؛چرا که با مداومت بر حفظ در يک زمان خاص،کار حفظ بر انسان آسان مي شود و به حفظ در آن زمان عادت مي نمايد. در مورد مکان حفظ نيز خلوت بودن و عدم تغيير آن را مراعات نماييد.
8.آنچه هم تر از حفظ است،تکرار محفوظات است و بايد بدانيم که ضامن از دست نرفتن زحمات حافظ،تکرار آيات است و لذا لازم است با توجه به برنامه هايي که در مقالات قبل گفته شد،به تکرار محفوظات بپردازيد تا از فراموشي آيات مصون بمانيد.
9.به هنگام تکرار آيات،خطاهاي احتمالي را يادداشت کنيد و براي آنها سرمايه گذاري ويژه اي داشته باشيد و با ريشه يابي علت خطاها در جهت برطرف کردن آن گام برداريد.اگر خطاي شما معلول فراموشي باشد،با تکرار و حفظ مجدد آيات آن خطا برطرف مي شود؛اما اگر خطا ناشي از تشابه آيات باشد،لازم است با يک برنامه خاص به رمزگذاري آيات بپردازيد و از اشتباه جلوگيري نماييد.
10.لازم است براي جلوگيري از اشتباه آيات مشابه آنها را در دفتري خاص گردآوري کنيد و با توجه به معناي آيات و يا تفاوتهاي ظريفي که در کلمات دو آيهوجود دارد،آنها را رمز گذاري فرماييد و با به خاطر سپردن رمزها از به وجود آمدن خطاها جلوگيري نماييد.
11.براي تسلط بيشتر لازم است از روي يک چاپ قرآن حفظ نماييد تا بتوانيد مکان آيه را در صفحه به خاطر بسپاريد.خط عثمان طه از بهترين خطها براي حفظ محسوب مي شود.
12.استفاده از نوار ترتيل براي سهولت در کار حفظ و نيز بهتر به خاطر سپردن آيات تاثير به سزايي دارد و از طرف ديگر در فراگيري عملي قواعد تجويدي مفيد خواهد بود.
13.بهتر است اگر از نوار ترتيل استفاده مي نماييد،همواره از نوار يک قاري معين استفاده کنيد تا هم سبک ترتيل وي را فرا بگيريد و هم بتوانيد با کمک گرفتن از لحن خاص در تلاوت آيه در تثبيت محفوظات خود موفق تر باشيد.
14.مطالعه تفسير و دانستن ترجمه آيات،علاوه بر اينکه به فراگيري آيات کمک مي کند،موجب لذت بردن از کار حفظ و احساس معنويت بيشتر و ضامن استقامت شما در مسير حفظ خواهد بود.بنا بر اين حتماً از تفسير قرآن در مسير حفظ بهره بگيريد.
15.پس از اينکه حافظ شديد،با تشکيل يک جلسه حفظ به حافظ شدن ديگران کمک نماييد تا بدين وسيله هم زکات علم را که نشر آن مي باشد به جاي آورده باشيد و هم به تقويت حفظ خود کمک کرده باشيد.
16.براي اينکه آيات را فراموش نکنيد،سعي کنيد با توجه به فضايل سور در مناسبتهاي مختلف معنوي سوره هايي را که سفارش شده است، بخوانيد.
17.براي حفظ کودکان خود شتاب نکنيد؛زيرا اکثر کودکان زير دبستان،توانايي لازم براي حفظ کل قرآن را ندارند و البته برخي از کودکان که از توانايي خاصي برخوردارند،مي توانند تحت نظارت مراکز معتبر قرآني به حفظ قرآن بپردازند و ساير کودکان به تناسب استعدادشان مي توانند بخشهايي از جزءسي ام قرآن را حفظ کنند و زمينه لازم را براي حفظ کل قرآن در سنين نوجواني به دست آورند.براي اين منظور مي توانيد با تکرار آيات در منزل و با استفاده از نوار ترتيل به حفظ کودکتان کمک کنيد و البته بيش از ابزارهاي تهديدي،از ابزارهاي تشويقي استفاده نماييد.
18.حافظ قرآن از ديگران به مراعات تقوا و خضوع و خشوع در نهان و آشکار سزاوارتر است.پس مراقب رفتار و کردار خود باشيد و سعي کنيد مايه افتخار قرآن و اهل بيت عليهم السلام باشيد.رسول خدا صل الله عليه و آله فرمود:ان احق الناس بالتخشُّع في السر و العلانية لحاملُ القُران و ان احق الناس في السر و العلانية بالصلاة و اصوم لحاملُ القُرآن(2).
19.انس با قرآن توفيقي است که بزرگ تر از آن نعمتي يافت نمي شود و اگر کسي که واجد اين نعمت است،به نعمتهاي ديگران حسرت بخورد، مورد مذمت روايات قرار گرفته است.
20.فراموش کردن محفوظات به فتواي برخي علماي اعلام جايز نيست.پس بکوشيم با کوتاهي در حفظ،اين نعمت بزرگ را از دست ندهيم.امام صادق عليه السلام فرمود:من نسي سُورةً في الجنة فاذا راها قال ما انت ما احسنک ليتک لي فيقُولُ ما تعرفُني انا سُورةُ کذا و کذا و لو لم تنسني رفعتُک الي هذا(3)؛هرکس سوره اي از قرآن را فراموش کند،آن سوره به صورتي زيبا و درجه اي رفيع در بهشت در مقابلش مجسم مي شود و او بدان صورت زيبا و درجه بلند مي گويد:اي کاش تو از آن من بودي!و او پاسخ مي دهد:آيا مرا نمي شناسي؟من فلان سوره هستم که تو مرا فراموش کرده اي و اگر فراموش نمي کردي،امروز من از آن تو بودم.
/خ
1.در کار حفظ از عنايات اهل بيت عليهم السلام بهره بگيريم تا حفظ ما در جهت ارتقاي معنويتمان مؤثر باشد؛نه آنکه خداي نکرده حجابي نفساني و مايه نزول انسان باشد که اگر انسان به علم خود عمل ننمايد،فاصله اش از خدا بيشتر خواهد شد.از امام سجاد عليه السلام نقل شده است که:فان العلم اذا لم يُعمل به لم يزدد صاحبُهُ الا کُفرا و لم يزدد من الله الا بُعدا(1).
2.براي به دست آوردن اخلاص که رمز اصلي موفقيت حافظ است سعي کنيم کار حفظ حتي المقدور بي سر و صدا و بدون اطلاع آشنايان و نزديکان انجام بگيرد.البته شرکت در برخي محافل مانند مسابقات قرآني و محافل انس با قرآن که براي تسلط انسان مفيد است،بايد انجام بگيرد و در عين حال جوانب اخلاص و قصد قربت مورد توجه قرار بگيرد.
براي به دست آوردن اخلاص که رمز اصلي موفقيت حافظ است،سعي کنيم کار حفظ حتي المقدور بي سر و صدا و بدون اطلاع آشنايان و نزديکان انجام بگيرد.
3.شرکت در جلسات حفظ و استفاده بردن از اساتيد با تجربه در جهت کسب مهارت و تسلط انسان بسيار مؤثر و مهم است.استاد حفظ مس تواند با ايجا انگيزه،انتقال تجربيات خود در زمينه شيوه حفظ آيات مشابه و ارائه رمزهايي براي جلوگيري از اشتباه،شما را راهنمايي نمايد.
4.کار حفظ نيازمند يک يار همراه است تا با کمک وي بتوانيد محفوظات خود را مورد ارزيابي قرار بدهيد و با برنامه روزانه خود به همراه او به کارتان نظم و انظباط ببخشيد.بهترين کس براي اين کار در مورد جوانان متأهل،همسر آنهاست و در غيرمتأهلان،دوستاني اند که در جلسه حفظ با آنها همراه اند.
5.حفظ قرآن نيازمند انگيزه اي قوي است و اگر از آغاز اين کار را با قدرت آغاز نکنيد و با تسلط لازم به پيش نرويد،ممکن است پس از مدتي احساس خستگي و دلسردي به شما دست دهد.پس سعي کنيد خشت اول را درست قرار دهيد،والّا ديوار شما کج بالا مي رود و روزي فرو مي ريزد.
6.در کار حفظ عجله نکنيد و سعي کنيد از حفظ قرآن لذت ببريد و به اين کار به ديد تفريحِ روحانيِ فرح بخش بنگريد.براي اين منظور لازم است به معناي آيات توجه نماييد و با زمزمه کردن آيات حفظ شده،در خلوتهاي خودتان،به بالا رفتن معنويت و نورانيتتان کمک کنيد.
7.براي حفظ،زمان و مکان مناسبي را انتخاب کنيد که از هياهوي زندگي روزمره دور باشيد و بتوانيد با فراغت بال و در خلوت به اين کار نوراني بپردازيد.به نظر مي رسد ابتداي روز،مناسب ترين زمان براي اين کار باشد و لازم است زمان حفظ را تغيير ندهيد؛چرا که با مداومت بر حفظ در يک زمان خاص،کار حفظ بر انسان آسان مي شود و به حفظ در آن زمان عادت مي نمايد. در مورد مکان حفظ نيز خلوت بودن و عدم تغيير آن را مراعات نماييد.
8.آنچه هم تر از حفظ است،تکرار محفوظات است و بايد بدانيم که ضامن از دست نرفتن زحمات حافظ،تکرار آيات است و لذا لازم است با توجه به برنامه هايي که در مقالات قبل گفته شد،به تکرار محفوظات بپردازيد تا از فراموشي آيات مصون بمانيد.
9.به هنگام تکرار آيات،خطاهاي احتمالي را يادداشت کنيد و براي آنها سرمايه گذاري ويژه اي داشته باشيد و با ريشه يابي علت خطاها در جهت برطرف کردن آن گام برداريد.اگر خطاي شما معلول فراموشي باشد،با تکرار و حفظ مجدد آيات آن خطا برطرف مي شود؛اما اگر خطا ناشي از تشابه آيات باشد،لازم است با يک برنامه خاص به رمزگذاري آيات بپردازيد و از اشتباه جلوگيري نماييد.
10.لازم است براي جلوگيري از اشتباه آيات مشابه آنها را در دفتري خاص گردآوري کنيد و با توجه به معناي آيات و يا تفاوتهاي ظريفي که در کلمات دو آيهوجود دارد،آنها را رمز گذاري فرماييد و با به خاطر سپردن رمزها از به وجود آمدن خطاها جلوگيري نماييد.
11.براي تسلط بيشتر لازم است از روي يک چاپ قرآن حفظ نماييد تا بتوانيد مکان آيه را در صفحه به خاطر بسپاريد.خط عثمان طه از بهترين خطها براي حفظ محسوب مي شود.
12.استفاده از نوار ترتيل براي سهولت در کار حفظ و نيز بهتر به خاطر سپردن آيات تاثير به سزايي دارد و از طرف ديگر در فراگيري عملي قواعد تجويدي مفيد خواهد بود.
13.بهتر است اگر از نوار ترتيل استفاده مي نماييد،همواره از نوار يک قاري معين استفاده کنيد تا هم سبک ترتيل وي را فرا بگيريد و هم بتوانيد با کمک گرفتن از لحن خاص در تلاوت آيه در تثبيت محفوظات خود موفق تر باشيد.
14.مطالعه تفسير و دانستن ترجمه آيات،علاوه بر اينکه به فراگيري آيات کمک مي کند،موجب لذت بردن از کار حفظ و احساس معنويت بيشتر و ضامن استقامت شما در مسير حفظ خواهد بود.بنا بر اين حتماً از تفسير قرآن در مسير حفظ بهره بگيريد.
15.پس از اينکه حافظ شديد،با تشکيل يک جلسه حفظ به حافظ شدن ديگران کمک نماييد تا بدين وسيله هم زکات علم را که نشر آن مي باشد به جاي آورده باشيد و هم به تقويت حفظ خود کمک کرده باشيد.
16.براي اينکه آيات را فراموش نکنيد،سعي کنيد با توجه به فضايل سور در مناسبتهاي مختلف معنوي سوره هايي را که سفارش شده است، بخوانيد.
17.براي حفظ کودکان خود شتاب نکنيد؛زيرا اکثر کودکان زير دبستان،توانايي لازم براي حفظ کل قرآن را ندارند و البته برخي از کودکان که از توانايي خاصي برخوردارند،مي توانند تحت نظارت مراکز معتبر قرآني به حفظ قرآن بپردازند و ساير کودکان به تناسب استعدادشان مي توانند بخشهايي از جزءسي ام قرآن را حفظ کنند و زمينه لازم را براي حفظ کل قرآن در سنين نوجواني به دست آورند.براي اين منظور مي توانيد با تکرار آيات در منزل و با استفاده از نوار ترتيل به حفظ کودکتان کمک کنيد و البته بيش از ابزارهاي تهديدي،از ابزارهاي تشويقي استفاده نماييد.
18.حافظ قرآن از ديگران به مراعات تقوا و خضوع و خشوع در نهان و آشکار سزاوارتر است.پس مراقب رفتار و کردار خود باشيد و سعي کنيد مايه افتخار قرآن و اهل بيت عليهم السلام باشيد.رسول خدا صل الله عليه و آله فرمود:ان احق الناس بالتخشُّع في السر و العلانية لحاملُ القُران و ان احق الناس في السر و العلانية بالصلاة و اصوم لحاملُ القُرآن(2).
19.انس با قرآن توفيقي است که بزرگ تر از آن نعمتي يافت نمي شود و اگر کسي که واجد اين نعمت است،به نعمتهاي ديگران حسرت بخورد، مورد مذمت روايات قرار گرفته است.
20.فراموش کردن محفوظات به فتواي برخي علماي اعلام جايز نيست.پس بکوشيم با کوتاهي در حفظ،اين نعمت بزرگ را از دست ندهيم.امام صادق عليه السلام فرمود:من نسي سُورةً في الجنة فاذا راها قال ما انت ما احسنک ليتک لي فيقُولُ ما تعرفُني انا سُورةُ کذا و کذا و لو لم تنسني رفعتُک الي هذا(3)؛هرکس سوره اي از قرآن را فراموش کند،آن سوره به صورتي زيبا و درجه اي رفيع در بهشت در مقابلش مجسم مي شود و او بدان صورت زيبا و درجه بلند مي گويد:اي کاش تو از آن من بودي!و او پاسخ مي دهد:آيا مرا نمي شناسي؟من فلان سوره هستم که تو مرا فراموش کرده اي و اگر فراموش نمي کردي،امروز من از آن تو بودم.
پي نوشت
1.کافي،ج 1،ص 44.
2.همان،ج 2، ص604.
3.همان،ج 2،ص 608.
/خ
